KIJKWIJZER: THUISTAAL IN EEN KRACHTIGE LEEROMGEVING

Transcriptie

1 KIJKWIJZER: THUISTAAL IN EEN KRACHTIGE LEEROMGEVING Kleuterklas VEILIG KLASKLIMAAT Voorbeelden/specificaties Specifiek toegespitst op thuistaal/thuiscultuur Doe ik al (specificeer) Doe ik nog niet, maar zou ik wel graag doen. Klasinrichting / Opstelling 1. Wat hangt aan de muren? Ligt in de klas? Elementen uit of verwijzingen naar de leefwereld van de kinderen: knuffels, foto s, gebruiksvoorwerpen, Werkjes van kinderen hangen in de klas en weerspiegelen diversiteit. Hulpmiddelen (bijv. stappenplannen). Ik zorg ervoor dat de thuiscultuur en de thuistaal zichtbaar aanwezig zijn in de klas (foto s, voorwerpen, ). 2. Klasopstelling. Kring, groepen en hoeken, 3. Hoeken. Er zijn diverse hoeken aanwezig in de klas, bijv. een poppenhoek, leeshoek, luisterhoek, computerhoek, constructiehoek, stempelhoek, De indeling van de hoeken is duidelijk zichtbaar waardoor kinderen zelfstandig, ontwikkelend en rustig aan het werk kunnen. De afbakening van de hoeken is duidelijk. Binnen de hoeken is een duidelijke en ordelijke structuur. De kinderen hebben voldoende ruimte om met hun materialen te werken. De kinderen kunnen ongestoord aan het werk gaan. De materialen zijn intact en aantrekkelijk Er is voldoende uitdaging binnen de hoeken. Ik zorg ervoor dat er (in de hoeken) anderstalig materiaal (boekjes, cd s, liedjes, spelletjes, ) aanwezig is. Ik moedig kinderen expliciet aan om ook eens te kiezen voor materiaal in hun thuistaal of andere talen. Ik zorg voor verkleedkleren uit andere culturen, verpakkingen van producten uit andere culturen (winkel), 1

2 Klasmanagement 4. Duidelijke afspraken, doelgericht. 5. Structurele elementen om zelfredzaamheid en zelfstandigheid te bevorderen. Er zit voldoende differentiatie in het materiaal en binnen de hoeken: voor elk wat wils. De hoeken worden flexibel gehanteerd. Er zijn linken met het thema of project binnen de hoeken. Zorgen voor variatie binnen de hoeken zélf. Het dagschema wordt dag na dag aangehouden zodat de kinderen weten wat ze kunnen verwachten. Er is een duidelijk dagritme en/of thema/projectplanning aanwezig. De kinderen weten wat van hen verwacht wordt. Er worden verbale, auditieve of visuele signalen gebruikt om het einde van een keuzetijd en het daarbij horende opruimingsmoment aan te duiden. Hoe komen afspraken tot stand? De kinderen hebben de kans om afspraken bij te sturen. De afspraken die binnen de klas en de hoeken gangbaar, zijn zichtbaar. De afspraken worden consequent opgevolgd. Er wordt efficiënt opgeruimd. Er zijn afspraken gemaakt rond het respecteren van materialen. Er wordt gezorgd voor rust en stilte. Visuele ondersteuning, bijv. pictogrammen, gebruiksaanwijzingen, keuze- en takenborden. Materiaal dat kinderen zelfstandig kunnen nemen, op oog- en handhoogte. Dit alles zodat kinderen weten wanneer en Ik zet de thuistaal in ter verduidelijking van instructies (bijv. leerkracht kent/gebruikt een lijstje met belangrijke woorden in de thuistaal). Ik stimuleer dat kinderen ter verduidelijking van instructies hun thuistaal kunnen gebruiken. Ik gebruik de thuistaal in visuele ondersteuning (bijv. bordjes met dagindeling activiteiten, aanduiding van welk materiaal waar thuishoort). 2

3 6. Krijgen kinderen keuzes aangeboden in wat ze kunnen doen? (D.w.z. er is een open beperkt en gesloten aanbod.) 7. Wordt er voldoende gewerkt in kleine groepjes? Welbevinden 8. Ik zorg voor welbevinden en een veiligheidsgevoel. waar ze wat moeten doen, wat ze nodig hebben, waar ze het kunnen vinden. Er worden hulpmiddelen aangereikt om zelfstandig aan het werk te kunnen gaan (stappenplan, contractwerk op kleuterniveau, structuurkaartjes, ). De kinderen worden ondersteund in het vertrouwd maken met de inhoud en de werking van een hoek. Zinvol alternatief voor kinderen die niet aan klassikale/collectieve activiteit deelnemen. Er is voldoende evenwicht tussen het aanbod van de leerkracht (gesloten aanbod) en de keuzeactiviteiten (beperkt of open aanbod). Er zijn voldoende keuzemogelijkheden. Er is een ruime keuze aan materialen waarmee de kinderen hun doelen kunnen bereiken. De materialen zijn gemakkelijk bereikbaar voor de kinderen. De hoeken bieden voldoende relevante prikkels. Het materiaal biedt voor alle kinderen voldoende herkenningsmogelijkheden en identificatiemogelijkheden. Er wordt met de kinderen overlegd over veranderingen of inrichting in de klas. Hoe krijgen anderstalige kinderen extra ondersteuning? Hoe wordt dit georganiseerd? Bijv. pre-teaching. Persoonlijke remediëring gebeurt zoveel mogelijk klasintern. Op gelijke hoogte gaan zitten, kind op schoot nemen, knipogen, oogcontact, Op deze manier zet ik de thuistaal in om de zelfredzaamheid van kinderen te bevorderen. Ik geef kleuters de keuze / moedig ze aan om iets te kiezen in hun thuistaal of andere talen / uit hun thuiscultuur. Ik zorg voor materialen die gebaseerd zijn op ervaringen die kinderen uit verschillende etnische groepen met elkaar kunnen delen. Ik stimuleer hierbij overleg/interactie/uitleg/hulp in de eigen taal Ik gebruik woordjes in de thuistaal om een kind te 3

4 9. Ik verhoog het competentiegevoel van de kinderen. 10. Positieve omgang van kinderen met elkaar bevorderen. De leerkracht erkent en respecteert de rol van de kleuter in de conversatie door op een natuurlijke toon te spreken, zich fysiek op de hoogte van de kleuter te plaatsen, de specifieke interesse van het kind te onthouden. De kinderen worden aanvaard zoals ze zijn. De leerkracht heeft een inlevingsvermogen waardoor de kinderen zich erkend voelen in hun ZIJN. De kleuters worden positief benaderd en bekrachtigd. De leerkracht is bereikbaar voor de kleuters. De leerkracht biedt voldoende structuur aan. Niet enkel talige feedback. Bijv. ook door houding/mimiek van de leerkracht. Er worden terugblikmomenten georganiseerd waar kinderen de kans krijgen te vertellen of tonen wat ze die dag gemaakt of gedaan hebben. Permanente aandacht voor: naar elkaar luisteren, onderhandelen met elkaar, aandacht hebben voor verschillen, elkaar ruimte bieden voor eigen inbreng. Impulsiviteit van /monopoliseren door sterkere kinderen onderdrukken, beurten/aandacht verdeeld over alle kinderen In de hoeken is er een voorraad materialen (geen overdaad) die op verschillende manieren gebruikt kan worden en die kleuters uitnodigt om samen te werken en te troosten, op het gemak te stellen, te begroeten, Ik laat interactie in de thuistaal toe bij informele momenten tussen kinderen (bijv. bij uiten van gevoelens, bij vrije spelmomenten, bij binnen- en buitengaan van de klas, in de speeltijd, tussen opdrachten). Wij zingen en beluisteren ook liedjes in de eigen taal van de kinderen en in andere talen. Ik bekrachtig de eigen taal en de meertaligheid van de kinderen. Ik bekrachtig wat de kinderen meebrengen vanuit hun thuiscultuur. Ik stimuleer waardering en bewondering voor de thuistaal of het gebruik van andere talen door de kinderen. 4

5 11. Ik stigmatiseer zwakkere kinderen niet. praten. Aanhalen op negatieve manier van aspecten zoals taalachterstand, etnische achtergrond, Ik werk binnen de naaste ontwikkeling van het kind (de juiste verwachtingen). 12. Ik zet aan tot initiatief. Ik blijf kinderen voldoende uitnodigen. Kleuters mogen zelf iets uitproberen, er mag hierbij al eens iets misgaan. Ik neem voldoende de tijd om stimulerende tussenkomsten te doen tijdens het spel. Talig klimaat globaal over de taken heen 13. Ik reageer (globaal) positief op de thuistaal van de kinderen. Actief Passief Ik let erop het gebruik van de thuistaal niet als negatief te stigmatiseren. Ik laat kinderen toe zelf iets uit te proberen in hun thuistaal. En mag er hierbij al eens iets misgaan (bijv. controle)? Ik stimuleer het gebruik van de thuistaal tussen kleuters expliciet op bepaalde momenten / tijdens bepaalde onderdelen van taken. Ik stimuleer het gebruik van de thuistaal door aan kinderen te vragen hoe ze een woord in hun eigen taal noemen, door een voorbeeld van iets te laten geven in de thuistaal. Ik vertaal Nederlandse woorden soms in de thuistaal (of laat ze vertalen) om een voorwerp of begrip duidelijk te maken. Ik pik in op wat door een kind in de thuistaal wordt aangebracht, ik negeer deze input niet. Ik laat interactie tussen kleuters in de thuistaal toe en ga hier niet expliciet tegenin. 5

6 14. Ik verplicht kinderen niet om te spreken. 15. Niet te veel nadruk op taalcorrectheid, de boodschap wordt centraal gesteld. Andere Geen systemen van voorzeggen of laten herhalen. Geen pijnlijke stiltes laten vallen. Het communicatieproces wordt niet afgeremd door opmerkingen over taalcorrectheid, uitspraak, De leerkracht let meer op wat de kleuter zegt dan op de taal of uitspraakfouten Ik verplicht kinderen niet om voor elkaar te vertalen (niet alle kinderen kunnen dit aan). Ik geef kinderen ruim de kans om te antwoorden door rustig op hun antwoord te wachten. Ik ga in eerste instantie in op / ik beoordeel uitingen in de thuistaal vanuit de boodschap, niet vanuit de gebruikte taal. BETEKENISVOLLE TAKEN De taken 16. Authentieke, functionele, betekenisvolle taken. 17. Proactief én reactief elementen van diversiteit in de taken incorporeren. Dingen van thuis laten meebrengen. Ervaringen en meningen van kinderen betrekken. Kinderen inbreng geven in een thema. Ik bied taken aan waarin de thuistalen functioneel worden ingezet (bijv. bij vrij spel in poppenhoek). Ik stimuleer inbreng in de thuistaal in een taak (bijv. ik laat dingen in de thuistaal of andere talen van thuis uit meebrengen). Ik doe iets met dingen die kinderen uit hun thuiscultuur meebrengen. 6

7 Motivatie en betrokkenheid 18. Uitdagende motiverende leeromgeving en taken die kinderen de gelegenheid geven om te oefenen, dingen te doen. 19. Ik zorg ervoor dat alle kinderen gemotiveerd blijven. Sluiten de activiteiten aan bij de interesses van de kleuter? Zijn ze betrokken? Wordt het leren steeds gekoppeld aan dingen doen? Alle vormen van positieve aandacht, ook fysiek Kansen voor rijk taalaanbod en taalproductie/interactie 20. Natuurlijk, kwalitatief, rijk en functioneel taalaanbod van de leerkracht. 21. Veel variatie in taalaanbod. Taalaanbod dat natuurlijkerwijze uit de taak voortvloeit. Spreektaal, geen schrijftaalwoorden, geen geforceerde woordenschat. Geen babytalk, niet alle moeilijke woorden weglaten. Niet te veel woorden die kinderen niet echt nodig hebben. Geen woordenschatlijstjes rond een thema. Verhalen, instructies, liedjes, rijmpjes, poppenkast, spelletjes, andere gesprekspartners, allerhande boekjes om in te kijken, Ik zet taken in met als doel talensensibilisering (bijv. ik laat kinderen aanvoelen hoe het voelt om een taal te horen die je niet kent). Als een kind zijn/haar thuistaal gebruikt, blijf ik het motiveren en positieve aandacht geven. Ik kies taken die aansluiten bij de thuiscultuur / gebruik maken van de thuistaal van het kind om de motivatie te verhogen. Ik geef leerlingen positieve aandacht wanneer ze hun thuistaal gebruiken. Is er in mijn klas ook taalaanbod in de thuistaal of andere talen? In de klas zingen en beluisteren we ook liedjes in andere talen, spelen we spelletjes in andere talen, lezen we boekjes in andere talen. Ik zet ouders en meertalige 7

8 22. Principe van taalaanbod de hele dag 23. De leerkracht stimuleert interactie in klassikale interactie. 24. De leerkracht stimuleert interactie tussen de kleuters. Werkvormen 25. Werkvormen die een actieve leerhouding stimuleren en kinderen verantwoordelijk maken voor hun eigen leren. De kleuterleid(st)er verwoordt elke handeling die hij/zij en de kleuters stellen, plakt begrippen op gezichtsuitdrukkingen, verwoordt niet-talige vragen (ook bij instructies voor het verlaten van de klas, jas aandoen, ). De leerkracht biedt veel kansen tot interactie: open vragen, vragen naar meningen en ervaringen, reacties uitlokken via foute veronderstellingen, De leerkracht bouwt voort op talige productie of niet-talige reacties. De leerkracht verbindt een reactie van de ene leerling met een reactie van een andere. De leerkracht schept kansen voor de kleuters om te overleggen, ervaringen en meningen te verwoorden, elkaar uitleg te geven, vragen te stellen, in interactie te gaan (cf. ook volgend punt). De leerkracht laat kinderen in duo s of groepjes werken en organiseert het zo dat de samenwerking en interactie bevorderd wordt, dus niet overwegend klassikale/individuele opdrachten. collega s in om in hun thuistaal een verhaal te komen vertellen, iets te demonstreren, muziek te maken, Ik laat toe dat kinderen in hun thuistaal communiceren om doorheen de dag hun zelfredzaamheid te bevorderen. Ik laat de thuistaal toe ter ondersteuning (bijv. ter begripsondersteuning) Ik bouw ook verder op / verbind ook talige productie van kleuters in hun thuistaal. Ik laat toe dat kleuters dit ook in hun thuistaal doen. Ik stel groepjes niet steeds met opzet taalheterogeen samen. Ik stel ook met opzet taalhomogene groepjes samen. Ik voorzie werkvormen die aanleiding geven tot 8

9 26. De leerkracht zet tijdens groepswerk telkens aan tot interactie. 27. Bewust homogeen samenstellen van groepjes Andere De leerkracht biedt ondersteuning binnen de groepjes. interactie in de thuistaal. Tijdens groepswerk zet ik kleuters aan tot interactie in de thuistaal. Tijdens groepswerk laat ik de thuistaal toe. Ik stel groepjes soms bewust homogeen samen op basis van de thuistaal, bijv. om het veiligheidsgevoel te bevorderen. GERICHTE ONDERSTEUNING 28. De leerkracht is alert voor wat kinderen doen en zeggen en pikt daarop in. 29. De leerkracht gaat in op problemen die kinderen signaleren, doet zelf pogingen om problemen van kinderen met de taak op te sporen. 30. Kinderen krijgen de kans om zelf oplossing te zoeken, de leerkracht ondersteunt via hints, vragen, hardop reflecteren. Ik ga als leerkracht evenzeer in op wat kleuters zeggen in hun thuistaal. Hierbij kan ik geholpen worden door native speakers in onze school aanwezig. Ik ga als leerkracht evenzeer in op vragen of signalen van kleuters in hun thuistaal. Hierbij kan ik geholpen worden door native speakers in onze school aanwezig. De thuistaal mag hierin voor mij ook een functie vervullen. 31. De leerkracht Ik zet de thuistaal in om 9

10 controleert het begrip van kinderen en herfraseert uitingen, onderhandelt over de betekenis en/of maakt zichzelf met handen en voeten duidelijk. 32. De leerkracht voorziet ankers waaraan taal kan worden vast gehangen. 33. De leerkracht ondersteunt kinderen in het uiten van een boodschap. 34. De leerkracht corrigeert taalfouten op een positieve manier. Andere Taal vasthangen aan handelingen, aan visuele, tactiele, auditieve ervaringen, aan taalaanbod dat kleuters al begrijpen, aan eerdere ervaringen. Onaffe boodschappen ontrafelen, betekenisonderhandeling, herformuleren, verwoorden van niet-talige reacties. Herformuleren, aanvullen, aandacht blijft bij de boodschap. begrip van kinderen te controleren (bijv. hoe zeg je dat in je eigen taal? ). Ik herfraseer ook uitingen van kleuters in hun thuistaal. Ik maak zelf gebruik van de thuistaal om mezelf duidelijk te maken. Ik probeer ook (onaffe) uitingen van kleuters in hun thuistaal te ontrafelen. In betekenisonderhandeling wordt ook gebruik gemaakt van de thuistaal van de kleuters. Ik ga in eerste instantie in op / ik beoordeel uitingen in de thuistaal vanuit de boodschap, niet vanuit de gebruikte taal. Ik herformuleer (delen van) uitingen in de thuistaal. Naar: Bultynck, K., Sierens, S., Slembrouck, S., Van Avermaet, P. & M. Verhelst (2008), Vooronderzoek m.b.t. de plaats van de thuistalen van de allochtone kinderen binnen onderwijs en opvang in vier scholen van het project Thuistaal op school. Gent: Steunpunt Diversiteit en Leren & Leuven: Centrum voor Taal & Onderwijs. Aangepast door: Turck, T. & E. Willaert, Pedagogische Begeleidingsdienst Stad Gent,