De Lokale en Nationale Monitor Gezondheid Door uniform onderzoek gerichter gezondheidsbeleid

Transcriptie

1 De Lokale en Nationale Monitor Gezondheid Door uniform onderzoek gerichter gezondheidsbeleid

2 Wat is de Lokale en Nationale Monitor Gezondheid? Om goed gezondheidsbeleid te maken, is inzicht nodig in de gezondheid en gezondheidsbeleving van de burgers. Hiervoor is het nodig om die gegevens regionaal, landelijk en in de tijd met elkaar te kunnen vergelijken. De Lokale en Nationale Monitor Gezondheid maakt dat mogelijk. In de Monitor Gezondheid verzamelen GGD en en thuiszorgorganisaties op vergelijkbare wijze de gezondheidsinformatie. Gemeenten, provincies en rijk kunnen zo een beeld krijgen of het gevoerde beleid zijn vruchten afwerpt. Ook kunnen de gegevens gebruikt worden als basis voor nieuwe beleidsplannen en bij het vaststellen van prioriteiten.

3 De Lokale en Nationale Monitor Gezondheid bestaat uit: de Monitor Jeugdgezondheid (over kinderen van 0 tot 19 jaar) de Monitor Volksgezondheid (over volwassenen van 19 tot 65 jaar) de Monitor Gezondheid Ouderen (over ouderen van 65 jaar en ouder) De Lokale en Nationale Monitor Gezondheid is een samenwerkingsverband tussen het RIVM, GGD Nederland, ActiZ, GGD en en thuiszorgorganisaties in opdracht van het ministerie van VWS. De organisaties hebben met elkaar afspraken gemaakt over het gebruik van de verzamelde gegevens voor het uitvoeren van lokale en nationale surveillancetaken. Wat levert de Lokale en Nationale Monitor Gezondheid op? De gegevens in de Monitor Gezondheid kunnen op termijn bijdragen aan inzicht in het gevoerde lokale en landelijke gezondheidsbeleid. Op basis van onder meer gegevens over gezondheid en risicofactoren van de bevolking, kunnen beleidsmakers, hun plannen beter afstemmen op trends en ontwikkelingen en nieuwe keuzes maken voor preventie, zorg en beleid. Hoe werkt de Lokale en Nationale Monitor Gezondheid? GGD en en JGZ-afdelingen van thuiszorgorganisaties verzamelen via enquêtes en registraties op eenzelfde manier gegevens over de fysieke, mentale en sociale gezondheid van de lokale bevolking. De Lokale en Nationale Monitor Gezondheid. Carolien van den Brink, projectleider Monitor Gezondheid RIVM: Het is een basis voor het maken van het lokale gezondheidsbeleid De Lokale en Nationale Monitor Gezondheid is een belangrijke informatiebron voor gemeenten. Zij kunnen hun staat van gezondheid bepalen en spiegelen aan andere gemeenten, regio s en landelijke cijfers en trends. Hoe doen we het? Gaan we mee in de stroom of zijn we juist tegengesteld? Voor de lokale nota s volksgezondheid is het van belang die regionale en landelijke cijfers te hebben. Daar vragen gemeenten ook om, is onze ervaring. Het is een basis voor het maken van het lokale gezondheidsbeleid. Moeten we actie ondernemen? Speelt dat gezondheidsprobleem in onze gemeente ook regionaal? Dan kun je misschien als buurgemeenten krachten bundelen. De Nationale Monitor levert niet alleen materiaal voor het lokale gezondheidsbeleid, maar ook voor de VTV s, en de preventienota van VWS. De Monitors zijn belangrijke input voor de preventiecyclus. Je kunt er het gezondheidsbeleid door de jaren heen mee volgen. Wat is er terecht gekomen van maatregelen? Dat lees je mede af aan die Monitors. Daarnaast staat de Monitor Gezondheid voor kwaliteitsonderzoek. De standaardvraagstellingen zijn goed onderbouwd en uitgetest. Je hebt goed spul in handen. Het is ook efficiënt voor gemeenten: de vragen liggen er. En omdat iedereen dezelfde vragenlijsten gebruikt, is het vergelijkbaar.

4 Standaardvraagstellingen Hiervoor zijn voor ruim veertig onderwerpen standaardvraagstellingen ontwikkeld. Er zijn standaardvragen voor verschillende indicatoren. Voorbeelden zijn het percentage jeugdige rokers, het percentage mensen dat zich eenzaam voelt of het percentage kinderen met overgewicht. Over de standaardvraagstellingen is afgesproken dat als een GGD of thuiszorgorganisatie een vraag opneemt over een bepaald onderwerp, daar altijd de standaardvraagstelling voor wordt gebruikt. Door het consequent gebruiken van standaardvraagstellingen is vergelijking van lokale, regionale en landelijke gegevens mogelijk. Er zijn onder meer standaardvraagstellingen gemaakt voor: Alle Monitors: alcoholgebruik, chronische aandoeningen, lengte en gewicht (BMI), lichaamsbeweging, roken, sociale veiligheid, kwaliteit van leven Jeugdgezondheid: pesten, drugsgebruik, functioneren in opleiding/school, psychosociale gezondheid, opvoeding en opvoedingsondersteuning Volksgezondheid en Gezondheid Ouderen: binnenmilieu, eenzaamheid, huiselijk geweld, mantelzorg, zorggebruik Alleen Gezondheid Ouderen: regie over eigen leven, sociaal netwerk, beperkingen in huishoudelijke activiteiten in het dagelijks levens (HDL) en vervoer Op zijn alle onderwerpen en de daarbij behorende standaardvraagstellingen te vinden. Ter ondersteuning van GGD en en thuiszorgorganisaties bij het lokaal onderzoek en voor het uitwisselen van gegevens is de website ontwikkeld. Op de website voegen GGD en en thuiszorgorganisaties hun onderzoeksresultaten toe. De organisaties kunnen via de site altijd over hun eigen gegevens beschikken. De geplaatste informatie kan door derden alleen met toestemming worden geraadpleegd. Alle beschikbare regionale datasets vormen tezamen de landelijke dataset. Deze dataset is voor alle deelnemende GGD en en thuiszorginstellingen via de website beschikbaar. De gezamenlijke input maakt het mogelijk landelijke overzichten op te stellen over gezondheid. Welke voordelen heeft de Lokale en Nationale Monitor Gezondheid? Lokale voordelen Gemeenten hebben met de Monitor Gezondheid een belangrijk instrument in handen om het lokaal gezondheidsbeleid vorm te geven. Zo kunnen zij de informatie gebruiken bij het maken van de nota lokaal gezondheidsbeleid. Ook is het een bron voor het Wmo-, jeugd- en ouderenbeleid. Verder zijn lokale gegevens te vergelijken met die van andere gemeenten en met regionale en landelijke cijfers. Hierdoor is het mogelijk het lokale beleid af te stemmen op trends en ontwikkelingen. GGD en kunnen bijvoorbeeld het lokale percentage rokers vergelijken met het landelijke aantal. De verzamelde gegevens in een Monitor Gezondheid worden in een aantal regio s door de GGD opgenomen in een regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (rvtv). Deze regionale VTV brengt de lokale en regionale gezondheidssituatie in kaart.

5 , De Monitor Jeugdgezondheid. Henriëtte Hoeven, projectleider E-MOVO 2007 / epidemioloog GGD Gelre-IJssel: Het is presenteren op maat Bij de evaluatie van E-MOVO 2003 bleken gemeenten invloed te willen op de inhoud van de vragenlijst. Die was in 2003 namelijk standaard. Bij de Monitor in 2007 hebben ze vragen toegevoegd. Die verschilden per gemeente. Bij de voorbereiding van de vragenlijsten waren naast de ambtenaren volksgezondheid, ook die van jeugd, sport, Wmo en van onderwijs betrokken. Omdat zij allemaal te maken hebben met de doelgroep. Er waren vooral aanvullende vragen over internetgebruik, digitaal pesten en waar jongeren hulp en informatie zoeken. Die laatste info komt gemeenten van pas bij de invulling van de Centra voor Jeugd en Gezin. De gemeenten van de Oost-Veluwe sloegen de handen ineen en dienden een gezamenlijke vragenlijst in. De reden was dat zij op deze manier resultaten met elkaar konden vergelijken. De presentatie van de uitkomsten vond in de subregio s Noord-Veluwe en Achterhoek voor alle wethouders van deze gemeenten plaats. Andere gemeenten waren apart. Wat ze gepresenteerd willen krijgen, verschilt. De een wil de belangrijkste uitkomsten op een rijtje, een ander wil concrete adviezen. Het is presenteren op maat, naast de standaard informatie die we geven zoals een vergelijking tussen gemeenten in de regio. Monique te Wierik, beleidsmedewerker jeugd/onderwijs gemeente Apeldoorn: De Monitor helpt in de prioritering van beleid. De vorige E-MOVO uit 2003 gaf een schrikbarende alcoholproblematiek te zien. Daar is beleid op gezet en in E-MOVO 2007 zie je positieve resultaten. Je kunt de effecten van het beleid volgen. De gegevens van 2007 geven bijvoorbeeld een stijging van psychische problemen aan en problemen in de seksuele beleving, bijvoorbeeld met loverboys. Deze uitkomsten en mogelijke interventies bespreken we in de klankbordgroep zorg, waar diverse instanties in vertegenwoordigd zijn, zoals Bureau Jeugdzorg, JGZ, maatschappelijk werk en onderwijs. De Monitor Volksgezondheid van de G4: Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Amsterdam Ad van Dijk, epidemioloog GGD Den Haag en coördinator G4 Gezondheidsenquête: Een kwart van de enquêtevragen is door iedere stad lokaal ingekleurd Als G4 hebben wij een gezondheidsenquête, een Monitor Volksgezondheid voor volwassenen. Dat wilden we omdat de problematiek van de vier grote steden nogal verschilt met die van de rest van het land, denk alleen maar aan het hoge percentage migranten. We wilden het ook zo veel mogelijk samen doen om gegevens te kunnen vergelijken. Een speciale werkgroep bestaande uit onderzoekers van de GGD uit de vier steden heeft die enquête voorbereid. Een kwart van de enquêtevragen is door iedere stad lokaal ingekleurd. De enquête is nu voor het eerst gehouden en vormt straks, als de resultaten bekend zijn, ook de input voor de Haagse Gezondheidsmonitor. Die Haagse Monitor geeft op basis van diverse gegevens, waaronder de G4-enquête, een beeld van de gezondheidssituatie in Den Haag. De Monitor bepaalt uiteindelijk weer wat er in een eventuele volgende G4-gezondheidsenquête gaat komen.

6 Landelijke voordelen De Monitor Gezondheid is een belangrijk instrument in de preventiecyclus gezondheidsbeleid (zie figuur 1). In de Wet publieke gezondheid is vastgelegd dat het Rijk elke vier jaar een nota opstelt met de landelijke prioriteiten op het gebied van de collectieve preventie. De prioriteiten zijn vastgesteld op basis van de Volkgezondheid Toekomst Verkenningen (VTV) van het RIVM, die om de vier jaar de gezondheidssituatie in Nederland beschrijven. In de landelijke preventienota Kiezen voor gezond leven zijn speerpunten van beleid benoemd en de gevolgen daarvan voor het lokale gezondheidsbeleid. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) ziet toe op de beleidsvorming en rapporteert hierover. Op deze wijze ontstaat een cyclisch proces waarin de VTV, de landelijke nota en de gemeentelijke nota s op elkaar voortbouwen. In de nabije toekomst kunnen ook regionale VTV s in deze cyclus meedraaien. Binnen deze preventiecyclus vormt de Monitor Gezondheid één van de informatiebronnen. Op lokaal niveau levert de Monitor Gezondheid informatie op voor de nota lokaal gezondheidsbeleid. Op landelijk niveau kunnen de rapportages vanuit de Monitor Gezondheid gebruikt worden voor bijvoorbeeld: VTV-2014 Preventienota Nationaal Kompas Volksgezondheid Nationale Atlas Volksgezondheid Kortom De Monitor is een uniforme verzameling gezondheidsgegevens van de bevolking op lokaal niveau De Monitor maakt vergelijking van lokale, regionale en landelijke gegevens mogelijk De Monitor levert gegevens op voor het maken van keuzes in preventie, zorg en beleid De Monitor vormt een basis voor lokaal en landelijk gezondheidsbeleid Samenhang met andere trajecten Vanuit de Monitor Gezondheid wordt zoveel mogelijk aansluiting gezocht met trajecten op het terrein van gezondheidsbeleid. Er is onder meer afstemming met de volgende trajecten: Jeugdmonitor (CBS, aangestuurd vanuit ministerie Jeugd en Gezin) Permanent Onderzoek Leefsituatie (POLS van CBS) Informatiebank Jeugdgezondheidszorg (RIVM) Digitalisering JGZ, EKD (GGD Nederland, ActiZ en VNG) Benchmark Jeugdgezondheid 0-19 jaar (vanuit ZonMwprogramma Beter Voorkomen) Gezondheidsbenchmark Grote Steden Beleid (vanuit RIVM) Ontwikkeling van OGGZ-indicatoren Monitor beleving van de leefomgeving (RIVM) (regionale) VTV (RIVM) Toezicht openbare gezondheidszorg (Inspectie voor de Gezondheidszorg) Indicatorenontwikkeling maatschappelijke verantwoording openbare gezondheidszorg (Programma Zichtbare Zorg IGZ)

7 VTV 2006 Zorgen voor de Gezondheid VTV 2002 Gezondheid op koers? Gefaseerd en gelaagd toezicht 2007 IGZ 2005 Openbare gezondheidszorg 2005 Figuur 1: Preventiecyclus (gebaseerd op VWS, 2007) Preventiecyclus Wet publieke gezondheid Gemeentelijke nota s Gemeentelijke nota s Rijksnota 2003 Langer gezond leven Rijksnota, 2006 Kiezen voor gezond leven De Monitor Gezondheid Ouderen. Rebecca Bareman, epidemioloog GGD West-Brabant: We betrekken de gemeenten in de rapportage van de resultaten We voeren de Monitor uit met de drie Brabantse GGD en en die van Zeeland. We ontwikkelen gezamenlijk een basislijst met vragen voor de belangrijkste gezondheidsthema s, die we kunnen monitoren. Daarnaast overleggen we in ieder geval met de ambtenaar volksgezondheid voor aanvullingen vanuit de gemeente. Standaard hebben we een tabellenboek, inclusief een samenvatting van de belangrijkste resultaten per gemeente, en een infokaart per thema. Bijvoorbeeld over eenzaamheid bij ouderen. We betrekken de gemeenten in de rapportage van de resultaten, zij lezen mee met de infokaarten. In die infokaart staat achtergrondinformatie die gemeenten kunnen gebruiken bij de eigen, gemeentelijke, cijfers. Resultaten verspreiden we niet alleen bij gemeenten, maar ook via onze website, de gezondheidsatlas en het regionaal kompas. Maar de presentatie verschilt per gemeente. We proberen iedereen op maat te bedienen. Juan Seleky, adviseur zorg- en ouderenbeleid gemeente Breda: We zien het als onze taak om de gegevens uit de Monitor breder kenbaar te maken. Daarom nodigden wij de GGD uit de Monitor te presenteren voor een breed gezelschap van organisaties betrokken bij ouderen. Dus niet alleen de gemeente, maar ook woningbouwverenigingen, zorginstellingen, welzijnorganisaties, consumentenorganisaties en ouderenbonden en de GGZ. Ook de lektor Gerontologie van de Avans Hogeschool hadden we uitgenodigd om een verbinding te leggen met onderwijs. Ons doel daarmee is antwoord krijgen op de vragen: komen de gegevens uit de Monitor overeen met jullie ervaringen, wat kunnen we er eventueel aan doen vanuit de eigen organisatie en wie is of zijn daar de meest aangewezen organisatie(s) voor?

8 Meer weten? Meer informatie over de Lokale en Nationale Monitor vindt u op Inhoudelijke vragen kunt u stellen via helpdesk-monitors@ggd.nl U kunt ook contact opnemen met één van de volgende contactpersonen: RIVM (Carolien van den Brink ) GGD Nederland (Martin de Vries ) ActiZ (Inge Steinbuch ) Aanmelden voor de gratis digitale nieuwsbrief Blik op de Monitors kan via monitors@ggd.nl Geïnteresseerden die een onderzoek willen uitvoeren met (een deel) van de landelijke gegevens, kunnen een verzoek indienen bij de Registratiecommissie Monitor Gezondheid via rc-monitors@ggd.nl 2009/03