Acute nierinsufficiëntie bij combinatie RAAS-remmer en dehydratie
|
|
- Samuël de Coninck
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klinische les Acute nierinsufficiëntie bij combinatie RAAS-remmer en dehydratie Nynke D. Scherpbier, Wim J.C. de Grauw, Jack F.M. Wetzels en Gerald M.M. Vervoort Dames en Heren, Veel patiënten met een chronisch verminderde nierfunctie gebruiken geneesmiddelen die het renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS) remmen. Voorbeelden hiervan zijn ACE remmers en angiotensine-ii-antagonisten. RAAS-remmers hebben op termijn een beschermende werking op de nierfunctie, maar het is bekend dat de nierfunctie eerst kan verslechteren. 1 Daarom adviseert de multidisciplinaire richtlijn Cardiovasculair risicomanagement van het NHG om vóór en na het starten van behandeling met een RAAS-remmer de serumcreatinineconcentratie te controleren. 2 Het is minder bekend dat patiënten met een verminderde nierfunctie die RAAS-remmers gebruiken, een acute nierfunctieverslechtering kunnen krijgen, bij intercurrente ziektes die gepaard gaan met dehydratie. De 2 ziektegeschiedenissen in deze klinische les illustreren deze minder bekende kant van RAAS-remmers. Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen. Afd. Eerstelijnsgeneeskunde: drs. N.D. Scherpbier-de Haan en dr. W.J.C. de Grauw, huisartsen. Afd. Nierziekten: prof.dr. J.F.M. Wetzels en dr. G.M.M. Vervoort, nefrologen. Contactpersoon: drs.n.d.scherpbier-de Haan (n.scherpbier@elg.umcn.nl). Patiënt A, een 61-jarige man, had een uitgebreide medische voorgeschiedenis: diabetes mellitus type 2, hypertensie, een onderwandinfarct, een coronaire bypassoperatie, hartfalen, een obstructief slaapapneusyndroom en mogelijk epilepsie. Zijn nierfunctie was matig met serumcreatininewaarden rond de 150 μmol/l en een geschatte glomerulaire filtratiesnelheid ( modification of diet in renal diseases (MDRD)-klaring) van 44 ml/min/1,73m 2. Twee weken voor opname in het ziekenhuis bezocht hij de huisarts omdat hij last had van braken en diarree. Hij had geen koorts. Bij lichamelijk onderzoek kwamen geen bijzonderheden aan het licht. De huisarts schreef domperidonzetpillen voor. Omdat de klachten aanhielden, verving de huisarts 11 dagen later de domperidon door metoclopramide. Ook verhoogde hij de dosis pantoprazol, die patiënt al slikte voor maagbescherming. Enkele dagen later verwees de huisarts patiënt door naar de internist vanwege voortgaande verslechtering. Inmiddels had patiënt al 4 weken last van diarree, misselijkheid en braken. Bij anamnese vertelde patiënt dat hij 2-5 maal per dag waterdunne ontlasting had en dat deze eenmaal zwart geweest was. Patiënt gebruikte amitriptyline 50 mg 1 dd, atorvastatine 80 mg 1 dd, isosorbidemononitraat 50 mg 1 dd, atenolol 100 mg 1 dd, spironolacton 50 mg 1 dd, NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A1548 1
2 enalapril 20 mg 2 dd, furosemide 80 mg 2 dd, acetylsalicylzuur 80 mg 1 dd, clonazepam 1,5 mg 1 dd, carbamazepine 800 mg 1 dd, pantoprazol 40 mg 1dd en tevens gebruikte hij insuline. Bij lichamelijk onderzoek zag de internist een zieke, tachypnoïsche man, met een bloeddruk van 110/60 mmhg en een pols van 60/min. De slijmvliezen waren droog. De buik was diffuus gevoelig, maar vertoonde geen défense musculaire. Bij rectaal toucher zat er bruine feces aan de handschoen. Laboratoriumonderzoek leverde de volgende uitslagen (referentiewaarden tussen haakjes): Hb: 5,9 mmol/l (8,1-10,7); natrium: 128 mmol/l ( ); kalium: 8,3 mmol/l (3,5-4,7); ureum: 36,1 mmol/l (2,5-7,0); creatinine: 849 μmol/l (60-110); bicarbonaat: 11,2 mmol/l (24-30); ph: 7,25 (4,5-7,5); glucose: 15,9 mmol/l. De CRP- en leverfunctiewaarden waren niet afwijkend. Het ecg liet brede QRS-complexen en hoge T-toppen zien, passend bij hyperkaliëmie. Vanwege acute nierinsufficiëntie met hyperkaliëmie werd patiënt opgenomen op de Intensive Care. Daar kreeg hij een behandeling met een insuline-glucose-infuus, vocht, bicarbonaat en calciumgluconaat. De diarree verdween binnen enkele dagen. Bij duodenoscopie bleken er 2 oppervlakkige ulcera duodeni aanwezig te zijn. Biopten hieruit lieten bij histologisch onderzoek slechts littekenweefsel zien. Na 7 dagen werd patiënt ontslagen. De laboratoriumuitslagen waren op dat moment: kalium: 5,2 mmol/l; natrium: 128 mmol/l; ureum: 20,2 mmol/l; creatinine: 125 μmol/l en Hb: 6,5 mmol/l. De furosemide was inmiddels gestaakt, enalapril verlaagd naar 10 mg 2 dd en atenolol was omgezet in metoprolol 50 mg 2 dd. De overige medicatie werd niet gewijzigd. Vier jaar na deze opname was de serumcreatinineconcentratie nog steeds rond 140 μmol/l (MDRD-klaring: rond 47 ml/min/1,73 m 2 ). Patiënt gebruikte onder andere enalapril 20 mg 2 dd en candesartan 8 mg 1 dd. Patiënt B, een man van 81 jaar, had hypertensie, een coloncarcinoom, IgM-paraproteïnemie, jicht en een TIA in de medische voorgeschiedenis. Omdat hij sinds 1 dag waterdunne diarree en buikpijn had, legde de huisarts een visite af. Patiënt vertelde geen koorts te hebben gehad. Bij onderzoek vond de huisarts geen afwijkingen. 3 dagen later werd de huisartsendienst ingeschakeld omdat de patiënt nauwelijks meer plaste. Steeds bleef hij trouw zijn medicatie slikken: lisinopril 20 mg 1 dd, amlodipine 10 mg 1 dd, atenolol 100 mg 1 dd, chloortalidon 12,5 mg 1 dd, acetylsalicylzuur 100 mg 1 dd, omeprazol 20 mg 1 dd, diclofenac 50 mg z.n. 3 dd. Patiënt werd doorverwezen naar de Spoedeisende Hulp. Daar zag de internist een weinig zieke man met een grauw gelaat. Zijn bloeddruk was 115/50 mmhg, zijn pols 55/min. Bij lichamelijk onderzoek werden geen afwijkingen gevonden. De buik van de patiënt was soepel. Uit laboratoriumonderzoek bij opname bleken niet-afwijkende Hb-, CRP-, natrium- en leverfunctiewaarden. De concentraties van serumcreatinine (1183 μmol/l), kalium (6,5 mmol/l) en ureum (55,7 mmol/l) waren verhoogd. Bij microbiologisch onderzoek bleken bloed-, feces- en urinekweken negatief. Een jaar vóór opname waren de creatininewaarden geleidelijk opgelopen van 130 naar 178 μmol/l (MDRD-klaring: 34 ml/min/1,73m 2 ). Het klinisch beeld kwam overeen met acute nierinsufficiëntie door dehydratie bij gastro-enteritis en het gebruik van een ACE-remmer, diuretica en NSAID s. Alle antihypertensiva en de diclofenac werden gestaakt. Patiënt kreeg een ruim infuus en vanwege de hyperkaliëmie werd glucose met insuline toegediend. De serumcreatinineconcentratie daalde in 10 dagen tot 151 μmol/l, waarna patiënt in redelijke conditie werd ontslagen. Van de antihypertensiva werd alleen atenolol 50 mg 1 dd gehandhaafd. Een maand na ontslag kreeg patiënt dikke voeten. Onder strikte controle van de nierfunctie werd de lisinopril hervat en geleidelijk opgehoogd tot 40 mg 1 dd. Een half jaar na opname maakt patiënt het vrij goed. De serumcreatinineconcentratie is 135 μmol/l (MDRD-klaring: 47 ml/min/1,73m 2 ). Beschouwing RAAS-remmers worden veelvuldig gebruikt. In 2008 gebruikten ruim Nederlanders een ACE-remmer patiënten gebruikten een angiotensine II-antagonist. 3 Bij een groot aantal van hen zal sprake zijn van een chronisch verminderde nierfunctie: in de algemene populatie in Nederland heeft 5,3% een MDRD-klaring kleiner dan 60 ml/min/1,73 m 2. 4 Met behulp van data uit de Nijmegen Biomedical Study berekenden wij dat in een gemiddelde huisartsenpraktijk ongeveer 40 patiënten RAAS-remmers gebruiken en een MDRD < 60 ml/ min/1,73 m 2 hebben. 5 Het RAAS en ondervulling Het renine-angiotensine-aldosteronsysteem speelt een belangrijke rol bij de regulatie van de bloeddruk en de nierperfusie. Als het effectief circulerend volume afneemt, zoals bij dehydratie, scheidt de nier gewoonlijk het proteolytisch enzym renine af (figuur 1). Renine zet angiotensinogeen om in actief angiotensine I. Met behulp van het angiotensineconverterend enzym (ACE) wordt vervolgens angiotensine I omgezet in angiotensine II. Dit molecuul leidt tot directe vasoconstrictie en activeert daarnaast het adrenerge systeem. Verder stimuleert 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A1548
3 angiotensine II de bijnierschors tot afgifte van aldosteron, wat de reabsorptie van natrium bevordert. Angiotensine II activeert ook het antidiuretisch hormoon (ADH) waardoor de retentie van water toeneemt. De consequentie hiervan is een vrijwel isotone expansie van het circulerend volume. De vasoconstrictie en de toename van het circulerend volume leiden tot stijging van de bloeddruk. Angiotensine II heeft niet alleen effect op de systemische hemodynamiek maar speelt ook een belangrijke rol in de regulatie van de glomerulaire filtratie en de nierperfusie. Angiotensine II leidt tot vasoconstrictie van zowel de afferente als efferente nierarterie en van de intralobulaire arteriolen. Omdat de diameter van de efferente arterie kleiner is dan die van de afferente zal vasocontrictie leiden tot een veel sterkere toename in de efferente arteriële weerstand. Angiotensine II stimuleert bovendien de glomerulaire afgifte van prostaglandines, wat leidt tot verwijding van het afferente arteriool. Het netto effect is een toename van de glomerulaire capillaire druk waardoor de glomerulaire filtratie, ondanks de verminderde perfusie, behouden kan blijven. Dit mechanisme wordt geblokkeerd bij het gebruik van RAAS-remmers. Bij ondervulling kan de nierperfusie dus niet via bovenstaand mechanisme gecorrigeerd worden, wat kan leiden tot acute, prerenale nierinsufficiëntie. NSAID s remmen het prostaglandinesynthetase, waardoor het vaatverwijdende effect van de prostaglandines geblokkeerd wordt. Zo verhoogt het gebruik van NSAID s, zeker in combinatie met RAAS-remmers, het risico op afname van de glomerulaire filtratiesnelheid. Risicogroepen Patiënten met chronisch verminderde nierfunctie die een RAAS-remmer gebruiken, lopen een verhoogd risico om bovenop het chronische nierfalen ook nog eens een acuut nierfalen te ontwikkelen. Dit geldt met name voor bejaarden en patiënten met een slechte hartfunctie als ze koorts hebben of gastro-enteritis. 6 Vooral tijdens warme zomerdagen is alertheid geboden. Ook patiënten met atherosclerose hebben meer kans op een slechte nierdoorbloeding, omdat ook renovasculaire atherosclerose aanwezig zal zijn. Het gebruik van diuretica of NSAID s vormt een additioneel risico. 7 De creatininewaarden bij patiënt A lagen in de jaren vóór deze ziekenhuisopname rond de 150 μmol/l, met een geschatte MDRD-klaring van 45 ml/min/1,73 m 2. Dit zijn waarden die in de huisartsenpraktijk niet ongebruikelijk zijn. Toch krijgen deze patiënten niet altijd een probleemcode chronisch verminderde nierfunctie toegekend in de diagnoselijst in het elektronisch medisch dossier. Mocht dit het geval zijn, dan zal de praktijkassistente of de huisarts waarschijnlijk niet onmiddellijk gealarmeerd zijn, als de patiënt belt over een buikgriep of koorts. Terugkijkend was er bij patiënt A sprake van de volgende lever endotheel van long en nier sympathische activiteit natriumresorptie angiotensinogeen angiotensine I ACE angiotensine II aldosteronafgifte arteriolaire vasoconstrictie expansie van circulerend volume en bloeddrukstijging renine preservatie filtratiedruk verminderde perfusiedruk ADHafgifte waterresorptie herstel perfusiedruk nier FIGUUR Schematische overzicht van het renine-angiotensine-aldosteronsysteem. Bij verminderde nierperfusie treden via activatie van angiotensine II, verschillende mechanismen in het werk om de perfusiedruk van de nier veilig te stellen. ACEremmers verhinderen de omzetting van angiotensine I in angiotensine II. Angiotensine II-antagonisten blokkeren de werking van angiotensine II. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A1548 3
4 Leerpunten Patiënten met een verminderde nierfunctie die RAAS-remmers gebruiken (remmers van het renine-angiotensine-aldosteronsysteem), kunnen tijdens dehydratie acute nierinsufficiëntie krijgen. Het risico op acute nierinsufficiëntie bij RAAS-remmergebruik en dehydratie is vooral aanwezig bij ouderen, patiënten met atherosclerose, en bij patiënten die naast de RAAS-remmers ook diuretica of NSAID s slikken. Bij langdurige gastro-enteritis of koorts moeten patiënten met een verminderde nierfunctie die RAAS-remmers gebruiken, overleggen met hun arts of huisarts. Als patiënten RAAS-remmers gebruiken en er sprake is van dehydratie moeten de creatinine- en kaliumconcentratie in het serum gecontroleerd worden; zo nodig moet het gebruik van de RAAS-remmers of diuretica tijdelijk gestaakt worden. combinatie van alarmsignalen: chronisch verminderde nierfunctie, het gebruik van een ACE-remmer en diuretica, braken en diarree. Dit had aanleiding moeten zijn om de concentratie creatinine en kalium in het bloed te controleren en de medicatie aan te passen. Vermoedelijk heeft patiënt A aanvankelijk een tractus digestivusbloeding gehad. Mede door de verslechterende nierfunctie hielden de diarree en het braken vervolgens aan. De combinatie van een ACE-remmer en spironolacton zal het ontstaan van hyperkaliëmie hebben bevorderd. Bij patiënt B vormde het gebruik van een NSAID een additioneel risico om acute nierinsufficiëntie te ontwikkelen. Zowel patiënt A als patiënt B kon na de ziekenhuisopname geleidelijk het gebruik van de RAAS-remmer hervatten, zonder dat daarmee de nierfunctie ernstig terugliep. Dit hervatten is van belang omdat RAAS-remmers bij patiënten met chronische nierschade immers vaak nodig zijn om verdere achteruitgang van de nierfunctie te voorkomen en de bloeddruk te verlagen. Tijdens intercurrente ziekte moet het gebruik van RAAS-remmers echter tijdelijk verminderd of gestaakt worden. Het titreren van RAAS-remmers en diuretica moet gebeuren op geleide van laboratoriumuitslagen en van klinische symptomen, zoals dehydratie en hartfalen. Tijdelijk stoppen met RAAS-remmers tijdens dehyratie kan zonder probleem, aangezien de remmers bij een chronisch verminderde nierfunctie vooral bijdragen aan de prognose op de langere termijn. Bij patiënten met hartfalen kan het staken van RAAS-remmers echter leiden tot vermindering van de cardiale output. Daarom kan bij deze patiënten worden overwogen eerst alleen de diuretica te staken en de dosering van de RAAS-remmer te halveren. Bij ernstige acute nierinsufficiëntie, zoals bij de beschreven patiënten, is het staken van de RAASremmer echter noodzakelijk. Zodra er sprake is van herstel van de nierfunctie moet het gebruik van de RAASremmer worden hervat. RAAS-remmers en dehydratie in de richtlijnen In de NHG-standaarden Beleid na doorgemaakt myocard infarct Cardiovasculair risico management en Hartfalen en de specialistenrichtlijn Chronische nierschade, wordt ingegaan op de stijging van de creatininewaarde na het starten met ACE-remmers en het risico op nierfunctiestoornissen bij het combineren van ACEremmers met NSAID s De risico s bij dehydratie worden echter niet apart genoemd. De NHG-telefoonwijzer voor huisartspraktijkassistenten geeft in het hoofdstuk Diarree een verhoogd risico aan voor patiënten met diureticagebruik. RAAS-remmers worden niet apart genoemd. De landelijke transmurale afspraak Chronische nierschade adviseert huisartsen bij intercurrente infecties dehydratie te voorkomen om acute nierschade tegen te gaan; dit geldt vooral bij koorts of braken in combinatie met het gebruik van diuretica en RAASremmers. 12 Dames en Heren, patiënten met een chronisch verminderde nierfunctie die RAAS-remmers gebruiken, moeten geïnstrueerd worden om contact op te nemen met de huisarts of behandelend specialist bij koorts, fors braken of diarree. In dat geval is controle van de klinische toestand van de patiënt, en van de serumcreatinine- en kaliumconcentratie aangewezen. Als de nierfunctie verslechtert, moeten patiënten tijdelijk minder of zelfs helemaal geen RAAS-remmers, diuretica of NSAID s gebruiken, op geleide van het klinische beeld en de laboratoriumuitslagen. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 14 februari 2010 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A1548 > Meer op 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A1548
5 Literatuur 1 Ahmed A. Use of angiotensin-converting enzyme inhibitors in patients with heart failure and renal insufficiency: how concerned should we be by the rise in serum creatinine? J Am Geriatr Soc. 2002;50: Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO, Nederlands Huisartsen Genootschap. Multidisciplinaire Richtlijn Cardiovasculair risicomanagement Alphen aan den Rijn: Van Zuiden Communications; Stichting Farmaceutische Kengetallen. Gecombineerde aanpak hoge bloeddruk. Pharm Weekbl. 2009;144:9. 4 de Zeeuw D, Hillege HL, de Jong PE. The kidney, a cardiovascular risk marker, and a new target for therapy. Kidney Int Suppl. 2005;68:S25-S29. 5 Wetzels JF, Kiemeney LA, Swinkels DW, Willems HL. den HM. Age- and gender-specific reference values of estimated GFR in Caucasians: the Nijmegen Biomedical Study. Kidney Int. 2007;72: Kalra PA, Kumwenda M, MacDowall P, Roland MO. Questionnaire study and audit of use of angiotensin converting enzyme inhibitor and monitoring in general practice: the need for guidelines to prevent renal failure. BMJ. 1999;318: Bridoux F, Hazzan M, Pallot JL, et al. Acute renal failure after the use of angiotensin-converting-enzyme inhibitors in patients without renal artery stenosis. Nephrol Dial Transplant. 1992;7: NHG-Standaard Beleid na een doorgemaakt myocardinfarct. Huisarts Wet. 2005; NHG-standaard Cardiovasculair risicomanagement. Huisarts Wet. 2006; NHG-Standaard Hartfalen (eerste herziening). Huisarts Wet. 2005; ter Wee PM, Rensma W, Hagen C, et al. Richtlijn voor de behandeling van patiënten met Chronische Nierschade (CNS) Grauw de W, Kaasjager HAH, Bilo H, Faber E, Flikweert S, Gaillard CAJM, et al. Landelijke Transmurale Afspraak Chronische nierschade. Huisarts Wet. 2009;52: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A1548 5
Chronische nierschade bij volwassenen
Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Chronische nierschade bij volwassenen Toelichting Pagina 1 Nierfunctie Vanaf veertigjarige leeftijd neemt de nierfunctie geleidelijk af met ongeveer 0,4
Nadere informatieWaarom aandacht chronische nierschade (CNS)? CNS. Controle nieren: meer dan albumine en kreatinine. Dr. Wim JC de Grauw. MDRD vs kreatinine klaring
MDRD vs kreatinine klaring Controle nieren: meer dan albumine en kreatinine Dr. Wim JC de Grauw Huisarts Afd. Eerstelijnsgeneeskunde UMC St. Radboud Nijmegen Diabetes Huisartsen Adviesgroep (DiHAG) Lid
Nadere informatieLeerdoelen. Wees alert op nierproblemen bij probleeminventarisatie medicatie beoordeling. Begeleid beschermende maatregelen.
NIERFUNCTIE 2 Leerdoelen Wees alert op nierproblemen bij probleeminventarisatie medicatie beoordeling Begeleid beschermende maatregelen Functies Volume- osmo- en zuurregulatie Excretie afvalproducten stofwisseling
Nadere informatieTransmurale Afspraak Nierfunctiestoornis. 30 september 2010
Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis 30 september 2010 Onderwerpen 1. Definitie 2. Prevalentie 3. Richtlijnen 4. Diagnostiek 5. Preventie nierfunctieverlies 6. Behandeling metabole complicaties 7.
Nadere informatieChronische Nierschade. Wim de Grauw. Huisarts te Berghem Afd. Eerstelijnsgemeeskunde UMC St. Radboud Nijmegen Bestuurslid DiHAG
Chronische Nierschade Wim de Grauw Huisarts te Berghem Afd. Eerstelijnsgemeeskunde UMC St. Radboud Nijmegen Bestuurslid DiHAG Wie moet ik extra in de gaten houden? DiHAG sterrencursus 11 juni 2009 2 Omvang
Nadere informatieNierfunctieonderzoek bij diabetes. N. Kleefstra & Henk Bilo 15 en 16 december Nieren. Nieren
Nierfunctieonderzoek bij diabetes N. Kleefstra & Henk Bilo 15 en 16 december 2011 Nieren Nieren 1 Functie & schade Nierfunctie : het vermogen om afvalstoffen te klaren (voorbeeld: kreatinine) het vermogen
Nadere informatieNierinsufficiëntie bij DM en CVRM
Nierinsufficiëntie bij DM en CVRM Dr. Tom Geers, internist - nefroloog en opleider St. Antonius ziekenhuis Nieuwegein Nierfunctie beloop met de leeftijd 1 Hoge sterfte bij dialyse patiënten Prevalentie
Nadere informatieWorkshop chronische nierschade. Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra
Workshop chronische nierschade Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra Mevr. Muis 73 jaar Voorgeschiedenis: diabetes mellitus type 2 hartfalen regelmatig urineweginfecties, 2x pyelonefritis aspecifieke
Nadere informatieVerwijzing van patiënten met chronische nierschade
Verwijzing van patiënten met chronische nierschade VERSCHILLEN IN VERWIJSCRITERIA TUSSEN ZIEKENHUIZEN Loes J. Meijer en François G. Schellevis Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5679
Nadere informatieBSD september 2014. Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler
BSD september 2014 Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler Casuïstiek chronische nierschade Wat kan de huisarts Wanneer consultatie nefroloog Wanneer verwijzing
Nadere informatieChronische Nierschade
Chronische Nierschade Uitingen nieraandoeningen: Verlies van eiwit via de urine, albuminurie Specifieke sedimentsafwijkingen Afname van de glomerulaire filtratiesnelheid Micro-albuminurie: In een willekeurige
Nadere informatieChronische nierschade
Chronische nierschade Pauline Heijstee Kaderhuisarts diabetes Nierfunctie n Afvalstoffen klaren n Vochtbalans handhaven n Electrolytenbalans handhaven Nierschade n Verlies van stoffen die we niet willen
Nadere informatieTips en trics voor de nefrologie anno 2015. Dr. I.C. van Riemsdijk Drs. M.Wabbijn Internist-nefrologen
Tips en trics voor de nefrologie anno 2015 Dr. I.C. van Riemsdijk Drs. M.Wabbijn Internist-nefrologen Disclosures Dr. I.C. van Riemsdijk None Drs. M. Wabbijn None Inleiding Algemeen: wat is nierfunctie
Nadere informatieNierfunctie: perindopril 174
Nierfunctie: perindopril 174 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van
Nadere informatieHartfalen: medicatie in de 1 e lijn en interacties
Hartfalen: medicatie in de 1 e lijn en interacties Disclosure Bart Kremers Werkzaam bij Apotheek Ravenstein en GIC-helpdesk van de KNMP Geen contacten/belangen mbt farmaceutische industrie Hartfalen-medicatie
Nadere informatieVUmc Basispresentatie
Samenwerking waarover? Richtlijnen en zorgstandaarden Cardiovasculair risicomanagement (zorgstandaard) Samenwerking e en e lijn Prof dr Piet ter Wee Afdeling Nefrologie Hypertensie Diabetes mellitus (zorgstandaard)
Nadere informatieNierfunctie: benazepril 186
Nierfunctie: benazepril 186 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van bijwerkingen
Nadere informatieGlomerulaire hyperfiltratie. Maren Schütz - ANIOS
Glomerulaire hyperfiltratie Maren Schütz - ANIOS Glomerulaire hyperfiltratie (GH) Geen eenduidige definitie (150-160ml/min/1,73m 2 ) 3 Verandering in tubuloglomerulaire feedback en activatie van vasoactieve
Nadere informatieProtocol Chronische nierschade op basis van de LTA
Protocol Chronische nierschade op basis van de LTA A. Doel en achtergrondinformatie Doel Patiënten met chronische nierschade in een vroege fase diagnosticeren en het juiste behandeltraject inzetten om
Nadere informatieHartfalen. Programma 1-11-2012. UFO 1 november 2012 Tom Schalekamp
Hartfalen UFO 1 november 2012 Tom Schalekamp Programma Verschijningsvormen, epidemiologie, diagnostiek Behandeling hoofdlijnen Behandeling in relatie tot pathofysiologie Afzonderlijke middelen bij hartfalen
Nadere informatieReis door het Nephron. Hilde de Geus
Reis door het Nephron Hilde de Geus Anatomie De nier Het nephron Het nephron Wat is nierfunctie? Vermogen om bloed te zuiveren referentie stof volume bloed per tijdseenheid (ml-min) Bloeddruk regulatie
Nadere informatieSchatting van de nierfunctie met de egfr implicaties voor de klinische praktijk. Iefke Drion 30 oktober 2014
Schatting van de nierfunctie met de egfr implicaties voor de klinische praktijk Iefke Drion 30 oktober 2014 Casus Casus Vrouw 43 jaar Fam anamnese: moeder op 45 jaar ernstige nierfunctiestoornissen o.b.v.
Nadere informatieChronische nierschade. Nierschade volgens de richtlijn? Chronische nierschade volgens de richtlijn?
Chronische nierschade Wanneer verwijzen en wanneer telenefrologie En natuurlijk: wat zelf doen. Michiel Bleeker, internist-nefroloog Bernhoven Ellen van Ommen, internist-nefroloog Bernhoven Wim de Grauw,
Nadere informatieDE CARDIORENALE INTERACTIE
SAMENVATTING 143 144 Samenvatting DE CARDIORENALE INTERACTIE Chronisch nierfalen is een wereldwijd gezondheidsprobleem en een voorname oorzaak van morbiditeit en mortaliteit. De ziekte ontwikkelt zich
Nadere informatieCardiorenaal syndroom
Cardiorenaal syndroom Symposium Chronische Nierschade 29-10-2012 Irene van der Meer nefroloog, HAGA ziekenhuis Huisarts-voorzitter: Marjon Tombrock (HA te Rijswijk) 1 Cardiorenaal syndroom Betekenis: Een
Nadere informatieStadia chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Stadia chronische nierschade Nierschade
Nadere informatieMedicatie bij atherosclerose. Yvette Henstra Verpleegkundig Specialist Vasculaire Geneeskunde OLVG
Medicatie bij atherosclerose Yvette Henstra Verpleegkundig Specialist Vasculaire Geneeskunde OLVG Wat heeft de patiënt? Cerebrovasculair lijden Perifeer arterieel vaatlijden Coronairlijden Inhoud Trombocytenaggregatieremmers
Nadere informatieKaliumcontrole bij gebruik RAAS-remmer / diureticum
Kaliumcontrole bij gebruik RAAS-remmer / diureticum 339 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 17-04-2012
Nadere informatieChronische nierschade: hoe vaak, stadia en risico s
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Chronische nierschade: hoe vaak,
Nadere informatieNierschade: erger voorkomen... Wybe Douwe Kloppenburg, nefroloog
Nierschade: erger voorkomen.... Wybe Douwe Kloppenburg, nefroloog Inleiding Begrippen Indeling en voorkomen van chronische nierschade (CNS) Proteinurie en GFR als risicofactoren voor progressie nierschade
Nadere informatieDe nier en de rotonde. Googelen op rotondes in België. Wat gaat er mis bij diabetes? Nieren 10-12-2012. De nieren deel I. Nanno Kleefstra Henk Bilo
De nieren deel I Nanno Kleefstra Henk Bilo De nier en de rotonde Googelen op rotondes in België Wat gaat er mis bij diabetes? Wat gaat er mis bij de rotonde? Nieren 1 Functie & schade Functie & schade
Nadere informatieChronische Nierschade
RCH15.331 Chronische Nierschade Chronische Nierschade Leonie Tromp Huisarts te Tilburg Kaderarts Hart- en Vaatziekten Kernboodschap Nierfunctiestoornissen en albuminurie Hart- en vaatziekten Tijdige behandeling
Nadere informatieChronische nierschade (CNS)
Chronische nierschade (CNS) Wilbert Jellema Internist-nefroloog, St Antonius Ziekenhuis Chronische nierschade (CNS) Outline: 1. Waarom zoveel aandacht voor CNS? 2. Hoe screenen? 3. Hoe verdere achteruitgang
Nadere informatieChronische nierschade A. van Tellingen. Smeerolie voor de poli 2015
Chronische nierschade A. van Tellingen Smeerolie voor de poli 2015 Wie dient verwezen te worden? 52-jarige vrouw met diabetische nefropathie: MDRD 62 ml/min/1.73m 2 en albuminurie 28 mg/l? 68-jarige man:
Nadere informatieBehandeling diabetes mellitus bij. gevorderde chronische nierschade
Behandeling diabetes mellitus bij gevorderde chronische nierschade 9 maart 2015 Gabe van Essen, internist-nefroloog HagaZiekenhuis Aris Prins, apotheker Mirjam Timmerman, huisarts en kaderarts diabetes
Nadere informatieHartfalen en Nierfunctiestoornissen
Hartfalen en Nierfunctiestoornissen Dr. Kevin Damman Hartfalen Cardioloog, UMCG Groningen k.damman@umcg.nl Disclosures Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties:
Nadere informatieImplementatie NHG-standaard chronische nier schade (CNS) Liedewei van Waes, kaderhuisarts HVZ, SGE Geert Smits, kaderhuisarts HVZ, Pozob
Implementatie NHG-standaard chronische nier schade (CNS) 2018 Liedewei van Waes, kaderhuisarts HVZ, SGE Geert Smits, kaderhuisarts HVZ, Pozob Conflict of interests GEEN Kernboodschappen NHG-richtlijn 2018:
Nadere informatieNIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015
INTERLINE NIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015 Inleiding Leden werkgroep: Mevrouw H.P.E. (Hilde) Peters, internist-nefroloog De heer J. (Joan) Doornebal, internist-nefroloog Mevrouw M.P.E. (Ria) Couwenberg,
Nadere informatieVroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van
Nadere informatieAan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II. Geachte collegae,
Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 september is de ROIG over nefrologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het
Nadere informatieNierschade. Kernboodschap. Nierfunctiestoornissen en albuminurie. Hart- en vaatziekten. Tijdige behandeling kan dit risico verminderen!
Nierschade April 2013 Leonie Tromp huisarts te Tilburg Kaderarts Hart- en Vaatziekten Kernboodschap Nierfunctiestoornissen en albuminurie Hart- en vaatziekten Tijdige behandeling kan dit risico verminderen!
Nadere informatieNierinsufficiëntie 24/04/2013. Nierinsufficiëntie. Functies van de nieren Universitair
Nierinsufficiëntie Stand van zaken Behandeling Vroegbegeleiding Impact op arbeidsongeschiktheid Nierinsufficiëntie Definitie van chronisch nierlijden (CKD) CKD en co-morbiditeit Hoe de evolutie van CKD
Nadere informatieVerder bordurend op bovenstaande. Je koos optie 2 en herhaalde de tensie en MDRD na 3 maand: MDRD nog steeds 50 ml/min; RR 140/85.
Casusschets 1 De heer. H. is 55 jaar. Hij is bekend met DM type 2, goed gereguleerd met metformine en tolbutamide. De bloeddruk heb je recent een paar keer achter elkaar gemeten en bedroeg gemiddeld 150/90.
Nadere informatieMarike Wabbijn Internist-nefroloog/acuut geneeskundige Ikazia Ziekenhuis
Marike Wabbijn Internist-nefroloog/acuut geneeskundige Ikazia Ziekenhuis Nierschade bij diabetes en vaatlijden Wat is nierfunctie? Wanneer is er sprake van nierschade? Wanneer is er sprake van nierfunctieverlies?
Nadere informatieLET OP: Als er meer dan 500 mg/mmol eiwit is, dan wordt de uitslag een * en wordt het totaal eiwitverlies berekend!
Praktische leidraad voor huisarts en praktijkondersteuner m.b.t. interpretatie en behandeling van chronische nierschade (Gebaseerd op de NHG standaard Chronische Nierschade 2018 ) Er is sprake van chronische
Nadere informatieNierfunctie bij oudere patiënten
Nierfunctie bij oudere patiënten Aris Prins, apotheker Apotheek Poeldijk Wie ben ik? Apotheker sinds april 2004 Na studie gewerkt als ziekenhuis apotheker in Ninewells Hospital Dundee, Schotland Sinds
Nadere informatieBijlage III. Amendementen in relevante rubrieken van de Samenvatting van de Productkenmerken
Bijlage III Amendementen in relevante rubrieken van de Samenvatting van de Productkenmerken Opmerking: Deze amendementen in de relevante rubrieken van de Samenvatting van de Productkenmerken zijn het resultaat
Nadere informatieBijwerkingen op de nier. Patricia van den Bemt Lareb Bijwerkingendag 20-11-2014
Bijwerkingen op de nier Patricia van den Bemt Lareb Bijwerkingendag 20-11-2014 Belangrijkste aandoeningen Acuut nierfalen Pre-renaal Renaal Post-renaal Nefrotisch syndroom Chronisch nierfalen Acuut nierfalen
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen FTO maart 2016 WAGRO Polyfarmacie en Medicatiebeoordeling IGZ HARM NTVG Optimale zorg voor ouderen Ephor Start en Stopp criteria Strip methode 1 Opzet FTO Casussen (veel) Interactie
Nadere informatieHartfalen. Workshop Inwooncursus Domus Medica. Els Huyghe Verpleegkundig Specialist Hartfalen
Hartfalen Workshop Inwooncursus Domus Medica Els Huyghe Verpleegkundig Specialist Hartfalen Inhoud Voorstelling Casussen + Bespreking Vragen Voorstelling Voorstelling Verpleegkundig Specialist Hartfalen
Nadere informatieTelenefrologie voor de oudere patiënt met CNS
Telenefrologie voor de oudere patiënt met CNS Marc Groeneveld (internist-nefroloog) en Björn Linzer (Huisarts) MCH Westeinde, 29 oktober 2012 1 Teleconsult nefroloog Data Data Huisarts Diagnose + advies
Nadere informatieFries Wisselprotocol CVRM Auteurs: Wim Brunninkhuis, Martinus Fennema en Froukje Ubels, November 2014 Beheerder: Froukje Ubels
Fries Wisselprotocol CVRM Auteurs: Wim Brunninkhuis, Martinus Fennema en Froukje Ubels, November 2014 Beheerder: Froukje Ubels Basis Educatie Leefstijloptimalisatie: o matig alcoholgebruik o bewuste voeding
Nadere informatieMedicatie Risico bij Nierschade. Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog
Medicatie Risico bij Nierschade Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatieDe behandeling van hartfalen bij de oudere patiënt. Loes Klieverik WES 11-03-2010
De behandeling van hartfalen bij de oudere patiënt Loes Klieverik WES 11-03-2010 Wat is oud?? Definitie Hartfalen Tekortschieten van de pompwerking van het hart en veranderingen in de neurohumorale activatie
Nadere informatieDiabetes Mellitus en Nierfunctie
Dr. M.P. Brugts, internist endocrinoloog Diabetes Mellitus en Nierfunctie SYMPOSIUM Renale Fysiologie Primair: Regulatie water en electrolyten balans homeostase Handhaving intravasculaire volume Regulatie
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 220 Hartfalen (HF) is niet alleen een syndroom dat wordt gekarakteriseerd door symptomen en een slechte prognose, maar ook door het veelvuldige voorkomen van co-morbiditeiten.
Nadere informatieVulling. Hoeveel water heeft een mens en waar zit het?
Vulling Hoeveel water heeft een mens en waar zit het? Vulling Lichaamswater Bij mannen 60%; vrouwen 50% ECV: iets minder dan de helft ICV: iets meer dan de helft Intravasculair (plasma): onderdeel van
Nadere informatieHaagse Nieren 2.0. Disclosure belangen spreker
Haagse Nieren 2.0 Irene van der Meer Internist-nefroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld
Nadere informatieNefroloog? Mooi vak, maar... Chronische nierinsufficientie: wie doet wat?
Chronische nierinsufficientie: wie doet wat? Arno Kuijper Anneke Dalinghaus Nefroloog? Mooi vak, maar... Trails in medicine Cardiologie MDL Nefrologie De ene MDRD is de andere niet Man 47jr 2009 kreat
Nadere informatie28-10-2010. Leefregels en voorlichting bij chronische nierschade. Welkom bij workshop 3 leefregels en voorlichting bij chronische nierschade
Welkom bij workshop 3 leefregels en voorlichting bij chronische nierschade Kathy Schoenmakers, nursepractitioner Hagaziekenhuis Anneke Boon, diabetesverpleegkundige SHG Annick Linders, huisarts SHG Leefregels
Nadere informatieNIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
INTERLINE NIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding Leden werkgroep: Mevrouw H.P.E. (Hilde) Peters, internist-nefroloog De heer J.
Nadere informatieNierinsufficiëntie: Van alles de helft?
Nierinsufficiëntie: Van alles de helft? dr. Bert Vandewiele nefroloog AZ Sint-Lucas non solum, sed etiam niet alleen, maar ook netwerk AZ Sint-Lucas Brugge - AZ Zeno Van alles de helft? 2 Ook van de presentatie?
Nadere informatieBIJSLUITER Benakor F 2,5 mg filmomhulde tabletten voor katten
BIJSLUITER Benakor F 2,5 mg filmomhulde tabletten voor katten 1. NAAM EN ADRES VAN DE HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EN DE FABRIKANT VERANTWOORDELIJK VOOR VRIJGIFTE, INDIEN VERSCHILLEND
Nadere informatieWater, elektrolyten en zuur-base balans. Verdeling en compositie van lichaamsvloeistoffen
Water, elektrolyten en zuur-base balans Clinical Medicine Kumar & Clark (hoofdstuk 13 in de 8e druk, hoofdstuk 9 in de 9e druk) Verdeling en compositie van lichaamsvloeistoffen Het lichaamsgewicht van
Nadere informatie1. NAAM EN ADRES VAN DE HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EN DE FABRIKANT VERANTWOORDELIJK VOOR VRIJGIFTE, INDIEN VERSCHILLEND
BIJSLUITER Benefortin Flavour 2,5 mg tabletten voor katten en honden Benefortin Flavour 5 mg tabletten voor katten en honden Benefortin Flavour 20 mg tabletten voor honden 1. NAAM EN ADRES VAN DE HOUDER
Nadere informatieMaagbescherming bij salicylaat-/coxibgebruik 108
Maagbescherming bij salicylaat-/coxibgebruik 108 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 04-03-2014 Doel Verlagen
Nadere informatieHartfalen. Manon van der Meer AIOS cardiologie
Hartfalen Manon van der Meer AIOS cardiologie Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieMaagbescherming bij NSAID-gebruik 107
Maagbescherming bij NSAID-gebruik 107 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 29-05-2013 Doel Verlagen van
Nadere informatieImplementatie NHG-standaard chronische nierschade (CNS) Liedewei van Waes, kaderhuisarts HVZ, SGE Geert Smits, kaderhuisarts HVZ, Pozob
Implementatie NHG-standaard chronische nierschade (CNS) 2018 Liedewei van Waes, kaderhuisarts HVZ, SGE Geert Smits, kaderhuisarts HVZ, Pozob Conflict of interests GEEN Kernboodschappen NHG-richtlijn 2018:
Nadere informatieKalium. Annemieke Sobels, ziekenhuisapotheker Darius Soonawala, internist-nefroloog
Kalium Annemieke Sobels, ziekenhuisapotheker Darius Soonawala, internist-nefroloog a.sobels@hagaziekenhuis.nl d.soonawala@hagaziekenhuis.nl Programma Waarom is kalium relevant voor uw praktijk. Hyperkaliemie:
Nadere informatieKoud gevormde gelamineerde OPA/Alu/PVC blisterverpakkingen* met 7, 10, 14, 28, 30, 56, 60, 84, 90, 98, 100 capsules.
NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Valsartan Mylan 160 mg capsules, hard KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke capsule bevat 160 mg valsartan. FARMACEUTISCHE VORM EN VERPAKKINGEN Capsule, hard Uiterlijk:
Nadere informatieInstellen van hartfalenmedicatie op het verpleegkundig poliklinisch spreekuur
Instellen van hartfalenmedicatie op het verpleegkundig poliklinisch spreekuur Marjan Aertsen Verpleegkundig specialist hartfalen Diakonessenhuis Utrecht/Zeist 22 januari 2019 Hartfalen Hartfalen is een
Nadere informatieCASE REPORT FORM. (1) Bronovo (2) MCH (3) Haga Ziekenhuis (4) LUMC (5) Maasstad zks (6) Lucas Andreas (7) St. Antonius Nieuwegein.
CASE REPORT FORM Patientgegevens Ziekenhuis (1) Bronovo (2) MCH (3) Haga Ziekenhuis (4) LUMC (5) Maasstad zks (6) Lucas Andreas (7) St. Antonius Nieuwegein Studienummer patient Patientidentificatie in
Nadere informatieChronische nierinsufficiëntie
nefrologie - endocrinologie informatiebrochure Chronische nierinsufficiëntie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is chronische nierinsufficiëntie? 4 3. Wat zijn de functies van de nieren? 6 4. Wat is de
Nadere informatieAcuut nierfalen bij Stafylococcus aureus endocarditis. IC-bespreking 4-1-2015 Rafke Schoffelen Internist in opleiding
Acuut nierfalen bij Stafylococcus aureus endocarditis IC-bespreking 4-1-2015 Rafke Schoffelen Internist in opleiding Casus Man 70 jaar VG: AF, CABG, mitralisring A/ Sinds 2 dagen dyspneu, misselijk, dorst,
Nadere informatieLipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan?
Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Dr. Mike Peters Internist VU medisch centrum Amsterdam mjl.peters@vumc.nl Ouderen passen niet in een richtlijn 1. Dhr S, 89 jaar,
Nadere informatieCiclosporine/Neoral bij nieraandoeningen
Ciclosporine/Neoral bij nieraandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel ciclosporine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u
Nadere informatieSpiegelbijeenkomst Urk, mei Arnold Boonstra, internist-nefroloog
Spiegelbijeenkomst Urk, mei 2018 Arnold Boonstra, internist-nefroloog Disclosure belangen spreker Acuut of chronische nierinsufficiëntie Casuïstiek Huisarts belt nefroloog Goedemiddag, Ja eh, ik wil even
Nadere informatieDagboek Hartfalen. Thoraxcentrum. Persoonlijke Richtlijnen voor:... Uw streefgewicht:... kg
Thoraxcentrum Dagboek Hartfalen Persoonlijke Richtlijnen voor:... Uw streefgewicht:.... kg Bij de volgende klachten is het verstandig om uw verpleegkundig consulent / verpleegkundig specialist hartfalen
Nadere informatieVerder bordurend op bovenstaande. Je koos optie 2 en herhaalde de tensie en MDRD na 3 maand: MDRD nog steeds 50 ml/min; RR 140/85.
Casusschets 1 De heer. H. is 55 jaar. Hij is bekend met DM type 2, goed gereguleerd met metformine en tolbutamide. De bloeddruk heb je recent een paar keer achter elkaar gemeten en bedroeg gemiddeld 150/90.
Nadere informatieChronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard. Fysiologie / Epidemiologie. Beeld van nierschade / nierziekte
Chronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard Wim de Grauw, huisarts Berghem Joy Lips / Michiel Bleeker - nefroloog Fysiologie / Epidemiologie Beeld van nierschade / nierziekte 1 Prevalentie CNS / registratie
Nadere informatieChronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard. Wim de Grauw, huisarts Berghem Joy Lips / Michiel Bleeker - nefroloog
Chronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard Wim de Grauw, huisarts Berghem Joy Lips / Michiel Bleeker - nefroloog 2 Fysiologie / Epidemiologie Beeld van nierschade / nierziekte Prevalentie CNS /
Nadere informatieDOELGROEPENONDERZOEK CHRONISCHE NIERSCHADE
DOELGROEPENONDERZOEK CHRONISCHE NIERSCHADE Samenvatting Opdrachtnemer: Hans Mak Instituut Uitgevoerd door: Gezonde Nieren B.V. Opdrachtgever: Nierstichting Nederland Het volledige rapport is op te vragen
Nadere informatiePolyfarmacie in de cardiologie
Polyfarmacie in de cardiologie CarVasZ congres 21 november 2014 Alina Constantinescu cardioloog Indeling Casus 1: - patient met hartfalen - belangrijkste medicatieklassen - introductie medicatie in de
Nadere informatieDe contrastpoli Poli ter voorkoming van nierfunctieverlies
De contrastpoli Poli ter voorkoming van nierfunctieverlies Afdeling radiologie/interne geneeskunde Locatie Veldhoven U heeft een afspraak op de contrastpoli: Datum:.. Dag/tijdstip: dag. uur Melden: polikliniek
Nadere informatieKlinische les Links Hartfalen. IC/CC specialisatie Marco van Meer
Klinische les Links Hartfalen IC/CC specialisatie Marco van Meer Inhoud Definitie Gradaties Oorzaken (patho)fysiologie Gevolg Diagnostiek en monitoring Therapie Er komt een man bij de dokter: Definitie
Nadere informatieEen ernstige metformine intoxicatie
1 Een ernstige metformine intoxicatie M. Olde Bekkink & A. Esselink AIOS Interne geneeskunde 12 april 2013 2 Casus 43 jarige patiënte RvO/ Metformine intoxicatie Voorgeschiedenis Diabetes mellitus type
Nadere informatieVulling. Hoeveel water heeft een mens en waar zit het?
Vulling Hoeveel water heeft een mens en waar zit het? Vulling Lichaamswater Bij mannen 60%; vrouwen 50% ECV: iets minder dan de helft ICV: iets meer dan de helft Intravasculair (plasma): onderdeel van
Nadere informatieWerkafspraken vervolgen van de nierfunctie:
Werkafspraken vervolgen van de nierfunctie: Bij personen < 65 jaar: Normale nierfunctie: egfr >90 controle 1x p.j. Milde nierfunctiestoornis: egfr 60-90 controle 1x p.j. Matige nierfunctiestoornis: egfr
Nadere informatieCBO RICHTLIJN. Multidisciplinaire richtlijn Hartfalen 2010. Ad Bakx, cardioloog BovenIJ Ziekenhuis Amsterdam SAHO 28 juni 2011
CBO RICHTLIJN HARTFALEN Multidisciplinaire richtlijn Hartfalen 2010 Ad Bakx, cardioloog BovenIJ Ziekenhuis Amsterdam SAHO 28 juni 2011 ESC guidelines Richtlijn is gebaseerd op de ESC Guidelines for the
Nadere informatieBIJSLUITER FORTEKOR FLAVOUR 20
BIJSLUITER FORTEKOR FLAVOUR 20 Aard van het middel Anti-hypertensivum (bloeddrukverlagend middel) Benaming van het diergeneesmiddel Fortekor Flavour 20 mg, tabletten voor honden Gehalte aan werkzame en
Nadere informatieHypertensie. Huug van Duijn Spiegelavond 15 april 2013
Hypertensie Huug van Duijn Spiegelavond 15 april 2013 Waarom bloeddruk? Bloeddruk: niet te laag Bloeddruk: niet te hoog Het verband tussen bloeddruk en cardiovasculaire complicaties heeft als drempel
Nadere informatieHyperkaliëmie Haalbaarheidsonderzoek binnen NIVEL Zorgregistraties
Hyperkaliëmie Haalbaarheidsonderzoek binnen NIVEL Zorgregistraties Linda Flinterman Liset van Dijk Joke Korevaar Het NIVEL onderzoekt de gezondheidszorg. Dat onderzoek kijkt mee met de mensen die zorg
Nadere informatieBIJSLUITER. KELAPRIL 2,5 mg, filmomhulde tabletten voor honden en katten
BIJSLUITER KELAPRIL 2,5 mg, filmomhulde tabletten voor honden en katten 1. NAAM EN ADRES VAN DE HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EN DE FABRIKANT VERANTWOORDELIJK VOOR VRIJGIFTE, INDIEN
Nadere informatieDIABETISCHE NEFROPATHIE
DIABETISCHE NEFROPATHIE Onderdeel van de micro-angiopathie bij diabetes mellitus. Insuline-afhankelijke DM 30% vd ptn krijgt nefropathie Niet-insuline-dependente DM 5% vd ptn Pathogenese: Meerdere factoren
Nadere informatieSamenvatting. Belangrijkste bevindingen
Samenvatting Chronische nierschade (CNS) en de complicaties daarvan, veroorzaken, naast de grote persoonlijke impact, veel druk op gezondheidszorg voorzieningen. Door de vergrijzing en de toename van suikerziekte
Nadere informatieKlinisch redeneren Hoe doe je dat?
Wilma Scholte op Reimer Els Beekman Klinisch redeneren Hoe doe je dat? Congres Nurse Academy in de praktijk 7 april 2011 Amsterdam School of Health Professions Europa wordt ouder Percentage 4 to 8 8
Nadere informatieTransmurale afspraken interne <-> huisartsen
Transmurale afspraken interne huisartsen dr. D.R. Faber, internist-vasculair geneeskundige A. van Essen-Rubingh, huisarts 18-03-2014 Casus Hypertensie Vrouw, 44 jaar, belaste familie anamnese, was
Nadere informatieFarmacokinetiek en dynamiek
Farmacokinetiek en dynamiek Het toepassen van informatie uit het farmacotherapeutisch kompas Douwe van der Meer Ziekenhuisapotheker 20-03-2018 Wie schrijf het Kompas? VWS ZI Verzekeraars Wat is de bron?
Nadere informatieMDRD: Diagnostiek en interpretatie
MDRD: Diagnostiek en interpretatie Daan van de Kerkhof Dr ir D. van de Kerkhof 06-10-010 Daan.vd.kerkhof@cze.nl (040) 39 86 39 1 CHRONISCHE NIERSCHADE Chronische nierschade is een belangrijke, onafhankelijke
Nadere informatie