Benchmark onderzoek gehandicaptenzorg 2011 Samenvatting financiële sectortrends en ontwikkelingen

Transcriptie

1 Benchmark onderzoek gehandicaptenzorg 2011 Samenvatting financiële sectortrends en ontwikkelingen Deloitte Accountants B.V. Contactpersonen: Drs. V. Eversdijk RA Drs. J.A. Walhout RA

2 Benchmark onderzoek sector gehandicaptenzorg Verantwoording Benchmark financiële trends 2011 Deze benchmark geeft inzicht in de financiële trends en ontwikkelingen in de sector gehandicaptenzorg. Op basis van de onderzochte jaarverslagen ontstaat ook een initieel beeld van de financiële effecten van de gewijzigde bekostiging van kapitaallasten. Daarnaast wordt aandacht geschonken aan de doelmatigheid en de liquiditeitspositie van de sector. Scope Om een goed beeld te krijgen van de financiële trends en ontwikkelingen in de gehandicapten-sector zijn de 19 grote gehandicapten instellingen met een omzet van minimaal 85 miljoen omzet betrokken. Zij besteden gezamenlijk circa 50% uit van de totale uitgaven aan gehandicapten-zorg in Nederland (referentiejaar 2009). Bron De gegevens ten behoeve van het benchmarkonderzoek 2011 zijn afgeleid uit de jaarrekeningen van de VVT-instellingen, zoals gepubliceerd op 2

3 Vermogenspositie sector gehandicaptenzorg op orde Sterke vermogenspositie is noodzakelijk voor de toekomstige sector uitdagingen Ook in het afgelopen jaar heeft de sector gehandicaptenzorg haar vermogenspositie verder kunnen versterken. Het eigen vermogen ten opzichte van de totale opbrengsten (Equity ratio) is met 0,9 procent punt gestegen tot circa 18,2% ultimo Desondanks heeft 25% van de gehandicaptenzorg-instellingen nog een equity ratio lager dan 15% (kritische grens Wfz). Alle gebenchmarkte instellingen hebben inmiddels minimaal een equity ratio opgebouwd van 10%. Het aantal instellingen met een negatief exploitatieresultaat is evenals in 2010 beperkt tot één instelling. De vermogenspositie van de gehandicaptenzorg-instellingen ultimo 2011 is grosso modo als redelijk tot goed te kwalificeren en vormt een goede uitgangspositie voor de toekomstige ontwikkelingen. Instellingen dienen hun weerstandsvermogen kritisch te blijven monitoren gezien het wijzigende risicoprofiel. De komende jaren zal dit sterk worden beïnvloed door de volgende ontwikkelingen: Sectorbrede interventies Naar verwachting zal het als gevolg van sectorbrede interventies steeds complexer worden de bestaande zorg in de komende jaren kostendekkend aan te bieden. Druk op vervoerstarieven, herverkaveling van AWBZ naar WMO en het scheiden van wonen en zorg zijn hier voorbeelden van. Verdere toename van productiviteit en verandering van het businessmodel zijn belangrijke issues. Ambulantisering Landelijk is er een trend ingezet tot verdere ambulantisering. Dit heeft niet alleen impact op logistieke zorgprocessen, maar zal ook de bekostiging van het vastgoed verder onder druk zetten (zie ook sheet 6 en verder). Verzakelijking De onderhandelingen tussen zorginstellingen en zorgkantoren verzakelijken. Dit uit zich onder meer in het moeizamer realiseren van (aanvullende) productieafspraken en het kritischer volgen van de (financiële) prestaties van de zorgaanbieders door de zorgkantoren. 3

4 De marges op de geleverde zorg staan onder druk Groeiende vermogensposities maskeren de teruglopende marges in de sector De groeiende vermogensposities van gehandicaptenzorg instellingen geven slechts één deel van het verhaal weer. Het rendement en de marges van gehandicaptenzorg-instellingen zijn licht gedaald. Verder is de spreiding in individuele uitkomsten aanzienlijk. Dit kent de volgende oorzaken: De productiviteit in de sector verbetert niet meer significant; De overige bedrijfskosten daarentegen stijgen in 2011 ten opzichte van 2010 met 0,5 procent punt naar 25,5%; Resultaat ratio s 2011 Daarnaast signaleren wij significante uitschieters in de kapitaallasten, voornamelijk als gevolg van een hoog investeringsniveau in 2011, versnelde afschrijving en in 2011 verwerkte impairments (zie sheet 6 t/m 8). De gemiddelde resultaat ratio van instellingen in de gehandicaptenzorg is over 2011 met 1,7% gemiddeld ongeveer gelijk gebleven (2010: 1,8%) Ter vergelijking: algemene ziekenhuizen hebben over het boekjaar 2011 een resultaat ratio van 1,3% gerealiseerd. De spreiding van het resultaat is aanzienlijk; een groot aantal gehandicaptenzorg instellingen kent een matig tot slecht rendement. Hierbij wordt geen rekening gehouden met eventuele incidentele baten en lasten. 4

5 Significante verbetering van doelmatigheid blijft uit De personeelsinzet blijft de afgelopen jaren op een vergelijkbaar niveau Doelmatigheid Doelmatigheid is een onderwerp dat sterk in de belangstelling staat. Gegeven het strakke Budgettair Kader van de Zorg wat de overheid hanteert in combinatie met de groeiende zorgvraag zal het verbeteren van de doelmatigheid de komende jaren hoog op de bestuurlijke agenda staan. Dat doelmatigheid terecht op de bestuurlijke agenda staat blijkt uit de stijging van de uitgaven aan gehandicaptenzorg. Op basis van de instellingen die zijn betrokken bij deze benchmark is de volgende groei trend van de totale omzet van gehandicaptenzorg instellingen waarneembaar. 5

6 Eerste effecten kapitaallasten bekostiging Effecten van impairment en verkorting afschrijvingstermijnen zijn relatief beperkt De materiële vaste activa zijn in 2011 met circa 5,5% gestegen ten opzichte van het boekjaar Dit is op het eerste gezicht opvallend aangezien de verwachting was dat door de wijzigende bekostiging van de kapitaallasten gehandicaptenzorg instellingen hun materiële vaste activa fors zouden moeten afwaarderen. Een nadere analyse levert de volgende conclusies op: 1. Effecten impairment en versneld afschrijven zijn minder omvangrijk dan aanvankelijk door de sector gevreesd Gehandicapten zorg instellingen dienen na te gaan of de kapitaallasten van het vastgoed voldoende gedekt worden uit de daarvoor bestemde opbrengsten (impairment toets). De analyse geeft per kasstroom genererende eenheid inzage in het financiële resultaat van alle complexen en de ontwikkelingen in de markt voor toekomstige zorglevering. Op basis van deze analyse is de boekwaarde van het onroerend goed met circa 1,4% (ten opzichte van MVA niveau ) afgewaardeerd. Dit is lager dan eerder in de sector werd verwacht. Daarbij moet wel in acht worden genomen dat de afgelopen jaren gehandicapteninstellingen ook hun boekwaardes neerwaarts hebben bijgesteld door zo mogelijk gebruik te maken van de NZa beleidsrichtlijnen. 2. Effect van impairment is nog beperkt uitstel van executie? De aan deze impairments ten grondslag liggende bedrijfswaarde berekeningen gaan uit van de huidige bekostiging en visie op de zorgvraag. Het is bekend dat de overheid nieuwe bezuinigingsmaatregelen aan het uitwerken is. Het is dan ook de verwachting dat dit impact zal hebben op de vastgoed visie van gehandicaptenzorg instellingen wat een mogelijke aanvullende impairment noodzakelijk maakt. Indicatief hierbij is dat de kapitaallasten ratio s van diverse instellingen nog fors zijn (> 13%). Verder is het in dit kader veelzeggend dat alleen zorginstellingen met een relatief hoog exploitatieresultaat over zijn gegaan tot het verwerken van een impairment. Deze instellingen hadden namelijk een resultaat ratio die zelfs na de verwerking van het impairmentverlies circa 1 procent punt hoger ligt dan collegainstellingen in de gehandicaptenzorg. 6

7 Kapitaallasten drukken fors op vermogen en exploitatie Impairment en verkorting afschrijvingstermijnen voor rekening van de instellingen 3. De vermogenspositie is door impairment en voorzieningen voor onrendabele huurcontracten fors aangetast Zorginstellingen hebben waar nodig een impairment op hun eigendomspanden uitgevoerd. Voor onrendabele huurcontracten zijn voorzieningen getroffen. Deze eenmalige aanpassing van de vastgoedpositie is als percentage van de materiële vaste activa beperkt, maar heeft in 2011 een fors neerwaartse druk op de equity ratio gehad. Indien deze kosten niet door de gehandicapten instellingen hadden hoeven te worden genomen was de de equity ratio circa 1% punt hoger geweest! 4. Verkorting van de afschrijvingstermijnen zorgt voor hogere exploitatielasten en gaan ten koste van de zorgdienstverlening Als gevolg van de gewijzigde bekostigingssystematiek ten aanzien van materiële vaste activa zijn in 2011 de gehanteerde afschrijvingstermijnen van materiële vaste activa opnieuw beoordeeld en herzien. De afschrijvingstermijnen waren gebaseerd op de NZa-termijnen van het WTZi-bouwregime. Deze termijnen blijken in de praktijk niet aan te sluiten bij bedrijfseconomische uitgangspunten van gebruiksduur. Dit valt af te leiden uit het feit dat circa 6 van de 10 van de gehandicaptenzorg instellingen haar afschrijvingstermijnen in de jaarrekening heeft beoordeeld en heeft geconcludeerd dat de afschrijvingstermijnen dienen te worden herzien. Dit heeft erin geresulteerd dat de boekwaarde van het onroerend goed met circa 1,3 % (ten opzichte van MVA niveau ) is afgewaardeerd. Deze additionele kosten worden niet vergoed door de overheid en drukken derhalve extra op de exploitatie van zorginstellingen. Daarmee krijgt de sector te maken met een dubbel te realiseren doelmatigheidsslag, naast het leveren van meer zorg voor hetzelfde geld zullen ze de extra kosten voortvloeiend uit de verkorting van de afschrijvingstermijnen moeten opvangen. 5. De NZa compensatie regeling zorgt voor een aanvullende daling van de boekwaardes Op basis van de NZa beleidsregel CA is er een mogelijkheid voor versneld afschrijven in het kader van de invoering van de NHC s. Compensabel zijn de boekwaarde per 31 december 2011 van spookgebouwen, leegstandsgebouwen, oude plankosten van uiterlijk in 2011 in gebruik genomen gebouwen, kosten voor asbestverwijdering. Samenhangend met deze beleidsregel hebben gehandicapten zorg instellingen hun materiële vaste activa eenmalig met circa 2,5% kunnen afschrijven. Deze afwaardering is aanzienlijk aangezien deze nagenoeg even groot is als het effect van de impairment en het versneld afschrijven bij elkaar! 7

8 Investeringen stijgen tot hoogste niveau in 3 jaar Gehandicaptenzorginstellingen behouden toegang tot de kapitaalmarkt De investeringen in materiële vaste activa in 2011 uitgedrukt als % van de opbrengsten (investeringsratio) stijgen tot het hoogste niveau van de afgelopen 3 jaar. Daaruit valt af te leiden dat de onzekerheden rondom de bekostiging van de kapitaallasten en de komende invoering van scheiden wonen en zorg geenzins hebben geresulteerd in een vermindering van de bouwactiviteiten. Enkele beschouwingen betreffende deze investeringen: De stijging van de materieel vaste activa positie, voortvloeiend uit het eerder benoemde investeringsniveau, wordt nagenoeg geheel langlopend door banken gefinancierd. De hiertoe nieuw aangetrokken leningen zijn voor circa 60% ook geborgd door het Waarborgfonds van de Zorg (WFZ). Daaruit blijkt dat het WFZ vertrouwen heeft in de sector. De toegang tot de kapitaalmarkt is voor gehandicapten zorg instellingen nog open wat mede samenhangt met de volgende punten: Solvabiliteit en equity ratio s zijn in deze sector op een relatief hoog niveau wat een goede basis vormt voor financiering; Business cases, zoals ingediend door Zorginstellingen bij hun financiers, worden professioneler De borging van het WFZ geeft banken ook vertrouwen. Er zijn nieuwe ontwikkelingen op het gebied van vastgoed. Zo streeft de overheid naar verdere extramuralisering van de zorg en heeft zij ook besloten tot (versnelde) invoering van het beleidsprincipe scheiden van wonen en zorg. Dit impliceert dat de zorgvisie en daarmee ook de vastgoed strategie van gehandicapten instellingen zal wijzigen. Een en ander zal naar verwachting resulteren in een lagere investeringsvolume enerzijds en mogelijke alternatieve aanwending van bestaande gebouwen cq complexen anderzijds. De financiële effecten hiervan zullen in de komende jaren zichtbaar worden. Ook binnen de gehandicapten sector wordt gebruik gemaakt van rente derivaten. Alhoewel de aanwending van deze financiële instrumenten bedrijfsmatig verdedigbaar kan zijn, wijzen wij erop dat goed (treasury)management essentieel is zeker in een situatie waarin de vastgoed en daarmee leningportefeuilles in de komende jaren aan verandering onderhevig zijn. 8

9 Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms. Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries, Deloitte brings world-class capabilities and deep local expertise to help clients succeed wherever they operate. Deloitte's approximately 170,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This publication is for internal distribution and use only among personnel of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, and their related entities (collectively, the Deloitte Network ). None of the Deloitte Network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this publication.