Semaforen. Semaforen p. 1/2

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Semaforen. Semaforen p. 1/2"

Transcriptie

1 Semaforen 2008 Semaforen p. 1/2

2 Vorige Keer mbv mutual exclusion kritieke sectie (cs) 1. software : Dekker s, Peterson s algoritme 2. hardware: uniprocessor machine: disable interrupts 3. hardware: multiprocessor machine: speciale machineinstructies, bijv. set&test Nadeel van 1 & 3 : busy waiting Nadeel van 2 : bloedlink Daarom in Hfst 5.3: semaforen [Dijkstra 65] Semaforen p. 2/2

3 Binaire Semaforen Binaire semafoor s bestaat uit: integer s.count, met waarde 0 of 1 een rij van geblokkeerde processen s.queue 2 atomaire operaties: wait en signal Idee: count = 0 kritieke sectie bezet proces wacht in queue tot het naar binnen mag wait(s) als je mag ga cs in en zet s.count op 0 anders blokkeer in s.queue signal(s) wek indien mogelijk proces in s.queue anders zet s.count terug op 1 Semaforen p. 3/2

4 Mutual Exclusion P1 P2.. wait(s); wait(s); cs1; cs2; signal(s); signal(s);.. binaire semafoor wordt ook wel lock genoemd wait is dan acquire lock signal is dan release lock Semaforen p. 4/2

5 Implementatie struct semaphore { int count; list_of_processes queue; void wait(semaphore s) { if (s.count = 1 ) then { s.count = 0 else { zet dit proces in s.queue; blokkeer het void signal(semaphore s) { if empty(s.queue) then { s.count = 1 else { haal een proces uit s.queue ; zet het in ready queue Semaforen p. 5/2

6 Implementatie Maar: wait en signal moeten atomair zijn! Dus: mutual exclusion nodig! Oplossingen: software oplossing (Dekker s, Peterson s) probleem: overhead, beetje busy waiting op uniprocessor machine: disable interrupts redelijk, gegeven korte en vaste duur operaties gebruik speciale machineinstructie (set&test) probleem: beetje busy waiting wait en signal zelf als machine-instructies? Semaforen p. 6/2

7 Voordelen van Semaforen Busy waiting? Neen: proces wordt gewekt en hoeft niet zelf te kijken of het weer verder mag Starvation? Als het wekken via First-In-First-Out gaat zal er geen starvation optreden Bij een ander wekbeleid mogelijk wel starvation Ten opzichte van uitschakelen interrupts: Semaforen niet zo link Verschillende semaforen worden voor verschillende soorten kritieke secties gebruikt Semaforen p. 7/2

8 Algemene Semaforen Algemene semafoor s bestaat uit integer s.count, met initiële waarde 0 een rij van geblokkeerde processen s.queue atomaire operaties: wait, signal Idee: count is het aantal processen dat nog naar binnen mag wait(s) verlaag eerst s.count blokkeer in s.queue als s.count< 0 signal(s) verhoog eerst s.count wek proces in s.queue als s.count 0 Semaforen p. 8/2

9 Implementatie struct semaphore { int count; list_of_processes queue; ; void wait(semaphore s) { s.count = s.count-1; if (s.count<0) {zet dit proces in s.queue; blokkeer het ; void signal(semaphore s) { s.count = s.count+1; if (s.count<=0) {haal ander proces uit s.queue; zet het in ready queue ; Natuurlijk weer atomair! Semaforen p. 9/2

10 Eigenschappen Het wekken van een proces wil zeggen dat het in de READY-queue wordt geplaatst; het hoeft dus niet meteen aan de beurt te zijn om instructies uit te voeren Semaforen worden niet uitsluitend gebruikt om kritieke secties af te schermen, maar meer algemeen om ervoor te zorgen dat bepaalde code alleen wordt uitgevoerd als aan bepaalde eisen is voldaan. Semaforen p. 10/2

11 Producer/Consumer Probleem n producers en 1 consumer van buffer b Gemeenschappelijke variabelen: in, out, b producer while (true) { "produceer item v"; b[in] = v; in = in+1; consumer while (true) { "wacht tot in > out"; w = b[out]; out = out+1; "verwerk item w"; Wat zijn de synchronisatie-problemen hier? Semaforen p. 11/2

12 Oneindige Buffer b[1] b[2] b[3] b[4] b[5] out in Note: shaded area indicates portion of buffer that is occupied Figure 5.12 Infinite Buffer for the Producer/Consumer Problem Semaforen p. 12/2

13 Oplossing? bin. sem. s, initieel s.count=1 bin. sem. delay, initieel delay.count=0 producer while (true) { produce(); semwaitb(s); append(); n++; if (n==1) {semsignalb(delay); semsignalb(s); consumer semwaitb(delay); while (true) { semwaitb(s); take(); n--; semsignalb(s); consume(); if (n==0) {semwaitb(delay); Semaforen p. 13/2

14 Neen... Zie Uppaal tegenvoorbeeld. Semaforen p. 14/2

15 Consumer Aanpassing Introduceer hulpvariabele semwaitb (delay); while (true) { semwaitb(s); take(); n--; m = n; semsignalb(s); consume(); if (m==0) {semwaitb(delay) Nu wel beide problemen opgelost! Semaforen p. 15/2

16 Oplossing met Alg. Semaforen bin. sem. s, initieel s.count=1 alg. sem. n, initieel n.count=0 producer while (true) { produce(); semwait(s); append(); semsignal(s); semsignal(n); consumer while (true) { semwait(n); semwait(s); take(); semsignal(s); consume(); Semaforen p. 16/2

17 Producer Aanpassing? Verwissel signal(s) en signal(n) producer while (true) { produce(); semwait(s); append(); semsignal(n); semsignal(s); consumer while (true) { semwait(n); semwait(s); take(); semsignal(s); consume(); Semaforen p. 17/2

18 Producer Aanpassing? Verwissel signal(s) en signal(n) OK omdat consumer op beide semaforen wacht Semaforen p. 17/2

19 Consumer Aanpassing? Verwissel wait(n) en wait(s) producer while (true) { produce(); semwait(s); append(); semsignal(n); semsignal(s); consumer while (true) { semwait(s); semwait(n); take(); semsignal(s); consume(); Semaforen p. 18/2

20 Consumer Aanpassing? Verwissel wait(n) en wait(s) producer while (true) { produce(); semwait(s); append(); semsignal(n); semsignal(s); consumer while (true) { semwait(s); semwait(n); take(); semsignal(s); consume(); Deadlock als consumer in cs bij lege buffer Semaforen p. 18/2

21 Eindige Buffer b[1] b[2] b[3] b[4] b[5] b[n] out in (a) b[1] b[2] b[3] b[4] b[5] b[n] in out (b) Figure 5.16 Finite Circular Buffer for the Producer/Consumer Problem Semaforen p. 19/2

22 Oplossing? bin. sem. s, initieel s.count=1 alg. sem. n, initieel n.count=0 alg. sem. e, initieel e.count=buffersize producer while (true) { produce(); wait(e); wait(s); append(); signal(s); signal(n); consumer while (true) { wait(n); wait(s); take(); signal(s); signal(e); Semaforen p. 20/2

23 Oplossing?!!! bin. sem. s, initieel s.count=1 alg. sem. n, initieel n.count=0 alg. sem. e, initieel e.count=buffersize producer while (true) { produce(); wait(e); wait(s); produce(); signal(s); signal(n); consumer while (true) { wait(n); wait(s); take(); signal(s); signal(e); Semaforen p. 20/2

Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 5.1-5.2, Appendix A.

Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 5.1-5.2, Appendix A. Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 51-52, Appendix A1) Processes zijn meestal niet onafhankelijk Bijvoorbeeld: 2 processen

Nadere informatie

Mutual Exclusion en Semaforen

Mutual Exclusion en Semaforen Mutual Exclusion en Semaforen Werkcollege Processen Wouter Geraedts w.geraedts@student.ru.nl 24 mei 2013 Wouter Geraedts 24 mei 2013 Werkcollege Processen 2013-05-24 1 / 18 Outline Hyman s Algoritme Hyman

Nadere informatie

Conclusies over semaforen

Conclusies over semaforen Conclusies over semaforen gebruik semaforen is subtiel signal & wait operaties, en access van shared data, op allerlei plekken in de code Kan dit niet handiger? Dwz: zijn er geen betere abstracties? Ja:

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Deel-tentamen Operating Systemen (2IN05) op vrijdag 5 oktober 2007, 9.00-10.30 uur. Het tentamen bestaat uit twee delen die apart worden

Nadere informatie

ICT Infrastructuren: Concurrency en Deadlock. 25 november 2013 David N. Jansen

ICT Infrastructuren: Concurrency en Deadlock. 25 november 2013 David N. Jansen ICT Infrastructuren: Concurrency en Deadlock 25 november 2013 David N. Jansen Opdracht 1, vraag Wie is het gelukt te assembleren/compileren? Wie heej al een paar instruckes geschreven? Mac OS X: bug +

Nadere informatie

TI-2720 Operating System Concepten. 6 november 2012, uur. docent: H.J. Sips. Dit is een tentamen met 9 open vragen

TI-2720 Operating System Concepten. 6 november 2012, uur. docent: H.J. Sips. Dit is een tentamen met 9 open vragen TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Sectie Parallelle en Gedistribueerde Systemen TUDelft TI-2720 Operating System Concepten 6 november 2012, 14.00-17.00 uur.

Nadere informatie

Het begrip 'Proces' Proces-toestand

Het begrip 'Proces' Proces-toestand Het begrip 'Proces' Een proces is de uitvoering van een programma Bij een proces hoort een programma (de code) Program Counter (Instructiewijzer) stack data (data sectie) twee of meer processen kunnen

Nadere informatie

Real-Time Systems (RTSYST)

Real-Time Systems (RTSYST) Real-Time Systems (RTSYST) Week 2 Process/Thread states ready running Wait for I/O or I/O or completion blocked / sleeping Scheduler = deel van OS dat de toestanden van processen/threads bepaald. OS gebruikt

Nadere informatie

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Teneinde misverstanden over de syntactische geldigheid van code fragmenten in dit tentamen te voorkomen, zal altijd worden gesproken

Nadere informatie

Tree traversal. Bomen zijn overal. Ferd van Odenhoven. 15 november 2011

Tree traversal. Bomen zijn overal. Ferd van Odenhoven. 15 november 2011 15 november 2011 Tree traversal Ferd van Odenhoven Fontys Hogeschool voor Techniek en Logistiek Venlo Software Engineering 15 november 2011 ODE/FHTBM Tree traversal 15 november 2011 1/22 1 ODE/FHTBM Tree

Nadere informatie

Tree traversal. Ferd van Odenhoven. 15 november Fontys Hogeschool voor Techniek en Logistiek Venlo Software Engineering. Doorlopen van bomen

Tree traversal. Ferd van Odenhoven. 15 november Fontys Hogeschool voor Techniek en Logistiek Venlo Software Engineering. Doorlopen van bomen Tree traversal Ferd van Odenhoven Fontys Hogeschool voor Techniek en Logistiek Venlo Software Engineering 15 november 2011 ODE/FHTBM Tree traversal 15 november 2011 1/22 1 ODE/FHTBM Tree traversal 15 november

Nadere informatie

Elfde college algoritmiek. 18 mei Algoritme van Dijkstra, Heap, Heapify & Heapsort

Elfde college algoritmiek. 18 mei Algoritme van Dijkstra, Heap, Heapify & Heapsort Algoritmiek 018/Algoritme van Dijkstra Elfde college algoritmiek 18 mei 018 Algoritme van Dijkstra, Heap, Heapify & Heapsort 1 Algoritmiek 018/Algoritme van Dijkstra Uit college 10: Voorb. -1- A B C D

Nadere informatie

Take-home Tentamen Protocolvericatie. Universiteit van Amsterdam. 27 Maart 1994

Take-home Tentamen Protocolvericatie. Universiteit van Amsterdam. 27 Maart 1994 Take-home Tentamen Protocolvericatie Vakgroep Programmatuur Universiteit van Amsterdam 27 Maart 1994 Algemene Opmerkingen Dit tentamen omvat zes reguliere opgaven plus een bonusopgave. Opgaves 1, 2, 5

Nadere informatie

Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen

Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen Programmeermethoden Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen week 12: 23 27 november 2015 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/pm/ 1 Inleiding In de informatica worden Abstracte DataTypen (ADT s)

Nadere informatie

4EE11 Project Programmeren voor W. College 3, 2008 2009, Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e

4EE11 Project Programmeren voor W. College 3, 2008 2009, Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e 4EE11 Project Programmeren voor W College 3, 2008 2009, Blok D Tom Verhoeff, Software Engineering & Technology, TU/e 1 Onderwerpen Grotere programma s ontwerpen/maken Datastructuren en algoritmes 2 Evolutie,

Nadere informatie

Tentamen In2305-ii Embedded Programming Woensdag 17 Januari 2007, 14:00-17:00

Tentamen In2305-ii Embedded Programming Woensdag 17 Januari 2007, 14:00-17:00 Tentamen In2305-ii Embedded Programming Woensdag 17 Januari 2007, 14:00-17:00 Teneinde misverstanden over de syntactische geldigheid van code fragmenten in dit tentamen te voorkomen, zal altijd worden

Nadere informatie

RCL Arduino Workshop 1

RCL Arduino Workshop 1 RCL Arduino Workshop 1 Leren door doen april 2015 - slides voor RCL Arduino workshop 1 ON4CDU & ON8VQ Workshop Leren door doen Werken in een groep Beperkte tijd Alleen essentiele vragen stellen Thuis oefenen

Nadere informatie

CPU scheduling : introductie

CPU scheduling : introductie CPU scheduling : introductie CPU scheduling nodig bij multiprogrammering doel: een zo hoog mogelijke CPU-bezetting, bij tevreden gebruikers proces bestaat uit afwisselend CPU-bursts en I/O-bursts lengte

Nadere informatie

Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen

Datastructuren: stapels, rijen en binaire bomen Programmeermethoden : stapels, rijen en binaire bomen Walter Kosters week 12: 26 30 november 2018 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/pm/ 1 en Vierde programmeeropgave Othello programmeren we als volgt:

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Examen Operating Systemen (2R230) op donderdag 31 augustus 2006, 14.00-17.00 uur. Het tentamen bestaat uit drie delen die apart worden

Nadere informatie

Gedistribueerd programmeren

Gedistribueerd programmeren Gedistribueerd programmeren Gedistribueerd programmeren Collegedictaat, september 2007 Gerard Tel Email: gerard@cs.uu.nl Instituut voor Informatica en Informatiekunde Universiteit Utrecht Opmaak: Gerard

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Examen Operating Systemen (2R230) op dinsdag 27 juni 2006, 14.00-17.00 uur. Het tentamen bestaat uit drie delen die apart worden ingeleverd.

Nadere informatie

Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, , Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2.

Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, , Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2. Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, 14.00-15.30, Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2. Dit tentamen bestaat uit twee delen. Deel 1 (14.00-14.45, gesloten

Nadere informatie

Arduino Cursus, Deel 2 Programmeren. Simon Pauw, ZB45, Amsterdam

Arduino Cursus, Deel 2 Programmeren. Simon Pauw, ZB45, Amsterdam Arduino Cursus, Deel 2 Programmeren Simon Pauw, ZB45, Amsterdam Programmeren Geen zorgen als je niet alles begrijpt. Doel: Het snappen van bestaande code. Meeste kennis ook toepasbaar buiten de Arduino

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces?

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? 1 Wat is een proces? Een proces is een programma in uitvoering

Nadere informatie

Technology, Innovation & Society Delft

Technology, Innovation & Society Delft Technology, Innovation & Society Delft VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN OPLEIDING TOETSCODE GROEP : ELEKTROTECHNIEK : RTSYST-co1 : ECV TOETSDATUM : 12 JUNI 2012 TIJD : 11.00 12.30 uur AANTAL PAGINA S (incl.

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Examen Operating Systemen (2R230) op vrijdag 26 augustus 2005, 14.00-17.00 uur. Het tentamen bestaat uit drie delen die apart worden

Nadere informatie

Deel 8: stappenmotoren en interrupts

Deel 8: stappenmotoren en interrupts Deel 8: stappenmotoren en interrupts Stappenmotor Kan hoek van as instellen zonder een gesloten feedbacksysteem. Het is een simpel en precies open loop systeem. Werkt met discrete stappen, dus schokkerig

Nadere informatie

1=2720/2725 Operating System Concepten

1=2720/2725 Operating System Concepten TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT Faculteit EWI, Afdeling SCT 1 1 1=2720/2725 Operating System Concepten ^ november 2013, 14.00-17.00 uur. docent: H.J. Sips Dit is een tentamen met 9 open vragen Opgave Punten

Nadere informatie

Besturingssystemen. Gilles Callebaut. Samenvatting Operating Systems

Besturingssystemen. Gilles Callebaut. Samenvatting Operating Systems Samenvatting Operating Systems Besturingssystemen Samenvatting gebaseerd op de lessen van Naessens Vincent, alsook op het boek, Operating Systems: Internals and Design Principles. Gilles Callebaut 1 INHOUD

Nadere informatie

Real-Time Systems (RTSYST)

Real-Time Systems (RTSYST) Real-Time Systems (RTSYST) Week 5 Real-time faciliteiten Wat willen we met tijd in een RT systeem? Gebruikvan de tijd. Tijd(sduur) meten. (Tot een) bepaalde tijd slapen. Beperkte tijd wachten = time-outs.

Nadere informatie

Vierde college algoritmiek. 2 maart Toestand-actie-ruimte Exhaustive Search

Vierde college algoritmiek. 2 maart Toestand-actie-ruimte Exhaustive Search Algoritmiek 2018/Toestand-actie-ruimte Vierde college algoritmiek 2 maart 2018 Toestand-actie-ruimte Exhaustive Search 1 Algoritmiek 2018/Toestand-actie-ruimte Kannen Voorbeeld 4: Kannenprobleem We hebben

Nadere informatie

Tentamen Programmeren in C (EE1400)

Tentamen Programmeren in C (EE1400) TU Delft Faculteit EWI Tentamen Programmeren in C (EE1400) 28 jan 2011, 9.00 12.00 - Zet op elk antwoordblad je naam en studienummer. - Beantwoord alle vragen zo nauwkeurig mogelijk. - Wanneer C code gevraagd

Nadere informatie

Java virtuele machine JVM

Java virtuele machine JVM Implementatie Java Java virtuele machine JVM Java programma vertaald naar byte code instructies Byte code instructies uitgevoerd door JVM JVM is processor architectuur kan in principe in hardware worden

Nadere informatie

Vijfde college algoritmiek. 2/3 maart Exhaustive search

Vijfde college algoritmiek. 2/3 maart Exhaustive search Vijfde college algoritmiek 2/3 maart 2017 Exhaustive search 1 Voor- en nadelen Brute force: Voordelen: - algemeen toepasbaar - eenvoudig - levert voor een aantal belangrijke problemen (zoeken, patroonherkenning)

Nadere informatie

HOOFDSTUK 3. Imperatief programmeren. 3.1 Stapsgewijs programmeren. 3.2 If Then Else. Module 4 Programmeren

HOOFDSTUK 3. Imperatief programmeren. 3.1 Stapsgewijs programmeren. 3.2 If Then Else. Module 4 Programmeren HOOFDSTUK 3 3.1 Stapsgewijs programmeren De programmeertalen die tot nu toe genoemd zijn, zijn imperatieve of procedurele programmeertalen. is het stapsgewijs in code omschrijven wat een programma moet

Nadere informatie

IN1671 Operating System concepten Oefen opgaven

IN1671 Operating System concepten Oefen opgaven IN1671 Operating System concepten Oefen opgaven Opgave 1 Een OS is vaak ontworpen overeenkomstig een lagenstructuur. a. Beschrijf kort (in enkele zinnen) de essentie van een gelaagde opbouw. (Welk verband

Nadere informatie

Concurrency in Java met threads. Java Threads. Voorbeelden concurrency in applicaties. Waarom concurrency in Java?

Concurrency in Java met threads. Java Threads. Voorbeelden concurrency in applicaties. Waarom concurrency in Java? Java Threads Concurrency in Java met threads Wat zijn threads? Hoe werken threads? Hoe werk je met threads in Java? Scheduling Synchronisatie In Java programma s is concurrency (aka parallellisme) mogelijk.

Nadere informatie

Doorzoeken van grafen. Algoritmiek

Doorzoeken van grafen. Algoritmiek Doorzoeken van grafen Algoritmiek Vandaag Methoden om door grafen te wandelen Depth First Search Breadth First Search Gerichte Acyclische Grafen en topologische sorteringen 2 Doolhof start eind 3 Depth

Nadere informatie

public boolean equaldates() post: returns true iff there if the list contains at least two BirthDay objects with the same daynumber

public boolean equaldates() post: returns true iff there if the list contains at least two BirthDay objects with the same daynumber Tentamen TI1310 Datastructuren en Algoritmen, 15 april 2011, 9.00-12.00 TU Delft, Faculteit EWI, Basiseenheid Software Engineering Bij het tentamen mag alleen de boeken van Goodrich en Tamassia worden

Nadere informatie

Arduino Workshop 1 Zuid-Limburg

Arduino Workshop 1 Zuid-Limburg Arduino Workshop 1 Zuid-Limburg Leren door doen Mei 2016 - slides voor Arduino workshop 1 v2.5 Zuid-Limburg PA3CZS, PA0FOT, ON4CDU, PE1EAM 1 Workshop 1 Workshop 1 concentreert op kennismaking en eenvoudige

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. InterProcess Communication (IPC)

Computerarchitectuur en netwerken. InterProcess Communication (IPC) Computerarchitectuur en netwerken 5 InterProcess Communication (IPC) Lennart Herlaar 21 september 2016 Inhoud Manieren van communicatie tussen processen binnen één computer: Via files erven I/O redirection

Nadere informatie

Module 3: Scratch programmeren: is het logisch of is het niet logisch?

Module 3: Scratch programmeren: is het logisch of is het niet logisch? Module 3: Scratch programmeren: is het logisch of is het niet logisch? Inhoudsopgave Module 3: Scratch programmeren: is het logisch of is het niet logisch?...1 Wat is een computerprogramma eigenlijk?...2

Nadere informatie

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen ICT Infrastructuren: Processen en Threads 18 november 2013 David N. Jansen Datum en Ajd van werkcollege na overleg met de aanwezigen: donderdag 8:45 10:30 Leerdoel voor vandaag. Stallings hoofdst 2 4 Hoofddoelen

Nadere informatie

Leren Programmeren met Visual Basic 6.0 Les 3+4. Hoofdstuk 4 : De Selectie

Leren Programmeren met Visual Basic 6.0 Les 3+4. Hoofdstuk 4 : De Selectie Leren Programmeren met Visual Basic 6.0 Les 3+4 Hoofdstuk 4 : De Selectie Visual Basic 6.0 1 Basisstructuren (herhaling) Sequentie (HK2) : Alle opdrachten gewoon na mekaar uitvoeren. Hier worden geen keuzes

Nadere informatie

Uitwerking tentamen Analyse van Algoritmen, 29 januari

Uitwerking tentamen Analyse van Algoritmen, 29 januari Uitwerking tentamen Analyse van Algoritmen, 29 januari 2007. (a) De buitenste for-lus kent N = 5 iteraties. Na iedere iteratie ziet de rij getallen er als volgt uit: i rij na i e iteratie 2 5 4 6 2 2 4

Nadere informatie

Lineaire data structuren. Doorlopen van een lijst

Lineaire data structuren. Doorlopen van een lijst Lineaire data structuren array: vast aantal data items die aaneensluitend gestockeerd zijn de elementen zijn bereikbaar via een index lijst: een aantal individuele elementen die met elkaar gelinkt zijn

Nadere informatie

OPDRACHT Opdracht 2.1 Beschrijf in eigen woorden wat het bovenstaande PSD doet.

OPDRACHT Opdracht 2.1 Beschrijf in eigen woorden wat het bovenstaande PSD doet. Les C-02: Werken met Programma Structuur Diagrammen 2.0 Inleiding In deze lesbrief bekijken we een methode om een algoritme zodanig structuur te geven dat er gemakkelijk programmacode bij te schrijven

Nadere informatie

Twaalfde college algoritmiek. 13 mei Branch & Bound Heap, Heapsort & Heapify

Twaalfde college algoritmiek. 13 mei Branch & Bound Heap, Heapsort & Heapify Algoritmiek 2016/Branch & Bound Twaalfde college algoritmiek 13 mei 2016 Branch & Bound Heap, Heapsort & Heapify 1 Algoritmiek 2016/Branch & Bound TSP met Branch & Bound Mogelijke ondergrenzen voor de

Nadere informatie

Semantiek & Correctheid Thread synchronisatie & communicatie

Semantiek & Correctheid Thread synchronisatie & communicatie emantiek & Correctheid Thread ynchroniatie & communicatie Naam: Chritian Gilien (0342688) Maurice amulki (034239) Datum: 30 juni 2004 Verie: 2.5 Inhoudopgave Inhoudopgave...2 Inleiding...3 Thread ynchroniatie

Nadere informatie

TI-2720 Operating System Concepten. 21 januari 2013, uur. docent: H.J. Sips. Dit is een tentamen met 9 open vragen

TI-2720 Operating System Concepten. 21 januari 2013, uur. docent: H.J. Sips. Dit is een tentamen met 9 open vragen TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT Faculteit EWI, Afdeling SCT Sectie Parallelle en Gedistribueerde Systemen Ty Delft TI-2720 Operating System Concepten 21 januari 2013, 14.00-17.00 uur. docent: H.J. Sips Dit

Nadere informatie

Als een PSD selecties bevat, deelt de lijn van het programma zich op met de verschillende antwoorden op het vraagstuk.

Als een PSD selecties bevat, deelt de lijn van het programma zich op met de verschillende antwoorden op het vraagstuk. HOOFDSTUK 3 3.1 Stapsgewijs programmeren In de vorige hoofdstukken zijn programmeertalen beschreven die imperatief zijn. is het stapsgewijs in code omschrijven wat een programma moet doen, net als een

Nadere informatie

Uitwerking Tentamen Operating Systems Maandag 15 juni 2015 P1 P2 P3 P4 P5 P1 P3 P5 P4 P2 P1 P3 P5 P3. Opgave 1

Uitwerking Tentamen Operating Systems Maandag 15 juni 2015 P1 P2 P3 P4 P5 P1 P3 P5 P4 P2 P1 P3 P5 P3. Opgave 1 Uitwerking Tentamen Operating Systems Maandag 15 juni 2015 Belangrijk: de gegeven antwoorden vormen één mogelijke uitwerking van het tentamen. Echter zijn er bij vele vragen meerdere correcte antwoorden

Nadere informatie

slides7.pdf 23 nov

slides7.pdf 23 nov Onderwerpen Operating Systems Inleiding Algemeen 7 Operating Systems Algoritmen Piet van Oostrum Wat is een Operating System? Wat doet een O.S.? Hoe zit een O.S. in elkaar? (in grote lijnen) Wat zijn de

Nadere informatie

NAAM: Programmeren 1 Examen 29/08/2012

NAAM: Programmeren 1 Examen 29/08/2012 Programmeren 29 augustus 202 Prof. T. Schrijvers Instructies Schrijf al je antwoorden op deze vragenbladen (op de plaats die daarvoor is voorzien). Geef ook je kladbladen af. Bij heel wat vragen moet je

Nadere informatie

Kunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 25 van Russell/Norvig = [RN] Robotica. voorjaar 2016 College 8, 12 april 2016

Kunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 25 van Russell/Norvig = [RN] Robotica. voorjaar 2016 College 8, 12 april 2016 AI Kunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 25 van Russell/Norvig = [RN] Robotica voorjaar 2016 College 8, 12 april 2016 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/ai/ 1 RoboCup Ξ www.robocup.org 2 Robots Een

Nadere informatie

Dynamisch Programmeren. Het Rugzakprobleem

Dynamisch Programmeren. Het Rugzakprobleem INLEIDING Dynamisch Programmeren 1 Dynamisch Programmeren Section Page Inleiding................................................. 1 1 Oplossing................................................ 2 2 Subprobleem.............................................

Nadere informatie

Multi-core systemen. door Alexander Melchior

Multi-core systemen. door Alexander Melchior Multi-core systemen Multi-cpu & Multi-core Multi cpu & Multi core door Alexander Melchior Toevoeging aan GDP Overdragen Capita Selecta Waarom? Een stukje geschiedenis 2005: Introductie eerste consumenten

Nadere informatie

VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN

VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN Technology, Innovation & Society Delft VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN OPLEIDING TOETSCODE GROEP : ELEKTROTECHNIEK : GESPRG-SC1 : EP11/EP12 TOETSDATUM : 23-01-2014 TIJD : 15.00 16.30 uur AANTAL PAGINA S

Nadere informatie

Workshop Arduino - deel 2

Workshop Arduino - deel 2 Workshop Arduino - deel 2 Inleiding In het vorige deel van de workshop Arduino heb je voor het eerst kennis gemaakt met deze microcontroller. In dit deel, deel 2, ga je meer leren over de software: het

Nadere informatie

7 Omzetten van Recursieve naar Iteratieve Algoritmen

7 Omzetten van Recursieve naar Iteratieve Algoritmen 7 Omzetten van Recursieve naar Iteratieve Algoritmen Het lijkt mogelijk om elke oplossings-algoritme, die vaak in eerste instantie recursief geformuleerd werd, om te zetten in een iteratieve algoritme

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 3 februari 2006, 9u 12u Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

DDS chips. DDS = Direct Digital (frequency) Synthesis. Output = sinusvormig signaal. Maximum frequentie = ½ klokfrequentie

DDS chips. DDS = Direct Digital (frequency) Synthesis. Output = sinusvormig signaal. Maximum frequentie = ½ klokfrequentie www.arduino.cc Arduino en DDS DDS chips DDS = Direct Digital (frequency) Synthesis Output = sinusvormig signaal Maximum frequentie = ½ klokfrequentie Frequentie bepaald door tuning word Grootste fabrikant:

Nadere informatie

Uitgebreide uitwerking tentamen Algoritmiek Dinsdag 2 juni 2009, uur

Uitgebreide uitwerking tentamen Algoritmiek Dinsdag 2 juni 2009, uur Uitgebreide uitwerking tentamen Algoritmiek Dinsdag 2 juni 2009, 10.00 13.00 uur Opgave 1. a. Een toestand wordt bepaald door: het aantal lucifers op tafel, het aantal lucifers in het bezit van Romeo,

Nadere informatie

Onafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms

Onafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms Onafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms Giso Dal (0752975) Pagina s 5 7 1 Deelverzameling Representatie

Nadere informatie

Honours projecten BSc Informatica: twee voorstellen

Honours projecten BSc Informatica: twee voorstellen Honours projecten BSc Informatica: twee voorstellen mogelijk ook geschikt voor BSc Kunstmatige Intelligentie Alban Ponse section Theory of Computer Science Informatics Institute, University of Amsterdam

Nadere informatie

Programmeermethoden NA. Week 6: Lijsten

Programmeermethoden NA. Week 6: Lijsten Programmeermethoden NA Week 6: Lijsten Kristian Rietveld http://liacs.leidenuniv.nl/~rietveldkfd/courses/prna2016/ Getal opbouwen Stel je leest losse karakters (waaronder cijfers) en je moet daar een getal

Nadere informatie

Voorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor)

Voorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor) Real Time Operating Systems (RTOS) Voorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor) Kennis nodig voor: Operating systems Niveau: inleidend Diplomavoorwaarde: bachelor, schakelprogramma

Nadere informatie

Deel 1: Arduino kennismaking. Wat is een microcontroller, structuur van een programma, syntax,

Deel 1: Arduino kennismaking. Wat is een microcontroller, structuur van een programma, syntax, Deel 1: Arduino kennismaking Wat is een microcontroller, structuur van een programma, syntax, Wat is een microcontroller Wat is een microcontroller? Microcontroller = kleine dedicated computer. - Beperkt

Nadere informatie

Werkbladen voor Arduino workshop 1

Werkbladen voor Arduino workshop 1 De aansluitingen van de Arduino Uno Werkbladen voor Arduino workshop 1 Arduino Arduino is een open-source ontwikkelbord, waarmee het eenvoudig is om informatica aan fysieke objecten te koppelen. Je kunt

Nadere informatie

Algoritmiek. 15 februari Grafen en bomen

Algoritmiek. 15 februari Grafen en bomen Algoritmiek 15 februari 2019 Grafen en bomen 1 Grafen (herhaling) Een graaf G wordt gedefinieerd als een paar (V,E), waarbij V een eindige verzameling is van knopen (vertices) en E een verzameling van

Nadere informatie

Programmeermethoden. Recursie. week 11: november kosterswa/pm/

Programmeermethoden. Recursie. week 11: november kosterswa/pm/ Programmeermethoden Recursie week 11: 21 25 november 2016 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/pm/ 1 Pointers Derde programmeeropgave 1 Het spel Gomoku programmeren we als volgt: week 1: pointerpracticum,

Nadere informatie

Java Programma structuur

Java Programma structuur Java Programma structuur public class Bla // div. statements public static void main(string argv[]) // meer spul Voortgezet Prog. voor KI, week 4:11 november 2002 1 Lijsten Voorbeelden 2, 3, 5, 7, 13 Jan,

Nadere informatie

Evenwijdig programmeren - communicatie tussen processen

Evenwijdig programmeren - communicatie tussen processen LinuxFocus article number 281 http://linuxfocus.org Evenwijdig programmeren - communicatie tussen processen door Leonardo Giordani Over de auteur: Is student aan de faculteit

Nadere informatie

Stacks and queues. Hoofdstuk 6

Stacks and queues. Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 6 Stacks and queues I N T R O D U C T I E In dit hoofdstuk worden drie datastructuren stack, queue en deque behandeld. Om deze datastructuren te implementeren, worden onder andere arrays en linked

Nadere informatie

Javascript oefenblad 1

Javascript oefenblad 1 Leer de basis van Javascript. Javascript oefenblad 1 Niels van Velzen Javascript oefenblad 1 Pagina 2 Inleiding Javascript is niet altijd even makkelijk. Vooral aan het begin is het even wennen hoe de

Nadere informatie

Grafen en BFS. Mark Lekkerkerker. 24 februari 2014

Grafen en BFS. Mark Lekkerkerker. 24 februari 2014 Grafen en BFS Mark Lekkerkerker 24 februari 2014 1 Grafen Wat is een graaf? Hoe representeer je een graaf? 2 Breadth-First Search Het Breadth-First Search Algoritme Schillen De BFS boom 3 Toepassingen

Nadere informatie

Programmeren in Java les 3

Programmeren in Java les 3 4 september 2015 Deze les korte herhaling vorige week loops methodes Variabelen Soorten variabelen in Java: integer: een geheel getal, bijv. 1,2,3,4 float: een gebroken getal, bijv. 3.1415 double: een

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt 11.00 13.00 De open vragen moet je beantwoorden op tentamenpapier. De multiple-choice antwoorden moet je op het vragenblad invullen in de rechtervakjes en dat blad inleveren. Schrijf je naam, studentnummer

Nadere informatie

Arrays in LOGO. In LOGO heeft de eerste item van de array standaard index 1.

Arrays in LOGO. In LOGO heeft de eerste item van de array standaard index 1. Arrays in LOGO Een array Is één variabele die verschille items bevat. Iedere item heeft een waarde. De items staan in een bepaalde volgorde. Het is dus een rij van waarden. De positie van iedere item in

Nadere informatie

Verslag Opdracht 4: Magische Vierkanten

Verslag Opdracht 4: Magische Vierkanten Verslag Opdracht 4: Magische Vierkanten Stefan Schrama, Evert Mouw, Universiteit Leiden 2007-08-14 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Uitleg probleem 2 3 Theorie 2 4 Aanpak 2 5 Implementatie 4 6 Experimenten

Nadere informatie

Samenvatting Besturingssystemen

Samenvatting Besturingssystemen Samenvatting Besturingssystemen Vloeberghs Sam 2 Toegepaste Informatica 4 2007-2008 BESCHRIJVING EN BESTURING VAN PROCESSEN...4 WAT IS EEN PROCES?...4 Processen en besturingsblokken...4 PROCESTOESTANDEN...4

Nadere informatie

Kunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 25 van Russell/Norvig = [RN] Robotica. voorjaar 2019 College 9, 11 april 2019

Kunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 25 van Russell/Norvig = [RN] Robotica. voorjaar 2019 College 9, 11 april 2019 AI Kunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 25 van Russell/Norvig = [RN] Robotica voorjaar 2019 College 9, 11 april 2019 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/ai/robot.pdf 1 RoboCup Ξ www.robocup.org 2 Robots

Nadere informatie

Tentamen Besturingssystemen voor INF (211045) / TEL (211047) dinsdag 3 juli 2001, uur.

Tentamen Besturingssystemen voor INF (211045) / TEL (211047) dinsdag 3 juli 2001, uur. FACULTEIT INFORMATICA Embedded Systems - Als Datum: 25 juni 2001 Tentamen Besturingssystemen voor INF (211045) / TEL (211047) dinsdag 3 juli 2001, 9.00-12.30 uur. Het raadplegen van boeken of diktaten

Nadere informatie

n-queens Local Search met Conflict Minimalizatie

n-queens Local Search met Conflict Minimalizatie n-queens Local Search met Conflict Minimalizatie Efficient Local Search with Conflict Minimalization: A Case Study of the n-queens Problem, door Rok Sosič en Jun Gu. Sjoerd van Egmond svegmond@liacs.nl

Nadere informatie

Een gelinkte lijst in C#

Een gelinkte lijst in C# Een gelinkte lijst in C# In deze tutorial ga demonstreren hoe je een gelinkte lijst kan opstellen in C#. We gaan een klasse schrijven, die een gelijkaardige functionaliteit heeft als een ArrayList, namelijk

Nadere informatie

Constraint satisfaction. Computationele Intelligentie. Voorbeelden. Een constraint satisfaction probleem. Constraint Satisfaction

Constraint satisfaction. Computationele Intelligentie. Voorbeelden. Een constraint satisfaction probleem. Constraint Satisfaction Constraint satisfaction Computationele Intelligentie Constraint Satisfaction Een constraint satisfaction probleem (CSP) bestaat uit: een verzameling variabelen; een domein van waarden voor elke variabele;

Nadere informatie

Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1200 30 januari 2013, 9.00-12.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft

Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1200 30 januari 2013, 9.00-12.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1200 30 januari 2013, 9.00-12.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft Bij dit tentamen mag je geen gebruik maken van hulpmiddelen zoals boek of slides. Dit

Nadere informatie

Programmeren met Arduino-software

Programmeren met Arduino-software Programmeren met Arduino-software De software waarin we programmeren is Arduino IDE. Deze software is te downloaden via www.arduino.cc. De programmeertaal die hier gebruikt wordt, is gebaseerd op C en

Nadere informatie

1. Een kortste pad probleem in een netwerk kan worden gemodelleerd als a. een LP probleem. b. een IP probleem. c. een BIP probleem. d.

1. Een kortste pad probleem in een netwerk kan worden gemodelleerd als a. een LP probleem. b. een IP probleem. c. een BIP probleem. d. 1. Een kortste pad probleem in een netwerk kan worden gemodelleerd als a. een LP probleem. b. een IP probleem. c. een BIP probleem. d. een toewijzingsprobleem. 2. Het aantal toegelaten hoekpunten in een

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO NederlandsNederl. Informatica. Tijdvak 1 Woensdag 17 mei uur. College-examen schriftelijk.

Correctievoorschrift VWO NederlandsNederl. Informatica. Tijdvak 1 Woensdag 17 mei uur. College-examen schriftelijk. NederlandsNederl Correctievoorschrift VWO 2017 Informatica Tijdvak 1 Woensdag 17 mei 13.30 15.30 uur College-examen schriftelijk VF-0161-s-17-1-c 1 Algemene regels Scorepunten worden toegekend met inachtneming

Nadere informatie

Presentatie Michiel. Informaticastage najaar 2004

Presentatie Michiel. Informaticastage najaar 2004 Presentatie Michiel michielborkent@gmail.com Informaticastage najaar 2004 Inhoud presentatie: Wie ben ik? Over mijn stage Informatie over Lisp Wie/wat ben ik? Student Technische Informatica, Universiteit

Nadere informatie

Kortste Paden. Algoritmiek

Kortste Paden. Algoritmiek Kortste Paden Vandaag Kortste Paden probleem All pairs / Single Source / Single Target versies DP algoritme voor All Pairs probleem (Floyd s algoritme) Dijkstra s algoritme voor Single Source Negatieve

Nadere informatie

Over binaire beslissingsdiagrammen naar Donald E. Knuth s The Art of Computer Programming, Volume 4

Over binaire beslissingsdiagrammen naar Donald E. Knuth s The Art of Computer Programming, Volume 4 Over binaire beslissingsdiagrammen naar Donald E. Knuth s The Art of Computer Programming, Volume 4 Jonathan K. Vis 1 Inleiding (blz. 70 72) In dit essay behandelen we bladzijden 70 75 van Donald E. Knuth

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskune en Informatica Examen Operating Systemen (2R230) op insag 21 juni 2005, 14.00-17.00 uur. Het tentamen bestaat uit rie elen ie apart woren ingelever.

Nadere informatie

Wat is FP? The Haskell School of Expression. Functies. Types 1+1=2. Iedere expressie (en waarde) heeft een type.

Wat is FP? The Haskell School of Expression. Functies. Types 1+1=2. Iedere expressie (en waarde) heeft een type. Wat is FP? The Haskell School of Expression Functioneel Programmeren Een andere manier om tegen programmeren aan te kijken Gebaseerd op het uitrekenen van expressies 1+1=2 Eenvoudig maar krachtig (modulair,

Nadere informatie

Gedistribueerd Programmeren - Samenvatting

Gedistribueerd Programmeren - Samenvatting Gedistribueerd Programmeren - Samenvatting Geertjan van Vliet Disclaimer: Aan deze teksten kunnen geen rechten ontleend worden. Bepaalde passages zijn de visie van de auteur en niet die van de docent.

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Optimalisatie van de mmips. Forwarding optie 1. Design flow. implementation

Inhoudsopgave. Optimalisatie van de mmips. Forwarding optie 1. Design flow. implementation 2 Inhoudsopgave Optimalisatie van de mmips pc Sander Stuijk Veel gestelde vragen Hoe moet ik forwarding implementeren? Hoe moet ik clipping implementeren? Waarom is mijn simulatie zo traag? Hoe kan ik

Nadere informatie

Honours projecten BSc Informatica: twee voorstellen

Honours projecten BSc Informatica: twee voorstellen Honours projecten BSc Informatica: twee voorstellen mogelijk ook geschikt voor BSc Kunstmatige Intelligentie Alban Ponse section Theory of Computer Science Informatics Institute, University of Amsterdam

Nadere informatie

Programmeermethoden NA

Programmeermethoden NA Programmeermethoden NA Week 6: Lijsten Kristian Rietveld http://liacs.leidenuniv.nl/~rietveldkfd/courses/prna/ Bij ons leer je de wereld kennen 1 Getal opbouwen Stel je leest losse karakters (waaronder

Nadere informatie