Peilbesluit Klyndobbe en Houtwiel-west

Transcriptie

1 Toelichting op het peilbesluit: Peilbesluit Klyndobbe en Houtwiel-west Situatietekening gebied Klyndobbe en Houtwiel- west Opsteller: Iwona Meijer-Bielenin / J. Y. Zijlstra Cluster Plannen, Afdeling Beleid en Plannen

2 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 2 van 14

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Gebiedsbeschrijving huidige situatie a. Geografische gebiedsomschrijving en fysieke omstandigheden b. Hydrologische gebiedsomschrijving De toekomstige situatie Toetsing aan het beleid Beschrijving van de effecten a. Bebouwing en infrastructuur b. Landbouw c. Natuur d. Waterkwaliteit e. Waterkwantiteit (beheer en onderhoud) f. De overige effecten Conclusie Bijlagen: 1. Peilenkaart huidige situatie Gebied Klyndobbe en Houtwiel - west 2. Peilenkaart toekomstige situatie Gebied Klyndobbe en Houtwiel - west 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 3 van 14

4 1. Inleiding De Gebiedscommissie Bûtefjild heeft in samenwerking met de streek plannen voorbereid voor de Gebiedsontwikkeling Bûtefjild. In 2005 is een Gebiedsvisie/Voorontwerp Raamplan door de commissie samengesteld, waarin wordt aangegeven hoe het gebied zich zal gaan ontwikkelen. Het raamplan vormt de basis voor het opstellen van de uitvoeringsmodules. Het inrichtingsplan De Klyndobbe is een onderdeel van de Gebiedsontwikkeling Bûtefjild en vormt de eerste fase van de 2e module van het raamplan. Het doel van de gebiedsontwikkeling is met name het versterken van de natuurfunctie van dit gebied. In het inrichtingsplan worden in verschillende deelgebieden de waterpeilen aangepast aan de functie van het gebied. Wetterskip Fryslân zal het peilbesluit opstellen om de nieuwe waterpeilen in het gebied vast te stellen. 2. Gebiedsbeschrijving huidige situatie 2a. Geografische gebiedsomschrijving en fysieke omstandigheden Ligging De peilwijziging heeft betrekking op twee gebieden: De Klyndobbe en het Houtwiel-west. De twee gebieden zijn samen ca. 88,8 ha groot. Het eerste gebied heet De Klyndobbe, ligt noordelijk van de Falomster Feart en is ca.55,5 ha groot. Het tweede gebied heet Het Houtwiel-west (ca. 33,3 ha.) en ligt tussen Falomster Feart en Feanwalden. De gebieden liggen in de gemeente Dantumadiel ten noorden van Feanwâlden. Het gebied Klyndobbe heeft nu landbouwbesteming en krijgt straks een natuurfunctie. Een gedeelte van Het Houtwielwest is al natuur en in eigendom van Staatsbosbeheer. De wijziging vindt plaats binnen het cluster Noordwestelijke Wouden. Dit cluster wordt globaal begrensd door De Moark aan de noordwest kant en Prinses Margriet Kanaal aan de zuidkant en de oostgrens ligt ongeveer ter hoogte van De Westereen. Afvalwater Er bevinden zich geen rioolwateroverstorten in het gebied. Bodem Het gebied Klyndobbe en Het Houtwiel-west zijn een deel van een voormalig laagveengebied. Dit veenweide landschap bevindt zich tussen twee zandopduikingen die zich in noord-zuid richting uitstrekken. In het gebied waarop dit peilbesluit betrekking heeft liggen volgens de Bodemkaart van Nederland 1: van noord naar zuid: de vlierveengronden met zand ondieper dan 120 cm, zonder humuspodzol (Vz III). In het zuidelijk deel tegen de Falomster Feart bevinden zich koopveengronden (hvz II) en vlakvaaggronden leemarm met zwak lemig fijn zand (Zn21) en veldpodzolgronden leemarm en zwak lemig fijn zand (Hn21). In het zuiden van het gebied liggen moerige podzolgronden met een moerige bovengrond (vwpx III). Maaiveldhoogte De hoogte van het gebied varieert van -1,85 m NAP tot -0,20 m NAP. 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 4 van 14

5 Figuur 1: Hoogtekaart gebied Grondgebruik Het gebied Klyndobbe is nu geheel in gebruik voor landbouw. Het gebied Houtwiel-west is gedeeltelijk landbouwgebied en gedeeltelijk in eigendom van Staatsbosbeheer. De Falomster Feart die door het gebied loopt heeft functie natuur van nationaal en internationaal belang. Via de Falomsterboezem loopt een ecologische verbindingszone en dit gebied vormt een onderdeel van de ecologische hoofdstructuur. 2b. Hydrologische gebiedsomschrijving Watersysteem en huidige peilen Het laagst gelegen deel van het gebied Klyndobbe wordt bemalen door het gemaal Kruiswater. De watergangen in het gebied hebben een winterpeil van -2,20 m NAP en een zomerpeil van -2,40 m NAP. De zuidelijk gelegen percelen hebben een vast peil van -2,03 m NAP en wateren af in westelijke richting naar het peilgebied met een vast peil van -2,20 m NAP. Het gebied Houtwiel-west heeft ook een vast waterpeil van -2,03 m en is verbonden met het gebied in noorden door een onderleider onder de Falomster Feart. Voor meer gedetailleerde informatie over de huidige peilen wordt verwezen naar de bijgevoegde peilenkaart van de huidige situatie. Drooglegging De drooglegging (maaiveld- slootpeil) in het laagst gelegen deel van het gebied Klyndobbe (waterpeil -2,40/-2,20 m NAP) varieert tussen 40 en 140 cm. De drooglegging in Houtwielwest, noordkant Falomsterboezem (waterpeil-2,03 m NAP) varieert tussen 50 en 130 cm. 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 5 van 14

6 De drooglegging in Houtwiel-west zuidkant Falomsterboezem (-2,03 m NAP) varieert tussen 75 en 160 cm. Kwel Ten noorden van de boerderij van de familie De Groot komt veel kwel voor (>1 mm/dag). Ten westen en ten zuiden van de boerderij komt kwel voor (0,2 1 mm/dag). In Houtwielwest komt infiltratie voor of intermediair. Figuur 3: Kwel /infiltratie kaart gebied Klyndobbe en Houtwiel-west Waterkwaliteit In het gebied Klyndobbe bevinden zich geen meetpunten voor waterkwaliteit. In de Falomster Feart ligt een monsterpunt langs de weg Bûtenfjild. Het water in de vaart is voedselrijk met hoge fosfaatgehalten (gem. 0,21 mg/l) en zeer hoge stikstofgehalten (gem. 4,45 mg/l) en een laag chlorofylgehalte (gem. 25 µg/l). Het doorzicht varieert tussen 25 en 90 cm. 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 6 van 14

7 3. De toekomstige situatie Nieuwe situatie en gewenste peilen Het gebied Klyndobbe en Houtwiel-west vormt een onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) tussen de Grutte Wielen en de Zwagermieden. Het gebied krijgt de functie natuur maar blijft gedeeltelijk in particulier beheer en gedeeltelijk in eigendom van SBB. Met de voorgestelde maatregelen wordt er een robuuste natte natuurverbinding aangelegd. De laagste gedeelten van het gebied worden gedeeltelijk uitgegraven en komen in verbinding met de Falomster Feart. De overige twee polders krijgen verschillende waterpeilen gebaseerd op de realisering van de natuurdoelen. De eigenaren sluiten een overeenkomst af in het kader van Subsidiestelsel Natuur en Landschapsbeheer (SNL) om passende natuurbeheertypen te realiseren. De meest passende Natuurbeheertypen voor deze gebieden (Figuur 4) zijn: N04.02 N05.01 N13.01 N12.02 Zoete Plas Moeras Vochtige weidevogel grasland Kruiden- en faunarijk grasland Figuur 4: Natuurbeheertypen in het gebied Klyndobbe en Houtwiel-west. Het gebied wordt zodanig ingericht dat de afvoer uit het gebied geen negatieve invloed heeft op de waterhuishouding in de omgeving. De inrichting van het gebied is in overleg met de Dienst Landelijk Gebied, Provincie Fryslân, Staatsbosbeheer en de agrariërs in een inrichtingsplan nader uitgewerkt. 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 7 van 14

8 Grasland perceel nr. 1 ten westen van de boerderij van de familie De Groot krijgt een flexibel waterpeil dat varieert tussen -1,60 m NAP en -1,90 m NAP. Er wordt een inlaat vanuit de Falomsterboezem aan de oostkant van het perceel gerealiseerd. Het water uit het gebied gaat via een stuw naar de bermsloot langs de Boargemaster Nautawei. Het gebied krijgt als beheersdoelstelling Kruiden- en faunarijk grasland en Vochtig weidevogelgrasland. In de nieuwe situatie worden de peilen verhoogd. De drooglegging wordt 0 tot90 cm. Grasland perceel nr.2 ligt aan de zuidkant van de Boargemaster Nautawei en tegenover grasland nr. 1. Hier komt een flexibel peil dat varieert tussen -1,20 m NAP en -1,60 m NAP. Er wordt een inlaat vanuit de Falomsterboezem aan de zuidkant van het perceel gerealiseerd. Het water uit het gebied gaat via een stuw naar de zuidelijke bermsloot langs de Boargemaster Nautawei afwateren. Het gebied krijgt als beheersdoelstelling Vochtig weidevogelgrasland. De drooglegging van het gebied 2 in de nieuwe situatie varieert tussen 0 en 90 cm. Gebieden nr. 3 en 4 komen bij de Falomsterboezem en krijgen daarmee een peil van -1,05 m NAP in de zomer en -1,25 m NAP in de winter. Door de peilverhoging worden deze gebieden open water en moeras. De drooglegging in de hoogste percelen zal 40 cm zijn. Een groot gedeelte van gebied 3 wordt uitgegraven tot maximaal 2 m waterdiepte om open water te creëren. Gebied nr. 5 Houtwiel west wordt niet meer bemalen (waterpeil -2,03 m NAP) en komt ook bij de Falomsterboezem, waardoor het een peil krijgt van -1,05 m NAP in de zomer en -1,25 m NAP in de winter. Dit gebied heeft al een natuurbestemming en middels een kavelruil worden de gronden vrijgemaakt van landbouwgebruik. De drooglegging in het gebied varieert tussen 0 en 75 cm. Gebied nr. 6 De bemaling Kruiswater komt te vervallen. Het waterpeil rond het erf, inclusief de uitbreiding van het erf komt op -2,20 m NAP te liggen. Het water kan op natuurlijke wijze afwateren in westelijke richting langs de bermsloten van de Boargemaster Nautawei. De percelen sluiten dan aan bij het peilvak met een vast peil van -2,20 m NAP. In de nieuwe situatie wordt het erf uitgebreid en opgehoogd. De drooglegging wordt 80 cm. Gebied nr. 7 Het gebied aan de oostkant van de weg Buitenveld, ten noorden van het oude gemaal Buitenveld, ligt nu in het peilgebied van -2,20 m NAP. De functie van het gemaal Buitenveld is overgenomen door een nieuw groot gemaal Bȗtenfjild. Het gebouwtje blijft bestaan en het gebiedje komt onder invloed van Falomster Feart. Gebied Huidige peilen volgens de peilenkaart m NAP 1-2,20 (vp) -2,03 (vp) -2,40/-2,20 (zp/wp) Nieuwe peilen in m NAP -1,60/-1,90 (BovP/OndP) Nieuwe drooglegging in cm t.o.v. max. peil Oppervlak te (ha) Opmerkingen 0 tot 90 cm 10 Natuurgebied Particulier 2-2,20 (vp) -2,03 (vp) -1,20/-1,60 (BovP/OndP) 0 tot 90 cm 12,5 Natuurgebied Particulier 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 8 van 14

9 3-2,40/-2,20 (zp/wp) -1,05/-1,25 (zp/wp) water 15,6 Natuurgebied Particulier 4-2,03 (vp) -1,05/-1.25 (zp/wp) 0-40 cm 11,7 Natuurgebied Het gebied krijgt Falomsterboezempeil 5-2,03 (vp) -1,05/-1.25 (zp/wp) -1,05/-1.25 (zp/wp) 0 tot 75 cm 33,3 Natuurgebied Houtwiel-west krijgt Falomsterboezempeil 6-2,03 (vp) -2,20 (vp) -2,40/-2,20 (zp/wp) -2,20 (vp) cm (na ophoging min. 80 cm) 5,3 Erf familie De Groot en afvoersloten 7-2,20(vp) -1,05/-1.25 (zp/wp) ,35 Het gebied krijgt Falomsterboezempeil Tabel 1: Huidige en toekomstige waterpeilen (zie ook bijlage 1-4) Waterberging De waterberging in de Falomsterboezem neemt fors toe door de vergroting van het oppervlak open water en de gebieden die vrij voor de Falomsterboezem komen te liggen. In de gebieden met particulier natuurbeheer neemt de berging af door de peilverhoging. Deze gebieden krijgen een natuurfunctie, waardoor de afvoer uit de gebieden niet toeneemt. Er kunnen hogere peilen worden geaccepteerd, waarbij een deel van de percelen tijdens hoogwater plasdras mogen staan. 4. Toetsing aan het beleid De functie van het water in het gebied Klyndobbe verandert in Water voor natuur. In het gebiedsplan De Noordelijke Wouden worden voor het gebied Klyndobbe natuurdoelen gerealiseerd. Het begrensde gebied heeft een botanische doelstelling en is voor een groot deel gericht op water, moeras en rietland met als nevendoelstelling weidevogels. Deze doelstelling vloeit voort uit de gebiedsvisie Bûtenfjild waarin de verdere invulling van de EHS tussen de Grutte Wielen en het Lauwersmeer staat verwoord. 5. Beschrijving van de effecten Uit het hydrologisch/verkennend onderzoek blijkt dat de volgende effecten plaats zullen hebben. 5a. Bebouwing en infrastructuur Rond de boerderij van De Groot wordt een kade aangelegd. De kade beschermt de boerderij en de landerijen tegen overstroming vanuit de Falomster Feart. De kweldruk rond de boerderij neemt toe. Een goede afvoer van het water langs de boerderij via het bermsloot is nodig om de effecten van de toename van de kwel te compenseren. De boerderij van De Groot en de sloot aan zuidkant liggen nu gedeeltelijk in het peilgebied van -2,03 m NAP. De sloot aan de oostkant en noordkant van de boerderij ligt nu in het peilgebied van -2,40/-2,20 m NAP. In de toekomstige situatie wordt het peil rondom de boerderij 2,20 m NAP. De 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 9 van 14

10 maaiveldhoogte op het perceel varieert nu tussen 0,40 m NAP tot -1,60 m NAP. De gebouwen bevinden zich op een maaiveldhoogte tussen -0,40 m en -1,0 m NAP. De slootkanten liggen tussen -1,5 m en -1,6 m NAP. Na de peilverandering ligt de drooglegging rond de boerderij tussen 120 en 180 cm en langs de sloot tussen 60 en 70 cm. De uitbreiding van het erf wordt opgehoogd, zodat het een minimale drooglegging van 80 cm krijgt. Om inzicht te verkrijgen in mogelijke effecten van de hogere peilen op grondwaterstanden van het erfperceel van De Groot is in 2012 een hydrologisch onderzoek uitgevoerd en zijn er modelberekeningen gedaan. De hoogte van vloer van de woning (-0,30 m NAP) en de hoogten direct naast de gebouwen (- 0,40 /-0,50 m NAP) geven genoeg drooglegging. Tijdens de metingen is er geconstateerd dat in de huidige situatie de percelen van De Groot ten noorden van de Bȗtenfjildwei een peil van -2,50 m NAP hebben. De percelen worden bemalen door het gemaaltje Kruiswater van Wetterskip Fryslân. Aan de noordzijde van het boerderij zijn de peilen -2,20 m NAP. De werkelijke situatie verschilt met de gegevens op de peilenkaart. Daardoor is de drooglegging in werkelijkheid groter dan bekend was. Uit hydrologisch onderzoek is gebleken dat de ringsloot rondom het perceel de kwel van het toestromend grondwater uit de omringende gebiedsdelen met hogere peilen vrijwel volledig zal opvangen. De grondwaterstanden rondom de woning zullen in de nieuwe situatie hoger zijn. Om er zeker van zijn dat bij het weghalen van het gemaal er geen wateroverlast ontstaat, zijn in de omgeving van de boerderij peilbuizen geplaatst om de grondwaterstanden voor en na de maatregelen te meten. Als in de toekomst de grondwaterstanden geen nadelige gevolgen hebben (zoals water in de kelder) kan het gemaaltje afgevoerd worden. In geval van overlast moet bekeken worden wat voor maatregelen moeten worden uitgevoerd Een deel van de weg Boargemaster Nautawei (vanaf de boerderij van De Groot in oostelijke richting) zal worden afgesloten voor doorgaand verkeer. De weg blijft open voor recreatief gebruik (wandel/fietspad). De drooglegging zal plaatselijk kleiner dan ca. 35 cm zijn. Het gedeelte van de weg westelijk van de boerderij heeft genoeg drooglegging (150 cm ) ten opzichte van de bermsloten (-2,20 m NAP). 5b. Landbouw De omliggende landbouw ondervindt geen nadelige effecten van de peilwijziging. De peilen in omliggende landbouwgebied blijven hetzelfde en het water wordt afgevoerd naar het gemaal Bȗtenfjild. De landbouwpercelen in Houtwiel-west krijgen functie natuur. De percelen 1 en 2 krijgen functie natuur. 5c. Natuur De natuurontwikkeling richt zich op het behoud, herstel en ontwikkeling van natuurwaarden in het gebied door de uitbreiding van de Ecologische Hoofdstructuur als een natte, robuuste ecologische verbindingszone. Door het verhogen van het waterpeil in de percelen 1 en 2 met functie natuur zullen meer planten zich ontwikkelen die voldoen aan de natuurdoelstelling voor dit gebied, namelijk Vochtig weidevogelgrasland en Kruiden- en faunarijk grasland. De gebieden buiten de kades die in verbinding met de Falomsterboezem komen krijgen een doelstelling: water, moeras en rietland. Er is een onderzoek (Ecologische beoordeling Gebiedsontwikkeling Bûtenfjild) verricht op het voorkomen van beschermde soorten. De peilverhoging heeft geen nadelig effecten op het voorkomen van de beschermde planten- en diersoorten in het gebied. 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 10 van 14

11 Er is geen ontheffing nodig van de Flora- en faunawet. Er wordt wel geadviseerd om eventuele sloten die moeten worden gedempt op een vis- en diervriendelijke manier te dempen. 5d. Waterkwaliteit In overeenstemming met WVO vergunning Er wordt alleen huishoudelijk afvalwater vanuit de boerderij op het oppervlaktewater geloosd. Bodemverontreiniging In opdracht van Dienst Landelijk Gebied heeft Oranjewoud bv een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd in het gebied Klyndobbe. Dit onderzoek is uitgevoerd ten behoeve van de aanvraag van de peilwijziging in dit gebied en in verband met de herinrichting van dit gebied. Op basis van de resultaten van het bodemonderzoek wordt geconcludeerd dat de grond en het grondwater op de onderzoeklocatie plaatselijk licht verhoogde gehalten van barium bevatten. De licht verhoogde waarden kunnen van nature voorkomen in grondwater. Van andere onderzochte stoffen zijn de gehalten niet verhoogd. Uit het bodemonderzoek is gebleken dat bodemverontreiniging niet of nauwelijks aan orde is en de vrijkomende grond overal toepasbaar is. Uitspoeling Fosfaat en Zware metalen Bij gronden die in het verleden bemest zijn zal in begin bij peilverhoging meer fosfaat en zware metalen uitspoelen. Uitspoeling stikstof Er zal geen uitspoeling van stikstof plaats vinden bij de peilverhoging op venige bodem. Gebiedsvreemd water De aanvoer van water in de percelen 1 en 2 zal voornamelijk plaats vinden als regenwater en kwelwater. In de polders met de functie natuur zal geen gebiedsvreemd water ingelaten worden zolang het peil kan worden gehandhaafd. In geval van droogte kan oppervlaktewater uit de Falomster Feart ingelaten worden. Verzilting Er is geen sprake van verzilting in dit gebied. Waterhuishoudkundige functie Het gebied krijgt de functie natuur en vormt een onderdeel van EHS. Waterdiepte Door het opnieuw inrichten van het gebied wordt een nieuwe watergang gegraven en andere watergangen aangepast. De nieuwe watergangen krijgen natuurvriendelijke oevers. De waterdiepte in de nieuw aan te leggen delen van de Falomsterboezem varieert van plas-dras tot ca. 2 m in de diepere gedeelten. Barrière voor vis Bij het gemaal Valom die het water uit de Falomsterboezem richting Zwemmer afvoert wordt in de komende jaren een vispassage gerealiseerd. 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 11 van 14

12 5e. Waterkwantiteit (beheer en onderhoud) Door het weghalen in de toekomst van het gemaaltje Kruiswater verdwijnt één onderbemaling. In het gebied komen twee inlaatconstructies en twee stuwen in de deelgebieden 1 en 2. De kunstwerken komen in beheer bij Wetterskip Fryslân. In het gebied worden nieuwe watergangen gegraven. Door Wetterskip Fryslân wordt in het inrichtingsplan Klyndobbe aangegeven welke van de nieuwe sloten de functie schouwwatergang krijgen en welke hun functie als hoofdwatergang verliezen. 5f. De overige effecten. Op de cultuurhistorische waardenkaart van de provincie Fryslân (FAMKE) wordt aangegeven wat de archeologische verwachtingen zijn. In opdracht van DLG is in 2012 een archeologisch onderzoek in het plangebied uitgevoerd. Uit het onderzoek is gebleken dat er mogelijk archeologische resten uit de prehistorie in het gebied aanwezig kunnen zijn, maar dat deze heel verstoord zijn. Omdat de kans op het aantreffen van archeologische resten van enige waarde zeer gering wordt geacht wordt vanuit het oogpunt van archeologie geen belemmering gezien voor het verhogen van het waterpeil en andere inrichtingswerken. 6. Conclusie Het verhogen van het waterpeil in de nieuw aan te leggen polders stimuleert ontwikkeling van natuur zoals beschreven in natuurbeheertypen voor dit gebied. Het verhogen van het waterpeil in de natuurgebieden heeft geen nadelig effect op de aangrenzende landbouwgebieden. Er wordt gestreefd naar het weghalen van het gemaaltje Kruiswater als de grondwaterstanden rond en onder de boerderij van De Groot dat toelaten. De uit te voeren peilwijziging is niet in strijd met het geldende beleid van de Provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. Door de uitbreiding van oppervlakte Falomsterboezem zal de waterberging toenemen. De vergroting van de Falomsterboezem heeft een gunstig effect op de totale waterhuishouding van het gebied 100_Toelichting op het peilbesluit Klyndobbe doc Pagina 12 van 14