B&W-Aanbiedingsformulier

Transcriptie

1 B&W.nr , d.d B&W-Aanbiedingsformulier Onderwerp Beantwoording van de schriftelijke vragen van Zevenbergen en Van Gruting, VVD d.d. 17 november 2010 met betrekking tot de liquiditeitsproblemen van Stichting Pieterskerk Leiden BESLUITEN Behoudens advies van de commissie 1. de beantwoording van de schriftelijke vragen van Zevenbergen en Van Gruting, VVD d.d. 17 november 2010 met betrekking tot de liquiditeitsproblemen van Stichting Pieterskerk Leiden vast te stellen; 2. dit besluit te zenden aan de vragensteller(s) en de overige leden van de gemeenteraad. Samenvatting De raadsleden Zevenbergen en Gruting hebben schriftelijke vragen gesteld naar aanleiding van een brief van het college aan de raad inzake liquiditeitsproblemen van Stichting Pieterskerk Leiden. Het college heeft deze vragen beantwoord.

2 Schriftelijke vragen aan het College van Burgemeester en Wethouders van de raadsleden G. VAN GRUTING en F. ZEVENBERGEN (VVD) inzake liquiditeitsproblemen van Stichting Pieterskerk Leiden. (ingekomen 17 november 2010) Via BIS (bestuurlijk informatiesysteem) vonden wij een brief van uw college aan de Raad, gedateerd 2 november In deze brief stelt u de Raad op de hoogte van het voornemen van de Pieterskerk om de proveniershuisjes te verkopen en de financiële positie van de gemeente daarin. De Pieterskerk heeft hierover op 8 oktober en 1 november brieven gestuurd aan uw college. De gemeente heeft in de afgelopen jaren op diverse momenten een lening, een subsidie of garantstelling voor de Pieterskerk en de renovatie in de boeken moeten opnemen. Hoewel de Pieterskerk, de VVD en met ons velen in de stad, nauw aan het hart ligt vinden wij dat de aard en mate van de financiële verwevenheid van de gemeente steeds transparant en controleerbaar dient te zijn. Om die reden heeft de VVD, bij monde van de heer Laudy, op 17 december 2009 nog een motie ingediend om het inzicht en de betrokkenheid van de Leidse Raad te vergroten door Raad aan het bestuur van de Pieterskerk toe te voegen. Beoogd werd de natuurlijke kerntaak van de Raad, het controleren, beter te faciliteren in deze specifieke situatie van de Pieterskerk. Helaas werd deze motie op dat moment niet door een meerderheid ondersteund. Uit de brief van uw college van 2 november 2010 blijkt dat er sprake is van een ondoorzichtige situatie waarin de financiële betrokkenheid van de gemeente niet transparant meer is. Op grond van artikel 45 van het reglement van orde voor de vergaderingen en andere werkzaamheden van de gemeenteraad wil de fractie van de VVD, naar aanleiding hiervan, uw college enige schriftelijke vragen stellen. Antwoord van Burgemeester en Wethouders (ingezonden 6 januari 2011) Historie Graag willen wij vooraf de historie met betrekking tot de restauratie van de Pieterskerk kort weergeven. Op 18 juni 2003 besloot de gemeenteraad tot het verstrekken van een gemeentegarantie als bijdrage van de gemeente voor de restauratie die heeft geduurd van 2001 tot en met In het begin van de jaren '70 van de vorige eeuw verkeerde de Pieterskerk in een zelfde soort situatie. De kerk moest gerestaureerd worden, maar de Hervormde Kerkvoogdij had hiervoor zelf onvoldoende middelen. De Stichting Pieterskerk Leiden is toen opgericht als een gezamenlijk initiatief van de Stad Leiden en de Universiteit. De Stichting Pieterskerk kreeg de eigendom van de kerk middels een recht van opstal en de Hervormde Kerkvoogdij hield de grond in eigendom. De gemeente Leiden en de Universiteit zijn sindsdien in het bestuur van de Stichting vertegenwoordigd. De restauratie, die van 1977 tot 1985 duurde, kostte ,--. Het rijk heeft voor 50% in de bouwkosten bijgedragen, de provincie 20% en de gemeente Leiden de resterende 30%. Omdat de restauratie een aantal jaren duurde en daardoor de kosten moeilijk in te schatten waren, was het nodig de begroting een aantal keren bij te stellen. Uiteindelijk is door de gemeente ,-- aan subsidie bijgedragen.

3 In 2003 ( ) werd besloten tot het verstrekken van een gemeentegarantie voor fase 1 tot en met 4 van de nieuwe restauratie. Voor eventuele garantstelling voor fase 5 zou een nadere afweging plaatsvinden. In het raadsbesluit is tevens opgenomen dat na de restauratie de balans zou moeten worden opgemaakt. Een negatief resultaat zou met de gemeente worden verrekend. Aangegeven werd dat voor dit bedrag zo mogelijk een restauratiehypotheek kon worden afgesloten. Op basis van de jaarlijkse kapitaallasten van de dan nog te activeren boekwaarde zou dan dekking moeten worden gevonden. Na tussentijdse informatie over de stand van zaken is op 24 mei 2005 ( ) door de raad besloten de garantstelling ( ) te continueren voor fase 5 van de restauratie. Na een tussentijdse rapportage is op 14 november 2006 door de raad de garantstelling verhoogd naar Aanleiding was het vrijkomen van een extra kanjersubsidie. Ook nu werd weer aangegeven dat aan het eind van de restauratie inzichtelijk zou worden welk bedrag aan gegarandeerde leningen resteert. Uitgaande van activering van dit restantbedrag zal dit tot kapitaallasten in de exploitatiebegroting van de Pieterskerk leiden. Indien de, ook door de gemeente gedeelde, conclusie is dat een sluitende exploitatie niet haalbaar is kan overwogen worden in welke vorm de Pieterskerk tegemoet kan worden gekomen, zodanig dat een gezonde, levensvatbare stichting mogelijk is. Opties als subsidiering van deze kapitaallasten voor bijvoorbeeld het rentedeel of afschrijvingsdeel kunnen dan worden afgewogen. In 2008 werd duidelijk dat de Pieterskerk niet voldoende gelden zou kunnen verwerven om de de restauratielening waar de gemeente Leiden garant voor staat ( ) te kunnen voldoen. Op dat moment was ook duidelijk dat de exploitatie van de Pieterskerk de kapitaalslasten niet zou kunnen dragen. Om dekking te zoeken voor het feit dat de lening niet zou worden terugbetaald waren 2 opties: 1. een krediet beschikbaar stellen en deze als bijdrage van de gemeente in de restauratiekosten van de Pieterskerk op de gemeentebalans activeren. De lening wordt dan afgelost en de gemeentegarantie vervalt daarmee. 2. De Pieterskerk neemt een lening op haar balans op en de gemeente staat garant voor de aflossing en rentebetalingen en subsidieert het bedrag aan aflossing en rente. Als de exploitatie verbetert gaat de gemeente minder subsidiëren. De lasten zijn in beide gevallen voor de gemeente hetzelfde, alleen bij optie 2 is er nog een mogelijkheid dat die lasten dalen. De raad heeft tot optie 2 besloten. Hiermee draagt de gemeente uiteindelijk maximaal 23% bij aan de restauratie. Het moge duidelijk zijn dat korting op de subsidie aan de Pieterskerk niet mogelijk is want deze is voor aflossing en rentebetaling van de lening waarvoor de gemeente garant staat. 1. Wat is de rol van collegeleden in het bestuur van de stichting Pieterskerk. Met name in deze specifieke, financiële situatie? Burgemeester Lenferink is bestuurslid van de stichting Pieterskerk (hierna: Pieterskerk), zijn rol is die van voorzitter. Er zijn geen andere collegeleden meer die bestuurslid zijn. De burgemeester zit niet namens de gemeente Leiden in het bestuur en wordt daarom ook buiten de besluitvorming in het college van B&W gehouden. Voorheen werd daarom een tweede lid namens de gemeente in het bestuur benoemd. Naar aanleiding van de discussie hierover in de raad is besloten de vacature vanuit de gemeente niet in te vullen.

4 Controle op de financiële situatie geschiedt zoals gebruikelijk via de subsidieverstrekking en controle op de garantieverstrekking. 2. Op welk moment werd het huidig liquiditeitsprobleem duidelijk voor het bestuur van de Pieterskerk? Tijdens de loop van de restauratie is altijd duidelijk geweest dat er een restantproblematiek van enkele miljoenen euro s bestond. Eind 2008 en gedurende 2009 werd duidelijk dat de economische crisis een ernstige streep zette door het streven in de laatste fase van de restauratie een extra impuls te geven aan de fondswerving. Vanaf december 2008 werd ook duidelijk dat de exploitatie hard getroffen werd door de kredietcrisis; in de 1 e helft van 2009 is de omzet gedecimeerd. Inspanningen om de kerk in de markt tot gelding te brengen werden bovendien ernstig belemmerd door de laatste fase van de restauratie, die in dezelfde ruimte plaatsvond, en ziekte van de directeur. In het jaarverslag 2008, 11 november 2009 werd al aangegeven dat de begroting voor 2009 zorgelijk was. Er is daarom besloten tot ingrepen in de organisatie. Op 17 December 2009 is door de Raad besloten dat het bedrag dat in 2009 was gereserveerd voor rente op de garantielening ook mocht worden gebruikt ter dekking van een exploitatietekort. (RV ). Dit was nog in de verwachting dat de exploitatie 2010 nog wel een tegenvallende omzet zou laten zien maar, mede gezien de ingrepen in de organisatie in 2009, beter zou zijn. In april 2010 is de nieuwe directeur aan het werk gegaan, onder andere met het maken van een nieuw bedrijfsplan. De balans werd opgemaakt en duidelijk werd dat de restproblematiek met betrekking tot de restauratie niet meer in korte tijd zou kunnen worden gedekt. De restauratie naderde ook zijn einde en de laatste rekeningen dienden betaald te worden. Ook werd duidelijk dat de exploitatie in 2010 zou tegenvallen. Dit bij elkaar vormt het probleem dat in de brieven van de Pieterskerk liquiditeitsprobleem wordt genoemd. Hiervoor is door de Pieterskerk een oplossing gezocht. 3. Waren de collegeleden, in het bestuur van de Pieterskerk, al voor de brief van 8 oktober op de hoogte van de financiële problemen? Zo ja, wanneer? De tekorten in de dekking van de restauratie waren bekend (in het raadsvoorstel van oktober 2008 werd een restant problematiek gepresenteerd ad ). Hiervoor werd sinds langere tijd een oplossing/dekking gezocht. In mei is geconstateerd door de nieuwe directeur dat ook de exploitatie 2010 naar alle waarschijnlijkheid tot tekorten zou leiden. In de bestuursvergadering van 1 juli is besloten tot nadere uitwerking van de oplossingsrichting verkoop van de proveniershuisjes. 4. Op welk moment besloot bestuur van de Pieterskerk uw college in te lichten? Aanvankelijk leek de stichting zelfstandig de restproblematiek zonder hulp op te kunnen lossen door verkoop van de proveniershuisjes. Bij de uitwerking van de oplossingsrichting verkoop van de proveniershuisjes kwam op een gegeven moment naar voren dat de gemeente Leiden partij zou zijn bij de verkoop. Dit was aanleiding om het college in te lichten. Na een ambtelijke voorbespreking met de gemeente Leiden d.d. 1 oktober 2010 leefde men nog steeds in de veronderstelling dat de gemeente Leiden geen partij was omdat er geen hypotheekrecht ten gunste van de gemeente Leiden op de huisjes rustte. Op 7 oktober 2010 is er een gesprek geweest met wethouder De Haan. Dit gesprek was informerend over de situatie en dat er een oplossing was gevonden. Dit leidde tot de eerste brief d.d. 8 oktober jl. Hierna corrigeerde de betrokken notaris de eerste zienswijze, er rustte wel degelijk een

5 hypotheekrecht bij de gemeente Leiden op de huisjes en hierdoor werd de gemeente Leiden partij bij de transactie. 5. Wanneer is de brief van het college dd. 2 november daadwerkelijk aan de raad verspreid? Op 4 november is de brief met de bijlagen via een bode bij de griffie bezorgd. 6. Is het tekort dat middels deze verkoop wordt gedekt structureel of incidenteel? Het tekort is incidenteel en betreft voor het grootste deel de restproblematiek van de restauratie. In het raadsvoorstel afronding restproblematiek restauratie Pieterskerk die tegelijkertijd met de beantwoording van deze vragen aan de Raad wordt aangeboden, wordt de raad uitvoerig geïnformeerd over de problematiek en of deze structureel of incidenteel is. 7. Als het een structureel tekort is waarom wil de stichting Pieterskerk dit dan oplossen met incidenteel verkregen middelen? De Pieterskerk gaat er vanuit dat het incidentele tekorten zijn, samenhangend met de restauratie en de economische crisis. 8. Welke lening uit 1988 betreft dit? De lening uit 1988 betrof een lening bij de Bank voor Nederlandse gemeenten en is aangegaan voor de restauratie van de huisjes. In 1999 is de lening omgezet in een lening bij de Rabobank. De lening was groot Inmiddels bedraagt het saldo van de lening Als zekerheid is in 1999 verstrekt de borgstelling door de gemeente Leiden, volgens het Raadbesluit d.d. 29 juni 1999, ( ). 9. Wat is het risico van de gemeente hierin? Staat de gemeente garant voor deze lening? De gemeente Leiden staat garant voor deze lening. In het raadsvoorstel afronding restproblematiek restauratie Pieterskerk die tegelijkertijd met de beantwoording van deze vragen aan de Raad wordt aangeboden, wordt de raad uitvoerig geïnformeerd over wat het verzoek van de Pieterskerk betekent voor de gemeente Leiden. Daarin wordt aandacht besteed aan de risico-inschatting voor de gemeente Leiden. 10. Wat betekent dit voor de totale risicopositie van de gemeente richting Pieterskerk? Kunt u de raad een overzicht geven van alle leningen en garantstellingen die thans openstaan alsmede de subsidies die daarnaast aan de Stichting Pieterskerk of ten behoeve van de Pieterskerk zijn verstrekt? De gemeente staat garant voor een aantal leningen afgesloten door de Pieterskerk. Hiervan zijn de restantsaldi per 31 december 2009: 1. Lening Stichting NRF t.b.v. restauratie Lening Rabobank t.b.v. proveniershuisjes Lening Stichting NRF Begin 2010 zijn de leningen NRF omgezet in een lening ad bij de BNG. De subsidie 2010 bedroeg voor rente en aflossing van bovengenoemde lening en daarnaast vanuit muziekbeleid ten behoeve van cultureel programma.

6 11. Er is sprake van verkoop van de aanleunhuizen van de Pieterskerk. Op welke manier zullen deze huizen worden aangeboden? Is het een openbare inschrijving? In het raadsvoorstel afronding restproblematiek restauratie Pieterskerk die tegelijkertijd met de beantwoording van deze vragen aan de Raad wordt aangeboden, wordt de raad uitvoerig geïnformeerd over de keuze voor de koper en de totstandkoming van de verkoopprijs. 12. Zo neen, aan wie dan wel en waarom geen openbare inschrijving? Zie antwoord bij vraag Tegen welke prijs worden de huizen aangeboden? Zie antwoord bij vraag De huizen zijn allemaal bewoond, wat betekent dat voor de verwachtte opbrengst? Zie antwoord bij vraag 11. De VVD heeft al vaker gepleit voor transparantie mbt de financiële verwevenheid van de gemeente met de Pieterskerk en voor een strakkere controle vanuit de raad. Ook heeft de VVD eerder haar zorgen geuit omtrent de rol van collegeleden in het bestuur. 15. Bent u het thans met ons eens dat de controlerende taak van de Raad verbeterd kan worden door haar in het bestuur op te nemen? Nee. Dit is in strijd met de nota verbonden partijen en met wat gebruikelijk is na dualisme. 16. Zo ja, wanneer gaat u dat effectueren? Zo neen, waarom niet? Op 4 Oktober 2005 heeft uw raad het beleidskader verbonden partijen vastgesteld ( ). Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente Leiden een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Besloten is dat áls vertegenwoordiging van de gemeente in een bestuur plaatsvindt dit een collegelid zal zijn. Raadsleden vervullen in principe geen gemeentelijke vertegenwoordiging in privaatrechtelijke functies. Er zijn op basis van de huidige beleidskaders diverse manieren om in te grijpen bij organisaties indien daartoe aanleiding bestaat. Controle op de garantstelling en de exploitatie vindt onder andere plaats door analyse van de jaarstukken. De informatieplicht van de Pieterskerk is geregeld in de verordening gemeentegaranties 2007 en beleidskader gemeentegarantie 2007 ( ) of in de voorwaarden die bij de garantstelling en subsidiëring zijn/worden gesteld. Deelnemen in een privaatrechtelijke rechtspersoon wordt gezien als samenwerking tussen de gemeente Leiden en de rechtspersoon. Bij de vraag of deel genomen moet worden in en een bestuur

7 staat centraal de vraag of dit de geëigende manier is om de doelstellingen van de gemeente te realiseren. Het college is van mening dat de controlerende taak van de Raad niet kan worden vormgegeven door bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen in de stichting. Deze taak zou juist minder goed kunnen worden uitgeoefend door bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen, de gemeente zal dan namelijk zichzelf moeten controleren. Ook bij andere instellingen met aanzienlijke financiële belangen is dit niet het geëigende instrument. 17. Bent u, ook in het licht van deze actuele ontwikkelingen, nog steeds van mening dat de verwevenheid van meerdere collegeleden met de Pieterskerk de meest werkbare, juiste en optimale keuze is? Graag dit antwoord onderbouwen. Voor de duidelijkheid; sinds de discussie in 2008 in de raad (bij het voorstel aanvullen garantstelling Pieterskerk met subsidieverstrekking, RV ) zit maar een collegelid in het bestuur van de Pieterskerk en dan zelfs niet namens de gemeente. Zoals hierboven onder historie beschreven is de Stichting Pieterskerk Leiden een gezamenlijk initiatief van de Stad Leiden en de Universiteit. De burgemeester van de gemeente Leiden en de rector magnificus en de Universiteit Leiden zijn sindsdien in het bestuur van de Stichting vertegenwoordigd. Gezien het enorme resultaat in de fondsenwerving voor de restauratie heeft dit zijn vruchten afgeworpen voor de stad Leiden. Bovendien is de universiteit van groot belang voor de exploitatie van de kerk. Het college erkent het belang dat deze constructie voor de Pieterskerk heeft gehad. Voor de toekomst is het de vraag of dit de meest optimale keuze is. Dit heeft vooral te maken met de nieuwe fase waarin de Pieterskerk en de restauratie zich bevindt. Ten aanzien van de stichting- en commissie structuur geeft het bedrijfsplan aan dat in de nieuwe fase na de restauratie gekozen gaat worden voor een andere bestuursstructuur. Besluitvorming hierover binnen het algemeen bestuur van de Pieterskerk zal binnenkort plaatsvinden. Er wordt aan het algemeen bestuur een voorstel voorgelegd voor een raad van toezicht-model. Hierbij is de directeur bestuurder en is er een aantal leden in een Raad van Toezicht die op basis van competentieprofielen worden benoemd en die de bestuurder dienen te controleren. Collegeleden van de gemeente Leiden hebben in dit model dus geen plaats meer in het bestuur. In het kader van het toezicht door de gemeente op de continuïteit van de bedrijfsvoering, is het goed om in overleg met de Pieterskerk te bepalen hoe het toezicht in verband met de garantstelling het beste kan worden vorm gegeven. Gedacht wordt aan een benoemingsrecht van de gemeente voor een lid van de Raad van toezicht, niet zijnde een bestuurder van de gemeente Leiden. De verantwoording over de jaarlijkse subsidie loopt zoals gebruikelijk en thans het geval is via de verantwoordelijke portefeuillehouder in het college van B&W.