Verslag Windconsultaties tbv windmolens op de Koningspleij

Transcriptie

1 Verslag Windconsultaties tbv windmolens op de Koningspleij In het voorjaar van 2014 (in mei en juni) heeft Pleij BV in samenwerking met Rijn en IJssel Energie Coöperatie drie zogenoemde 'windconsultaties' gehouden. Deze avonden zijn op 3 verschillende locaties georganiseerd Presikhaaf (Arnhem), Mosterdhof (Westervoort) en Malburgen Oost (Arnhem). Op 11 januari 2017 is er een terugkoppeling gehouden aan de deelnemers van de windconsultaties. Op deze informatiebijeenkomst zijn antwoorden op hoofdlijnen gegeven op de vragen die tijdens de windconsultaties zijn gesteld. Een verslag van deze informatiebijeenkomst staat op de website van windpark Koningspleij ( De avonden zijn bedoeld om in gesprek te komen met omwonenden en belanghebbenden over de plannen en in kaart te brengen wat onderzocht zou moeten/kunnen worden omtrent windmolens op deze plek. Dit verslag is een combinatieverslag van alle drie de avonden samen. Elke avond is dezelfde agenda gehanteerd. Natuurlijk is het verloop en de inhoud van elke avond anders geweest. Alle inbreng hebben we meegenomen in dit verslag. De discussie tijdens de avonden is op basis van enkele uitgangspunten is gevoerd: rijksbeleid is verduurzaming, De ambities op gebied van duurzaamheid van de gemeente Arnhem,, Vanuit OutSmart is het initiatief genomen om te verkennen hoe je tot een haalbaar project kan komen. Ter bekendmaking van de windconsultaties is er op de website van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie een publicatie (zie bijlage) gedaan inclusief een mail aan de belangstellenden via de Coöperatie en zijn aan de volgende media dezelfde publicatie verzonden met het verzoek deze te plaatsen: ANP Gelderland Arnhem Dichtbij Arnhem Nieuws Arnhems Persagentschap Chattelin, (Maurice), gemeente Arnhem Gelderlander Gerritsen, L. (Lonneke), Omroep Gelderland HAN Haverkamp, R., Omroep Gelderland Hest, E. van (Elmer) Kanaal 13 Koerier Ploeg, van der (Harry), Gelderlander Reuvers, (Gijs), Gelderlander RTV-Arnhem Zondagskrant Weekblad westervoort (Liemers) wijkwebsite presikhaaf gelderland@anp.nl redactie.arnhem@dichtbij.nl arnhem@nieuws.nl tekst@arnhemspersagentschap.nl maurice.chattelin@arnhem.nl redactie.arnhem@gelderlander.nl l.gerritsen@omroepgelderland.nl r.haverkamp@omroepgelderland.nl elmer.van.hest@anp.nl tips@kanaal13.tv

2 wijkwebsite malburgen gemeente westervoort Verloop van de avonden Tijdens de avonden is er een zelfde agenda gehanteerd die, door de interactie met de aanwezigen, elke avond volgens zijn eigen proces is verlopen. Doel van elke avond was: horen wat de aanwezigen denken van het windinitiatief en wat er wel kan en wat niet, en wat de wensen zijn ten aanzien van wat er onderzocht zou kunnen en moeten worden. De agenda was als volgt: 1. Introductie door Carla Weber. Zij is alle avonden de voorzitter geweest. Carla stelt zichzelf voor en benadrukt haar neutrale rol als voorzitter. Ze heeft geen belangen in dit project, is zelfstandige, komt uit Amsterdam. 2. Jaap Olthoff van Olthoff Wind Consultancy geeft een presentatie De moderne windturbine (zie ook link naar zijn powerpoint presentatie op onze website). 3. Maarten de Keijzer (Pleij BV en OutSmart) presenteert het burgerinitiatief voor windmolens (zie link naar powerpoint presentatie op onze website). Hij is 15 jaar actief in de windenergie, op land en op zee. Hij is inwoner van Arnhem en zijn bedrijf OutSmart is gevestigd in Velp. 4. Jan de Wit vertelt over Rijn en IJssel Energie Coöperatie en waarom deze coöperatieve vereniging juist bij dit project betrokken wil zijn, namelijk: zorgen dat juist de inwoners van Arnhem kunnen meeprofiteren van de mogelijke komst van de windmolens. 5. Inventariseren van de zorgen en vragen die er leven bij de omwonenden. Deze vragen worden meegenomen in de al verplichte onderzoeken die de komende maanden gaan plaatsvinden. De inventarisatie wordt hieronder weergegeven. Tijdens de presentaties is er ook volop ruimte geweest tot interactie. Er zijn 3 officiële stukken bij ons binnengekomen en die hebben we benoemd als bijlagen 4 t/m 6. Deze teksten kunt u vinden op onze website: (klik op windmolen Arnhem). Tot slot een weergave van feedback van enkele aanwezigen: Leuk zo'n promotiepraatje, het is goed uitgelegd, maar ik wil ze gewoon niet hier. Diverse groepen spreken nu al uit dat zij zich hevig zullen gaan verzetten. Hoe kunnen we bewoners beter bereiken zodat er met meer mensen dialoog ontstaat? Deze poging was goed, resultaat vonden ze minder in deze zaal. Ondanks de publiciteit is er in hun ogen niet genoeg bekendheid gegeven aan de avonden. Een van de aanwezigen vindt dit juist wel een eerste goede stap, en vraagt: geef deze mensen ook een beetje vertrouwen. Inventarisatie Ten behoeve van de ontwikkeling van Windpark Koningspleij zijn onderstaande onderzoeken uitgevoerd. Deze zijn te vinden op de volgende website: Onderzoeken Bureau Waardenburg (2016), Effecten van windpark Koningspleij op beschermde soorten Bureau Waardenburg (2016), Effecten van windpark Koningspleij op beschermde gebieden KEMA (2011), Haalbaarheidsstudie windenergie voor vier zoekgebieden in de gemeente Arnhem Bureau Waardenburg (2016), Passende beoordeling Windpark Koningspleij Solidwinds (2016), Studie Externe veiligheid Solidwinds (2016), Slagschaduwonderzoek

3 Ecofys (2017), Geluidonderzoek Tauw (2017), MER Windpark en zonneveld Koningspleij-Noord en bedrijventerrein Kleefse Waard Tauw (2016) Verkennend bodemonderzoek Onderstaande vragen zijn een bundeling van de aangeleverde vragen tijdens de windconsultaties in Ecologie en recreatie Arnhem heeft dit als stil gebied aangewezen, hoe past dit plan erin? Het is open water, open terrein, geen bebouwing in het natuurgebied. Wat zullen mogelijke effecten zijn van plaatsing van windturbines op natuur (fauna, natuurgebieden, ecologische hoofdstructuur), natuurbeleving en rust in en langs de uiterwaarden? - Door Bureau Waardenburg zijn de effecten van Windpark Koningspleij op beschermde soorten (toetsing in het kader van de Flora- en faunawet) en beschermde gebieden (toetsing Natuurbeschermingswet 1998 en toets Gelders Natuurnetwerk) onderzocht. Hoe worden negatieve effecten vermeden dan wel verholpen? - Uit de oriëntatiefase is gebleken dat een significant negatief effect op het behalen van de instandhoudingsdoelen van het Natura 2000-gebied Rijntakken, als gevolg van Windpark Koningspleij in samenhang (cumulatie) met andere projecten of initiatieven, niet met zekerheid uitgesloten kan worden. Dit vanwege het effect van het geplande windpark op de wulp. Op grond hiervan is geadviseerd om de effecten van Windpark Koningspleij op sterfte van de wulp te mitigeren. Mitigatie, in de vorm van maatregelen die tot reductie van vogelsterfte leiden, is in een Passende Beoordeling door Bureau Waardenburg nader onderzocht. - Tevens wordt in de toetsing in het kader van de Flora- en faunawet ingegaan op het voorkomen van negatieve effecten. Hoe wordt verstoring van rust en natuurbeleving van de uiterwaarden en met name van Speeluiterwaard de Bakenhof voorkomen? De uiterwaarden en Speeluiterwaard de Bakenhof maken deel uit van de strook Stil gebied ten zuiden van de Rijn. Zie het Actieplan Omgevingslawaai. Dit spreekt van gebieden die de geluidgehinderde inwoners een kans geven tot rust te komen. Dit aspect is voor ons bijzonder belangrijk. Hoe wordt voorkomen dat de recreatieve functie van fiets- en voetpad Malburgse Bandijk verloren gaat (geluid, horizonvervuiling,...)? - Door technisch adviesbureau Ecofys is er een geluidonderzoek uitgevoerd. Hieruit blijkt dat De Bakenhof buiten de geldende geluidscontouren (formeel: Lden-contouren) valt. Deze contouren zijn een belangrijke grens: in gebieden die buiten deze contouren vallen, zijn de windmolens minimaal tot vaak niet te horen.. Daarnaast is de afstand tussen De Bakenhof en de dichtstbijzijnde windmolen zeker meer dan 700 meter. Ook blijkt uit de Passende Beoordeling door Bureau Waardenburg dat er alleen voor de wulp een mitigerende maatregel nodig is om significant negatieve effecten van het windpark uit te sluiten. Deze mitigerende maatregel zal tevens een positief effect hebben op andere soorten, hoewel ook zonder deze mitigerende maatregel significante negatieve effecten op deze soorten zijn uitgesloten. Wat zijn de effecten van de windmolens op de vogeltrek en op vleermuizen? - Door Bureau Waardenburg zijn de effecten van Windpark Koningspleij op beschermde soorten (toetsing in het kader van de Flora- en faunawet). Hierin wordt tevens ingegaan op het effect op vleermuizen. Als gevolg van de ingreep wordt geen afbreuk gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de aangetroffen beschermde soorten. In de exploitatiefase van windpark Koningspleij bestaat er een risico op aanvaringsslachtoffers onder vogels. Voor het hele windpark gaat het om een ordegrootte van maximaal 80 slachtoffers bij vier turbines. Deze slachtoffers zijn verdeeld over een groot aantal soorten. Het betreft vooral algemene voorkomende soorten, zoals zangvogels op seizoenstrek die geen binding hebben met het plangebied en algemeen lokaal aanwezige soorten, zoals meeuwen en overwinterende ganzen en eenden. Het aanleggen van het windpark heeft geen negatief effect op de verblijfplaatsen, essentiële foerageergebieden, vliegroutes en migratiegebieden van vleermuizen. Het is

4 uitgesloten dat door additionele sterfte vanwege het windpark er een negatief effect is op de gunstige instandhouding van de populatie vleermuizen. Gezondheid en welbevinden omwonenden valt er slagschaduw op woonhuizen? - Door technisch adviesbureau Solidwinds is er een slagschaduwonderzoek uitgevoerd. In dit onderzoek wordt voor een aantal typen windturbines de hoeveelheid te verwachten veroorzaakte slagschaduw op de omgeving weergegeven. Daarnaast geeft het onderzoek het te verwachten effect van een stilstandvoorziening weer. Deze stilstandvoorziening dient te worden ingebouwd om aan de slagschaduwnorm te kunnen voldoen. Uit het onderzoek van Solidwinds blijkt dat de stilstandvoorziening gemiddeld 13 uur per jaar moet worden ingezet om aan de slagschaduwnorm te voldoen. Dit is berekend aan de hand van de worst case-turbine. Het exacte aantal uren dat de stilstandvoorziening moet worden ingeschakeld, wordt duidelijk als er uit de vergunde brandbreedte een turbine is gekozen. slagschaduw is ook irritant als die valt op het veld voor je huis... wordt dat ook onderzocht? - Hiervoor zijn geen normen gesteld. Echter zal deze hoeveelheid slagschaduw niet veel afwijken van de hoeveelheid slagschaduw op de nabijgelegen woningen. Produceert een windmolen lage tonen (schadelijk voor de gezondheid)?, hoe zit het met (laagfrequente) trillingen en geluid? - Door technisch adviesbureau Ecofys is er een geluidonderzoek uitgevoerd. Daarin staat het volgende over laagfrequent geluid: Op 31 maart 2014 heeft staatssecretaris Mansveld van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu de Tweede Kamer door middel van een kamerbrief geïnformeerd over laagfrequent geluid van windturbines. Op basis van onderzoeken van het RIVM en van Bureau LBP/Sight trekt de staatssecretaris de volgende conclusie: Op grond van deze inzichten concludeer ik dat de huidige norm voor geluidhinder van windturbines (47 db-lden en 41 db-lnight) en het bijbehorende reken- en meetvoorschrift voldoen en geen wijzigingen behoeven. Laagfrequent geluid wordt, zo blijkt uit de brief van de staatssecretaris, bij windturbines in samenhang met hogere frequenties gehoord en niet afzonderlijk hiervan. Hiervan wordt aangegeven dat laagfrequent geluid van windturbines kan worden gemeten en beoordeeld met het daarvoor gangbare akoestische instrumentarium. Zoals uit de conclusie blijkt is, als aan de huidige norm voor geluidhinder voor windturbines wordt voldaan, geen sprake van onaanvaardbare hinder door laagfrequent geluid. Net als veel andere geluidsbronnen produceren ook windmolens laagfrequent geluid. Maar dit is zo beperkt dat het geen gevolgen heeft voor de gezondheid van omwonenden. Over trillingen zegt advies- en ingenieursbureau Tauw in het MER het volgende: In Nederland worden meer en meer windturbines geplaatst met een vermogen in de orde grote van 3-6 MW. Projectervaring op deze locaties leert dat er tijdens het bouwen sprake kan zijn van hinderlijke trillingen tot een afstand van meter. Metingen hebben aangetoond dat, tijdens de gebruiksfase, er op een afstand van meter van een turbine nog sprake kan zijn van merkbare trillingen. Op een afstand van ongeveer 400 meter zijn trillingen uit te sluiten. Op basis van deze generieke projectervaring, opgedaan elders in Nederland, kan worden vastgesteld dat effecten door trillingen op de dichtstbijzijnde bewoning buiten de sfeer van de inrichting is uit te sluiten. Ook hier is de conclusie dat trillingen van windmolens geen effect zullen hebben op de gezondheid van omwonenden. - Een direct verband tussen windmolens en effecten daarvan op de gezondheid is niet aangetoond. Er is veel onderzoek gedaan naar dit onderwerp, bijvoorbeeld door de GGD en het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). De conclusie uit dat onderzoek is duidelijk: er is geen bewijs dat windmolens mensen ziek maken. Dat directe verband is niet ontdekt. Hoe mensen windmolens beleven en ervaren, is een cruciale factor als het gaat om gezondheid en windmolens. Wie principieel tegen windmolens is en deze toch in de omgeving ziet staan, zal zich daar sneller aan ergeren. Ook het geluid zelfs als dat ruim binnen de normen valt en

5 duidelijk zachter is dan bijvoorbeeld wegen kan dan door die persoon als storend worden ervaren. Dat kan stress opleveren en na verloop van tijd kunnen daar eventueel wel gezondheidsklachten uit ontstaan. Maar tegelijkertijd blijken dergelijke ontwikkelingen veel minder voor te komen als omwonenden goed geïnformeerd en betrokken zijn en als zij financieel kunnen meedoen in de windmolens. Dat is bij windpark Koningspleij het geval (via energiecoöperatie REIJE. Meer over onderzoek van de GGD naar het effect van windmolens op de gezondheid van omwonenden is hier te vinden. Ook de Correspondent een onafhankelijk journalistiek medium dat zich vooral richt op onderzoek, achtergronden en fact checking schreef over dit onderwerp een artikel. Daarin wordt ook verwezen naar meerdere bronnen die dit staven. geluid: hoe ver draagt dat geluid (gaat ook via bodem en water)? En hoever wordt het meegenomen in de onderzoeken? - Door technisch adviesbureau Ecofys is er een geluidonderzoek uitgevoerd. Hierin is gerekend met een worst-case bodemfactor. Het windpark blijft binnen de geldende geluidsnormen (formeel: Lden-contouren). Daarbij is dus ook rekening gehouden met de harde ondergronden zoals wegen en de weerkaatsing van geluid op het water. Dus de geluidscontouren zoals aangegeven in het geluidonderzoek tonen aan waar de grenzen van de wettelijke geluidscontouren liggen waarbij rekening is gehouden met hoe ver het geluid draagt via de ondergrond en water in de omgeving. Hoe ga je om met de normen in situatie waar de geluidsgrenzen al overschreden worden? Dan krijg je accumulatie van geluid, hoe ga je daar mee om? - In het MER voor Kleefse Waard, gemaakt door advies- en ingenieursbureau Tauw, staat het volgende: Uit de beschouwing over de cumulatie van de verschillende soorten geluid blijkt dat de bijdrage vanuit het windturbinepark aan het gecumuleerde omgevingsgeluid maximaal 2 db bedraagt. Een toename tot 2 db is in praktijk niet hoorbaar. Dit betekent dat gemiddeld genomen het extra geluid van de windturbines wel bijdraagt aan het geluidsniveau in de omgeving, maar dat het gedurende het grootste deel van het jaar niet als een afzonderlijke geluidsbron waarneembaar zal zijn. Hoe meet je de geluidsoverlast? Kan toch pas als die molen staat? (Opm: Berekeningenmethodes zijn genormeerd en zijn defensiever dan de praktijk. Zitten aan de veilige kant.) - Technisch adviesbureau Ecofys heeft een geluidsonderzoek uitgevoerd. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. 10% meer geluid op de gevel? Wat is die 10% db of geluidsniveau? Hoe klinkt het en hoe zit het? Zoek dat uit a.u.b. Wat is het effect van de rivier die er tussen ligt? - Technisch adviesbureau Ecofys heeft een geluidsonderzoek uitgevoerd. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. In het MER voor Kleefse Waard, gemaakt door advies- en ingenieursbureau Tauw, staat het volgende: Uit de beschouwing over de cumulatie van de verschillende soorten geluid blijkt dat

6 de bijdrage vanuit het windturbinepark aan het gecumuleerde omgevingsgeluid maximaal 2 db bedraagt. Een toename tot 2 db is in praktijk niet hoorbaar. Dit betekent dat gemiddeld genomen het extra geluid van de windturbines wel bijdraagt aan het geluidsniveau in de omgeving, maar dat het gedurende het grootste deel van het jaar niet als een afzonderlijke geluidsbron waarneembaar zal zijn. Ontstaat er slaapverstoring door lage tonen? - Door technisch adviesbureau Ecofys is er een geluidonderzoek uitgevoerd. Daarin staat het volgende over laagfrequent geluid: Op 31 maart 2014 heeft staatssecretaris Mansveld van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu de Tweede Kamer door middel van een kamerbrief geïnformeerd over laagfrequent geluid van windturbines. Op basis van onderzoeken van het RIVM en van Bureau LBP/Sight trekt de staatssecretaris de volgende conclusie: Op grond van deze inzichten concludeer ik dat de huidige norm voor geluidhinder van windturbines (47 db-lden en 41 db-lnight) en het bijbehorende reken- en meetvoorschrift voldoen en geen wijzigingen behoeven. - Laagfrequent geluid wordt, zo blijkt uit de brief van de staatssecretaris, bij windturbines in samenhang met hogere frequenties gehoord en niet afzonderlijk hiervan. Hiervan wordt aangegeven dat laagfrequent geluid van windturbines kan worden gemeten en beoordeeld met het daarvoor gangbare akoestische instrumentarium. Zoals uit de conclusie blijkt is, als aan de huidige norm voor geluidhinder voor windturbines wordt voldaan, geen sprake van onaanvaardbare hinder door laagfrequent geluid. Net als veel andere geluidsbronnen produceren ook windmolens laagfrequent geluid. Maar dit is zo beperkt dat het geen gevolgen heeft voor de gezondheid van omwonenden. Technisch adviesbureau Ecofys heeft een geluidsonderzoek uitgevoerd. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. Slaapverstoring door lage tonen afkomstig van windpark Koningspleij zal dus niet aan de orde zijn. Luchtwervelingen? Blaas je luchtvervuiling dan extra rond? Zoals bij vliegtuigen die bij elkaar in de slip stream komen. - Luchtwerveling rondom de windturbines zal niet waarneembaar zijn. De windturbines staan wel op voldoende afstand van elkaar om elkaars windvang niet te veel te beïnvloeden. Wat is de maximale geluidsdruk die wij op Stadseiland in totaal kunnen verwachten gezien ook de nabijheid weg en industrieterrein? (Cumulatie?!) - In het MER voor Kleefse Waard, gemaakt door advies- en ingenieursbureau Tauw, staat het volgende: Uit de beschouwing over de cumulatie van de verschillende soorten geluid blijkt dat de bijdrage vanuit het windturbinepark aan het gecumuleerde omgevingsgeluid maximaal 2 db bedraagt. Een toename tot 2 db is in praktijk niet hoorbaar. Dit betekent dat gemiddeld genomen het extra geluid van de windturbines wel bijdraagt aan het geluidsniveau in de omgeving, maar dat het gedurende het grootste deel van het jaar niet als een afzonderlijke geluidsbron waarneembaar zal zijn. Technisch adviesbureau Ecofys heeft een geluidsonderzoek uitgevoerd. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er

7 geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen, dus ook Stadseiland niet. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. Wat zijn de gevolgen voor de psychische gezondheid van oudere mensen die de hele dag worden blootgesteld aan het zicht op draaiende wieken, de slagschaduw en het geluid van draaiende wieken en motorhuis van de windmolens? De appartementen die op de zuid-oost kant van het gebouw liggen hebben slechts ramen aan die zijden en kijken dus altijd op de molens en zien continu, de hele dag draaiende wieken en de slagschaduw daarvan. - Door technisch adviesbureau Solidwinds is er een slagschaduwonderzoek uitgevoerd. In dit onderzoek wordt voor een aantal typen windturbines de hoeveelheid te verwachten veroorzaakte slagschaduw op de omgeving weergegeven. Daarnaast geeft het onderzoek het te verwachten effect van een stilstandvoorziening weer. Deze stilstandvoorziening dient te worden ingebouwd om aan de slagschaduwnorm te kunnen voldoen. Uit het onderzoek van Solidwinds blijkt dat de stilstandvoorziening gemiddeld 13 uur per jaar moet worden ingezet om aan de slagschaduwnorm te voldoen. Dit is berekend aan de hand van de worst case-turbine. Het exacte aantal uren dat de stilstandvoorziening moet worden ingeschakeld, wordt duidelijk als er uit de vergunde brandbreedte een turbine is gekozen. Technisch adviesbureau Ecofys heeft een geluidsonderzoek uitgevoerd. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. In het MER beschrijft advies- en ingenieursbureau Tauw de landschappelijke inpassing van het windpark. Wat zijn de lichamelijke gezondheid gevolgen voor bewoners? s Nachts als er het minst achtergrondgeluid is, is er dus de meeste geluidsbeleving of overlast. Met open raam slapen zal niet meer mogelijk zijn vanwege het geluid van de wieken. Daardoor is er geen frisse lucht en ventilatie mogelijk in de slaapvertrekken. Op het balkon zitten zal in de toekomst ook niet meer kunnen zonder de geluid- en zicht- overlast. - Technisch adviesbureau Ecofys heeft een geluidsonderzoek uitgevoerd. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. In de berekeningen is ook rekening gehouden met het geluid s nachts, waarvoor de Lnightcontouren gelden. Er wordt dus op basis van deze berekening verwacht dat ook s nachts geen mensen ernstig worden gehinderd voor het geluid van de windmolens. Een raam open hebben of buiten zitten, blijft derhalve gewoon mogelijk. Tevens is er geen direct verband aangetoond tussen windmolens en effecten daarvan op de gezondheid. Dat blijkt onder meer uit onderzoek van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Wij verwachten grondig geluidsonderzoek, niet alleen op basis van het geluidspad door de lucht, maar minstens zo belangrijk ook door bodem en grondwater. Nemen jullie dat mee? Wij verwachten grondig geluidsonderzoek op het aspect laagfrequent geluid en de daarbij horende toename van luidheid (uitgedrukt in foon). Het is immers dit laagfrequent geluid dat de meeste energie heeft en het verste draagt. Het is niet zozeer de geluidsdruk (db) als wel de luidheid (foon) die belangrijk is voor de menselijke beleving van sterkte van geluid. Nemen jullie dat mee?

8 - Technisch adviesbureau Ecofys heeft een geluidsonderzoek uitgevoerd. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. Door technisch adviesbureau Ecofys is er een geluidonderzoek uitgevoerd. Hierin is gerekend met een worst-case bodemfactor. In het rapport van Ecofys staat het volgende over laagfrequent geluid: Op 31 maart 2014 heeft staatssecretaris Mansveld van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu de Tweede Kamer door middel van een kamerbrief8 geïnformeerd over laagfrequent geluid van windturbines. Op basis van onderzoeken van het RIVM en van Bureau LBP/Sight trekt de staatssecretaris de volgende conclusie: Op grond van deze inzichten concludeer ik dat de huidige norm voor geluidhinder van windturbines (47 db-lden en 41 db-lnight) en het bijbehorende reken- en meetvoorschrift voldoen en geen wijzigingen behoeven. Laagfrequent geluid wordt, zo blijkt uit de brief van de staatssecretaris, bij windturbines in samenhang met hogere frequenties gehoord en niet afzonderlijk hiervan. Hiervan wordt aangegeven dat laagfrequent geluid van windturbines kan worden gemeten en beoordeeld met het daarvoor gangbare akoestische instrumentarium. Zoals uit de conclusie blijkt is, als aan de huidige norm voor geluidhinder voor windturbines wordt voldaan, geen sprake van onaanvaardbare hinder door laagfrequent geluid. Welke rol spelen trillingen, opgewekt door windturbines, in lucht en bodem bij de productie van afgestraald geluid in grond en grondwater? - Door technisch adviesbureau Ecofys is er een geluidonderzoek uitgevoerd. Hierin is gerekend met een worst-case bodemfactor. De berekening van het verwachte aantal ernstig gehinderden vindt plaats door de Lden geluidscontouren te combineren met informatie over woningen en percelen met bouwrecht in de omgeving. TNO heeft op basis van dosis-effectrelaties van windturbinegeluid het te verwachten percentage ernstig gehinderden binnenshuis bepaald. Het begrip gehinderden betekent hier personen die in bepaalde mate een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid ervaren, als gevolg van een bepaalde blootstelling aan geluid. Uit deze analyse blijkt dat er geen woningen binnen de Lden 47dB(A) en Lnight 41dB(A) contour liggen. Hierdoor voldoet het windpark aan de wet- en regelgeving. Over trillingen zegt advies- en ingenieursbureau Tauw in het MER het volgende: In Nederland worden meer en meer windturbines geplaatst met een vermogen in de orde grote van 3-6 MW. Projectervaring op deze locaties leert dat er tijdens het bouwen sprake kan zijn van hinderlijke trillingen tot een afstand van meter. Metingen hebben aangetoond dat, tijdens de gebruiksfase, er op een afstand van meter van een turbine nog sprake kan zijn van merkbare trillingen. Op een afstand van ongeveer 400 meter zijn trillingen uit te sluiten. Op basis van deze generieke projectervaring, opgedaan elders in Nederland, kan worden vastgesteld dat effecten door trillingen op de dichtstbijzijnde bewoning buiten de sfeer van de inrichting is uit te sluiten. In welke mate zal afgestraald geluid afkomstig van trillingen via de fundatie woningen binnendringen en middels de wanden geluid afstralen? - Hierover zegt advies- en ingenieursbureau Tauw in het MER het volgende: In Nederland worden meer en meer windturbines geplaatst met een vermogen in de orde grote van 3-6 MW. Projectervaring op deze locaties leert dat er tijdens het bouwen sprake kan zijn van hinderlijke trillingen tot een afstand van meter. Metingen hebben aangetoond dat, tijdens de gebruiksfase, er op een afstand van meter van een turbine nog sprake kan zijn van merkbare trillingen. Op een afstand van ongeveer 400 meter zijn trillingen uit te sluiten. Op basis van deze generieke projectervaring, opgedaan elders in Nederland, kan worden

9 vastgesteld dat effecten door trillingen op de dichtstbijzijnde bewoning buiten de sfeer van de inrichting is uit te sluiten. Wat is de maximale geluidsdruk, zowel binnen als buiten de woning, voor omwonenden t.g.v. windturbines en met welke duur en frequentie komt deze voor? - Door technisch adviesbureau Ecofys is er een geluidonderzoek uitgevoerd. Hierin staan de Lden-contouren voor de omgeving van het windpark aangegeven. De norm zegt dat het geluid van windmolens, gemeten op de gevel van omliggende woningen, gemiddeld genomen per jaar maximaal 47 db(a) mag zijn. Dat is de Lden-norm. Voor de nacht geldt een strengere norm van gemiddeld 41 db(a). Dat is de Lnight-norm. Deze norm is vastgesteld door de overheid als zijnde een acceptabel geluidsniveau. Uit het geluidsonderzoek blijkt dat omliggende woningen bij windpark Koningspleij buiten deze geluidscontouren vallen. Het geluid, gemeten op de gevel van de woningen, is dus gemiddeld minder dan Lden 47 db(a) en Lnight 41 db(a). Uit de praktijk blijkt dat deze normen ertoe leiden dat de overgrote meerderheid van de omwonenden van windmolens geen geluidsoverlast ervaart. Bij omwonenden die wel geluidoverlast ervaren, speelt vaak onder meer ook mee hoe zij principieel tegenover windmolens staan. Dat blijkt uit onderzoek door het RIVM. Wie principieel tegen windmolens is, stoort zich sneller aan het aangezicht en ook geluid. Welke van de bekende gezondheidsklachten (slaapproblemen, duizeligheid, angststoornissen, prikkelbaarheid, depressies, concentratie- en leerproblemen, en tinnitus (oorsuisen))zijn uit te sluiten in de Arnhemse situatie? Welke zijn te voorkomen in de Arnhemse situatie? - Advies en ingenieursbureau Tauw gaat in het MER uitvoerig in op het aspect gezondheid van omwonenden van het windpark. De conclusie is dat het gebied een (zeer) goede milieugezondheidskwaliteit heeft. Buiten de geluidscontouren van het windpark verandert deze milieugezondheidskwaliteit niet. Een direct verband tussen gezondheidsklachten en windmolens is niet aangetoond. Gezondheidsklachten kunnen wel ontstaan als de perceptie van het windpark door bijvoorbeeld omwonenden negatief is. Om deze perceptie minder of niet negatief te laten zijn, zijn maatregelen denkbaar zoals het instellen van een omgevingsraad. Energiecoöperatie REIJE is voornemen een dergelijke omgevingsraad op te zetten. Wat zal vanuit de exploitant gedaan worden als zich wel klachten voordoen? - Energiecoöperatie REIJE is voornemens een omgevingsraad op te zetten. Deze bestaat bij voorkeur uit een brede vertegenwoordiging uit de directe en wijdere omgeving. Eén van de functies van deze omgevingsraad kan zijn om de leefbaarheid tijdens en na de bouw van de windmolens te bewaken. De omgevingsraad borgt direct contact tussen de omgeving en initiatiefnemers. Daarnaast is er de mogelijkheid tot handhaving door het bevoegd gezag (de gemeente Arnhem) als daar op basis van klachten aanleiding voor zou zijn. Wat zijn mogelijke risico s van slagschaduw voor omwonenden? - Door technisch adviesbureau Solidwinds is er een slagschaduwonderzoek uitgevoerd. In dit onderzoek wordt voor een aantal typen windturbines de hoeveelheid te verwachten veroorzaakte slagschaduw op de omgeving weergegeven. Daarnaast geeft het onderzoek het te verwachten effect van een stilstandvoorziening weer. Deze stilstandvoorziening dient te worden ingebouwd om aan de slagschaduwnorm te kunnen voldoen. Uit het onderzoek van Solidwinds blijkt dat de stilstandvoorziening gemiddeld 13 uur per jaar moet worden ingezet om aan de slagschaduwnorm te voldoen. Dit is berekend aan de hand van de worst case-turbine. Het exacte aantal uren dat de stilstandvoorziening moet worden ingeschakeld, wordt duidelijk als er uit de vergunde brandbreedte een turbine is gekozen. De gezondheidsrisico s zijn meegenomen in de vaststelling van de norm. Slagschaduwberekeningen zijn door Solidwinds uitgevoerd conform wettelijke richtlijnen zoals beschreven in artikel 3.12 van het Activiteitenbesluit; ten behoeve van het voorkomen of beperken van slagschaduw en lichtschittering is de windturbine voorzien van een automatische stilstandvoorziening die de windturbine afschakelt indien slagschaduw optreedt ter plaatse van gevoelige objecten voorzover de afstand tussen de windturbine en de gevoelige objecten

10 minder dan 12 maal de rotordiameter bedraagt en gemiddeld meer dan 17 dagen per jaar gedurende meer dan 20 minuten per dag slagschaduw kan optreden en voorzover zich in de door de slagschaduw getroffen uitwendige scheidingsconstructie van gevoelige gebouwen of woonwagens ramen bevinden. De in het artikel beschreven kritische schaduwduur wordt als volgt vertaald naar een maximaal aantal hele slagschaduwuren per jaar: 17 maal 20 minuten bedraagt 340 minuten, welke overeenkomen met 5,7 uur. Afgerond naar boven bedraagt het kritische aantal hele slagschaduwuren per jaar 6 uren. De gehanteerde interpretatie en afronding naar boven op een heel aantal uren maken dat de gehanteerde norm strenger is dan de wettelijke norm. Technologie - Luchtwerveling rondom de windturbines zal niet waarneembaar zijn. De windturbines staan wel op voldoende afstand van elkaar om elkaars windvang niet te veel te beïnvloeden. n? Produktieverlies tweede en derde? (Opm: Dan moet je de opstelling maximaliseren. Verlies kan zitten tussen de 1 tot 10%.) - Door technisch adviesbureau Solidwinds is onderzocht wat de verwachten energieopbrengst is van het windpark. Dat is afhankelijk van het uiteindelijk te kiezen type windturbine, maar ligt volgens Solidwind tussen minimaal MWh per jaar en maximaal MWh per jaar. slagschaduw? - De stilstandvoorziening zorgt ervoor dat de windmolen vrijwel onmiddellijk stilstaat om te zorgen dat de hoeveelheid slagschaduw binnen de norm blijft. Waait het wel vaak en hard genoeg? Berichten wijzen veelvuldig op een zeer matige windsnelheid in het binnenland. - Voldoende windaanbod is een voorwaarde vanuit de initiatiefnemers om te exploiteren. Met een moderne windturbine verwachten de initiatiefnemers van Windpark Koningspleij voldoende energie te kunnen opwekken voor een positieve exploitatie. Door technisch adviesbureau Solidwinds is onderzocht wat de verwachten energieopbrengst is van het windpark. De gemiddelde windsnelheid op ashoogte waarmee rekening kan worden gehouden, ligt tussen 6,3 en 6,7 meter per seconde. - Technisch adviesbureau Solidwinds heeft onderzoek gedaan naar de externe veiligheid. Daarbij is ook rekening gehouden met bladbreuk en de maximale potentiële gevolgen daarvan. Meer daarover staat in het onderzoeksrapport Studie externe veiligheid van Solidwinds. Vanaf pagina 14 in dit rapport gaat het over de risicocontouren waarbij ook bladbreuk aan de orde komt. Een toevoeging: het komt zeer zelden voor dat een windmolenblad afbreekt. Windmolens moeten gecertificeerd worden om te voldoen aan een groot aantal veiligheidseisen. Dit zorgt ervoor dat de kans een blad afbreekt zeer, zeer klein is. Economie wat verdient de burger? Wat is de business case?) ook rekening houden met levensduur, onderhoudskosten, garantie. - Met al deze aspecten wordt in de business case rekening gehouden. Als het rendement niet voldoende positief is, zullen bijvoorbeeld banken ook niet helpen het windpark te financieren. De burger van Arnhem verdient ook aan windpark Koningspleij door via coöperatie REIJE te participeren in het windpark. Overigens is rekening houden met dalende EU-subsidies niet aan de orde, want de EU verstrekt geen subsidie aan windmolens. De initiatiefnemers van het windpark vragen alleen de SDE+-subsidie aan die wordt verstrekt door het ministerie van Economische Zaken.

11 - Planschade is de schade die mensen lijden doordat zij in een planologisch nadeliger positie zijn gekomen. Er wordt bijvoorbeeld in de directe omgeving in afwijking van de bestemmingsplanregels een woonwijk of een snelweg, een brug of een windmolen gebouwd waardoor de woning in waarde vermindert. De juridische grondslag voor planschade is artikel 6.1 Wet ruimtelijke ordening. De procedure voor het vragen van planschade, de schade zoals waardedaling van woningen, is gekoppeld aan de ruimtelijke besluitvorming (het onherroepelijk worden van het bestemmingsplan). Op grond van deze besluitvorming wordt de realisatie van windmolens mogelijk gemaakt. Als dit tot planschade leidt, kan een planschadeverzoek worden ingediend bij de overheid die het besluit heeft genomen door middel van een schriftelijk verzoek. Voor de windmolens in Arnhem is de gemeente Arnhem hiervoor het aanspreekpunt. De definitieve planschade wordt door een bureau, door de overheden te benoemen, vastgesteld nadat een verzoek om planschade is ingediend. geplaatst kunnen worden? Bijvoorbeeld bedrijventerreinen/industrie, bijvoorbeeld op IPKW zelf? - Adviesbureau KEMA heeft in 2011 een haalbaarheidsstudie voor de gemeente Arnhem gedaan voor windparken in de gemeente. Hieruit is gebleken dat de locatie van windpark Koningspleij geschikt is hiervoor. - Den Haag oftewel de landelijke overheid ontvangt geen geld vanuit het windpark. De winst voor de landelijke overheid is dat windpark Koningspleij een bijdrage levert aan het behalen van de doelstellingen voor duurzame energie. - Voor afnemers van stroom uit windpark Koningspleij gelden geen andere tarieven of belastingen dan voor afnemers van stroom uit bijvoorbeeld kolen- of gascentrales. - Het is als burger (kleinverbruiker) mogelijk om deel te nemen in de ontwikkeling van de molens. Voor deze deelname is er gekozen voor een financiële deelname. Dit betekent dat je een windcertificaat kan kopen, in de volksmond ook wel bekend als een windaandeel. Op deze investering wordt een financieel rendement uitgekeerd, gedurende de looptijd van de molen. - Burgers kunnen via de Energiecoöperatie Rijn en IJssel participeren in het windpark. De molens levert voor de burgers de volgende financiële voordelen op: 1. Als men financieel participeert, dan geeft dit een financieel rendement op de inleg. 2. Er wordt een omgevingsfonds ingericht. Met de gelden uit dit fonds gaan projecten ter verbetering van de omgeving rondom de molens uitgevoerd worden. De besteding van deze gelden wordt in overleg met de omgeving vastgesteld. Hier hebben de omwonende dus baat bij. Tenslotte is er nog een andere opbrengst mogelijk: men kan lokale groene stroom afnemen. Komt er een bijsluiter Financieel Product bij de participatie in de windmolen? - De Energiecoöperatie Rijn en IJssel gaat er zeker een maken. Dit geeft duidelijkheid naar de potentiële participanten. Op dit moment is de coöperatie bezig met het vormgeven van deze bijsluiter. Wat is investering en wat het rendement? Wat zijn de belangen en financiële voordelen van de betrokken partijen? - De belangrijkste betrokken partij zijn de participanten. Dit zijn de mensen (burgers) die een windcertificaat gekocht hebben. Op deze inleg maken zij een financieel rendement. Dit financiële model en de verwachte rendementen zullen beschreven worden in de financiële bijsluiter.

12 - Nog niet alle gegevens zijn bekend om een precieze inschatting op het rendement te kunnen maken. Denk hierbij aan welk type windturbine er gekozen gaat worden, definitieve ashoogte, lengte van de wieken etc. Dat zijn keuzes die in de loop van de tijd nog gemaakt gaan worden, maar wel van impact zijn op het rendement. - Dat neemt niet weg dat we al wel een verwachting hebben. Op basis van ervaringen uit andere projecten gaan we uit van een minimaal gemiddeld rendement van 6%. Stadseiland tegenover 145 meter hoge windmolens zijn niet meer te verkopen [volgens de bewoners]. Zelfs nu verkopen zal moeilijk zijn zolang de plannen voor windmolens zo dicht bij het appartementen gebouw niet van tafel gaan of worden gewijzigd. - Huizen blijven verkoopbaar. Er is ook onderzoek gedaan naar de transacties van woningen in de nabijheid van windturbines (waaruit ook de verkoopbaarheid naar voren komt). Veranderingen in de omgeving kunnen van invloed zijn op de waarde van de woning. Denk aan nieuwbouw, een gewijzigd bestemmingsplan, of de bouw van (een) windturbine(s). De Rijksoverheid heeft onderzoek laten doen naar planschade en waardedaling van woningen in de omgeving van windturbines. Dit onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat in de praktijk de schade beperkt is. Ook de Vrije Universiteit en Universiteit van Amsterdam hebben onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Hieruit blijkt dat de plaatsing van een windmolen binnen een straal van twee kilometer van de woning kan zorgen voor een beperkt lagere woningprijs. De (mogelijke) daling ligt gemiddeld tussen de 1,4 en 2,3% ten opzichte van vergelijkbare woningen zonder windmolen in de buurt. Een tweede windmolen zorgt overigens niet voor een extra daling. Planschade is de schade die mensen lijden doordat zij in een planologisch nadeliger positie zijn gekomen. Er wordt bijvoorbeeld in de directe omgeving in afwijking van de bestemmingsplanregels een woonwijk of een snelweg, een brug of een windmolen gebouwd waardoor de woning in waarde vermindert. De juridische grondslag voor planschade is artikel 6.1 Wet ruimtelijke ordening. De procedure voor het vragen van planschade, de schade zoals waardedaling van woningen, is gekoppeld aan de ruimtelijke besluitvorming (het onherroepelijk worden van het bestemmingsplan). Op grond van deze besluitvorming wordt de realisatie van windmolens mogelijk gemaakt. Als dit tot planschade leidt, kan een planschadeverzoek worden ingediend bij de overheid die het besluit heeft genomen door middel van een schriftelijk verzoek. Voor de windmolens in Arnhem is de gemeente Arnhem hiervoor het aanspreekpunt. De definitieve planschade wordt door een bureau, door de overheden te benoemen, vastgesteld nadat een verzoek om planschade is ingediend. dit project dan haalbaar zijn? - Windpark Koningspleij ontvangt geen subsidies van de EU. De enige subsidie die voor de windmolens wordt aangevraagd, is de SDE+-subsidie. Deze wordt verstrekt door het ministerie van Economische Zaken. De opbrengst van een windmolen wordt bepaald door de verkoop van de opgewekte elektriciteit en de kosten voor de investering en exploitatie van de windmolens. De prijs van een kwh wordt bepaald door de marktprijs voor elektriciteit eventueel aangevuld met subsidie (Stimulering Duurzame Energie, SDE) van het ministerie van Economische Zaken. Het Nederlandse subsidiestelsel is erop gericht een voorspelbare vergoeding te bieden zodat voor de ondernemers in windenergie zicht is op een haalbare business case. Er wordt derhalve een vergoeding per kwh vastgesteld die ondernemers als uitgangspunt kunnen aanhouden en waarbij een rendabele investering mogelijk is. De hoogte van de subsidie in die vergoeding is afhankelijk van de marktprijs. Stijgt de marktprijs van elektriciteit, dan daalt de subsidiebijdrage en omgekeerd. Onder een minimum marktprijs compenseert de subsidie echter niet meer. Als de marktprijs hoger is dan de vastgestelde vergoeding wordt geen subsidie meer verstrekt. lende onderdelen? Wordt er rekening

13 gehouden met hoge onderhoudskosten en garantie e.d? - Windturbines hebben een minimale technische levensduur van 20 jaar. In de business case voor windparken wordt uitgegaan van een minimale operationele periode van 15 jaar. Daarbij wordt rekening gehouden met alle te verwachte kosten voor die jaren, zoals onderhoud. km. Daaronder vallen dan heel veel huizen bij deze windmolens? nancieel, wordt er rekening gehouden met daling van woningprijzen in het plan? Zal het zich voordoen? Compenseren? Planschade? Wordt daar iets mee gedaan door Pleij bv? De waarde van woningen zal dalen [volgens de bewoners]. Wat is de te verwachten daling voor woningen in Stadseiland? Hoe worden bewoners hiervoor gecompenseerd? Woningeigenaren zullen planschade claimen. Hoe gaat Pleij B.V. hiermee om? Hoe kan Pleij B.V. aantonen in staat te zijn planschades uit te keren en woningeigenaren voor waardedaling te compenseren? - Huizen blijven verkoopbaar. Er is ook onderzoek gedaan naar de transacties van woningen in de nabijheid van windturbines (waaruit ook de verkoopbaarheid naar voren komt). Veranderingen in de omgeving kunnen van invloed zijn op de waarde van de woning. Denk aan nieuwbouw, een gewijzigd bestemmingsplan, of de bouw van (een) windturbine(s). De Rijksoverheid heeft onderzoek laten doen naar planschade en waardedaling van woningen in de omgeving van windturbines. Dit onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat in de praktijk de schade beperkt is. Ook de Vrije Universiteit en Universiteit van Amsterdam hebben onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Hieruit blijkt dat de plaatsing van een windmolen binnen een straal van twee kilometer van de woning kan zorgen voor een beperkt lagere woningprijs. De (mogelijke) daling ligt gemiddeld tussen de 1,4 en 2,3% ten opzichte van vergelijkbare woningen zonder windmolen in de buurt. Een tweede windmolen zorgt overigens niet voor een extra daling. Planschade is de schade die u lijdt doordat u in een planologisch nadeliger positie bent gekomen. Er wordt bijvoorbeeld in uw directe omgeving in afwijking van de bestemmingsplanregels een woonwijk of een snelweg, een brug of een windmolen gebouwd waardoor uw woning in waarde vermindert. De juridische grondslag voor planschade is artikel 6.1 Wet ruimtelijke ordening. De procedure voor het vragen van planschade, de schade zoals waardedaling van woningen, is gekoppeld aan de ruimtelijke besluitvorming (het onherroepelijk worden van het bestemmingsplan). Op grond van deze besluitvorming wordt de realisatie van windmolens mogelijk gemaakt. Als dit tot planschade leidt, kan een planschadeverzoek worden ingediend bij de overheid die het besluit heeft genomen door middel van een schriftelijk verzoek. Voor de windmolens in Arnhem is de gemeente Arnhem hiervoor het aanspreekpunt. De definitieve planschade wordt door een onafhankelijk bureau, door de overheden te benoemen, vastgesteld nadat een verzoek om planschade is ingediend. Daarnaast is er voor inwoners de mogelijkheid om via energiecoöperatie REIJE te participeren in het windpark, zodat zij er ook een financieel rendement op hebben. Wat kost een kwh zonder subsidie? - In de bepaling van de SDE+-subsidie voor 2017 van het ministerie van Economische Zaken wordt gerekend dat een kwh gemaakt door een windmolen in een windgebied zoals dat van windpark Koningspleij 8,5 cent kost om te maken. Omgeving - In het MER beschrijft advies- en ingenieursbureau Tauw hoe met de fundering van de windmolens rekening kan worden gehouden met de samenstelling van de bodem. Dit leidt niet tot belemmeringen. De gesteldheid van de bodem is goed in beeld gebracht en daar wordt met de bouw van de windmolens rekening mee gehouden. - Hier wordt in het MER aandacht aan besteed.