STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2012 STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ De Bilt, 13 juni

2 Inhoudsopgave Kerncijfers Karakteristieken van het pensioenfonds Verslag van het Verantwoordingsorgaan Reactie Bestuur op Verantwoordingsorgaan Actuele ontwikkelingen Beleggingen Actuarieel Verslag Risico Jaarrekening Overige gegevens Personalia

3 Kerncijfers Bedragen in duizenden euro s Aantal verzekerden en pensioengerechtigden Deelnemers Pensioengerechtigden Gewezen deelnemers met premievrije rechten Totaal % deelnemers 34% 37% 39% 43% 44% 43% Financiële gegevens Beleggingen voor risico fonds Technische voorzieningen voor risico fonds Reserves Gewogen gemiddelde rekenrente Premie-inkomsten (incl. DC) Uitkeringen ,44% 2,74% 3,46% 3,85% 3,60% 4,85% Directe beleggingsopbrengsten voor risico fonds* Indirecte beleggingsopbrengsten voor risico fonds** Totale beleggingsopbrengsten voor risico fonds Rendement Totaal rendement op beleggingen 12,7% 8,0% 11,9% 11,7% -5,5% -0,9% Dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad Vereiste dekkingsgraad Minimaal vereiste dekkingsgraad 107,4% 104,3% 113,6% 115,2% 110,4% 146,3% 111,2% 112,2% 113,8% 114,6% 110,5% 112,2% 104,1% 104,2% 104,2% 104,2% 105,0% 105,0% * Directe beleggingsopbrengsten: dividend en rente ** Indirecte beleggingsopbrengsten: verkoopresultaat en herwaardering 3

4 1 Karakteristieken van het pensioenfonds Profiel en doelstelling Stichting Pensioenfonds Grontmij (hierna: SPG) is statutair gevestigd te De Bilt. De Stichting is ingeschreven in de Kamer van Koophandel, Handelsregister Het pensioenfonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij de Pensioenfederatie. De Pensioenfederatie is in 2010 voortgekomen uit de samenwerking van de koepels voor ondernemings- (OPF), beroeps- (UvB) en bedrijfstakpensioenfondsen (VB). Het bestuur stelt het beleid van het Pensioenfonds vast en is verantwoordelijk voor de uitvoering van dit beleid. Het bestuur heeft acht leden. Het pensioenfonds heeft tot doel het verlenen of doen verlenen van pensioenen en toeslagen daarop aan de deelnemers, gewezen deelnemers en pensioensgerechtigden of hun nagelaten betrekkingen. De aangesloten ondernemingen zijn Grontmij Nederland Holding B.V. gevestigd in De Bilt, ten deze handelend voor zich en als gevolmachtigde van Grontmij N.V., Grontmij Business Services B.V. en Grontmij Assetmanagement Holding B.V. en als zodanig deze vennootschappen rechtsgeldig vertegenwoordigend. SPG verzorgt de pensioenen van ruim medewerkers, pensioengerechtigden en gewezen deelnemers (slapers) met premievrije rechten. Voor hen wordt 760 miljoen vermogen beheerd. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Grontmij heeft in juni van 2012 een missie, een visie en een ambitie vastgesteld. Deze zijn leidend voor alle doelstellingen die het fonds nastreeft en inspanningen die het fonds daarvoor doet. Missie In onze missie is beschreven waarvoor het Pensioenfonds staat, wat de bestaansgrond is en welke waarden en identiteit het fonds kenmerken. Deze missie luidt als volgt: Stichting Pensioenfonds Grontmij (SPG) geeft professionele invulling aan de pensioenovereenkomsten die de werkgever heeft afgesloten met haar (gewezen) medewerkers. Visie In onze visie wordt beschreven welke zienswijze en welk toekomstbeeld ten grondslag ligt aan het handelen van het fonds. De visie van SPG luidt als volgt: Binnen zowel de huidige als de komende wettelijke kaders streeft SPG naar een goede pensioenvoorziening door de koopkracht van de rechten van deelnemers, zowel nu als in de toekomst, zo goed als mogelijk in stand te houden. De uitdaging daarbij is om pensioenbewustzijn en reële pensioenverwachtingen te realiseren. Om deze te kunnen realiseren staat voorop dat zowel communicatie als transparantie door het Pensioenfonds van groot belang wordt geacht, zodat het fonds betrokkenheid realiseert. Om onze missie uit te voeren en hoge kwaliteit te leveren, is sprake van een robuust beleidskader, goed pensioenfondsbestuur en wordt goed samengewerkt met de werkgever, adviseurs en uitvoerende partijen op het gebied van vermogensbeheer. Ambitie In onze ambitie wordt het doel van het pensioenfonds duidelijk. De ambitie van SPG luidt als volgt: De ambitie is de missie en de visie tot uiting te laten komen, waarmee het gewenste imago bereikt wordt. Deze ambitie wordt bereikt met behulp van een vaste stijl die gekenmerkt wordt door transparantie en begrijpelijkheid. 4

5 Bestuur, uitvoering en verantwoordingsorgaan (situatie op 31 december 2012) Bestuur Aftredend Bestuursleden namens de aangesloten ondernemingen: ing. E.R. Visser Voorzitter 1 november 2013 H.W. Groenevelt Lid 1 november 2016 ir. H. Snoek Plv. Voorzitter 1 november 2015 M. van der Spek QC Lid 1 november 2014 Bestuursleden namens de deelnemers: ir. J.J. Betzema Secretaris 1 november 2013 drs. ing. J.J. Reeskamp Plv. Secretaris 1 november 2016 drs. K.C.C. van Os Lid 1 november 2015 Bestuurslid namens de pensioengerechtigden: ir. J. Helder Lid 1 november 2014 Beleggingscommissie mr. ing. W.J.M. Berndsen Voorzitter ing. E.R. Visser Lid ir. H. Snoek Lid ir. J.J. Betzema Lid drs. ing. J.J. Reeskamp Lid J. Kuiper Adviseur Commissie Governance ing. E.R. Visser Voorzitter drs. K.C.C. van Os Lid H.W. Groenevelt Lid mr. ing. W.J.M. Berndsen Adviseur J.M. Kühne Adviseur Auditcommissie M. van der Spek QC Voorzitter ing. E.R. Visser Lid ir. J.J. Betzema Lid mr. ing. W.J.M. Berndsen Adviseur J. Kuiper Adviseur Pensioenbureau mr. ing. W.J.M. Berndsen Directeur T. van Ee Financieel administratief medewerker G.A. Hardeman Financieel administratief medewerker A.A.M. Krooder-de Groot Secretarieel administratief medewerker J.M. Kühne Adviseur J. Kuiper Controller H. Tiesman-Parastatidis Secretarieel administratief medewerker Verantwoordingsorgaan Aftredend Leden namens de aangesloten ondernemingen: J.P. Bosman Lid 1 januari 2016 H. Lubberts Voorzitter 1 januari 2014 Leden namens de werknemers: A.C.J. Sengers Secretaris 1 januari 2014 R. Meijer Lid 1 januari 2016 Leden namens de pensioengerechtigden: A. Nijmeijer Plv. Voorzitter 1 januari 2014 ir. H. van Diggelen Plv. Secretaris 1 januari 2016 Compliance officer Certificerend actuaris Adviserend actuaris Accountant Adviseur beleggingen mr. D. Aleman drs. H. Zaghdoudi AAG van Towers Watson B.V. drs. J.B. Koomans van Towers Watson B.V. N.M. Pul RA van Ernst & Young Accountants LLP dr. P.A. van Aalst van Strategeon Investment Consultancy B.V. 5

6 Verslag van het bestuur Bestuur Het Algemeen Bestuur bestond op 1 januari 2012 uit vier vertegenwoordigers van de aangesloten ondernemingen, drie vertegenwoordigers van de (gewezen) deelnemers en één vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden. In 2012 hebben geen bestuurswisselingen plaatsgevonden. De heer Groenevelt is voor een nieuwe termijn door de werkgever voorgedragen. De heer Reeskamp is herkozen na afloop van zijn termijn. De heren Groenevelt en Reeskamp zijn door het bestuur herbenoemd. Er zijn verkiezingen opgestart onder pensioengerechtigden voor de functie van de heer J. Helder. De heer ir. J.J. Betzema meldt zich als enige kandidaat en wordt benoemd als bestuurslid namens de pensioengerechtigden. In 2012 heeft er ook een verkiezing plaatsgevonden voor de zetels van de heer ir. J.J. Betzema en mevrouw K.C.C. van Os onder de (gewezen) werknemers. Zij en de heer J. Helder treden af als bestuurslid per 1 januari Het Algemeen Bestuur heeft in 2012 zes keer een reguliere vergadering gehouden. Nagenoeg alle onderwerpen waar het bestuur over spreekt en besluit, worden voorbereid in commissies, de Auditcommissie, de Beleggingscommissie en de Commissie Governance. Het Dagelijks Bestuur treedt met name op als agendacommissie voor de vergaderingen van het Algemeen Bestuur. Hierna wordt een toelichting gegeven op een aantal van de door het bestuur besproken onderwerpen. Pensioenregeling Nieuw pensioenreglement 2012 In het bestuursverslag over 2011 is uitgebreid ingegaan op de noodzaak van een nieuw pensioenreglement. De boekhoudregels voor de werkgever (IFRS) en de steeds verder oplopende kosten van pensioenen hebben ertoe geleid nieuwe pensioenreglementen in te richten om deze toekomstbestendiger te maken. In 2011 is er tussen werkgever en vakbonden overeenstemming bereikt over de inhoud van de nieuwe pensioenregelingen. Het bestuur van het pensioenfonds is verantwoordelijk voor en draagt zorg voor de uitvoering van de pensioenregeling. Het bestuur voert de overeengekomen regeling uit op basis van een uitvoeringsovereenkomst tussen werkgever en pensioenfonds. Pensioenreglement 2006 is per 1 januari 2012 overgegaan in het nieuwe Pensioenreglement De werkgever heeft behoefte aan vaste afspraken, waarmee de risico s verschoven worden naar de werknemers. Bij tegenvallende beleggingsresultaten, sterk dalende marktrentes of een toenemende levensverwachting kan het nodig zijn dat de uitvoering van de pensioenregeling wordt versoberd. In eerste instantie betreft dat de toeslagverlening, maar dit kan ook de opbouw van pensioen betreffen. Deze voorwaardelijkheid is terug te vinden in de term Collective Defined Contribution-regeling. Een CDC-regeling is een pensioenregeling waarbij de werkgever zich verplicht een vast premiepercentage over de pensioengrondslag te betalen. De pensioentoezegging zelf bestaat voor de werkgever nu uit het betalen van een vast premiepercentage. Het aanwenden van de premie vindt plaats in de vorm van een pensioenreglement met een middelloonsystematiek. De pensioenopbouw in pensioenreglement 2001 blijft in gewijzigde CDC-vorm in stand voor een zeer kleine groep deelnemers geboren vóór 1950 én in dienst op 31 december In 2013 gaan de laatste actieve medewerkers van Grontmij onder dit pensioenreglement op 64 jaar met Tijdelijk Ouderdomspensioen. De pensioenregeling 2012 is evenals de pensioenregeling 2006 een pensioenovereenkomst met een hybride karakter. Dit betekent dat de regeling bestaat uit twee systemen: de CDC-regeling met een middelloonsystematiek en voor het eventueel excedent gedeelte van het salaris boven het maximum van salarisschaal 13 een individueel beschikbare premieregeling. Voor beide systemen geldt een pensioenleeftijd van 66 jaar. Een middelloonsystematiek betekent dat het pensioen gebaseerd is op het gemiddeld verdiende salaris in de periode dat de deelnemer bij Grontmij heeft gewerkt. Daarbij geldt: hoe meer dienstjaren en/of salaris, hoe hoger het ouderdomspensioen. De premie wordt betaald voor alle medewerkers die onder de werking van de Grontmij Cao vallen. De collectiviteit en de daarmee samenhangende lage(re) kosten en risicodeling leveren beduidend meer pensioen op voor dezelfde ingelegde euro. Meer in vergelijking met individueel opgebouwde pensioenen. 6

7 Premiebetaling werkgever versus werknemer Vanaf 2012 was de nieuwe verhouding tussen premiebetaling werkgever versus werknemer 85 staat tot 15. Dit betreft alleen de verplichte pensioendelen: het ouderdomspensioen en het arbeidsongeschiktheidpensioen. De premie partnerpensioen betaalt de deelnemer. Premiedepot Bij een overschot op de premie vult het premiedepot zich, zodat het kan worden aangewend in geval van een premietekort. De hoogte van het premiedepot ontwikkelt zich met het fondsrendement. Bij de bepaling van de dekkingsgraad wordt het premiedepot buiten het fondsvermogen gehouden. Franchisebeleid In 2011 heeft het bestuur besloten de franchise voor Reglement 2001 niet te laten stijgen per 1 januari De reden hiervoor was het feit dat er in 2011 een beperkte algemene Cao-verhoging is geweest. Dit bestuursbesluit heeft consequenties. Belangrijkste consequentie is dat de pensioengrondslag voor de medewerkers met een eindloonregeling gelijk blijft. Normaliter volgt de AOW-franchise uit ons reglement per 1 januari de stijging van de AOW. Bij stijging van de franchise daalt de pensioengrondslag als niet tegelijkertijd een Cao-verhoging wordt doorgevoerd. In een eindloonregeling heeft dit het effect dat ook de pensioenaanspraken opgebouwd in het verleden verlaagd worden. Reeds toegekende aanspraken mogen niet verlaagd worden (anders dan bij afstempelen/korten). De administratief eenvoudigste oplossing bij een te geringe Cao-verhoging is dan het ongewijzigd laten van de AOW-franchise uit het pensioenreglement. Voorwaardelijk toeslagenbeleid (Indexatiebeleid) premievrij- en pensioengerechtigden Het bestuur kan, zolang er voldoende middelen zijn, jaarlijks besluiten toeslagen te verlenen op: a de ingegane pensioenen; b de premievrije pensioenaanspraken van deelnemers en gewezen deelnemers; c de bij scheiding aan de ex-partners toegekende bijzondere pensioenaanspraken; d het arbeidsongeschiktheidspensioen. Op de pensioenrechten en pensioenaanspraken wordt jaarlijks per 1 januari toeslag verleend van maximaal de stijging van het percentage van de consumentenprijsindex voor alle huishoudens (afgeleid) over de laatst verstreken periode van oktober tot oktober (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek). Het bestuur beslist evenwel jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaald. De toeslagverlening wordt uit beleggingsrendement en uit algemene middelen van het fonds gefinancierd. Bij het bepalen van de hoogte van de toeslag voor de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden wordt de volgende beleidsstaffel toegepast: wanneer de dekkingsgraad* lager is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad (104,1% niveau 2012), wordt geen toeslag verleend. wanneer de dekkingsgraad* hoger of gelijk is aan de vereiste dekkingsgraad (111,2% niveau 2012) wordt een volledige toeslag toegekend. bij een tussenliggende dekkingsgraad* wordt naar rato toeslag verleend. * In voorgenoemde beleidsstaffel wordt met dekkingsgraad bedoeld: de dekkingsgraad na toekenning van de voorgenomen toeslag. Het bestuur zal verwachtingen betreffende de lastenontwikkeling van de pensioenregeling als geheel, of van onderdelen daarvan, in toekomstige jaren in zijn beoordeling bij de toeslagverlening mee laten wegen. Eén en ander brengt mee dat het bestuur te allen tijde bevoegd is de systematiek van toeslagverlening en de geformuleerde ambitie aan de omstandigheden aan te passen, ook ten aanzien van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. Er is geen recht op toekomstige toeslagverlening. Het is daarmee niet zeker of en in hoeverre in de toekomst een toeslag wordt verleend. Het bestuur kan besluiten tot het verlenen van inhaaltoeslagen. Daartoe dient de solvabiliteit van het fonds voldoende te zijn hersteld. Als leidraad voor inhaaltoeslagen zijn door het bestuur uitgangspunten geformuleerd in artikel 26 van pensioenreglement Toeslagverlening aan pensioengerechtigden en premievrijen Per 31 december 2012 was de geschatte dekkingsgraad 106%. Bedacht moet worden dat deze dekkingsgraad tot stand is gekomen op basis van schattingen en dat de definitieve dekkingsgraad per einde 2012, die omstreeks april zal worden bepaald na afronding van het jaarwerk, hiervan afwijkt. De feitelijke dekkingsgraad blijkt bij het opmaken van het jaarwerk 2012: 107,4%. 7

8 In de tabel wordt een overzicht gegeven van de toeslagverlening van de ingegane pensioenen en van de premievrije pensioenrechten sinds Tevens is de verhoging van de Grontmij Cao toegevoegd over deze periode. Jaar CPI Prijsindex alle huishoudens afgeleid (%) CPI Prijsindex ter herstel (%) Toeslagverlening pensioenfonds (%) Cao Grontmij verhoging (%) ,40 2,30 2, ,19 1,19 2, ,82 2,82* 1, ,07 0,07 0, ,35 0,00 0,50 + 1,00** ,47 2,47 0,00 0, ,10 2,10 0,00 1,00 * Toegekend vanaf januari 2010 ** 0,5% per 1 maart 2011 en 1,0% per 1 december 2011 Voor Reglement 2012 kan in 2012 de opbouw van 2,1% (reglement 2012) toegekend worden en er is een saldo voor het premiedepot beschikbaar van 1,34 miljoen. Bij de bepaling van de dekkingsgraad wordt het premiedepot buiten het fondsvermogen gehouden. Beleidsmatig leidt een dekkingsgraad gelijk of lager dan het minimaal vereist eigen vermogen niet tot toeslagverlening per 1 januari. Het bestuur heeft daarom besloten om per 1 januari 2013 geen toeslag te verlenen. De economische dekkingsgraad is hier de basis voor. Uitleg hierover wordt gegeven onder de financiële ontwikkelingen van het fonds. Voorwaardelijk toeslagenbeleid (Indexatiebeleid) actieven SPG streeft een toekomstbestendige pensioenregeling na, waarbij een waardevast pensioen hoog in het vaandel staat. Een pensioenaanspraak die u nu opbouwt en die niet aan inflatie wordt aangepast, zal op den duur sterk in waarde verminderen. Daarom is het van belang dat uw opgebouwde pensioenaanspraken jaarlijks worden aangepast aan de inflatie. Deze indexatie wordt toeslagverlening genoemd. De toeslagverlening is voorwaardelijk; er wordt pas toeslag verleend als er voldoende geld is en er dus aan strenge eisen wordt voldaan. Het bestuur kan, zolang er voldoende middelen zijn en met inachtneming van het in de overige leden van pensioenreglement 2012 Artikel 17 bepaalde, jaarlijks besluiten toeslagen te verlenen op: a. de pensioenaanspraken van actieve deelnemers; b. aanspraken bij voortzetting deelnemerschap als gevolg van arbeidsongeschiktheid. Op de pensioenaanspraken, zoals hierboven beschreven, wordt jaarlijks per 1 januari (voor het eerst per 1 januari 2013) toeslag verleend van maximaal de stijging van de CAO-verhoging over het vorige boekjaar met een maximum van 2% op jaarbasis. Het bestuur beslist evenwel jaarlijks in hoeverre pensioenaanspraken worden aangepast. Deze voorwaardelijke toeslagverlening wordt voor zover mogelijk gefinancierd uit de doorsneepremie, het te vormen premiedepot actieven en uit de algemene middelen van het fonds, waarbij wordt aangesloten bij de beleidsstaffel voor toeslagen zoals deze geldt voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, zoals opgenomen in pensioenreglement 2012 (art. 18 lid 3). Indien wordt aangesloten bij de hierboven genoemde beleidsstaffel voor toeslagen, dan vindt toeslagverlening voor actieve deelnemers en de pensioenaanspraken bij voortzetting deelnemerschap als gevolg van arbeidsongeschiktheid plaats op basis van de CAO-verhoging over het vorige boekjaar, met een maximum van 2% op jaarbasis op basis van het totaal van de in de vorige alinea genoemde financieringsbronnen. Het bestuur zal verwachtingen betreffende de lastenontwikkeling van de pensioenregeling als geheel, of van onderdelen daarvan, in toekomstige jaren in zijn beoordeling bij de toeslagverlening mee laten wegen. Eén en ander brengt mee dat het bestuur te allen tijde bevoegd is de systematiek van toeslagverlening en de geformuleerde ambitie aan de omstandigheden aan te passen. Er is geen recht op toekomstige toeslagverlening. Het is daarmee niet zeker of en in hoeverre in de toekomst een toeslag wordt verleend. 8

9 Het bestuur kan besluiten tot het verlenen van inhaaltoeslagen. Als leidraad voor inhaaltoeslagen zijn door het bestuur uitgangspunten geformuleerd, die in artikel 25 van het pensioenreglement 2012 en in de ABTN zijn opgenomen. Aangezien er in 2012 geen sprake was van een CAO-verhoging bij Grontmij heeft het bestuur besloten geen toeslagen te verlenen op de opgebouwde aanspraken van de actieve deelnemers. Eindloonregeling voor actieve medewerkers versus toeslagverlening SPG kent in 2012 nog een eindloonregeling in Reglement 2001 voor actieve deelnemers. Concrete toeslagverlening vindt in een eindloonregeling niet plaats. De toeslagverlening wordt vervangen door de zogenaamde backservice in een eindloonregeling. Het laatstverdiende loon is onderdeel in het vaststellen van de pensioenaanspraken. Het laatstverdiende loon is gebaseerd op de Cao-verhoging (0% in 2012) en eventuele toegekende individuele salarisverhoging. De AOW In Nederland bestaat het pensioenstelsel uit drie pijlers. De eerste pijler, de AOW het basispensioen genoemd, ging in op 65 jaar en komt van de Nederlandse overheid. In de tweede pijler bouwen werknemers via hun werkgever vaak een aanvullend ouderdomspensioen op. In de derde pijler kan zelf voor extra pensioen gezorgd worden door bijvoorbeeld een lijfrenteverzekering af te sluiten of te sparen. Omdat iedere ingezetene (onder voorwaarden) AOW ontvangt, wordt bij het bepalen van het aanvullend pensioen bij de werkgever, rekening gehouden met die AOW. Bij een pensioenregeling is de AOW-franchise dat deel van het salaris waarover geen pensioen wordt opgebouwd. Dit bedrag wordt van het salaris afgetrokken, het bedrag dat overblijft heet de pensioengrondslag. Er wordt alleen premie betaald en pensioen opgebouwd over het deel van het salaris dat boven de AOW-franchise ligt, dus over de pensioengrondslag. Lenteakkoord 2012 en de AOW-ingangsdatum De beroepsbevolking krimpt sinds Het aantal ouderen neemt de komende jaren sterk toe, terwijl er steeds minder jongeren bijkomen. Dit betekent dat er minder mensen beschikbaar zijn om betaald werk te doen. Bovendien moet het geld voor de AOW-uitkeringen door minder mensen worden opgebracht. De overheid acht het langer doorwerken noodzakelijk en stimuleert dit. Langer doorwerken om de AOW betaalbaar te houden en het tekort aan arbeidskrachten aan te vullen. De AOW-leeftijd, ook AOWgerechtigde leeftijd genoemd, was 65 jaar. De AOW werd betaald vanaf de eerste dag van de maand waarin men 65 jaar werd. Per april 2012 verschoof de ingangsdatum (en dus de betaling) van de AOW naar de 65 ste verjaardag. Volgens de nieuwe wet van juli 2012 is de AOW-leeftijd gewijzigd: 65 jaar voor wie geboren is vóór 1948 (AOW-uitkering is aangevangen vóór 2013) 65 jaar en 1 maand voor wie geboren is in de periode januari - november 1948 (AOW-uitkering vangt aan in 2013) 65 jaar en 2 maanden voor wie geboren is in de periode december oktober 1949 (AOW-uitkering vangt aan in 2014) 65 jaar en 3 maanden voor wie geboren is in de periode november september 1950 (AOWuitkering vangt aan in 2015) En daarna wordt het later ingaan van de AOW (nog) steiler/versneld doorgevoerd. Na de verkiezingen (herfst 2012) werd bekend dat VVD en PvdA hebben afgesproken in een deelakkoord dat de AOW-leeftijd vanaf 2016 versneld omhoog gaat ten opzichte van het lenteakkoord. Wetgeving is er begin 2013 nog niet. Iedereen die inkomen uit arbeid ontvangt, betaalt premies volksverzekering tot hij AOW ontvangt. Het uitstellen van de AOW-betaling heeft dus ook invloed op het netto inkomen. Wijzigingen (en daarmee kortingen) op de AOW worden niet door het pensioenfonds gecompenseerd. Vervallen partnertoeslag 2015: het AOW-hiaat Een AOW-er met een jongere partner, krijgt, tot het moment dat de partner AOW-er is, een partnertoeslag. De hoogte van de partnertoeslag is afhankelijk van de inkomsten die de partner dan heeft, en ook van het feit of de partner buiten Nederland gewoond of gewerkt heeft. De partnertoeslag wordt in 2015 afgeschaft. Heeft de partner zelf geen inkomen dan ontstaat het zogenaamde AOW-hiaat. Het hiaat verdwijnt op het moment dat de jongere partner zelf ook AOW krijgt. 9

10 Tweeverdienershiaat Het zogenaamde tweeverdienershiaat ontstaat doordat pensioenfondsen bij het bepalen van de AOWfranchise in de pensioenregeling rekening houden met de AOW van ongehuwden. De AOW voor ongehuwden ligt ongeveer bruto hoger dan voor een gehuwde. Hoe hoger de AOW-franchise, hoe lager de pensioengrondslag. Pensioenpremies 2012 De ontvangen premies (excl. Individueel DC) bedragen in (2011: ). De conform de ABTN vastgestelde kostendekkende premie was (2011: ). In 2011 werd uitgegaan van de gedempte premie bij de bepaling of de premie kostendekkend was. Deze was Automatisering Pensioenbureau In 2011 is een nieuw automatiseringspakket voor de administratie van pensioenen in gebruik genomen (IVPA). Het nieuwe Reglement 2012 is begin 2012 in dit pensioenpakket ingericht. In dit bestuursverslag is eerder ingegaan op het nieuwe pensioenreglement Vakbonden De werknemersvertegenwoordigers in bestuur hebben in 2012 contact opgenomen met vakbonden om behoefte aan informatief overleg te onderzoeken. Dit proces loopt nog. Kostenvergoedingen Bestuursleden Per worden vergoedingen vastgesteld voor bestuursleden die geen dienstverband met Grontmij meer hebben. Een bestuurslid met een enkelvoudige taak ontvangt 500,-- per jaar, een bestuurslid met een meervoudige taak ontvangt per jaar, en een bestuurslid met een complexe portefeuille ontvangt 1.500,- per jaar. De leden van het Verantwoordingsorgaan (hierna VO) die geen dienstverband meer met Grontmij hebben ontvangen 200,- per jaar. Beleggingen Het totaal aan pensioenuitkeringen vindt bij de meeste pensioenfondsen haar herkomst grofweg gemiddeld slechts voor 20% uit premie. De rest van het pensioen wordt gemiddeld voor 37% opgebouwd uit rendement in de opbouwfase en voor 43% uit rendement in de uitkeringsfase. Om dit rendement te kunnen halen, moet belegd worden, beleggen betekent risico s lopen. Een cruciale vraag die continu centraal staat, is hoeveel risico wil en kan het fonds lopen. Het is een continue afweging tussen gewenst rendement en acceptabel risico. De prudent person-regel (art 135 PW) Het prudent person principe moet getoetst worden aan de regels die verzekeraars zijn opgelegd bij het naleven van dit principe. Dit betekent voor pensioenfondsen, dat zeer uitgebreide studies worden gedaan over ontwikkelingen in verschillende effecten als aandelen en obligaties en er verschillende scenario s worden doorgerekend. Het beleggingsprofiel dat het beste resultaat en de meest optimale verhouding geeft tussen rendement en garantie voldoet aan het prudent person principe. 1 In dit kader is in 2012 de strategische beleggingsmix aangepast. Het loyaliteitsbeginsel In de Pensioenwet is direct in aansluiting op de prudent person-regel het loyaliteitsbeginsel opgenomen: de waarden worden belegd in het belang van aanspraak- en pensioengerechtigden. 2 1 Bron: NPB Nieuwsbrief nr.40 /2008. Uitleg Prudent person principe. 2 Bron: Pensioenfederatie: 18 dec Prudent person-regel; interpretatie naar Nederlands recht 10

11 Daarna volgt de regel dat een pensioenfonds niet meer dan 5% van zijn activa mag beleggen in de bijdragende onderneming (de sponsor ). Als die onderneming tot een concern behoort, mag het pensioenfonds maximaal 10% beleggen in dat concern. Vervolgens bepaalt de Pensioenwet dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur ter waarborging van het prudente beleggingsbeleid nadere regels worden gesteld. Die mogen uiteraard geen afbreuk doen aan de prudent person regel, de loyaliteitsregel en de beperkingen die gelden voor beleggingen in de bijdragende onderneming. SPG heeft geen beleggingen in Grontmij. De desbetreffende nadere regels zijn opgenomen in het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen ( Besluit FTK ). 1. Die regels komen deels overeen met de nadere voorschriften in de Pensioenrichtlijn omtrent de prudent person-regel. 2 Het Besluit FTK laat de vrijheid van pensioenfondsen om te beleggen in markten, asset classes en beleggingsinstrumenten zoveel mogelijk intact. 3 Beleggingsrestricties die eventueel uit het Besluit FTK voortvloeien, zijn prudentieel van karakter; zij houden verband met de balansverhoudingen van het pensioenfonds en de door de wetgever en de toezichthouder geformuleerde solvabiliteitseisen. DNB beoordeelt het risicoprofiel van de activa (beleggingen) van het pensioenfonds. Afhankelijk van het type asset gelden bepaalde risicowegingsfactoren. Die kunnen ertoe leiden dat een pensioenfonds bij een lage dekkingsgraad wordt gedwongen zich terug te trekken uit bepaalde beleggingscategorieën. De Pensioenrichtlijn geeft zélf de grondslag voor een dergelijke toezichtmaatregel door op diverse plaatsen te bepalen dat uitzonderingen op de beleggingsvrijheid mogelijk zijn indien deze vanuit prudentieel oogpunt (dat wil zeggen: met het oog op de solvabiliteit) worden gerechtvaardigd. 4 Beleggingsbeleid 2012 en investment beliefs In haar algemene vergadering van 11 november 2012 heeft het bestuur het beleggingsbeleid 2012 (en verder) vastgesteld. Eerder al waren er investment beliefs vastgesteld; deze zijn ook opgenomen in de ABTN. Investment beliefs Met behulp van investment beliefs, cq het vastleggen van beleggingsbeginselen, heeft het bestuur een kader geformuleerd hoe het omgaat met financiële markten en producten. Deze opgestelde investmentbeliefs vormen een visie op de werking van financiële markten en de manier waarop het pensioenfonds hierin acteert om zijn doelstellingen te behalen. De beliefs geven daarmee een kader voor de beleggingscommissie om nieuwe beleggingsmogelijkheden te beoordelen, zijn een ijkpunt voor het bestuur en maken een duidelijkere verantwoording naar de deelnemers, toezichthouder en andere stakeholders mogelijk. Er wordt gewerkt met het zogenaamde pas toe of leg uit -principe. Een voorbeeld van het pas toe of leg uit -principe is het besluit van het bestuur tot het uitstellen van het investeren in vastgoed totdat er weer passende mogelijkheden zijn in de fondsen van Altera. Een tweede voorbeeld hiervan is dat het bestuur de beleggingscommissie toestemming geeft tot en met Q buiten de bandbreedte te blijven van het aandelenmandaat in afwachting van het vastgoedinvesteringsbesluit. Uitvoeringsbeslissingen in vervolg op het beleggingsbeleid 2012 In 2012 is uitvoering gegeven aan de uitkomsten van de ALM-studie uit 2011 waarbij de strategische mix in aangepast. Het aandeel van de vastrentende waarden is met 10% verhoogd naar 65%. Het aandeel van de aandelen is verlaagd met 10% naar 20%. Rebalancebeleid Rebalancen is het (periodiek) bijsturen van de beleggingsportefeuille zodat de gewichten van de verschillende beleggingscategorieën zich weer binnen de afgesproken bandbreedte bevinden. In de loop van 2012 is de categorie aandelen boven de maximumgrens gekomen. Het bestuur is hiermee akkoord gegaan in afwachting van de afroep van de openstaande verplichting om te investeren in vastgoed bij Altera. 1 Besluit van 18 december 2006, houdende regels met betrekking tot het financiële toetsingskader op grond van de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspensioenregeling (Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen), Stb Richtlijn 2003/41 EG betreffende de werkzaamheden van en het toezicht op instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening, aanvaard op 3 juni Vgl. de toelichting bij het Besluit FTK, Stb. 2006, 710, p Zie bijv. de artikelen 17 lid 3, 18 lid 5, 18 lid 5 onder a. en 18 lid 6 Pensioenrichtlijn alsook de punt (18), (20), (32), (33) en (36) van de Pre-ambule. 11

12 Bijdrageregeling en pensioenspaarregeling Het pensioenfonds kent voor Reglement 2012 een hybride regeling, als basis een CDC met middelloonsystematiek met voor het excedentgedeelte een bijdrageregeling (individueel DC). De premies voor deze bijdrageregeling worden gestort bij Robeco in de flexioenregeling. Daarnaast hebben Grontmijmedewerkers de mogelijkheid om bij Robeco deel te nemen aan een pensioenspaarregeling. Robeco biedt in nauw overleg met het bestuur standaard adviesmixen aan voor de bijdrageregeling en de spaarregeling; deelnemers kunnen er echter ook voor kiezen een eigen beleggingsmix te hanteren. Inflatie Er wordt gestudeerd op het inflatierisico en welke maatregelen eventueel noodzakelijk zijn. In 2012 is studie over dit onderwerp voorgezet. Ondermeer is onderzocht in hoeverre de huidige beleggingen al bescherming tegen inflatie bieden (met name vastgoed en commodities). Concrete maatregelen zijn echter (nog) niet genomen, mede gelet op de ontwikkelingen op de financiële markten. Reservemanagers In 2011 is het traject gestart om te komen tot reservemanagers voor het vermogensbeheer op de diverse portefeuilles. Reden hiervan is de kwetsbaarheid van het fonds te verlagen op het moment dat de huidige vermogensbeheerders niet meer aan hun verplichtingen kunnen voldoen vanwege faillissement. In 2013 zullen de contracten met de geselecteerde reservemanagers kunnen worden afgerond. Vermogensbeheerders Met inschakeling van de adviseur Strategeon Investment Consultancy B.V. zijn alle vermogensbeheerders geëvalueerd op basis van vijf criteria: de organisatie, het beleggingsproces, het risicomanagement, de service en de performance/fees. Het beleggingsproces en het risicomanagement zijn veruit de belangrijkste criteria: zij bepalen de resultaten van de portefeuille. De organisatie ondersteunt het beleggingsproces, het criterium performance/fees laat de resultaten van het beleggingsproces zien mede in verhouding tot de kosten. De service naar het pensioenfonds staat strikt genomen los van de performance, maar is belangrijk voor de verantwoording naar het pensioenfonds en andere gremia. Grontmij Capital Consultants B.V. (GCC) heeft op verzoek van Stichting Pensioenfonds Grontmij (SPG) de evaluatie uitgevoerd op de vastgoedfondsmanagers van de vastgoed beleggingsportefeuille van SPG over De evaluatie is besproken in de vergadering van het Algemeen Bestuur en heeft niet geleid tot voorstellen om wijzigingen in de vermogensbeheerders aan te brengen. Wel is besloten tot nader overleg met de beheerder van de commodities over de inrichting van het beleggingsfonds. Uitvoeringskosten Introductie De uitvoeringskosten houden de pensioensector al langer bezig. In april 2011 is over dit onderwerp een rapport verschenen van de AFM. Ook heeft de politiek zich uitgesproken over meer transparantie op dit gebied. De Pensioenfederatie heeft deze uitdaging opgepakt en is gekomen met aanbevelingen. In het jaarverslag 2011 is aandacht besteed aan de uitvoeringskosten en voor zover mogelijk aan de kosten van vermogensbeheer. In het jaarverslag 2012 wordt ook aandacht besteed aan de directe en indirecte kosten van vermogensbeheer en aan transactiekosten. Daar waar exacte cijfers niet beschikbaar zijn is gebruik gemaakt van schattingen. Soorten Er zijn drie soorten uitvoeringskosten. Pensioenbeheer De pensioenbeheerskosten bestaan uit: kosten deelnemer en gepensioneerde, werkgeverskosten, kosten bestuur en financieel beheer en projectkosten. Kosten die zowel op pensioenbeheer als vermogensbeheer betrekking hebben worden naar rato verdeeld. Dit betreft kosten van het pensioenbureau, accountantskosten en actuarieel advies. Hierbij wordt gebruik gemaakt van schattingen. Projectkosten voor automatisering worden verdeeld over 10 jaar. 12

13 Vermogensbeheer De vermogensbeheerkosten bestaan uit: vaste beheerskosten van beleggingen, prestatieafhankelijke vergoedingen, kosten bewaarloon, belastingen, overige kosten en kosten van bijzondere beleggingscategorieën, zoals vastgoed. Transactiekosten Transactiekosten zijn de kosten die gemaakt moeten worden om een (beleggings-)transactie tot stand te brengen en uit te voeren. Dit zijn geen kosten die aan de vermogensbeheerder worden betaald, maar kosten die bijvoorbeeld aan de beurs of broker worden betaald. Situatie SPG Pensioenbeheer Mutatie Kosten pensioenbeheer /- 2% Actieve deelnemers en pensioengerechtigden /- 3% Kosten per deelnemer % In 2012 zijn bestuurskosten en advieskosten gedaald. De projectkosten die ten laste van 2012 komen zijn gestegen van naar Omdat het aantal actieve deelnemers en pensioengerechtigden ook is gedaald stijgen de kosten per deelnemer met 1%. Indien de slapers voor met een wegingsfactor 0,25 worden meegenomen zijn de kosten per deelnemer in 2012: 325 (2011: 325). Vermogensbeheer 2012: 0,36% van gemiddeld belegd vermogen De vermogensbeheerkosten zijn totaal 2,6 miljoen en bestaat uit de volgende onderdelen: mln % Direct in rekening gebrachte vermogensbeheerskosten 1,0 0,14% Outperformance fee s 0,3 0,04% Aandeel in algemene kosten pensioenbureau 0,4 0,05% Beheerskosten binnen de fondsen 0,8 0,11% Beleggingsadministratie en custody 0,1 0,02% 2,6 0,36% De beheerskosten binnen de fondsen zijn deels door middel van schatting tot stand gekomen. Hiervoor is onder andere de TER (Total Expense Ratio) van fondsen gebruikt. Het gemiddelde belegde vermogen in 2012 was 726 miljoen. Ongeveer 45% van de kosten van vermogensbeheer is door middel van schatting tot stand gekomen. Er zijn geen vergelijkbare cijfers van 2011 beschikbaar. Transactiekosten 2012: 0,10% van gemiddeld belegd vermogen De transactiekosten zijn totaal 0,7 miljoen en bevat zowel de kosten die binnen de beleggingsfondsen zijn gemaakt als wel kosten die ontstaan zijn als gevolg van het zelf handelen in fondsen. Ongeveer 70% van de transactiekosten is door middel van schatting tot stand gekomen. Er zijn geen vergelijkbare cijfers van 2011 beschikbaar. Financiële ontwikkeling van het fonds Continuïteitsanalyse Periodiek wordt er een continuïteitsanalyse gedaan. Aan de hand van ALM-studies komt de continuïteitsanalyse tot stand. De term asset-liability management wordt gebruikt in de beleggerswereld: een proces voor het verkrijgen van inzicht in de onderlinge afhankelijkheden in de ontwikkeling van rechten en verplichtingen van ons pensioenfonds. De term wordt afgekort tot ALM. Aan de hand van deze ALMstudie wordt het beleid geformuleerd en geactualiseerd. In de Continuïteitsanalyse (CA) wordt het huidige beleid doorgerekend en worden de zwakheden zichtbaar gemaakt. Uit de analyse lijkt de kans op toeslagverlening iets te worden vergroot door een defensievere belegging. In 2012 is al besloten om defensiever te gaan beleggen. 13

14 Financieel Crisisplan Het bestuur heeft een financieel crisisplan opgesteld in overeenstemming met de Beleidsregel van De Nederlandsche Bank van 5 december 2011 en dit is ingediend bij DNB. Dit is een verplichting op grond van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en het Besluit Financieel toetsingskader pensioenfondsen. Dit plan beschrijft in hoofdlijnen het interne beheersingssysteem en de financiële sturingsmiddelen bij een financiële crisis. Actuariële consequenties nieuwe inzichten levensverwachting sterftetafels (AG Prognosetafel / SPG-Fondsspecifieke Towers Watson 2012 ervaringssterfte ) In het jaarverslag van 2010 en 2011 schreven wij al over toegenomen levensverwachting in nieuwe prognosetafels. De Technische Voorzieningen (hierna: TV) van ons pensioenfonds zijn in 2010 totaal uiteindelijk met 9,6% verhoogd om dit effect te kunnen opvangen. De Grontmij-populatie bestaat uit veel hoger opgeleiden. In 2012 is nog gedetailleerder gekeken naar de verlaagde sterftekans van hoger opgeleiden. Het onderzoek (sterftetafels ) gaf aanleiding om binnen ons fonds de TV met 1% te verhogen. Rekenleeftijd De levensverwachting is afhankelijk van de huidige leeftijd van de deelnemer. Gemiddeld over de leeftijden 30 t/m 75 komt de AG / SPG-Fondsspecifieke ervaringssterfte neer op de verwachte eindleeftijden voor mannen van 87,5 jaar en voor vrouwen van 88,8 jaar. In 2012 is er sprake van verlies op langleven: -/ (2011: ). De ontwikkeling wordt de komende jaren gevolgd. 14

15 Nieuwe manier publicatie dekkingsgraden De dekkingsgraad is de verhouding tussen het aanwezige vermogen en de contante waarde van de op dat moment geldende reglementaire pensioenaanspraken. Het vermogen is de som van de contante waarde van pensioenaanspraken die op dat moment zijn gefinancierd, en de eventuele algemene en extra reserve. Vanaf eind september 2012 publiceert De Nederlandsche Bank (hierna: DNB) de rekenrente voor pensioenfondsen op basis van de Ultimate Forward Rate (hierna: UFR). Deze UFR is met name ingevoerd om te voorkomen dat veel pensioenfondsen in 2013 op grote schaal kortingen moeten gaan doorvoeren. Dit korten is overigens bij SPG niet aan de orde. De dekkingsgraad op basis van UFR moet maandelijks aan DNB worden gerapporteerd. Echter, deze UFR-dekkingsgraad is geen weergave van de feitelijke financiële situatie van een pensioenfonds. De feitelijke rente op de economische markten is nu aanmerkelijk lager dan de rente die gebruikt wordt bij de UFR. Bij een hoge(re) rente dalen de toekomstige verplichtingen van pensioenfondsen. Het gevolg hiervan is dan dat de reserves van het fonds stijgen. Hierdoor stijgt de dekkingsgraad van het fonds. Het bestuur beoordeelt de dekkingsgraad op basis van de UFR als te positief en derhalve niet prudent. Daarom bepalen wij een tweede dekkingsgraad: de economische dekkingsgraad. In deze economische dekkingsgraad wordt de marktrente gebruikt. Met terugwerkende kracht tot september 2012 heeft SPG beide dekkingsgraden gepubliceerd. De economische dekkingsgraad vormt de basis voor het besluit over de toeslagverlening. SPG Dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad % Vereiste dekkingsgraad % Minimaal vereiste dekkingsgraad % Economische dekkingsgraad % % UFR AG-tafel 100 De TV voor risico van het fonds zijn in 2012 gestegen van 671 miljoen (2011) naar 729 miljoen (2012). Dit is een stijging van 58 miljoen. Het belegd vermogen was eind ( miljoen). Langetermijnherstelplan Door de afgenomen vermogenspositie van SPG is er in 2009 een reservetekort ontstaan. Daarom heeft ons fonds een langetermijnherstelplan opgesteld en ingediend bij DNB. In dit plan wordt aangegeven hoe de buffers weer op het vereiste reserveniveau worden gebracht. DNB heeft goedkeuring gegeven aan het langetermijnherstelplan. Zodra een pensioenfonds drie kwartalen aaneengesloten gepresteerd heeft boven de vereiste dekkingsgraad, vervalt de eis van uitvoering van het langetermijnherstelplan onder controle van DNB. Op 30 september 2011 was de dekkingsgraad 102% en verkeerde het fonds in een dekkingstekort. Omdat het fonds slechts een maand in onderdekking is geweest is er geen kortetermijnherstelplan van toepassing en zijn er geen kortingsmaatregelen aangekondigd. Aanvankelijk was er in 2012 weer kortstondig een dekkingstekort. Dit gebeurde echter de maand voordat DNB de rekenregels wijzigde en het fonds daarmee weer uit het dekkingstekort was. De DNB acht daarom deze situatie niet van toepassing op de technische term dekkingstekort. Het fonds is in 2012 niet uit het reservetekort gekomen. 15

16 Belegd vermogen De vastrentende waarden bedragen 477 miljoen, daarmee 54 miljoen hoger dan eind De stijging worden in grote mate veroorzaakt door de renteafdekking. Als de rente daalt, stijgen de TV en de waarde van de vastrentende waarden. De waarde van de aandelen is met 21 miljoen gestegen naar 199 miljoen ( miljoen). Minimaal Vereist Eigen Vermogen (MVEV) Iedere drie jaar wordt gecontroleerd of het MVEV nog aan de wettelijke eisen voldoet. Deze herrekening leidt in 2012 tot een daling van het MVEV met 0,1%: van 4,2% naar 4,1%. Pension Fund Governance Goed Pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance, PFG) Sinds 2007 is goed pensioenfondsbestuur verankerd in de Pensioenwet. Het bestuur volgt consequent het eigen beleid van gedegen governance. Dit beleid biedt kaders voor intern toezicht, zorgvuldig bestuur, verantwoordelijkheid, beleggingsbeleid, openheid en communicatie. In 2012 heeft de focus gelegen op deskundigheidsbevordering en communicatie. Deskundigheidsbevordering en zelfevaluatie In 2012 heeft de Tweede Kamer de indiening van een wetsvoorstel ter versterking bestuur pensioenfondsen uitgesteld. Het wetsvoorstel wordt nu in 2013 verwacht. Het doel is pensioenfondsen beter te kunnen laten omgaan met de onzekerheden op de financiële markten en demografische veranderingen. DNB houdt toezicht op de deskundigheid. Maar bovenal om toezicht te versterken en de positie van alle steakholders in het fondsbestuur te verankeren. In vervolg op het plan van aanpak is in 2011 een nieuw deskundigheidsbeleid en daaruit voortvloeiend een nieuw opleidingsplan opgesteld en vastgesteld. Hiermee beoogt het bestuur de kwaliteit van de deskundigheid op gestructureerde wijze te vergroten. De noodzakelijke deskundigheidsniveaus zijn over de verschillende onderwerpen vastgesteld en geadresseerd. De bestuursleden volgen door het jaar heen verschillende workshops, seminars en cursussen om de eigen deskundigheid verder te ontwikkelen. Het is van groot belang op de hoogte te blijven van belangrijke ontwikkelingen op gebied van besturen, pensioenen, beleggingen en risicomanagement. In 2012 is uitvoering gegeven aan scholing en ontwikkeling binnen de kaders van dit opleidingsplan. Evenals in 2011 heeft in 2012 een individuele zelfevaluatie met de bestuursleden plaatsgevonden. De groepsevaluatie zal in 2013 weer worden gehouden. Communicatiebeleidsplan In 2012 is een nieuw communicatiebeleidsplan vastgesteld. In het communicatiebeleidsplan zijn de uitgangspunten van de communicatiebeleid vastgelegd. Door middel van een flow, een opeenvolging van verschillende communicatiemiddelen op verschillende momenten in de tijd, worden de deelnemers door de drie fasen van overzicht, inzicht, en aktie geleid. In alle uitingen wordt hetzelfde doel nagestreefd. Dit doel is pensioenverwachtingen managen bij deelnemers, zodanig dat dit leidt tot pensioenbewustzijn. Om de communicatie op iedere deelnemer af te stemmen, zijn deelnemers onderverdeeld in verschillende doelgroepen met daaronder verschillende subgroepen. Belangrijk onderdeel van de uitvoering is het opmaken van teksten in begrijpelijke taal voor iedereen. De AFM noemt het zogenaamde taalniveau B1. Alle standaardcorrespondentie is hier in 2012 op afgestemd. Transparante pensioeninformatie en financiële planning De overheid voert steeds meer campagne voor het belang van een individuele financiële planning: de burger dient voorzien te worden van transparante pensioeninformatie en de mate van zekerheid van pensioenen.. Het Bestuur onderschrijft dit belang. Of een deelnemer daadwerkelijk een hiaat in zijn pensioenvoorziening heeft en wat de grootte hiervan is, hangt van veel factoren af. Dit zal van deelnemer tot deelnemer verschillen. Vroegtijdig informeren geeft onze deelnemers de gelegenheid om een financiële planning te maken, daardoor te kunnen anticiperen en daarmee de zelfredzaamheid te vergroten. Dit is een van de uitgangspunten in het communicatiebeleid. 16

17 Voorlichting Om het pensioenbewustzijn te vergroten wordt veel voorlichting over pensioen gegeven. Dit gebeurt binnen de communicatiebeleidskaders. In het afgelopen jaar is op de volgende manieren aan voorlichting gewerkt: Er is voorlichting gegeven aan individuele deelnemers en aan individuele pensioengerechtigden. Er is pensioeninformatie verstrekt aan leden van de Landelijke Personeelsvereniging. Er zijn informatiebijeenkomsten georganiseerd op tien verschillende Grontmij-kantoren voor alle medewerkers over het Uniform Pensioenoverzicht (hierna: UPO). Belangrijke ambassadeurs van de pensioenregeling zijn de Human Resource-medewerkers van Grontmij en alle leidinggevenden. Voor deze twee groepen zijn voorlichtingsbijeenkomsten gehouden over de arbeidsvoorwaarde pensioen en hun rol daarin. Er heeft een schriftelijke informatie-aktie plaatsgevonden aan alle deelnemers die NIET voor partnerpensioen hebben gekozen. Hierin zijn zij extra gewezen op de mogelijkheden van partnerpensioen en de consequenties bij vervroegd overlijden. Andere onderdelen van de collectieve schriftelijke informatieverstrekking zijn het jaarverslag, het verkort jaarverslag in de pensioenkrant en mededelingen op Insite van Grontmij. Belangrijke algemene informatie is voor iedereen toegankelijk op de website Het pensioenbureau neemt het initiatief tot communicatie naar individuele deelnemers bij zogenaamde events als in- en uitdiensttreding, huwelijk, scheiding en overlijden. Jaarlijks wordt het Uniform Pensioen Overzicht (UPO) aan alle deelnemers verstrekt. Naar aanleiding van het UPO zijn individuele vragen beantwoord. De website van Het Pensioenregister ( geeft iedere Nederlander beknopt informatie over zijn/haar pensioensituatie. Bij diverse vormen van schriftelijke communicatie met individuele deelnemers wordt geïnventariseerd of de communicatie helder en begrijpelijk is; indien de reacties daar aanleiding toe geven, past het pensioenbureau de communicatie aan. Medezeggenschap De medezeggenschap in het pensioenfonds is gewaarborgd door de aanwezigheid van vertegenwoordigers van zowel (gewezen) deelnemers als pensioengerechtigden in het Bestuur en het Verantwoordingsorgaan. Toezicht Het bestuur moet zorgen voor een goed onafhankelijk toezicht is. Intern toezicht richt zich op de formele toets van goed bestuur. Dat gebeurt door middel van de instelling van een Verantwoordingsorgaan (zie hoofdstuk: Verslag van het Verantwoordingsorgaan; het inroepen van een Visitatiecommissie die ten minste één keer per drie jaar visitatie doet; de instelling van een Auditcommissie; de instelling van een Compliance Officer. De visitatie Einde 2012, evenals in 2010, heeft het Bestuur opdracht gegeven aan VCHolland voor een visitatie bij ons fonds. In het algemeen beoordeelt de visitatiecommissie (het wettelijk kader in aanmerking genomen) het functioneren van het bestuur, daarbij ondersteund door een deskundig pensioenbureau, als goed. Onderstaand de beknopte weergave van de aanbevelingen van de visitatiecommissie zoals overgenomen uit het rapport. Verantwoordingsorgaan Met betrekking tot het Verantwoordingsorgaan beveelt de visitatiecommissie het bestuur aan dit orgaan te betrekken bij de ontwikkelingen die voortvloeien uit de nieuwe wetgeving en na te gaan of dit orgaan voldoende zicht heeft op de ontwikkelingen ter zake van evenwichtige belangenbehartiging. Governance Het bestuur heeft de governance van het Fonds op een adequate wijze vormgegeven. De toenemende intensiteit van de eisen van DNB met betrekking tot de benoeming van nieuwe bestuursleden kan voor het Fonds (tijdelijke) problemen opleveren. De visitatiecommissie beveelt aan onderzoek te doen naar mogelijke alternatieven in het benoemingsproces en daarbij onderzoek te doen naar mogelijk noodzakelijke wijzigingen in het bestuursmodel. 17

18 Deskundigheid Het bestuur heeft aandacht voor de noodzakelijke deskundigheid binnen het bestuur, zowel individueel als collectief. De commissie beveelt aan na te gaan of voldoende borging aanwezig is voor evenwichtige belangenbehartiging. Ook wordt aanbevolen een onderzoek naar een passend bestuursmodel te doen. Beleggingen Op beleggingsgebied kent het Fonds een gestructureerde aanpak, die ook met name tot uitdrukking komt in de beleidsvoorbereiding en bestuursondersteuning van de beleggingscommissie met betrekking tot de door het bestuur te nemen besluiten. Als vermogensbeheerder is Blackrock dominant, gelet op de omvang van het vermogen dat door deze beheerder voor het Fonds wordt beheerd. De visitatiecommissie vraagt het Bestuur aandacht te hebben voor de risico s die samenhangen met deze situatie en de afspraken met BlackRock, in geval van déconfiture, nauwkeurig vast te leggen. De commissie heeft vastgesteld dat het bestuur reeds doende is reservemanagers aan te stellen. Voorts beveelt de commissie het bestuur aan het beleid met betrekking tot securities lending te heroverwegen. Risico s De visitatiecommissie is op basis van haar onderzoek tot de conclusie gekomen dat er met betrekking tot het risicobeleid eveneens sprake is van een structureel beleid. De commissie heeft het bestuur aanbevolen aandacht te besteden aan de toekomstige afdekking van het inflatierisico. Tevens vraagt de commissie aandacht voor de liquiditeit van de beleggingen, de vastlegging van de omgevingsrisico s en de beperking van de juridische risico s. De commissie beveelt aan onderzoek te doen naar al dan niet handhaven van de maximering van de toeslag voor actieven. Tenslotte beveelt de commissie aan om de uitkomsten van de continuïteitsanalyse nog eens te heroverwegen op grond van minder florissante parameters en veronderstellingen. Communicatie Het Fonds heeft op goede wijze invulling gegeven aan het communicatiebeleid. De visitatiecommissie beveelt wel aan voor deelnemers aan de excedentregeling een pensioenoverzicht te doen samenstellen dat is gebaseerd op realistische veronderstellingen. Tenslotte beveelt de commissie aan - gezien de turbulentie op het gebied van pensioenen - op een meer reguliere basis in de communicatie met deelnemers aandacht te besteden aan de risico s. Het bestuur heeft kennisgenomen van de aanbevelingen zal in 2013 nagaan welke acties zijn vereist. Auditcommissie De rol van de Auditcommissie is interne controle. De Auditcommissie beoordeelt of deugdelijke analyses, rationele overwegingen, weldoordachte besluitvormingsprocessen, open besprekingen en/of vernieuwende benaderingswijzen door het bestuur worden gehanteerd om het doel binnen de gestelde kaders te bereiken. Doel van de Auditcommissie is dus de werkzaamheden van het bestuur kritisch te bezien. De Audit commissie verricht in het kader van intern toezicht de volgende werkzaamheden: het beoordelen van beleids- en bestuursprocedures en de evenwichtige controlemechanismen binnen het fonds; het beoordelen van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risico s op de korte, middellange en langere termijn. Die controle spitst zich toe op de controle en beoordeling van procedures. Dit komt tot uitdrukking in bijvoorbeeld het risicomanagement. Het risicomanagement heeft een dominante plaats gekregen in de Auditcommissie. Het bestuur heeft zich ten doel gesteld van risicometing en monitoring achteraf, steeds meer vooraf te beoordelen en te classificeren in relatie tot acceptabel risicomanagement. De eerste stappen hiertoe zijn in 2011 gemaakt doordat voorbereidingen zijn getroffen om een risicomanagement dashboard in te richten. Met ingang van het 3 de kwartaal van 2012 wordt er periodiek een dashboard samengesteld. Het ingerichte dashboard blijft dynamisch; wijzigingen kunnen steeds doorgevoerd worden. De Auditcommissie vergadert naast haar reguliere vergaderen minimaal één keer per jaar als financiële commissie, als de jaarstukken worden besproken in aanwezigheid van de accountant en certificerend actuaris. 18

19 Compliance Het bestuur ziet toe op naleving van wet- en regelgeving door het fonds. Bij het bestuur zijn over 2012 geen overtredingen van wet- en regelgeving bekend. Het bestuur concludeert dat de manier waarop het Pensioenfonds is ingericht (de governance ) in het algemeen doeltreffend is en functioneert. Het risicomanagement wordt verder verbeterd. Hiertoe is beleid vastgesteld. Ook in 2012 had ons fonds een externe Compliance Officer die belast is met het toezicht op de naleving van de regels die voortvloeien uit het Effectief Typisch Gedrags Toezicht (ETGT). Onze gedragscode bevordert transparantie, maar geeft ook aan hoe om te gaan met vertrouwelijke informatie. De code geeft aan hoe belangenconflicten tussen het fonds en de betrokkenen in privéomstandigheden of -situaties voorkomen worden. Elk bestuurslid, alsmede elke medewerker van het pensioenbureau, verklaart schriftelijk de gedragscode te zullen naleven. De Compliance Officer verklaart dat in 2012 niet is gebleken van enig handelen in strijd met de gedragscode. Verantwoordingsorgaan De samenstelling van het Verantwoordingsorgaan is begin 2012 gewijzigd. December 2011 zijn de heren ir. A.A.H. Visser, lid namens de werknemers en ir. P.J. Ton, lid namens de pensioengerechtigden afgetreden. Per 1 januari 2012 zijn de heren R. Meijer en ir. H. van Diggelen benoemd als lid van het Verantwoordingsorgaan. Per 1 januari 2012 is de heer J.P. Bosman herbenoemd tot 1 januari De reactie op dit bestuursverslag van het Verantwoordingsorgaan wordt hierna onverkort weergegeven, evenals het de reactie van het bestuur hierop. Tenslotte De werkzaamheden op het gebied de uitvoering van de nieuwe regeling, de advisering en de voorlichting op pensioen- en het beleggingsgebied, Pension Fund Governance, automatisering en de ontwikkelingen op de financiële markten hebben in het verslagjaar 2012 veel inspanningen vereist. Het bestuur dankt de medewerkers van het pensioenbureau en adviseurs van het fonds voor hun inzet. 19

20 2 Verslag van het Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan heeft dit verslag gebaseerd op de jaarstukken van het bestuur en de verklaringen van actuaris en accountant. In de vergadering van 30 november 2012 en 23 april 2013 met de directie van het SPG zijn de laatste ontwikkelingen besproken. Dit overleg vindt conform het Reglement Verantwoordingsorgaan elk boekjaar minimaal eenmaal plaats. De intentie is uitgesproken om het overleg te intensiveren gezien de ontwikkelingen in pensioenland. Op 24 mei 2013 is in een vergadering met het bestuur en de externe actuaris het jaarverslag 2012 besproken. Op basis van kritische vragen van het verantwoordingsorgaan, heeft het bestuur van het SPG de vragen naar volle tevredenheid beantwoord. SPG maakt, net als alle andere pensioenfondsen, nog steeds roerige tijden door. Ondanks dat staat het SPG er ten opzichte van de vele andere fondsen goed voor. Het verantwoordingsorgaan constateert dat over 2012 het beleid van het bestuur actief is geweest en dat het bestuur goed anticipeert op de ontwikkelingen in de markt. Het bestuur heeft inzicht gegeven in de mogelijkheden om te kunnen anticiperen op nieuwe ontwikkelingen. Het verantwoordingsorgaan heeft de volgende bevindingen: Wetgeving en reglementen Het Lenteakkoord heeft gezorgd dat de pensioengerechtigde leeftijd in fases omhoog gaat. Hierop heeft het SPG de pensioenleeftijd verhoogd naar 66 jaar. Tevens zijn er in 2012 nieuwe sterftecijfers gepubliceerd. Premie- en risicobeleid Het premiebeleid is op zorgvuldige wijze tot stand gekomen. Het bestuur heeft een prudent beleid ten aanzien van het renterisico. Ook in 2012 is het aantal actieve deelnemers verder gedaald. Aangezien de dekkingsgraad op peil blijft, heeft deze tendens geen invloed op de degelijkheid van het SPG. Financiële positie van het SPG De financiële positie van het SPG is per ultimo 2012 verbeterd t.o.v De dekkingsgraad was hoger dan de minimaal vereiste dekkingsgraad. (107,4 % versus 104,1 %). Dit betekent dat er geen sprake is van een dekkingstekort t.o.v. de minimaal vereiste dekkingsgraad. Beleggingsbeleid en beleggingsresultaten Het verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van het beleggingsbeleid en de toepassing hiervan. Het beleid is op een zorgvuldige wijze tot stand gekomen. Jaarverslag Het jaarverslag geeft een helder beeld van de financiële positie van het pensioenfonds en het gevoerde beleid en is een gedegen en goed leesbaar document. Visitatierapport In 2012 heeft er onderzoek plaats gevonden van de visitatiecommissie. Hierin is een aantal aanbevelingen gedaan naar het bestuur. In het jaarverslag is aangegeven dat deze aanbevelingen in 2013 verder behandeld zullen worden. Het verantwoordingsorgaan zal hierop toezien. Financiële ontwikkelingen De crisis zal zijn weerslag hebben op de economische ontwikkelingen. Dit zal ook consequenties hebben voor het SPG. Het SPG anticipeert op een juiste manier op deze ontwikkelingen. De Bilt, 13 juni 2013 H. Lubberts A.C.J Sengers Voorzitter Secretaris 20