Energie- en eiwitrijke voeding bij diabetes

Transcriptie

1 Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Energie- en eiwitrijke voeding bij diabetes Dienst kwaliteit info@jessazh.be Tel: Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke zetel: Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt versie juni 2015 (Object-ID 15902)

2 Wat is ondervoeding? Eten is een gebeuren, een moment dat zowel lekker als gezellig kan zijn. Eten is ook belangrijk, want het lichaam heeft voldoende voeding nodig om goed te functioneren. Wanneer er te weinig of verkeerd gegeten wordt, heeft het lichaam een tekort aan energie en/of bepaalde voedingstoffen. Ondervoeding kan voorkomen bij: ongewenst gewichtsverlies verminderde voedselinname te lage BMI: u weegt te weinig t.o.v. uw lengte ernstige ziekte Als gevolg van ondervoeding is er een verhoogd risico op: infecties door een verminderde weerstand doorligwonden afname van spierkracht complicaties bij ziekte bijwerkingen van een behandeling achteruitgang van de levenskwaliteit, zowel lichamelijk als emotioneel langere ziekenhuisopname 1

3 Wat is diabetes? Diabetes is een chronische aandoening waarbij het bloedsuikergehalte verhoogd is. Dit kan twee oorzaken hebben: 1. het lichaam maakt onvoldoende insuline aan, of 2. de lichaamscellen zijn minder gevoelig aan insuline In beide gevallen kunnen de lichaamscellen onvoldoende suiker (glucose) opnemen, waardoor het zich opstapelt in het bloed. Deze aandoening noemen we diabetes of suikerziekte. Een te hoge bloedsuiker die niet behandeld wordt, kan zowel op korte als op lange termijn tot gezondheidsproblemen leiden. Voedingsplan voor energie- en eiwitrijke voeding bij diabetes De samenstelling van voeding Voeding bestaat voornamelijk uit eiwitten, vetten en koolhydraten. Eiwitten en vetten zijn zeer belangrijk in het kader van een energie- en eiwitrijke voeding bij ondervoeding. Koolhydraten verdienen extra aandacht in het kader van diabetes. Eiwitten Eiwitten zijn nodig als bouwstof, namelijk voor de opbouw en het herstel van uw lichaam. Ze zijn voornamelijk terug te vinden in melk(producten), kaas, vlees, kip, vis, eieren, vleesvervangers (zoals producten op basis van soja, tofu, tempé, ) en noten. 2

4 Vetten Vetten zijn nodig als brandstof om allerlei activiteiten te kunnen uitoefenen. Koolhydraten Koolhydraten zijn ook nodig als brandstof om allerlei activiteiten te kunnen uitoefenen. De hoeveelheid ingenomen koolhydraten bepaalt de waarde van de bloedsuiker. Tijdens de vertering splitsen de koolhydraten tot glucose om zo in het bloed te kunnen worden opgenomen. Er zijn twee soorten koolhydraten: 1. Suikers of enkelvoudige koolhydraten: Dit zijn koolhydraten die snel worden afgebroken en bijgevolg snel in het bloed worden opgenomen. Suiker levert enkel energie en geen noodzakelijke voedingsstoffen. In sommige gevallen is een kleine hoeveelheid suiker wel aanvaardbaar. Bespreek met uw arts en/of diëtist(e) of suiker al dan niet kan, en op welke wijze. Na het eten van suiker zal uw bloedsuiker snel stijgen. De opnamesnelheid wordt echter sterk beïnvloed door de aanwezigheid van andere voedingsstoffen, zoals vezels. Verder in de brochure vindt u richtlijnen om deze snelle suikers te beperken. 2. Zetmeel of meervoudige koolhydraten: Dit zijn koolhydraten die traag worden afgebroken en bijgevolg traag in uw bloed worden opgenomen. Deze koolhydraten moeten in een gezonde voeding aanwezig zijn. U vindt deze voornamelijk terug in brood, aardappelen, deegwaren, rijst en andere graanproducten. 3

5 Voedingsvezels Voedingsvezels zijn gedeeltelijk verteerbare of onverteerbare voedingsbestanddelen en zijn terug te vinden in plantaardige voedingsmiddelen zoals volkorenbrood, volkoren graanproducten, peulvruchten, groenten en fruit. Ze zorgen voor een goede werking van de darmen en bevorderen daardoor de stoelgang. Vezels zijn ook belangrijk in de voeding van een diabetespatiënt(e) omdat het de opname van koolhydraten vertraagt. Vocht Voldoende vochtinname is de basis van gezonde voeding. Het lichaam moet immers alle afvalstoffen afvoeren via de urine maar vocht is ook een transportmiddel voor de voedingsstoffen. Dagelijks heeft het lichaam 2.5L vocht nodig, waarvan 1L vocht afkomstig uit vaste voeding en 1.5L uit drank. De belangrijkste richtlijnen bij energie- en eiwitrijke voeding Algemeen Verdeel uw voeding over de dag. Eet een ontbijt, een middagmaaltijd en een avondmaaltijd. Neem daarnaast 2 tot 3 tussendoortjes. Gebruik regelmatig melk(producten), kaas, vlees, kip, vis, eieren, vleesvervangers en noten. Vet levert veel energie. Gebruik geen magere of halfvolle producten, maar volle producten. Gebruik een ruime hoeveelheid margarine of boter, (opgeklopte) room of crème fraîche, mayonaise en olie. 4

6 Broodmaaltijden Je kan brood eens vervangen door havermoutpap bereid met volle melk. Maak de havermoutpap energierijker door een klontje margarine of boter toe te voegen. Gebruik een ruime hoeveelheid margarine of boter op brood. Als je het brood roostert, gebruik je vaak meer margarine of boter op brood. Kies voor ruim, eiwitrijk beleg op brood: kaas, charcuterie, ei, vis, pindakaas,... Warme maaltijden Eet liever geen soep vlak voor de warme maaltijd als u daardoor minder van de hoofdmaaltijd kan eten. Een bouillon zou doen aansterken, maar dat is echter niet correct. Soep heeft enkel voedingswaarde als er (soja)room, vlees, kaas, aardappel, in verwerkt is. Eet een ruime hoeveelheid vlees, kip, vis, ei of vervangproducten. Voeg een extra klontje margarine of boter toe aan de aardappelpuree of stamppot. Gebruik een extra scheutje olie in pastagerechten of rijst. Voeg een extra klontje margarine of boter toe aan de groenten. Indien u rauwkost eet, gebruik dan wat extra olie of mayonaise. Voeg (soja)room toe aan vleesjus en sauzen. Gebruik extra mayonaise. Voeg wat room of boter aan het nagerecht toe. 5

7 Tussendoortjes Gebruik een ruime hoeveelheid volle melkproducten zoals melk, ongesuikerde chocomelk, -yoghurt, -platte kaas of -pudding. U kan smaakmakers aan de melk toevoegen zoals cacaopoeder of instant koffiepoeder. Kies tussendoortjes met veel energie, bv. enkele sneetjes (rozijnen)brood, enkele sandwiches, croissants of beschuiten ruim besmeerd en belegd, koeken of pannenkoeken. Kies ook hartige tussendoortjes met veel energie, bijvoorbeeld: toastjes met kaas, vleeswaren, paté of slaatjes (bv. zalmsla), noten, chips of kaasblokjes. Bij- en vervangvoedingen Als een energie- en eiwitrijke voeding niet volstaat, kan u een energie- en/ of eiwitrijke bij- of vervangvoeding inschakelen. Er is echter een zeer groot aanbod van deze voedingen op de markt. U kan samen met de diëtist(e) bespreken welke voeding geschikt is. 6

8 De belangrijkste richtlijnen bij diabetes Beperken van snelle suikers Voeg geen suiker toe aan uw voeding. Alle vormen van suiker zoals kristalsuiker, suikerklontjes, poedersuiker, kandijsuiker, basterdsuiker, vanillesuiker, worden best vermeden. Suiker kan vervangen worden door zoetstoffen. Deze zoetstoffen worden verder in de brochure toegelicht. Vermijd suiker in vloeibare vorm zoals frisdrank, gesuikerde chocolademelk, fruitsap en drinkyoghurt. Er kan gebruik gemaakt worden van light frisdranken en ongesuikerde melkdranken. Honing, siroop en chocopasta bevatten veel snelle suikers en worden best vermeden. Verkies producten met een verlaagd suikergehalte (bijvoorbeeld confituur). Verder bevatten ook chocolade, koekjes, gebak en ijscrème snelle suikers. Deze voedingsmiddelen worden niet verboden maar matigen is de boodschap! Kies bijvoorbeeld eerder voor een stukje donkere chocolade, granenkoek, peperkoek zonder parelsuiker en voor een taartvariant met fruit. 7

9 Een voorbeeld dagschema Ontbijt Brood: naar keuze Smeervet: goede boter of margarine (geen light ) Toespijs: kaas, charcuterie, confituur met verlaagd suikergehalte, omelet, gekookt ei, roerei Drank: volle melk, ongesuikerde melkdranken, koffie en thee (met melk, eventueel room) Tussendoor Volle melkproducten o.a. ongesuikerde pudding, - yoghurt, Granenkoek, peperkoek zonder parelsuiker Enkele sneetjes (rozijnen)brood, enkele sandwiches, croissants, toastjes of beschuiten met beleg Fruit Noten Warme maaltijd Soep: neem de soep 1 tot 2 uur voor de maaltijd. Voeg (soja)room, balletjes, vlees, toe Vlees en vis: kies ook eens voor vette soorten vlees (bijvoorbeeld gehaktsoorten) en vis (bijvoorbeeld zalm, makreel, haring, tonijn, ). Groenten: geglaceerde, gestoofde, gebakken of rauwe groenten Het gebruik van saus bij de groenten (bij voorkeur sauzen klaarmaken met volle melk of (soja)room) is sterk aan te raden Aardappelen, rijst en deegwaren: gebakken aardappelen, puree, gefrituurde bereidingen, rijst en deegwaren Bereidingsvetten: boter, margarine, (olijf)olie Dessert: fruit, volle melkproducten, koek, 8

10 Tussendoor Volle melkproducten o.a. ongesuikerde pudding, - yoghurt, Granenkoek, peperkoek zonder parelsuiker Enkele sneetjes (rozijnen)brood, enkele sandwiches, croissants, toastjes of beschuiten met beleg Fruit Noten Avondmaal Brood: naar keuze Smeervet: goede boter of margarine (geen light ). Toespijs: kaas, charcuterie, slaatjes, confituur met verlaagd suikergehalte, omelet, gekookt ei, roerei, groentesalade met mayonaise of dressing Drank: volle melk, ongesuikerde melkdranken, koffie en thee (met melk, eventueel room) Tussendoor Volle melkproducten o.a. ongesuikerde pudding, - yoghurt, Granenkoek, peperkoek zonder parelsuiker Enkele sneetjes (rozijnen)brood, enkele sandwiches, croissants, toastjes of beschuiten met beleg Fruit Noten 9

11 Wat met zoetstoffen? Zoetstoffen zijn bestanddelen die aan de voeding toegevoegd kunnen worden om het een zoetere smaak te geven. Zoetstof kan zowel in poedervorm, tabletvorm of vloeibare vorm gebruikt worden. Sommige zoetstoffen zijn kook- en bakbestendig, dit wordt steeds op de verpakking vermeld. Zoetstoffen worden onderverdeeld in 3 groepen: 1. Intensieve zoetstoffen: Deze zoetstoffen hebben een grotere zoetkracht dan suiker. Een kleine hoeveelheid kan daarom voldoende zijn om een zoete smaak aan voeding te geven. Deze zoetstoffen hebben geen invloed op uw bloedsuiker en leveren geen energie. Voorbeelden: aspartaam, cyclamaat, sacharine, acesulfaam-k en sucralose 2. Extensieve zoetstoffen: Deze zoetstoffen worden ook polyolen genoemd en hebben een kleinere zoetkracht dan suiker. Er is daarom een grotere hoeveelheid nodig om een zoete smaak aan voeding te geven. Deze zoetstoffen leveren ongeveer de helft van de energie in vergelijking met suiker. Over het algemeen hebben deze zoetstoffen geen invloed op het bloedsuikergehalte maar grote hoeveelheden maltitol en sorbitol kunnen uw bloedsuikergehalte wel verhogen. Een groot verbruik van extensieve zoetstoffen kan een laxatieve werking hebben. Voorbeelden: maltitol, sorbitol, lactitol, isomalt en xylitol 10

12 3. Andere: Stevia: Deze zoetstof is afkomstig van de bladeren van de Stevia-plant en heeft geen invloed op het bloedsuikergehalte. Stevia is kook- en bakbestendig. Tagatesse: Deze zoetstof wordt verkregen uit melksuiker of lactose en heeft geen invloed op het bloedsuikergehalte. Het is eveneens kook- en bakbestendig. 11

13 Contactgegevens dieetafdeling Voor meer informatie kan u terecht bij de dieetafdeling. Campus Virga Jesse Tel: of Campus Salvator Tel: of Campus St. Ursula Tel: