Annet Berntsen, Merel Borgesius, Jonneke Burger en Nel de Jong, namens redactie en bestuur van Les.

Transcriptie

1 Kijkwijzer bij: Feedback versterkt leren in de Les De dvd Feedback versterkt leren in de Les bevat vijf korte documentaires die bedoeld zijn als spiegel voor NT2-docenten. Ook als nascholing of voor intervisie met NT2-collega s zijn de lesvoorbeelden interessant. Hoe doen uw collega s het? Wat ziet u in de les gebeuren? Hoe zou u zich opstellen in de gegeven situatie? Deze kijkwijzer biedt bij elke documentaire een korte introductie, een vraag bij kijkronde 1 en drie vragen bij kijkronde 2. Alle vragen focussen op verschillende vormen van feedback. Mogelijke antwoorden en een aantal aandachtspunten worden na de vragen beschreven. Focus op feedback Les koos voor het thema feedback. Immers, feedback geven is uiterst belangrijk in het leerproces. U ziet NT2-docenten aan het werk in de les. Ook praten ze over hun keuze voor juist deze werkvormen van taal- en NT2-onderwijs. In elk fragment zien we momenten waarop de docenten feedback geven op het taalgebruik van cursisten. Door goed te reageren op het taalgebruik van cursisten versterkt de docent het leerproces. Zo wordt de cirkel van het leren in een les rond. Stichting Les In dertig jaar tijd heeft Les ruime expertise opgebouwd op het gebied van taalontwikkeling en taalonderwijs aan anderstaligen. Feedback versterkt leren in de les sluit aan bij deze lange traditie van deskundigheidsbevordering in het gehele onderwijsveld. Stichting Les biedt u deze dvd aan ter gelegenheid van haar 30-jarig jubileum. Les liet deze film samenstellen door Scriptfactory en Film@taal om u te blijven inspireren tot goed NT2- en taalonderwijs. Daarvoor bedanken we de makers, docenten en cursisten die meewerkten aan deze film. We wensen u veel kijkplezier, herkenning en uitwisseling! Annet Berntsen, Merel Borgesius, Jonneke Burger en Nel de Jong, namens redactie en bestuur van Les. Reageren op de kijkwijzer? Voor vragen en meer informatie kunt u terecht op: 1

2 In Feedback versterkt leren in de Les ziet u vijf reportages die zijn opgenomen in verschillende lesgroepen: 1. Ik ga je OPETEN! Elkaar feedback geven docent: Annemarie van der Luit groep: Instroomgroep vmbo praktijkonderwijs, ISK-Utrecht 2. Ik moest de baby flesje geven. Examentraining spreken docent: Teun van Iperen groep: Examentraining Staatsexamen NT2- I, Flevotaal Lelystad 3. Kunnen - mogen - moeten Dictoglos docent: Anja Valk groep: Studenten VU-NT2, Amsterdam 4. Spuiters en schadeherstellers NT2-expertise in het mbo docenten: Tineke Dekker en Emy van der Pal, ROC van Amsterdam gespreksleider: Najlaa Bousaid 5. Slecht weer Een liedje in de Alfaklas docent: Dirk Eggermont groep: ANT2 cursisten, Leerpunt Centrum Basis Educatie Gent Samenstelling en regie: Maarten van der Burg, Annelies Kappers Met dank aan: Najlaa Bousaid, Monique Pijls, Wouter Weber en redactie Les Productie: Script Factory Film@Taal 2

3 KIJKVRAGEN - Documentaire 1 Ik ga je OPETEN! Elkaar feedback geven docent: Annemarie van der Luit groep: instroomgroep vmbo praktijkonderwijs, ISK-Utrecht Vooraf Annemarie van der Luit is NT2-docent in een instroomgroep vmbo praktijkonderwijs ISK. De cursisten zijn ruim een jaar in Nederland. De meesten volgden eerst lessen alfabetisering voordat ze in deze groep kwamen. Alle cursisten hebben als uitstroomprofiel het praktijkonderwijs. Bekijk de documentaire in twee rondes. Vraag bij kijkronde 1 1. Je kunt er op letten wie de docent feedback geeft: Geeft de docent feedback aan de cursist of letten de cursisten op elkaars taalgebruik? Wat zie en hoor je in dit fragment? Vragen bij kijkronde 2 2. Je kunt letten waarop de feedback gegeven wordt: Op de vorm van de taal (woorden en grammatica) of op de inhoud? 3. Je kunt er op letten hoe je de feedback geeft als docent: direct of indirect. Direct is zelf verbeteren, de goede vorm zeggen of zelf de uitleg geven. Indirect is de fout markeren, maar de cursist zelf laten verbeteren. Wordt de goede vorm meteen gegeven, of moet de cursist dat zelf nog bedenken? Wat zou beter werken, in welk geval, en waarom? 4. Wat is het effect van de feedback op cursisten? Wat leren cursisten van de feedback? 3

4 ANTWOORDEN EN AANDACHTSPUNTEN Documentaire 1 Antwoord vraag 1 Docente Annemarie wisselt eigen feedback af met feedback van cursisten op elkaar. Ze stimuleert dat door positief te zijn en (open) vragen te stellen. en Bij het voorlezen van een leestekst corrigeren cursisten elkaar op de uitspraak, bijvoorbeeld: niet him: hem. Bij het maken van een verhaal via de poppenkast geeft docente Annemarie op een ontspannen manier veel positieve feedback. Ze vraagt aan een cursist of hij het verhaal begrepen heeft. Ze stimuleert de cursisten om te spreken. Waar ging het over? Ze geeft de leerling een compliment over de goede samenvatting. Iemand nog een tip of een top? Welk doel bij het spreken heeft Annemarie bij deze les? Vrij spreken, vloeiend spreken, oefenen door een vrije, losse aanpak aan te bieden. De eigen verzonnen situaties, de poppen en het lachen om elkaar bevorderen een sfeer waarin vrij spreken zonder veel spanning plaats kan vinden: essentieel voor het verwerven van een tweede taal. De les is een goed voorbeeld van een vrije spreekopdracht. Antwoord vraag 2 Annemarie luistert aandachtig naar de cursisten, waardeert het spel met een hartelijk applaus. Soms verbetert ze de vorm of een woord: koning past niet, het is prinses. Annemarie geeft ook feedback op het proces: Hoe zijn jullie tot het resultaat gekomen? Ze vraagt waarom het niet gelukt is om het verhaal te maken. Antwoord vraag 3 Annemarie geeft alleen directe vormen van feedback. Op welke manier zou ze indirecte feedback kunnen geven? Antwoord vraag 4 Annemarie vraagt cursisten of ze de inhoud van het verhaal begrijpen. Cursisten benoemen/herhalen woorden uit het spel van de anderen. Annemarie vraagt om tips en tops en legt duidelijk uit wat ze daarmee bedoelt door een voorbeeld te geven. Ze benoemt samen met een paar cursisten ook wat niet goed ging (twee cursisten kwamen niet tot een verhaal) om er van te leren voor een volgende keer. De cursisten kunnen nog actiever luisteren tijdens het poppenspel als ze vooraf een vraag krijgen. Welke vragen zou je voor hen kunnen bedenken? (Wat zijn de namen van de poppen/personen? Wat is het begin van het verhaal? Wat is het einde van het verhaal? Wat zou jouw einde zijn?) 4

5 KIJKVRAGEN - Documentaire 2 Ik moest de baby flesje geven. Examentraining spreken docent: Teun van Iperen groep: examentraining Staatsexamen NT2- I, Flevotaal Lelystad Vooraf NT2-docent Teun van Iperen kent deze groep van cursisten op niveau A2-B1 al enige tijd. In dit fragment van de les gaat het over een examentraining spreken voor staatsexamen NT2 programma 1. Teun stimuleert cursisten na te denken over een al eerder digitaal opgenomen spreekopdracht. Hoe goed is deze spreekopdracht uitgevoerd? Hij maakt gebruik van een feedbackformulier uit de methode Vooruit! (Uitgeverij Boom). Bekijk de documentaire in twee rondes Vraag bij kijkronde 1 1. Je kunt er op letten wie de feedback geeft: de docent aan de cursist of de cursisten aan elkaar? Wat zie en hoor je in dit fragment? Vragen bij kijkronde 2 2. Je kunt letten waarop de feedback gegeven wordt: Op de vorm van de taal (woorden en grammatica), op de inhoud of op het proces? 3. Je kunt er op letten hoe je de feedback geeft als docent: direct of indirect. Direct is zelf verbeteren of de goede vorm zeggen of zelf de uitleg geven. Indirect is de fout markeren, maar de cursist zelf laten verbeteren. Wordt de goede vorm meteen gegeven, of moet de cursist dat zelf nog bedenken? Wat zou beter werken, in welk geval, en waarom? 4. Wat is het effect van de feedback op cursisten? Wat leren cursisten van deze feedback? 5

6 ANTWOORDEN EN AANDACHTSPUNTEN Documentaire 2 Antwoord vraag 1 De docent stuurt de cursisten om de opdracht zelf en de opname van het antwoord te beoordelen. Hij stuurt via vragen het nadenken over de taalhandeling van de spreekopdracht. Cursisten kijken met elkaar mee en helpen bij het opschrijven van het antwoord. Ze geven feedback aan elkaar waarbij de docent sturend optreedt. Antwoord vraag 2 De docent helpt de cursisten om een keuze te maken uit de vele opties op het beoordelingsformulier: niet op alles tegelijk feedback geven, maar op drie onderdelen ervan. Verstaanbaarheid en inhoud worden eerst besproken (verstaan en begrijpen), daarna de grammatica. We zien een cursist een ander feedback geven op de vorm: verkeerde tijd van het werkwoord gebruikt in de zin. Je ziet de docent in zijn uitleg veel sturing geven, de cursisten luisteren actief en schrijven mee. Wat kan de docent doen om cursisten meer in gesprek te laten raken met elkaar? Bijvoorbeeld: wat achterover leunen bij het stellen van de open vragen, stiltes laten vallen. Antwoord vraag 3 De docent stimuleert indirecte feedback, stimuleert de cursisten elkaar onderling te verbeteren. Je hoort een cursist dat ook benoemen: verleden tijd is beter in dit verslag dan tegenwoordige tijd. Heel passend hier, want de cursist legt meteen het verband met de opdracht ergens verslag van doen. Antwoord vraag 4 De docent ziet dat de cursisten actief een stap zetten bij het terugkijken en beoordelen van de spreekopdracht. Ze weten nu wat de criteria zijn waar hun spreekproduct op beoordeeld wordt en hoe de punten tot stand komen. Door na te denken over wat de juiste formulering moet zijn kunnen ze ook hun eigen spreekopdracht beter gaan doen. Wat zou je hetzelfde doen, en wat anders, bij het feedback geven op een volgende spreekopdracht in deze groep? 6

7 KIJKVRAGEN - Documentaire 3 Kunnen - mogen - moeten Dictoglos docent: Anja Valk groep: studenten VU-NT2, Amsterdam Vooraf Docent Anja Valk werkt via de werkvorm Dictoglos aan verschillende vaardigheden: luisteren, aantekeningen maken, overleggen en schrijven. Ze geeft les aan NT2-studenten aan de Vrije Universiteit. Deze studenten bereiden zich voor op het Staatsexamen NT2- programma II. Op dit moment zijn ze ongeveer halverwege hun traject. Bekijk de documentaire in twee rondes Vraag bij kijkronde 1 1. Je kunt er op letten wie de feedback geeft: de docent aan de cursist of de cursisten aan elkaar? Wat zie en hoor je in dit fragment? Vragen bij kijkronde 2 2. Je kunt letten waarop de feedback gegeven wordt: Op de vorm van de taal (woorden en grammatica) of op de inhoud? 3. Je kunt er op letten hoe je de feedback geeft als docent: direct of indirect. Direct is zelf verbeteren of de goede vorm zeggen of zelf de uitleg geven. Indirect is de fout markeren, maar de cursist zelf laten verbeteren. Wordt de goede vorm meteen gegeven, of moet de cursist dat zelf nog bedenken? Wat zou beter werken, in welk geval, en waarom? 4. Wat is het effect van de feedback op cursisten? Wat leren cursisten van deze feedback? 7

8 ANTWOORDEN EN AANDACHTSPUNTEN DOCUMENTAIRE 3 Antwoord vraag 1 Er is veel feedback tussen cursisten. De werkvorm Dictoglos 1 leent zich daar goed voor. Ook feedback van de docent aan de cursisten is duidelijk aanwezig. Ze pikt er zinnen uit en bespreekt wat goed is en wat beter kan. Ze zorgt ervoor dat de studenten steeds het goede antwoord formuleren. Antwoord vraag 2 Op de vorm van de taal. Op het bord staat: - Werkwoorden goed - Volgorde van de zin = Staan de woorden goed? Dat het verhaal uiteindelijk anders is, is niet het doel voor de docent. Antwoord vraag 3 Anja geeft voorbeelden van indirecte feedback: - Maak daar even een goede zin van. - Ja toe maar, de psycholoog brengt wat brengt hij? Terwijl de cursisten samenwerken, maakt ze aantekeningen van zinnen die belangrijk zijn om samen te bespreken. Ze doet dat via open vragen: Waarom is het beter? Antwoord vraag 4 Anja wijst erop dat het belangrijk is dat de studenten de feedback van elkaar en van haar ook goed kunnen ontvangen. Haar feedback heeft als doel cursisten te laten weten dat ze op de goede weg zitten. Ze geeft ze vertrouwen: ze prijst een cursist die het goed uitlegt en dat dacht niet te kunnen. Ze leren dat ze van elkaar kunnen leren. 1 Meer over de werkvorm Dictoglos is te vinden in: Dictoglos, samenwerkend leren in het tweede taalonderwijs (uitgeverij Coutinho). 8

9 KIJKVRAGEN - Documentaire 4 Spuiters en schadeherstellers NT2-expertise in het mbo docenten: Tineke Dekker en Emy van der Pal, ROC van Amsterdam gespreksleider: Najlaa Bousaid Vooraf Docenten Tineke Dekker en Emy van der Pal, werkzaam bij het ROC van Amsterdam, gaan in gesprek met vo-docent Najlaa Bousaid over het geven van feedback aan leerlingen van de opleiding autoschadehersteller. Deze cursisten volgen de beroepsbegeleide leerweg: ze zijn 3 à 4 dagen per week aan het werk. Ze komen een dag per week op school. Bekijk de documentaire in twee rondes. Vraag bij kijkronde 1 1. Je kunt er op letten wie de feedback geeft: de docent aan de cursist of de cursisten aan elkaar? Wat zie en hoor je in dit fragment? Wat vertellen de docenten hierover? Vragen bij kijkronde 2 2. Je kunt letten waarop de feedback gegeven wordt: Op de vorm van de taal (woorden en grammatica) of op de inhoud? 3. Je kunt er op letten hoe je de feedback geeft als docent: direct of indirect. Direct is zelf verbeteren of de goede vorm zeggen of zelf de uitleg geven. Indirect is de fout markeren, maar de cursist zelf laten verbeteren. In dit gesprek zijn geen voorbeelden van feedback op de taalvorm. Hoe zou jij het aanpakken bij deze groep cursisten? Direct of indirect? Wat zou beter werken bij deze groep, en waarom? 4. Wat is het effect van de feedback op cursisten? Wat leren cursisten van deze feedback? Wat vertellen de docenten hierover? 9

10 ANTWOORDEN EN AANDACHTSPUNTEN Documentaire 4 Antwoord vraag 1 De cursisten geven vooral feedback aan elkaar. Dit zeggen de docenten in het vraaggesprek: mbo cursisten nemen veel meer van elkaar aan, en dit zien we ook in het filmpje. Cursisten stimuleren elkaar. Ze helpen elkaar ook om te durven presenteren. De docent zegt dat het zeer belangrijk is om een vertrouwensrelatie met de cursisten op te bouwen. Dit schept ruimte om als docent ook feedback te geven. Antwoord vraag 2 Bij het voorbeeld van de jongen die een gesprek moet aangaan met zijn baas werd op de inhoud gelet: wat zou hij gaan zeggen? Daarnaast werd ook op de vorm gelet: hoe zou hij het gaan zeggen? Welke zinnen en woorden zou hij kunnen gebruiken? De feedback was niet op het gesprek met de baas maar op de voorbereiding van dit gesprek. Antwoord vraag 3 In dit gesprek zijn er geen voorbeelden van feedback op de taalvorm. Er vond wel feedback plaats: de student die zijn mening niet goed onderbouwt, leert van zijn medeleerlingen dat zijn argumenten niet overtuigend waren. De docenten gaan in op de verschillen tussen feedback geven aan cursisten in het MBO en binnen het NT2-onderwijs Antwoord vraag 4 In het verhaal over de jongen die bang is om te presenteren komt naar voren hoe belangrijk de rol van de andere leerlingen is. Zij bereiken meer dan de docent. De jongen wiens argumenten niet voldoende waren, zal ze verder moeten toelichten. 10

11 KIJKVRAGEN - Documentaire 5 Slecht weer Een liedje in de Alfaklas docent: Dirk Eggermont groep: ANT2 cursisten, Leerpunt Centrum Basis Educatie Gent Vooraf ANT2 docent Dirk Eggermont werkt met behulp van een liedje aan luistervaardigheid en woordenschat. Met gebruik van receptieve oefeningen werkt hij langzaam toe naar productie en besluit hij de week met een vrolijke noot. Hij geeft les aan ANT2 cursisten van het centrum Basis Educatie Gent. Bekijk de documentaire in twee rondes. Vraag bij kijkronde 1 1. Je kunt er op letten wie de feedback geeft: de docent aan de cursist of de cursisten aan elkaar? Wat zie en hoor je in dit fragment? Vragen bij kijkronde 2 2. Je kunt letten waarop de feedback gegeven wordt: Op de vorm van de taal (woorden en grammatica) of op de inhoud of op het proces? Hoe geeft de docent feedback op zo n manier dat de ANT2 cursisten gemotiveerd blijven? 3. Je kunt er op letten hoe je de feedback geeft als docent: direct of indirect. Direct is zelf verbeteren of de goede vorm zeggen of zelf de uitleg geven. Indirect is de fout markeren, maar de cursist zelf laten verbeteren. Wordt de goede vorm meteen gegeven, of moet de cursist dat zelf nog bedenken? Wat zou beter werken, in welk geval, en waarom? De docent hanteert het ABCD model van Neuner. Hoe geeft hij feedback bij de verschillende fases? 4. Wat is het effect van de feedback op cursisten? Wat leren cursisten van deze feedback? 11

12 ANTWOORDEN EN AANDACHTSPUNTEN Documentaire 5 Antwoord vraag 1 Bij deze werkvorm (een liedje) heeft docent Dirk er voor gekozen om zelf feedback te geven aan de cursisten. Antwoord vraag 2 Bij alfacursisten is het van groot belang om altijd positieve feedback te geven. Dat zie je Dirk ook doen. Hij geeft veel complimenten, herhaalt wat de cursisten zeggen en legt daarbij uit wat ze ermee bedoelen. In zijn toelichting geeft hij aan dat hij deze keer niet heeft gelet op zinsbouw of correct taalgebruik. Hij wil het vooral een leuke activiteit laten zijn. Bij een andere oefening zou hij dat wel doen. Hij biedt het liedje aan met werkvormen uit de A, B en C fase. Cursisten kunnen met behulp van plaatjes of door het roepen van tegenstellingen laten zien dat ze de woorden hebben gehoord en begrepen. De feedback bij dit soort inslijpoefeningen uit de B fase bestaan voor een groot deel uit complimenteren, herhalen van het antwoord in de goede vorm en beamen dat het antwoord goed is. Antwoord vraag 3 ANT2 cursisten leren veel van voordoen en nadoen. Vaak kies je ervoor om de goede vorm te zeggen en zo voldoende input te geven zodat de cursist de goede vorm overneemt. Hoe zou je bij een andere luister- en spreekoefening feedback geven aan alfacursisten? Antwoord vraag 4 In dit geval is het luisteren naar en uiteindelijk zingen van een liedje ook een manier om een fijne sfeer te creëren en de mensen een positief gevoel te geven. Als er een goede sfeer in de groep is leren mensen beter en zijn ze beter in staat iets met de feedback te doen. Dat zie je heel duidelijk in deze reportage. Een ander effect is dat de cursisten door de positieve feedback een actieve houding hebben en daadwerkelijk een lied in het Nederlands zingen. Hiermee hebben ze, na receptieve oefeningen een woordenschat opgebouwd die ze productief kunnen gebruiken. Woorden als mist, slecht weer en regen zullen ze niet snel vergeten. 12