De kern van de taken. "Kerntakendiscussie provincie Zeeland: visie en toetsingskader"

Transcriptie

1 Provinciale Staten Provincie Zeeland Gedeputeerde belast met behandeling: Onderwerp: Poppelaars, A.J.G. Kerntakendiscussie: visie en toetsingskader Vergadering PS: Nr: SB0-133 Agenda nr: Vergadering GS: N r: VOORSTEL Aan de Provinciale Staten van Zeeland Samenvatting: In de vergadering van 17 april 2009 hebben PS een motie aangenomen met algemene stemmen waarin zij GS oproepen een nota op te stellen aan de hand waarvan PS de discussie zou kunnen voeren over welke taken de provincie in de toekomst dient uit te voeren. De motie was gekoppeld aan een te verwachten korting op het provinciefonds. In dit statenvoorstel is onze visie op de rol- en taakopvatting van de provincie Zeeland verwoord. Deze visie leidt tot een discussie over de kern van de taken in plaats van een discussie over het geheel schrappen van taken. Deze visie is leidend voor de invulling van een taakstelling. De kern van de taken "Kerntakendiscussie provincie Zeeland: visie en toetsingskader" I. Inleiding In vergadering van 17 april 2009 namen PS een motie aan met algemene stemmen waarin zij GS oproepen een nota op te stellen aan de hand waarvan PS de discussie zou kunnen voeren over welke (kern)taken de provincie in de toekomst dient uit te voeren. De motie was gekoppeld aan een te verwachten korting op het provinciefonds. De begeleiding van het proces rond de inventarisatie en de discussie over kerntaken bestond uit een stuurgroep (GS en DT) en een schrijfgroep. De schrijfgroep heeft een plan van aanpak opgesteld voor de kerntakendiscussie (door GS vastgesteld op 14 juli en door de commissie BFZ behandeld op 9 september 2009). De discussie loopt nu verder via twee sporen: - deze nota die ingaat op de visie op rol- en taakopvatting van de provincie - en - de invulling van de bezuinigingen. Op 25 september 2009 is in oriënterende zin gesproken over het gewenste profiel van de provincie. Aan de orde waren drie op basis van het bestuursakkoord uitgewerkte modellen.

2 Door onder meer via stellingen gevoerde discussie is gekozen voor een model dat recht doet aan het bestuursakkoord en de toegevoegde waarde van onze provincie borgt in het perspectief van de maatschappelijke opgaven in Zeeland. In dit kader halen wij ook de toespraak aan van de minister president Balkenende uitgesproken op het IPO jaarcongres van 30 september jl. waarin hij aangeeft dat verschillen tussen Randstad en landelijke provincies groot zijn en dat "deze verschillen reëel zijn en ook zichtbaar mogen worden in de taken die u als provinciale besturen krijgt en de keuzes die u hierin maakt". Dit blijkt ook uit de discussie zoals deze in andere provincies worden gevoerd zoals Zuid Holland en Drenthe. Wij constateren dat hiermee het thema van regionale differentiatie ook op de landelijke agenda is gekomen. Het bovenstaande is ook tot uitdrukking gekomen in dit voorstel: wij hebben geconstateerd dat de schaal van Zeeland, de maatschappelijke opgaven en onze integrale invulling van onze kerntaak 'regionaal omgevingsbeleid' van ons een eigen rol vraagt op alle domeinen. Dat laat onverlet dat wij al onze taken willen toetsen op 'toegevoegde waarde'. Hiermee is dit voorstel inzake de kerntakendiscussie meer een voorstel om te komen tot de kern van de taken. In de notitie zullen wij achtereenvolgens de positie van de provincie als middenbestuur beschrijven, onze visie op rol en taakopvatting voor de provincie Zeeland, de sturende principes voor de taakopvatting, een toetsingskader voor de intensiteit van onze taakinvulling en tenslotte een hoofdstuk over de wijze van realisatie van de taakstelling. De nota eindigt met een ontwerp-besluit. Op basis van deze nota kunnen wij de aangekondigde structurele korting op het provinciefonds van 300 miljoen opvangen. Deze korting is door ons college vertaald naar een taakstelling van E 20 miljoen structureel m.i.v Een voorstel voor de concrete invulling van deze taakstelling van E 20 miljoen loopt langs een separaat traject en kan pas volgen nadat uw Staten een uitspraak hebben gedaan over deze eerste fase. ll. De provincie als middenbestuur De Nederlandse gedecentraliseerde eenheidstaat komt oorspronkelijk voort uit de "provinciën". Thorbecke creëerde 3 open huishoudingen met deels overlappende en wederzijds beperkende taakstellingen. Nederland werd een eenheidstaat, maar niet gebaseerd op centrale sturing. Er is geen hiërarchie tussen bestuurslagen, wel tussen wetten. Binnen de eenheidstaat met drie bestuurslagen kreeg de provincie als middenbestuur de plek van gebiedscorporatie met een open huishouding en eigen belastinggebied. "Rijk en provincies zijn geen gescheiden werelden, maar vormen samen met gemeenten en waterschappen één overheid die effectief, efficiënt en democratisch gelegitimeerd doet wat de samenleving nodig heeft." Deze passage uit het bestuursakkoord rijk-provincies (2008) vat samen waar het om gaat: Doen wat de samenleving nodig heeft. Een ieder heeft daarin zijn rol. Het bestuursakkoord is dan ook meer dan een bundeling van afspraken op uiteenlopende terreinen. Het bevat een wenkend perspectief voor en een visie op het profiel van de provincies. Deze visie, gebaseerd op het rapport "Ruimte, regie en rekenschap" van de commissie Lodders, geeft antwoord op de vraag welke bijdrage de provincie levert aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken: Provincies zijn verantwoordelijk voor het regionale ruimtelijk-economisch domein, incl. cultuur en hebben een open huishouding en een eigen belastinggebied. In interprovinciaal verband is er door de inzet van Zeeland, en gesteund door andere landelijke provincies, ruimte gebleven voor een rol voor de provincies op het sociale domein. Zo stelt het bestuursakkoord dat hier voor de provincies als gebiedsregisseur een taak ligt bij het aanbrengen van samenhang en het leggen van verbindingen tussen de fysieke en de sociaal-culturele infrastructuur (tussen omgeving - en sociale kwaliteiten). Differentiatie tussen provincies is een belangrijk uitgangspunt omdat de taken en rollen die het middenbestuur moet uitvoeren en innemen afhankelijk zijn van de specifieke problematiek en fysieke omstandigheden in de regio. Zo bestaan er fundamentele verschillen tussen de Randstadprovincies en de landelijke provincies. Hierdoor wordt een provinciale betrokkenheid vaak gezien als overbodige bestuurlijke drukte die contraproductief werkt. Een voorbeeld van een verschillende betrokkenheid van provincies is reeds te zien in het culturele domein. De rol en positie van landelijke provincies is in het algemeen, zoals hieronder wordt betoogd, anders en wordt ook als zodanig ervaren. "Hoe meerplatteland, hoe meerprovincie" is in deze context een treffende uitspraak van de toenmalige minister van BZK, Thom de Graaf. Dit geldt zeker voor Zeeland met haar bijzondere opgaven en kwaliteiten, voortkomend uit haar landelijke karakter en eilandenstructuur en het ontbreken van grootstedelijk gebied. De noodzaak tot stimulering van economische

3 activiteiten komt met een gelijktijdige opgave voor het behoud van van overheidswege beschermende natuurwaarden en de toeristisch-recreatieve waarden van de provincie. Op sociaal-economisch terrein kent Zeeland de typerende schaalvraagstukken van een plattelandsprovincie: het voorzieningenniveau in de regio, behoud van kwalitatief hoogwaardige gezondheidszorg, onderwijs en werkgelegenheid. Verder spelen ontwikkelingen als demografie en negatieve gevolgen van schaalvergrotingsprocessen in relatie tot bevolkingsdichtheid. Hieruit blijkt dat Zeeland bijzonder is en dat dit noopt tot bestuurlijke differentiatie. III. Visie op rol- en taakopvatting provincie Zeeland De volgende passage uit ons collegeprogramma over ons leidend motief voor het formuleren van een visie op de toekomst van Zeeland is voor ons nog steeds actueel. "Het formuleren van onze visie op de toekomst van Zeeland, bleek vooral een tijd van bezinning. Bezinning over het gezamenlijk vertrekpunt, het leidend motief en de belangrijkste uitdagingen voor de toekomst. Ons vertrekpunt: redeneren vanuit de mensen in Zeeland en vanuit de identiteit en kracht van Zeeland. Ons leidend motief: een duurzame ontwikkeling geënt op de Zeeuwse schaal en samenleving. Onze belangrijkste uitdagingen voor de lange termijn: inspelen op demografische trends en klimaatveranderingen." Het bestuursakkoord stelt dat de provincies als regionale gebiedsautoriteit een beleidsagenda formuleren voor de gewenste lange termijn ontwikkeling voor de regio. Tevens geven de provincies richting aan de uitvoering. De huidige Zeeuwse taakopvatting hierbij is dat de provincie als gebiedsregisseur zorg draagt voor een evenwichtige en duurzame ontwikkeling vanuit de 3p's ('people', 'planet' en 'profit'). Hierbij past een integrale aanpak, in dialoog met de bevolking en met gemeenten, waterschappen, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven. Via gebiedsontwikkeling brengt de provincie samenhang en evenwicht aan tussen wonen, werken en recreëren. Deze kwaliteit omvat zowel de fysieke-, sociale-, als de economische infrastructuur. Het betreft hier de zorg voor een randvoorwaardelijke structuur op regionaal en provinciaal niveau, die partners en samenleving in staat stelt hun taken en rollen op te pakken voor de ontwikkeling van de kwaliteit van Zeeland. Wij hebben het bestuursakkoord rijk-provincies op 16 september 2008 vertaald in een aantal bestuurlijke principes met als essentie: Het bestuursakkoord is een kans om de meerwaarde van de provincie voor onze partners en de Zeeuwse samenleving duidelijker zichtbaar te maken. In Zeeland definiëren wij de kerntaak 'regionaal omgevingsbeleid' ruim en richten de uitvoering van deze taak integraal in, dus inclusief de sociale omgevingskwaliteiten. In de aanpak van ontwikkelingen in Zeeland moet een vroegtijdige en evenwichtige afweging en samenhang tussen de 3 P's (people, planet en profit) plaatsvinden. Deze integrale afweging en optimale samenhang zijn verankerd in onze instrumenten voor omgevingsbeleid, in ons denken en in onze werkwijze. De Provincie Zeeland wil een sterke regie voeren op haar kerntaak op het bovenlokaal en regionaal ruimtelijkeconomisch beleid en cultuur. Hierbij wordt het goede van Zeeland behouden en versterkt. Het profiel van gebiedsregisseur betekent dat de provincie ook een signalerende en agenderende rol heeft als het gaat om het agenderen van maatschappelijke vraagstukken en tekortkomingen. Vanzelfsprekend heeft de provincie in het sociale domein ook haar wettelijke taken, zoals Jeugdzorg en de steunfuncties voor de WMO-uitvoering door gemeenten. Tevens biedt de provincie op verzoek van Zeeuwse gemeenten enlof partners (vanwege schaal, expertise, middelen) hulp bij de aanpak van een thema ('desgevraagd1-principe). In Zeeland bundelen we de krachten met betrekking tot de realisatie van de visie en het gewaagde doel. Dit betekent met z'n 14-en of meer. Deze samenwerking moet uitgroeien tot een effectief opererend netwerk, dat collectieve doelen voor Zeeland realiseert en ruimte biedt voor (regionaal) maatwerk ("Zeeuws Model"). Als scharnierpunt tussen rijk, Europa, gemeenten en waterschappen is de provincie bij uitstek de bestuurslaag die ontwikkelingen kan signaleren en deze integrerend en samenhangend kan vertalen naar de lokale situatie. Naar buiten toe heeft de provincie voldoende massa en slagkracht om, al dan niet in samenwerking met anderen, de Zeeuwse belangen bij Rijk en Europa te behartigen. Anderzijds heeft de provincie een zodanige omvang dat zij met kennis van de lokale situatie invulling geeft aan haar bovenlokale verantwoordelijkheden. Als gebiedregisseur treedt de provincie ook op als het moet, vanuit haar toezichthoudende en conflictbeslechtende rol. Daarnaast realiseert de provincie haar meerwaarde vooral in samenwerking met partners. De praktijk leert dat hier door gemeenten soms een spanningsveld wordt ervaren.

4 Op het regionale niveau is de provincie bij uitstek de bestuurslaag die in samenhang de kaders voor de fysieke en sociale ontwikkeling van Zeeland schept. De provincie wil 'het verschil maken' en heeft zich hiertoe het volgende hoger doel gesteld: Zeeland is zee, land en mensen verbonden in een cultuur van verschillen. Vanuit deze diversiteit ontwikkelen wij samen de kwaliteit van de Zeeuwse samenleving. Dit betekent dat de kwaliteit van de samenleving meer is dan de aanleg van dijken, wegen en het stimuleren van economische activiteiten; de mens staat uiteindelijk centraal. Het hogere doel is vertaald in het gewaagde doel: In 2010 worden wij door onze partners gewaardeerd als aanjager van nieuwe verbindingen. De provincie Zeeland heeiï in 2015 met haar partners innovatieve oplossingen gevonden voor de gevolgen van klimaatverandering, bevolkingsontwikkeling en sociale dynamiek die (inter)nationaal als voorbeeld worden erkend. Vanuit deze ambitie is deze collegeperiode het 'Zeeuws model' ontwikkeld en wordt telkens in samenhang met andere partijen gezocht naar slimme oplossingen voor maatschappelijke problemen. Hierbij gelden de volgende sturingsparadigma's: "klein binnen groot", "ruimte binnen kaders" en "cultuur van verschillen". Deze filosofie betekent dat de provincie zich richt op 'vooraf beleid'. Het voorkomen van problemen is beter dan deze achteraf op te lossen. Deze visie is leidend voor het profiel van de provincie als gebiedautoriteit. Op basis van dit profiel dient de provincie op alle terreinen kennis en kunde in huis te hebben om proactief en integrale verbanden te leggen en deze te vertalen naar sectoraal beleid. Deze visie geeft ook duidelijk de noodzaak aan van differentiatie, niet alleen in de wijze van taakuitvoering maar uiteindelijk ook in de formele taakstellingen. Het laatste is vooral belangrijk voor de politieke aansprakelijkheid. Een gedifferentieerd takenpakket doet recht aan de wezenlijk andere verhoudingen tussen de provincies in het westen van het land en de grote stedelijke gemeenten en die tussen de provincie en gemeente in de rest van het land. IV. Sturende principes voor de taakopvatting Uit het vorige hoofdstuk blijkt dat de provincie momenteel een op de Zeeuwse schaal en maatschappelijke opgaven toegesneden rol en taakopvatting hanteert die op hoofdlijnen in lijn is met het bestuursakkoord. De bezuinigingstaakstelling en de landelijke discussies over het middenbestuur maken het noodzakelijk om te komen tot een duidelijkere profilering van het provinciale takenpakket. Het gaat hierbij dan niet meer zozeer om een kerntakendiscussie waarbij taken wel of niet meer uitgevoerd worden maar om een discussie waarbij de intensiteit van de taken -de kern van de taken- nog eens tegen het licht worden gehouden. Essentieel is dat de provincie te allen tijde kan aantonen wat de meerwaarde is van provinciale bemoeienis is, zeker bij taken die primair tot de verantwoordelijkheid van een andere overheidslaag behoren. Zoals door de Minister-president wordt aangegeven is echter differentiatie mogelijk en nodig per regio op basis van verschil in schaal en maatschappelijke opgaven. Op basis van dit uitgangspunt blijkt dat binnen de kaders van het bestuursakkoord provincies kunnen komen tot een verschillende taakopvatting. Zuid Holland komt bijvoorbeeld tot een keuze voor een engere taakopvatting die recht doet aan grote stedelijke agglomeraties in de Randstad. Deze hebben een eigenstandig slagkracht om hun specifieke problematiek op te lossen. Deze discussie wordt op het moment in alle provinciehuizen gevoerd. De oplossingen zullen verschillend zijn gezien het onderscheid in maatschappelijke vraagstukken per regio en de eigenheid en identiteit van de provincies. Wel is het van essentieel belang dat de provincies gezamenlijk hun positie waarmaken op het ruimtelijk economische domein. Op veel beleidsterreinen hebben zowel rijk, provincie als gemeenten bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Dit vraagt om een heldere afbakening van het provinciale takenpakket. Er is pas sprake van een provinciale verantwoordelijkheid bij bovenlokale vraagstukken met een provinciaal belang. De provincie neemt waar nuttig en nodig taken van het rijk over, als dit gepaard gaat met voldoende financiële middelen of beleidsvrijheid. Om te voorkomen dat er overlappingen zijn of dat taken niet opgepakt worden, worden met gemeenten en rijk afspraken gemaakt over de takenpakketten. Hierbij gelden de volgende uitgangspuntenlcriteria: Star-n~rnnrst-l Kil Ivi sin en tontcinnckaiinr\

5 Sturend principe voor taakopvatting De provincie heeft een selectief en robuust stimuleringsbeleid, gericht op het in stand houden en ontwikkeling van de fysieke-, sociale-, en economische infrastructuur. Het betreft hier de randvoorwaardelijke bovenlokale structuur waarmee de Zeeuwse medeoverheden en partners in staat gesteld worden hun taken uit te oefenen. Teneinde de beoogde stuwing te bereiken worden per beleidsterrein robuuste subsidiedrempels ingevoerd. Er is sprake van een provinciale rol als het gaat om specifieke voor de Zeeuwse samenleving belangrijke thema's en de instandhouding van de fysieke-, sociale- en economische infrastructuur. In overleg met gemeenten worden vooraf heldere afspraken gemaakt wanneer, hoe lang en met welke intensiteit de provincie zich bezig houdt met gemeentelijke taken. Hierbij kiest de provincie op basis van de meerwaarde die kan worden geleverd. De provinciale inzet is in hoofdzaak gericht op het initiëren, coördineren, faciliteren enlof stimuleren. Uitvoering van lokale taken is geen provinciale taak. Als de provincie verantwoordelijkheden van anderen oppakt is dat in beginsel tijdelijk en altijd gericht op het in staat stellen van de anderen om hun verantwoordelijkheden te nemen. Vervolgens laat de provincie los en beweegt zij zich weer naar de achtergrond. Om deze reden is de provinciale inzet er in eerste instantie op gericht om de bestuurskracht te vergroten door samenwerking tussen gemeenten te stimuleren. Dit betekent dat de provincie ook bereid is taken aan gemeenten over te dragen wanneer dat leidt tot minder bestuurlijke drukte, minder regels en eenvoudiger toezicht. De provincie is selectief in het aanpakken van nieuwe (autonome) taken. Nieuwe taken moeten in elk geval passen binnen het profiel van gebiedsregisseur en bovenlokaal of provinciaal van belang zijn; Een uitwerking van de sturende principes naar het fysieke en sociale domein ziet er als volgt uit: De provincie richt zich op het ruimtelijk-economisch domein en cultuur en ontwikkelt zich verder in haar rol als gebiedsontwikkelaar op bovenlokale opgaven, waaronder de bovenlokale sociale infrastructuur. Op specifieke en voor de Zeeuwse samenleving belangrijke thema's zal de provincie een regisseursrol oppakken als er sprake is van een bovenlokaal en/o f provinciaal belang. De provinciale m eerwaarde die 1 op het betreffende terrein geleverd kan worden is leidend bij de te maken keuzes. Provinciale rollen Bij het voeren van een sterke regie op de provinciale kerntaak op het bovenlokaal en regionaal ruimtelijkeconomisch beleid en cultuur heeft de provincie twee rollen: 1) de provincie komt tot een integraal perspectief op de ruimtelijk economische ontwikkelingsmogelijkheden (inclusief de economische vitaliteit, vernieuwing en concurrentiepositie) en vervolgens tot keuzes welke functies en bestemming waar mogen en kunnen komen, welke kwetsbare waarden beschermd en gekoesterd worden en welke grote projecten en ingrepen nodig zijn om de gewenste ontwikkelingen op te roepen en te begeleiden, zonodig in samenspraak met gemeenten. 2) de provincie zorgt ervoor dat de gewenste ruimtelijk economische ontwikkelingen daadwerkelijk worden gerealiseerd. Het stimuleringsbeleid hierbij is selectief en robuust. De provincie verschuift haar aandacht nog verder naar ontwikkelingsplanologie, door te stimuleren, aan te jagen en te faciliteren, door belemmeringen weg te nemen en soepele besluitvormingsprocessen te organiseren en eventueel door de inzet van afdwingend instrumentarium (doorzettingsmacht). Ook kan de provincie zelf de integrale ontwikkeling van deelgebieden voor haar rekening nemen of mee investeren in projecten die de gemeentelijke schaal overstijgen (gebiedsontwikkeling) en van regionale betekenis zijn. Op het terrein van cultuur heeft de provincie een taak waar het de aanwezigheid en regionale spreiding van culturele voorzieningen betreft. De provincie investeert fors met eigen middelen in de provinciale culturele infrastructuur. Cultuur, in de betekenis van cultuurhistorisch erfgoed, heeft daarbij raakvlakken met de ruimtelijke ordening, landschap, ruimtelijke kwaliteit en economie en vormt in die zin onderdeel van het integrale

6 omgevingsbeleid. Daarnaast is cultuur in brede zin nauw verbonden met de regionale identiteit. Ten slotte draagt cultuur in belangrijke mate bij aan sociale cohesie. In het sociale domein draagt de provincie zorg voor het periodiek signaleren en agenderen van maatschappelijke vraagstukken en tekortkomingen. Alleen in overleg met gemeenten en ingebed in een integrale aanpak van vraagstukken ligt hier een taak voor de provincie als gebiedsregisseur bij het aanbrengen van samenhang en het leggen van verbindingen tussen fysieke- en sociale kwaliteiten. De provincie stelt ook dan géén nieuwe beleidsvoorwaarden en richt haar bijdrage bestuurlijk, ambtelijk en administratief zo efficiënt mogelijk in. Bij de 2e lijnsondersteuning van gemeenten in het sociale domein stimuleert de provincie de gemeenten om deze taken zelf, door intergemeentelijke samenwerking, uit te voeren. Wij rekenen de zorg voor de bovenlokale sociale infrastructuur tot het provinciale domein. De uitvoering van taken op het gebied van zorg en welzijn geschiedt primair door de gemeenten. Daarnaast heeft de provincie als regionale gebiedsautoriteit ook een belangrijke integratiefunctie. Dit komt sterk tot uitdrukking in de titel van ons collegeprogramma "Nieuwe verbindingen". Het gaat hier om het aanbrengen van samenhang tussen beleidssectoren, maatschappelijke actoren en de in de regio aanwezige andere overheden, ook met het provinciale beleidskader. Meerwaarde De vraag of de provincie zich met een taak bezig houdt, dient beantwoord te worden in relatie tot de taken en verantwoordelijkheden van spelers in haar omgeving. Verder is het meer dan voorheen noodzakelijk om bij vraagstukken in samenwerking met anderen op te trekken. De meerwaarde van de provincie wordt in samenwerking met partners gerealiseerd. Dit kan zijn met gemeenten, maar ook met rijk, Europa, waterschappen en maatschappelijke organisaties (met z'n 14-en, 15-en... of meer). Europa In het Europa van de regio's is Brussel een belangrijke partner; enerzijds om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die Europese regelgeving, subsidieprogramma's en samenwerking met andere regio's bieden voor de ontwikkeling van Zeeland. Anderzijds om de Zeeuwse belangen in Brussel te behartigen, zodat hiermee in Europese regelgeving en programma's rekening wordt gehouden. De verder toenemende invloed van Europa vraagt om een krachtige inzet vanuit de provincie. Rijk In de relatie met de rijksoverheid is het onder meer vanuit het oogpunt van het terugdringen van bestuurlijke drukte van belang om te zorgen voor een heldere en eenduidige taak- en verantwoordelijkheidsverdeling. In de praktijk betekent dit dat de provincie geen taken zal oppakken die het rijk tot haar verantwoordelijkheid rekent en waar de provincie vanuit haar regionale, bovenlokale positie geen meerwaarde kan leveren, Aan de andere kant betekent dit dat de provincie bij die taken waar zij wel een duidelijke meerwaarde heef, actief zal aandringen op afspraken met het rijk voor overdracht van die verantwoordelijkheden en de decentralisatie van de bijbehorende taken. Verder zijn er de gedeconcentreerde rijksdiensten zoals Rijkswaterstaat, Dienst Landelijk gebied, de politie, de rechterlijke macht en het openbaar ministerie. De aanwezigheid van deze dienstenlfuncties in de regio is van belang voor de zichtbaarheid van de overheid in de samenleving én een volwaardige bestuurlijke organisatie in Zeeland. Een structuur van overheden, die van belang is om de sturingsfilosofie van het Zeeuws model te realiseren. Gemeenten Gemeenten zijn de eerste overheid voor de beleidsvorming en uitvoering van lokale opgaven. Voor de relatie met gemeenten is het principe "decentraal wat kan, centraal wat moet" het uitgangspunt. Dit betekent dat de provincie de burgergerichte en lokale taken over laat aan de gemeenten. Indien schaalgrootte en uitvoeringskracht daarom vragen, kan hier een provinciale taak liggen, bijv. in het perspectief van een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie op het gebied van milieuvergunningverlening en handhaving. In dit kader is het organiseren van de 2e lijnsondersteuning een provinciale taak. Als toezichthouder en kwaliteitsbewaker heeft de provincie een taak waar het gaat om de kwaliteit van het lokaal bestuur: zijn gemeenten in staat op een verantwoorde wijze hun taken uit te voeren? In het verlengde van het rapport "Herijking interbestuurlijk toezicht" geeft de provincie hieraan invulling door generiek toezicht en het stimuleren van toezicht op horizontaal niveau en dus binnen de betreffende overheidslaag.

7 Als gebiedsautoriteit is de provincie met de partners in de regio, waaronder eerst en vooral de gemeenten, verantwoordelijk voor het opstellen van een visie op de regionale ontwikkeling. In deze context is bestuursconvenant "Een gedeeld perspectief op samenwerking" tussen GS en de colleges van B&W relevant, dat op 10 juli jl. is afgesloten. Dit convenant is de opmaat naar de uitwerking van een gezamenlijke strategische agenda voor de ontwikkeling van Zeeland. Deze agenda wordt geflankeerd door een lobbyfunctie en Europaloket. Waterschappen Op basis van een toezichthoudende verantwoordelijkheid hebben wij een relatie met de twee waterschappen. De provincie heeft wettelijke, vooral kaderstellende verantwoordelijkheden op het terrein van waterkwaliteit, -kwaliteit en hoogwaterbescherming. De waterschappen hebben meer uitvoerende en operationele verantwoordelijkheden op deze terreinen. Vanuit de rol van gebiedsregisseur vult de provincie verantwoordelijkheden breder in, dan alleen de wettelijke. Zo wordt in partnerschap met waterschappen uitvoering gegeven aan een waterplan. Regionale samenwerkingsverbanden en deelnemingen Als tweede risicogebied van Nederland, met veel relatief kleine gemeenten, is de Veiligheidsregio Zeeland een belangrijke partner voor de provincie voor de operationalisering van de wettelijke taken op het gebied van openbare veiligheid en grensoverschrijdende crisis. Ook Zeeland-Seaports, de N.V. Economische Impuls en Delta N.V. zijn belangrijke spelers. In de nabije toekomst zal een omgevingsdienst worden opgericht. Gelieerde instellingen en koepelorganisaties Veel van het provinciaal beleid wordt door onze eigen organisatie uitgevoerd. Maar niet alles. Gelieerde organisaties zijn een verlengstuk van het provinciaal beleid. Zij zijn op afstand geplaatst, maar maken onlosmakelijk onderdeel van uitvoering van het beleid. Voor de prestaties die zij leveren ontvangen zij een subsidie. Jaarlijks worden vooraf prestatieafspraken gemaakt, waarin hun bijdrage aan de uitvoering van het provinciaal beleid wordt vastgelegd. Hetzelfde geldt voor enkele koepelorganisaties, onder meer op het sociale domein en op het veld van natuur en milieu. Deze laatste groep staat echter meer op afstand. Met alle gelieerde en gesubsidieerde instellingen die jaarlijks een bijdrage ontvangen van meer dan ,-- worden gesprekken gevoerd over hun bijdrage aan de overheidstaken in Zeeland. V. Toetsingskader: op zoek naar de kern Met inachtneming van de eerdergenoemde sturende principes kan met behulp van onderstaande vragen voor elke vorm van provinciale bemoeienis de intensiteit van taakuitvoering worden vastgesteld. 1. om welke taak gaat het? 2. is er sprake van toegevoegde waarde op grond van positie, kennis en expertise of middelen? 3. kan dezelfde toegevoegde waarde nu of in de nabije toekomst geheel of gedeeltelijk effectiever worden geleverd door een andere overheid c.q. maatschappelijke organisatie c.q. het bedrijfsleven? 4. kan de inzet worden verminderd zonder afbreuk te doen aan een duurzame ontwikkeling geënt op de Zeeuwse schaal en samenleving? Op grond van onze analyse komen wij tot de conclusie dat het eerder gaat om het zorgvuldig snoeien dan om het geheel weghakken van complete taken. Bovendien leidt zorgvuldig snoeien ook vaak tot meer vrucht. Aan de hand van de volgende twee cases (verkeersveiligheid en herijking sociaal beleid) zal worden verduidelijkt tot welke keuzes/uitkomsten dit kan leiden. 7 9t;iten7innrctPl Kn 1x7, si- -n tn-ts,rinslrari-r\

8 Verkeersveiliqheid Volgens de Planwet Verkeer en Vervoer moeten provincies aandacht besteden aan verkeersveiligheid. Op basis hiervan zijn met het rijk afspraken gemaakt over de bijdrage van de provincie aan de landelijke verkeersveiligheiddoelstelling. Zowel op infrastructureel gebied als op beïnvloeding van veilig verkeersbeleid van partners nemen wij het voortouw. De toegevoegde waarde van de provincie is er op grond van de positie (het hebben van overzicht, bevorderen samenwerking), kennis en expertise (massa van provinciale organisatie) en het ter beschikking stellen van middelen. Gelet op het feit dat wij ons op het ruimtelijk-economisch domein vooral richten op bovenlokale opgaven is het legitiem te stellen dat de verkeersveiligheid in met name de bebouwde kommen vooral een gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Provinciale subsidies in bijvoorbeeld binnen de bebouwde kom gelegen rotondes zouden vanuit eerdergenoemde taakopvatting en rol niet meer nodig zijn. De stimulerende rol blijft wel bestaan. De hierdoor vrijvallende (BDU)middelen kunnen dan aangewend worden voor andere doelen binnen de BDU-doelstellingen. Deze taakdiscussie wordt vooral beïnvloed door de nadruk van het provinciale beleid op bovenlokale opgaven en behoeft dus niet te leiden tot een concrete bezuiniging maar wel tot een andere besteding. Heriiking sociaal beleid In de onlangs aan u voorgelegde Beleidsprogrammering sociale zorg tot 1 juli (het overgangsregime) is aansluiting gezocht bij het criterium 'provinciaal belang'. Hiermee kunnen subsidieaanvragen voor projecten met een lokaal karakter worden afgewezen. Bij de verdere herijking van het sociale beleid wordt gestreefd naar een gezamenlijke (gemeenten en provincie) beleidsagenda voor de komende jaren waarbij duidelijke afspraken gemaakt worden over wie wat doet. De toegevoegde waarde is er op grond van de positie (het hebben van overzicht, bevorderen samenwerking), kennis en expertise, en het ter beschikking stellen van middelen. Ook bij deze herijking zijn de eerder genoemde sturende principes voor taakopvatting en beschreven rollen leidend voor de te maken keuzes. Strikt genomen kan dit leiden tot een subsidiebeleid met hogere drempels, vooraf heldere afspraken wanneer, hoe lang en met welke intensiteit de provincie zich bezig houdt met gemeentelijke taken, en gericht op het in staat stellen van de anderen om hun verantwoordelijkheden te nemen. VI Realisatie taakstelling Er is inmiddels een takeninventarisatie gestart. Er zijn nu in concept 89 directe taken benoemd (wettelijk en autonoom en ingedeeld naar beleidsdomein) die samen het hele huidige directe takenpakket van de provincie vormen. De taken zijn in concept voorzien van uitgebreide inhoudelijke informatie en zijn aangevuld met financiële en formatieve informatie. Gelieerde en gesubsidieerde instellingen1 komen apart in beeld. Per taak heeft de organisatie zich eerste ideeën over inhoudelijke keuzemogelijkheden gevormd. Na hernieuwde vaststelling door uw Staten van de in deze nota verwoorde visie op rol- en taakopvatting van de provincie Zeeland zullen wij met behulp van het toetsingskader de takeninventarisatie, de keuzemogelijkheden, de visie en de taakstelling met elkaar in verband brengen. Dat zal leiden tot een concreet voorstel met een kwalitatieve (wat is de schil en wat de kern van de taak) en kwantitatieve taakstelling (bijdrage aan de bezuiniging) per domein en per hoofdtaak. Een kerntakendiscussie is in essentie een keuzeproces. De kerntakendiscussie die wij voeren kent daarbij als bijzonderheid dat zij de opmaat moet zijn voor het invullen van een taakstelling van E 20 miljoen structureel met ingang van Wij zijn van mening dat in deze fase een aantal richtinggevende uitspraken van belang zijn om het keuzeproces in goede banen te leiden. Onzes inziens is richtinggevend: dat de kerntakendiscussie vooral gaat over de 'kern van de taken' op alle domeinen. dat keuzes door hun inhoudelijke motivering ("meerw- versus "minderwwaarde) draagvlak ontmoeten in de Zeeuwse samenleving en dat na afronding van de kerntakendiscussie zekerheid geboden wordt met betrekking tot de continu'iteit van taken. dat keuzes met name versobering inhouden van het ambitieniveau van zowel de wettelijke als de autonome taken die door de provinciale organisatie en de gelieerdelgesubsidieerde instellingen worden uitgevoerd. Het volledig afstoten van taken zal, op basis van een eerste indruk van de ' Met subsidie van meer dan f (m.u.v. niet beïnvloedbare doeluitkeringen en geoormerkte provinciefonds budgetten)

9 kerntakeninventarisatie en gelet op onze visie en ons profiel, maar beperkt mogelijk zijn. dat daar waar mogelijk geanticipeerd wordt op de taken die in de toekomst vervallen of (bijvoorbeeld als gevolg van toekomstige wetswijzigingen) anders ingevuld kunnen worden. versobering en efficiencyvergroting bedrijfsvoering en inkoop. Realisatie taakstelling Een eerste globale beoordeling van de voorlopig geïnventariseerde kerntaken leidt tot de indruk dat een taakstelling van 20 miljoen structureel, binnen de hierboven geschetste kaders, haalbaar moet zijn. Wel betekent realisatie van de taakstelling van 20 miljoen onvermijdelijk dat een bijzonder grote inspanning van alle betrokkenen gevraagd zal worden. Zeker daar waar zij diep snijdt in formatiebudgetten (zowel binnen de eigen organisatie als binnen die van de gelieerdelgesubsidieerde instellingen). Gevolg daarvan is dat grote aantallen medewerkers, zowel binnen onze eigen organisatie als binnen de gelieerde instellingen, hun taken zullen verliezen, waarvoor, binnen de kaders van het Sociaal Statuut, een oplossing moet worden gevonden. Bij de invulling van de taakstelling wordt ook nadrukkelijk gekeken naar beperking van de inhuur van externen. Wij verwachten hiermee een deel van de taakstelling te kunnen invullen. Bovendien wordt gekeken of het zittende personeel bepaalde werkzaamheden van externen kan overnemen, waardoor de afvloeiingsproblematiek van het provinciaal apparaat mogelijk kan verminderen. Ten slotte hebben wij besloten de vacaturestop te verlengen tot de Voorjaarsconferentie Er spelen bij de invulling van de taakstelling enkele belangrijke dilemma's: Een taakstelling van 20 miljoen structureel is te omvangrijk om dat via een grove kaasschaaf te doen. Anderzijds is een bezuiniging van deze omvang wel aan te merken als een "algemene verarming"". Dat betekent dat ook alle beleidssectoren daaraan zullen moeten bijdragen. k Per beleidsdomein zal de specifieke taakstelling verschillend kunnen zijn. Een bijzondere positie neemt hierbij het sociale domein in. Gezien de noodzaak dat in Zeeland de provincie hier actief en zichtbaar moet blijven, zullen wij met een andere taakstelling werken dan andere provincies en de uitvoering van de wettelijke taken extra moeten versoberen. k Een belangrijk deel van het provinciale beleid wordt uitgevoerd door gelieerde en gesubsidieerde instellingen. Deze zullen dan ook op een proportionele wijze dienen bij te dragen aan de invulling van de taakstelling. k Met gemeenten zal overleg nodig zijn over de samenhang tussen hun verantwoordelijkheid en die van de provincie. Een simpel terugtrekken op ons eigen domein zal, mede gezien de eveneens beperkte financiële positie van gemeenten, niet altijd en volledig mogelijk zijn. Samenwerking, in nieuwe en andere vormen, is daarbij het sleutelwoord. Statengriffie en Rekenkamer Wij doen geen voorstel over een eventueel aandeel van de statengriffie en de rekenkamer in de taakstelling. Wij zijn van mening dat het aan uw Staten is om te overwegen of en hoe voorstellen voor deze eenheden bij PS in discussie worden gebracht. Gaarne vernemen wij uw standpunt in deze. Wij zullen uw Staten in het voorjaar van een bezuinigingsvoorstel doen in de vorm van een wijziging van de (meerjaren)begroting Hierbij zal zoveel mogelijk rekening worden gehouden met het feit dat de korting op het provinciefonds door het kabinet al voor het jaar is aangekondigd. Wij stellen u voor te besluiten overeenkomstig bijgevoegd ontwerp-besluit. gedeputeerde staten, Karla Peijs, voorzitter, Viek Verdult. secretaris.

10 De staten der provincie Zeeland, gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van 3 november 2009, nr. O ; besluiten: - Instemmen met de in deze nota verwoorde visie op rol- en taakopvatting - Instemmen met de richtinggevende uitspraken (paragraaf VI) - Aangeven of en zo ja, hoe de statengriffie en rekenkamer worden betrokken bij de kerntakendiscussie en het invullen van de taakstelling - Het college opdragen om de verdere uitwerking van de kerntakendiscussie en de invulling van de taakstelling ter hand te nemen en daarover zo spoedig mogelijk na de januariconferentie van ons college nadere voorstellen te doen