Interne Geneeskunde Allergologie. Urticaria / Angio-oedeem

Transcriptie

1 Interne Geneeskunde Allergologie Urticaria / Angio-oedeem

2

3 Interne Geneeskunde Allergologie U heeft een huidafwijking die urticaria (galbulten, netelroos) wordt genoemd. Deze aandoening gaat ook vaak gepaard met zwellingen van de huid. Het medische woord voor deze zwellingen is angiooedeem. Wat zijn urticaria? Bij deze veelvoorkomende huidafwijking ontstaan er bulten op de huid die lijken op de jeukbulten die door brandnetels worden veroorzaakt. De bladeren van de brandnetel bevatten histamine, dat is de stof die de jeukbulten veroorzaakt. Het Latijnse woord voor brandnetel is 'urtica', daarom heet de huidaandoening urticaria. De bleke bulten of vlekken hebben vaak een rode rand en kunnen hevig jeuken. Ze kunnen wisselen in grootte. Ze ontstaan doordat de kleine haarvaatjes in de huid plaatselijk open zijn gaan staan. Dit komt doordat bepaalde cellen in de huid (mestcellen), die vol zitten met histamine, zich ontledigen. De bulten verdwijnen meestal binnen enkele uren, en vrijwel altijd binnen 24 uur, maar komen soms op een andere plaats op het lichaam weer op. Men spreekt van acute urticaria als de klachten van netelroos minder dan 6 weken aanwezig zijn of wanneer deze alleen maar af en toe ontstaan op wisselende momenten met vaak weken of maanden tussenruimte. Men spreekt van chronische urticaria als de netelroos regelmatig aanwezig is gedurende een periode van 6 weken of langer. 1

4 Urticaria / Angio-oedeem Wat is angio-oedeem? Angio-oedeem betekent zwelling rond de bloedvaten. Het is meestal een variant op bovengenoemde klachten waarbij de dieper in de huid gelegen vaatjes open gaan staan, zodat een huidgebied, bijvoorbeeld de hele voet of lip of de oogleden gezwollen zijn door het vocht. Angio-oedeem gaat vaak samen met urticaria, maar kan ook alleen voorkomen. Er bestaan erfelijke vormen van angiooedeem die in bepaalde families voorkomen. We noemen dit hereditair angio-oedeem. Deze aandoening is zeer zeldzaam en de behandeling is heel anders dan urticaria/angio-oedeem. Zowel urticaria als angio-oedeem kan zeer onaangenaam en ontsierend zijn. Vooral acute urticaria/angio-oedeem kan ook zwelling veroorzaken in het mond/keel gebied en dat kan gevaarlijk zijn. Bij de chronische vormen van urticaria zien we zelden zwellingen in het mond/keelgebied. Ook kan urticaria/angiooedeem samengaan met verschijnselen elders in het lichaam (we zien dit vooral bij acute urticaria); dit kan duiden op een algehele allergische reactie (anafylaxie). Wat is de oorzaak? Acute urticaria/angio-oedeem heeft veel oorzaken. Het kan door een allergie ontstaan, als bijwerking van een medicijn, door een infectie etc, maar regelmatig is de oorzaak ook niet duidelijk. Bij chronische urticaria is zelfs vaak helemaal geen oorzaak te vinden. In zeldzame gevallen kunnen een van de onderstaande ziekten een rol spelen: infecties, zoals van virussen, of parasieten, schildklieraandoeningen, kwaadaardige ziektes of mastoyctose (een ziekte die veroorzaakt wordt door een te veel aan mestcellen). 2

5 Interne Geneeskunde Allergologie Verder zijn er allerlei stoffen die urticaria/angio-oedeem kunnen veroorzaken zoals geneesmiddelen en voedingsmiddelen. Enkele voorbeelden van geneesmiddelen die deze klachten kunnen veroorzaken zijn pijnstillers (zoals aspirine, ascal of acetylsalicylzuur, diclofenac, ibuprofen), antibiotica (zoals penicilline) en sommige bloeddrukverlagende medicijnen. Voedingsmiddelen zoals bij overgevoeligheid voor noten, vis, etc kunnen ook deze klachten geven. Men denkt vaak dat toevoegingen aan het voedsel, zoals kleurstoffen en conserveringsmiddelen, ook deze klachten kunnen geven maar daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. Bij de meeste patiënten is er geen uitwendige oorzaak voor het ontstaan van de klachten te vinden. Verergerende factoren bij urticaria/angio-oedeem Of er nu wel of niet een oorzaak is gevonden voor uw urticaria/ angio-oedeem, de klachten kunnen ook spontaan uitbreken, of verergeren door het gebruik van alcohol en pijnstillers, vooral aspirine. (Pijnstillers kunnen dus zowel de oorzaak van de klachten zijn als een verergerende factor. In het eerste geval zullen de klachten volledig verdwijnen bij het stoppen van de pijnstillers, in het tweede geval zullen de klachten alleen maar voor een deel minder worden). Ook spanningen, stress, drukte etc. kunnen een aanval verergeren of uitlokken. Verder hebben uitwendige prikkels invloed op de klachten zoals warmte, kou (koude urticaria), of de overgang in temperatuur of blootstelling aan zonlicht. Ook druk kan een dergelijke prikkel zijn. Soms is wrijven of krabben al voldoende om galbulten te veroorzaken. Ook de druk van een riem of bh kan klachten uitlokken. Een zeldzame vorm is de vertraagde druk urticaria, waarbij pas uren na flinke druk (bijvoorbeeld het dragen van een koffer) de handen helemaal rood, en dik worden. 3

6 Urticaria / Angio-oedeem Welk onderzoek? Uw arts zal proberen uit te zoeken waardoor bij u de galbulten worden veroorzaakt. Dit gebeurt vooral door middel van bloed- en urineonderzoek. Daarnaast kunnen er soms huidtesten worden aangevraagd en provocatietesten (om te kijken of een bepaald genees- of voedingsmiddel de klachten veroorzaakt). Welke behandelmogelijkheden zijn er? Vermijden van de oorzaak Als er een duidelijke oorzaak gevonden wordt voor uw klachten zoals een bepaald medicijn dan dient u dit uiteraard niet meer te gebruiken. Uw behandelend arts zal u dit uitleggen en u zult een folder meekrijgen waarin staat vermeld welke geneesmiddelen u niet meer mag gebruiken en welke alternatieven er zijn. U moet dit boekje dan ook aan andere dokters en aan de apotheek laten zien. Vermijden van prikkels Als bij u wordt vastgesteld dat bepaalde prikkels de klachten verergeren dan kunt u proberen deze zoveel mogelijk te vermijden. In het geval van alcohol geen alcohol meer drinken, in het geval van warmte minder warm te douchen en in de winter de thermostaat minder hoog te zetten, en in het geval van druk het vermijden van te knellende kleding. Koude urticaria In het geval van koude urticaria kunnen mensen al last hebben van een windvlaag. Het is verstandig uzelf goed aan te kleden, vooral in de wintermaanden zoveel mogelijk lichaamsdelen bedekken (draag handschoenen, gebruik muts en shawl etc). Het is niet verstandig te zwemmen in koud water. Het lichaam komt dan over een groot 4

7 Interne Geneeskunde Allergologie oppervlak in aanraking met het koude water waardoor zoveel histamine kan vrijkomen dat iemand in shock raakt en verdrinkt. Hoe lang blijf ik last houden van deze klachten? Zo plotseling als de klachten vaak begonnen zijn, zo plotseling kunnen de klachten ook weer afzakken. Het is echter onduidelijk wanneer dat gebeurt. Bij sommigen is dat al na een paar weken, bij anderen na een paar maanden, maar bij velen ook pas na enkele jaren. Bij vrijwel iedereen zijn de klachten na tien jaar wel verdwenen. U blijft er dus meestal niet levenslang last van houden. Voorkomen van klachten Bij 50 tot 70% van de patiënten met acute urticaria en bij zelfs nog een hoger percentage van de patiënten met chronische urticaria kan geen enkele onderliggende oorzaak worden gevonden. De klachten kunnen echter wel goed behandeld worden met jeuk en zwelling dempende middelen (antihistaminica). Uw arts schrijft u deze voor. Bij chronische urticaria is vaak zelfs een combinatie van meerdere jeukdempende middelen nodig. Het is verstandig deze middelen gedurende een aantal maanden continu te gebruiken, ook als u geen klachten meer heeft. De medicijnen onderdrukken namelijk niet alleen de reactie, maar kunnen deze ook voor een groot deel voorkomen. Afhankelijk van het effect zal uw arts u adviseren de middelen geleidelijk af te bouwen of voor een langere periode te blijven gebruiken. Welke mediciijnen? Bij urticaria/angio-oedeem worden vaak verschillende medicijnen gebruikt. We zullen deze per soort bespreken. 5

8 Urticaria / Angio-oedeem H1-antihistaminica Dit zijn de meest bekende anti-allergie tabletten. Ze worden ook gebruikt bij mensen met bijvoorbeeld hooikoorts. Ze blokkeren de werking van histamine die vrijkomt uit de mestcel. Er zijn vele soorten H1-antihistaminica zoals (levo)cetirizine, (des)loratidine, fexofenadine, mizolastine, kestine, ketotifen, etc. Ze hebben niet of nauwelijks bijwerkingen. Wel is het vaak nodig ze in hogere doseringen voor te schrijven dan bij hooikoorts patiënten. Daardoor kunnen er moeheidklachten ontstaan. Vaak is dit van korte duur, maar bij aanhoudende klachten moet u contact opnemen met uw arts. H2-antihistaminica Deze tabletten worden van oorsprong vooral voorgeschreven aan mensen met maagklachten. Bij urticaria worden ze echter gebruikt als aanvulling op de H1-antihistaminica omdat ze bij gelijktijdig gebruik de klachten beter onderdrukken. Voorbeelden zijn ranitidine en famotidine. Leukotriënen antagonisten Bij de ontlediging van mestcellen komt niet alleen histamine vrij, maar ook stofjes die leukotriënen worden genoemd en dezelfde klachten kunnen veroorzaken als histamine. Montelukast is een stofje dat de werking van deze leukotriënen tegengaat. Bij urticaria wordt het vaak voorgeschreven in combinatie met H1 en H2 antihistaminica. Prednison Indien bovengenoemde middelen niet voldoende verlichting van de klachten geven kan Prednison worden voorgeschreven. Bij voorkeur wordt dit zo kort mogelijk gedaan. Het is maar zelden nodig om een langduriger afbouwkuur met prednison voor te schrijven. 6

9 Interne Geneeskunde Allergologie Overige middelen Als alle bovenstaande middelen niet helpen, of als de klachten alleen maar onderdrukt kunnen worden met langdurig Prednison wordt gebruikt gemaakt van afweer onderdrukkende middelen, zoals bijvoorbeeld cyclosporine. In dat geval dient de bloeddruk en de nierfunctie goed in de gaten gehouden te worden. Uw behandelend arts maakt hierover afspraken met uw huisarts. Wat kunt u zelf doen? Omdat er vele oorzaken mogelijk zijn, is uw hulp bij de speurtocht naar een oorzaak noodzakelijk. Daarom vragen wij u om goed op te letten wanneer u galbulten krijgt, en of er enig verband te leggen is met de omgeving waar u die dag geweest bent, de dingen die u gedaan heeft, de dingen die u gegeten heeft, en eventuele geneesmiddelen of huismiddeltjes die u heeft ingenomen. Schrijft u uw bevindingen op in een dagboek zodat u de allergoloog goed kunt informeren over uw klachten en wanneer deze optreden. 7

10 Urticaria / Angio-oedeem Aantekeningen 8

11

12 Patiënteninformatie vlk 125/1101