Persoonlijke hygiëne. ~ Zakboekje ~

Transcriptie

1 Je moet er niet aan denken: je koopt een broodje in de supermarkt, neemt een hap... en haalt een gebruikte pleister uit je mond! Kennelijk heeft iemand zich niet helemaal aan de regels gehouden. Ken je het gezegde Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet? ~ Zakboekje ~ Persoonlijke hygiëne Persoonlijke hygiëne is heel belangrijk in een organisatie waar voedingsmiddelen worden gemaakt. Maar wat is persoonlijke hygiëne eigenlijk precies en waarom is het belangrijk? In dit boekje zetten we de regels voor je op een rijtje en behandelen we allerlei begrippen. Bovendien kun je met behulp van een checklist nagaan of jij hygiënisch werkt. Als je dit boekje hebt gelezen, weet je waar je op moet letten. Zodat onze klant geen pleisters, snoeppapiertjes, peuken, schoonmaakmiddelen of bacteriën (waar je behoorlijk ziek van kunt worden) in onze producten aantreft. En dus ongestoord van onze producten kan genieten! WEKA Uitgeverij B.V. Postbus HD Amsterdam tel.: (020) fax: (020) info@weka.nl

2 Persoonlijke hygiëne WEKA Uitgeverij B.V., Amsterdam

3 Inleiding In onze organisatie hechten we veel waarde aan hygiëne. Dit boekje legt daarom uit wat persoonlijke hygiëne is en waarom het zo belangrijk is. Verder zetten we de hygiëneregels op een rijtje en bespreken we een aantal belangrijke begrippen. We willen je vragen de tijd te nemen om dit boekje te lezen. Als we ons allemaal houden aan de regels voor persoonlijke hygiëne, dan weten we zeker dat onze klanten met een gerust hart kunnen genieten van ons product. Heb je nog vragen? Dan kun je terecht bij: Naam: 4

4 Inhoud 1. Wat is persoonlijke hygiëne? 7 2. Regels en voorzieningen Persoonlijke verzorging Werkkleding Gedrag Checklist Begrippen 33 5

5 6

6 Wat is persoonlijke hygiëne? 1. Wat is persoonlijke hygiëne? Persoonlijke hygiëne is heel belangrijk in een organisatie waar voedingsmiddelen worden gemaakt en/of bereid. Het is een onderdeel van het hygiëneplan, dat op zijn beurt weer een onderdeel is van het HACCP-systeem. Het HACCP-systeem zorgt ervoor dat iedereen ons product veilig kan consumeren. Maar wat is persoonlijke hygiëne nou precies? Onder persoonlijke hygiëne verstaan we alle maatregelen op het gebied van persoonlijke verzorging, werkkleding en gedrag die nodig zijn om de veiligheid en kwaliteit van onze voedingsmiddelen zeker te stellen. Het betreft maatregelen die gelden voor alle mensen in de organisatie: zowel de eigen medewerkers en stagiair(e)s als medewerkers van onderaannemers, bezoekers, keurmeesters en auditors. 7

7 Wat is persoonlijke hygiëne? Waarom is persoonlijke hygiëne belangrijk? Er zijn drie redenen waarom hygiënemaatregelen zo belangrijk zijn: 8

8 Wat is persoonlijke hygiëne? 1. Je kunt vreemde bestanddelen verspreiden Doordat je van de ene ruimte naar de andere loopt, kun je viezigheden verspreiden: via je handen, schoenen, kleding of hoofddeksel kun je viezigheid vanuit een bepaalde plaats meenemen en ergens anders achterlaten. Viezigheden kunnen zijn: micro-organismen, chemische stoffen en/of vreemde bestanddelen. Micro-organismen (bacteriën, gisten, schimmels, virussen) kunnen voedingsmiddelen bederven. Als je er veel van binnenkrijgt, kun je een voedselinfectie krijgen, zoals een buikgriepje of diarree. Micro-organismen kunnen ook giftige stoffen maken, waardoor je een voedselvergiftiging kunt krijgen. Ze kunnen zelfs dodelijke ziekten veroorzaken! Chemische stoffen als reinigings- en desinfecterende middelen of verkeerde smeermiddelen kunnen leiden tot smaakafwijkingen en voedselvergiftigingen. Vreemde bestanddelen als 9

9 Wat is persoonlijke hygiëne? stukjes glas, metaal of peuken zijn niet alleen slecht voor de veiligheid en deugdelijkheid van voedingsmiddelen, maar leveren ook klachten op. 2. Je kunt de bron zijn van micro-organismen Als je ziek bent, kun je allerlei micro-organismen bij je dragen. Ook op je handen, onder je sieraden en op je haren zitten micro-organismen. Bovendien moeten we voorkomen dat peuken, pennen en gereedschappen in onze producten komen. 3. Jij bent verantwoordelijk voor de algemene hygiëne in onze organisatie Als iedereen zijn werk netjes doet, is de kans klein dat er viezigheid in onze producten komt. En als iedereen zich aan de regels houdt, is ook de kans kleiner dat er bij ons insecten, ratten of muizen (gaan) rondlopen. Iedereen is verantwoordelijk voor de algemene hygiëne. Jij dus ook! 10

10 Regels en voorzieningen 2. Regels en voorzieningen Er zijn regels waaraan iedereen zich in de productieruimten moet houden. Die regels zijn er voor persoonlijke verzorging, werkkleding en gedrag. 11

11 Regels en voorzieningen De belangrijkste hygiëneonderwerpen Hieronder vind je een lijstje met belangrijke onderwerpen op het gebied van persoonlijke hygiëne. In het hoofdstuk dat achter de onderwerpen staat, vind je meer informatie. 1. Persoonlijke verzorging (zie hoofdstuk 3) algemene lichaamsverzorging reiniging en desinfectie van handen besmettelijke ziekten 2. Werkkleding (zie hoofdstuk 4) hoofddeksel schone bedrijfskleding schoeisel 3. Gedrag (zie hoofdstuk 5) eten, drinken, roken, nagelbijten en neuspeuteren netheid in de productieomgeving werken volgens voorschriften 12

12 Regels en voorzieningen Voorzieningen Er zijn ook drie voorzieningen die onze organisatie moet hebben om persoonlijke hygiëne mogelijk te maken. We moeten die voorzieningen goed geregeld hebben, want anders kunnen we niet aan de hygiëne-eisen voldoen. 1. We moeten de juiste materialen hebben Voorbeelden hiervan zijn zeep- en handdoekdispensers, EHBO-middelen, reinigingsmiddelen en -apparatuur, en bedrijfskleding. 2. De inrichting van onze organisatie moet goed zijn Hierbij kun je denken aan kleedruimten, wasplaatsen voor handen, de temperatuurregeling en de luchtbehandeling in onze organisatie. 13

13 Regels en voorzieningen 3. We moeten de organisatie en bepaalde procedures ten aanzien van persoonlijke hygiëne goed voor elkaar hebben Belangrijk daarbij is het schoonmaken van machines, werkoppervlakken en bedrijfskleding, en de manier waarop bijvoorbeeld reinigings- en desinfectiemiddelen zijn opgeslagen. Als je merkt dat we een bepaalde voorziening niet hebben of niet meer op voorraad hebben, meld dat dan meteen aan je chef! 14

14 Persoonlijke verzorging 3. Persoonlijke verzorging Er gelden diverse regels voor persoonlijke verzorging. Hieronder staan drie aspecten beschreven waar je op moet letten. Algemene lichaamsverzorging Persoonlijke hygiëne begint met een goede algemene lichaamsverzorging. Je bent ongetwijfeld schoon: je wast je elke dag, trekt schone kleren aan en maakt regelmatig je nagels en oren schoon. Parfum en make-up (waaronder nagellak) kunnen zorgen voor geur- en kleurafwijkingen van onze producten. Ze mogen daarom niet worden gebruikt. Kettingen, armbanden, oorbellen en horloges kunnen losraken en in onze producten terechtkomen. Er kunnen ook steentjes en kleine stukjes metaal vanaf vallen. Veel sieraden vergroten 15

15 Persoonlijke verzorging bovendien de kans op besmetting: ze bevatten altijd wat vuil en huidschilfers. Als je sieraden draagt, kan dat soms ook gevaarlijk zijn voor je persoonlijke veiligheid. Je kunt bijvoorbeeld met je ring of ketting aan een onderdeel van een draaiende machine blijven hangen. Kortom: het dragen van sieraden tijdens de productie is niet toegestaan! 16

16 Persoonlijke verzorging Reiniging en desinfectie van handen Het is eigenlijk verbazingwekkend hoeveel microorganismen zich in en op ons lichaam bevinden. Normaal gesproken hebben we daar geen last van en worden we alleen ziek van bepaalde soorten micro-organismen en/of als onze weerstand laag is. Micro-organismen zitten ook op onze handen, en kunnen dus bij contact onze voedingsmiddelen besmetten. Daarom is het belangrijk om op de volgende momenten je handen met zeep te wassen: voor je begint met het werk (ook na pauzes); na ieder toiletbezoek; voor en na het eten; na het afvoeren van afval; na het aanraken van vuile oppervlakken, zoals de grond; na het aanraken van grondstoffen of rauwe producten; 17

17 Persoonlijke verzorging voor het aanraken van eindproducten; na het aanraken van je haren, oren, neus, mond en/of andere delen van je lichaam; als je handen gewoon vies zijn en je het nodig vindt om ze te wassen. Een katoenen handdoek die alsmaar wordt gebruikt, is een bron van micro-organismen. Droog daarom je handen af met papieren wegwerpdoekjes, en veeg ze dus ook niet af aan je jas of overall! Houd verder je nagels kortgeknipt, zodat micro-organismen zich er niet onder kunnen nestelen. Voor een goede handhygiëne moet je de volgende drie stappen volgen: 1. Was je handen regelmatig met zeep. 2. Desinfecteer je handen met desinfectiemiddel, afhankelijk van de ruimte waarin je werkt. 3. Verzorg je handen regelmatig met crème om uitdroging te voorkomen. 18

18 Persoonlijke verzorging Hoe was en desinfecteer je je handen? Handen wassen 1. Draai de kraan (of kranen) open. Zorg dat de temperatuur van het water behaaglijk is voor je handen en dat het water flink stroomt. 2. Maak je handen goed nat en doe er vloeibare lotionzeep uit een dispenser op. 3. Wrijf je handen gedurende 10 seconden goed over elkaar; ook je vingertoppen, duimen en gebieden tussen de vingers en polsen moet je goed inwrijven. 4. Spoel je handen goed af onder flink stromend water. Laat het water daarbij van bovenaf naar de vingertoppen toe stromen. 5. Droog je handen goed af met een papieren handdoek, ook je polsen en tussen je vingers. 6. Sluit de kraan met de papieren handdoek. 7. Gooi de gebruikte handdoek in de daarvoor bestemde container. 19

19 Persoonlijke verzorging Handen desinfecteren 1. Doe op je droge handen minimaal 3 milliliter Alcohol Gel. 2. Wrijf je handen gedurende ongeveer 30 seconden zorgvuldig over elkaar tot je handen droog zijn. Wrijf vooral je vingertoppen, duimen, polsen en de gebieden tussen je vingers grondig in met Alcohol Gel. 3. Hierna zijn je handen aan de lucht gedroogd. Let op: om je handen goed te kunnen wassen en ontsmetten, moet je je ringen, horloges, armbanden of andere belemmeringen afdoen. Besmettelijke ziekten en verwondingen Sommige virussen en bacteriën zijn heel besmettelijk. Als je ze met je meedraagt, kun je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch anderen aansteken of voedingsmiddelen besmetten. Dat kan ook als je zelf geen klachten meer hebt. 20

20 Persoonlijke verzorging Als je dus verschijnselen hebt (verkoudheid/griep, diarree of overgeven), meld dat dan meteen aan je chef! Samen met een arts wordt dan bekeken welke maatregelen we moeten nemen. 21

21 Persoonlijke verzorging Als je érgens veel micro-organismen op je lichaam draagt, dan is het wel in wondjes, ontstekingen of puistjes. Daar heersen namelijk ideale omstandigheden voor micro-organismen. Ons lichaam herstelt zichzelf gelukkig snel, desnoods met behulp van jodium of een zalfje. Om besmetting van de voedingsmiddelen te voorkomen, moet je er wel voor zorgen dat die kleine wondjes worden afgesloten van de buitenwereld. Hiervoor hebben we speciale pleisters. Deze zijn felgekleurd en hebben een metalen stripje. Hierdoor kun je ze, als ze per ongeluk losraken, gemakkelijk opsporen of met een metaaldetector aantonen en verwijderen. 22

22 Werkkleding 4. Werkkleding Werkkleding is erg belangrijk voor je persoonlijke hygiëne. Waar moet je precies op letten? Hoofddeksel Hoeveel haren denk je dat je per dag verliest? Je zult ervan opkijken: per dag verlies je ongeveer 100 tot 150 haren! We willen natuurlijk geen haren in onze voedingsmiddelen. 23

23 Werkkleding Haren en huidschilfers zijn bovendien hele goede vervoersmiddelen voor allerlei micro-organismen. Dit geldt ook voor snorren en baarden. Het is daarom belangrijk dat je zorgt dat je hoofddeksel je haren goed bedekt. Zet je hoofddeksel niet af tijdens de productie en doe regelmatig een schone op. Draag hem alleen in de productieruimten! Schone bedrijfskleding Je zou bijna denken dat zo n schone jas bedoeld is om je eigen kleding schoon te houden... Hoewel dit een prettige bijkomstigheid is, is dat niet zo: hij is er om ons product tegen besmetting te beschermen! De schone jas heeft geen zakken aan de buitenkant, dus kan er niets uitvallen. Je verwisselt hem wat gemakkelijker dan je gewone kleren, en draagt hem over je kleren heen. De regel is: er gaat niets boven een schone witte jas! 24

24 Werkkleding Schoeisel Onder schone schoenen verstaan we op hygiënegebied: schoenen die geen micro-organismen met zich meedragen. Eigenlijk kan dat helemaal niet, omdat ook de vloeren besmet zijn. Ook is de kans groot dat je met je schoenen viezigheid mee naar binnen brengt als je buiten bent geweest. Maar het scheelt al heel veel als er geen modder of vuil aan kleeft en er geen smerigheid vanaf valt. Het is dus belangrijk een grens te trekken tussen de vuile buitenomgeving en de schone productieruimten. Deze grens loopt veelal door de kleedruimten. Het kan nodig zijn om je schoenen tussendoor schoon te maken en eventueel te desinfecteren; dit is afhankelijk van de ruimte, omdat voor iedere ruimte andere regels kunnen gelden. Schone schoenen in hygiënische ruimten zijn belangrijk omdat je soms over en op plaatsen stapt waar ook grondstoffen en (eind)producten langskomen. 25

25 Gedrag 26

26 Gedrag 5. Gedrag Het belangrijkste voor een goede persoonlijke hygiëne in onze organisatie is je eigen gedrag. Bepaalde handelingen of gewoontes zijn gevaarlijk voor de veiligheid en deugdelijkheid van onze producten. Voorbeelden hiervan zijn: eten; drinken; roken; neuspeuteren; (wondjes) krabben; nagelbijten. Eten, drinken, roken, nagelbijten en neuspeuteren Tijdens het eten en drinken (en ook roken!) kunnen er allerlei dingen in onze producten terechtkomen die daar niet thuishoren. Denk bijvoorbeeld aan etensresten (broodkruimels en stukjes broodbeleg), 27

27 Gedrag snoeppapiertjes, kauwgom, asresten, tabak en sigarettenfilters. Ga daarom naar de bedrijfskantine als je even rustig wilt eten, drinken of een sigaretje wilt roken! Bij veel mensen (één op de drie) zit de huidbacterie met de mooie naam Staphylococcus aureus in hun neus, mond, oren en wondjes. Van deze bacterie kun je behoorlijk ziek worden. Door hoesten en niezen sproeien er miljoenen van deze bacteriën de lucht in, die zo (eind)producten of grondstoffen kunnen besmetten. Meld het dus meteen aan je chef als je verkouden bent. Hij neemt dan maatregelen. Wanneer je onverwacht moet hoesten of niezen, draai dan je hoofd de andere kant op en houd je hand voor je mond. Was daarna goed je handen. Ook met neuspeuteren, aan je neus en je hoofd krabben en spugen kun je de bacterie verspreiden. Doe dat dus niet! 28

28 Gedrag Netheid in de productieomgeving Het is belangrijk dat je de productieomgeving netjes houdt en regelmatig opruimt. Er mogen geen persoonlijke voorwerpen, zoals horloges, sleutels en ringen, en schoonmaakmiddelen of chemicaliën aanwezig zijn. Ze vergroten namelijk de kans op ongelukjes! 29

29 Checklist Werken volgens voorschriften Het is belangrijk dat je je werk volgens de regels doet. Deze regels staan in procedures, protocollen en werkinstructies, en zijn onderdeel van ons kwaliteitsmanagementsysteem. Ze zijn zo opgesteld dat wij een veilig en deugdelijk product kunnen afleveren aan onze klanten. Het is logisch dat niet op iedere plaats in onze organisatie even strenge regels gelden. De gebieden waar de regels heel streng zijn, worden duidelijk aangegeven. Iedereen die deze sectoren betreedt, zowel medewerkers van de eigen afdelingen als bezoekers, moet zich houden aan alle voorschriften in dit boekje. Ten slotte: iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag. Als jij je aan de regels houdt, dan draag je bij aan een betere hygiëne in onze organisatie! 30

30 Checklist 6. Checklist Met de volgende vragen kun je bij aanvang van het werk bij jezelf nagaan of je volgens de voorschriften werkt. Ook kun je nagaan of je collega s zich aan de regels houden. Heb je je sieraden afgedaan en heb je geen parfum op? Heb je je handen goed en op de goede momenten gewassen, en eventueel gedesinfecteerd? Zijn je nagels kortgeknipt, verzorgd en niet gelakt? Heb je je chef gemeld dat je je niet lekker (of ziek) voelt? Heb je een schoon hoofddeksel op? Heb je een schone witte jas aangetrokken? Heb je schone schoenen aangetrokken? Eten, drinken en roken doe je in de bedrijfskantine! 31

31 Begrippen Heb je verwonding(en) met de speciale pleister(s) afgedekt? Is je werkomgeving netjes opgeruimd? Heb je de hygiënevoorschriften voor verschillende ruimten nageleefd? Ben je trots op de manier waarop jij en de organisatie met hygiëne omgaan? Dat is een goed teken! 32

32 Begrippen 7. Begrippen Weet jij precies wat desinfecteren of hygiëne is? Hier zetten we de belangrijkste begrippen uit dit boekje voor je op een rijtje. Desinfecteren Het verwijderen van micro-organismen na het reinigen. Hygiëne Alle maatregelen die nodig zijn om de veiligheid van eet- en drinkwaren te waarborgen tijdens het produceren, verpakken, vervoeren en verkopen daarvan. Hygiëneplan Een plan waarin beschreven staat welke hygiënemaatregelen nodig zijn om de gewenste hygiënische normen te halen. 33

33 Begrippen Kwaliteitsmanagementsysteem Afspraken die zijn opgeschreven in specificaties, procedures en instructies, en die gaan over hoe het werk moet worden uitgevoerd. Zo kunnen wij voldoen aan de wens van onze klant. Micro-organismen Gisten, schimmels en bacteriën. Micro-organismen hebben warmte, vocht (zweet) en voedsel (huiddeeltjes, bloed en vuildeeltjes) nodig om te kunnen groeien. Als ze dit hebben, dan groeien ze heel snel. Veel soorten micro-organismen bederven voedingsmiddelen; andere veroorzaken infecties, vergiftigingen of ziektes met symptomen als braken, misselijkheid, diarree of erger. Norm De gestelde streefwaarde om zeker te zijn dat een veilig product wordt geproduceerd. 34

34 Begrippen Persoonlijke hygiëne Maatregelen op het gebied van persoonlijke verzorging, werkkleding en gedrag om de veiligheid en kwaliteit van voedingsmiddelen zeker te stellen. Deze maatregelen gelden voor alle mensen in de organisatie. Persoonlijke hygiëne-eisen Voorwaarden die worden gesteld aan persoonlijke verzorging, kleding en gedrag, en de voorzieningen die daartoe door de organisatie moeten zijn getroffen. Procedure Een beschrijving van de werkwijze van een bepaalde activiteit, waarin stapsgewijs wordt beschreven wie, wat, wanneer doet. Reinigen Het verwijderen van vuil en micro-organismen. 35

35 Voedselveiligheid Het produceren en afleveren van voedingsmiddelen die niet gevaarlijk zijn voor de consument. Voedselveiligheidssysteem (of HACCPsysteem) Het resultaat van de juiste uitvoering van maatregelen op het gebied van voedselveiligheid. Werkinstructie Een instructie voor een bepaalde taak die zo gecompliceerd is, dat zij in schriftelijke afspraken moeten worden vastgelegd. 36

36 Notities 37

37 Notities 38

38 Uitgeverij: WEKA Uitgeverij B.V., Amsterdam Uitgever: Drs. Lonette Wiemans Redactiecoördinator: Fleur Scherer-Eeltink Auteur: Ir. Erik Visscher, Levensmiddelen technoloog, Specialisatie Kwaliteitszorg, Wageningen Universiteit Eindredacteur: Ir. Ton Barendsz, Senior consultant Kwaliteitsmanagement & Certificering, TNO Voeding, Zeist / Productschap Diervoeder, Den Haag Vormgeving: rdesign, Amsterdam Foto omslag: Klaus Post, Aalborg, Denemarken Illustraties: Michael Twilhaar, Tilburg Drukker: Alphabase, Alphen aan den Rijn ISBN: Productnummer: WEKA Uitgeverij B.V., Amsterdam 2005 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, software of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Auteur en uitgeverij zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden kunnen zij echter geen aansprakelijkheid aanvaarden.