nr.57 van BART CARON datum: 24 oktober 2016 aan GEERT BOURGEOIS Archeologische zones - Vaststelling

Transcriptie

1 SCHRIFTELIJKE VRAAG nr.57 van BART CARON datum: 24 oktober 2016 aan GEERT BOURGEOIS MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED Archeologische zones - Vaststelling Van 5 september tot en met 4 november 2016 organiseert het Agentschap Onroerend Erfgoed een openbaar onderzoek over de vaststelling van archeologische zones in Beveren, Gent, Grobbendonk, Herk-De-Stad, Holsbeek, Leuven, Lochristi, Lokeren, Lummen, Moerbeke, Nijlen, Oudenaarde, Rotselaar, Sint-Gillis-Waas, Sint-Niklaas, Wachtebeke. Het gaat over prehistorische sites en nederzettingenclusters in riviervalleien en alluviale vlakten. Het agentschap geeft op haar website duidelijk aan dat deze landschappen gedeeltelijk bedekt zijn met rivierslib en dat de archeologische sites daarom meestal zeer goed bewaard. Elke beschermings- of bewaarmaatregel van het archeologisch erfgoed wordt door mij enthousiast onthaald. Vanuit mijn bekommernis om het erfgoed in Vlaanderen maximale kansen te bieden, acht ik het nuttig om bij het beheren en beschermen van ons erfgoed steeds kritisch te blijven en de nodige kanttekeningen te maken. Het inzetten van deze het beheer- en beschermingsinstrumentarium uit het Onroerenderfgoeddecreet vraagt grondige reflectie en een weloverwogen inzet. Dit geldt ook voor het vaststellen van de archeologische inventaris. Immers, het vaststellen van de archeologische inventaris is een beheermaatregel in het kader van een stedenbouwkundige vergunningsaanvraag. Voor een goed in een vastgestelde archeologische zone, ben je verplicht om bij de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning een bekrachtigde archeologienota op te maken wanneer de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem 100m² of meer beslaat en de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 300m² of meer bedraagt. Dit geldt ook wanneer de betrokken percelen slechts gedeeltelijk gelegen zijn in een archeologische zone die vastgesteld is. Voor een verkavelingsvergunning ben je verplicht om een bekrachtigde archeologienota op te maken wanneer de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 300m² of meer bedraagt. Dit geldt ook wanneer de betrokken percelen slechts gedeeltelijk gelegen zijn in een archeologische zone die vastgesteld is. Met andere woorden, de gehanteerde oppervlaktecriteria zijn strenger dan deze bij de reguliere procedure. Uit bovenstaande blijkt heel duidelijk dat de rechtsgevolgen van de vastgestelde archeologische inventaris vooral en vrijwel uitsluitend op het beheer gericht zijn. Een vaststelling betekent niet dat er beschermingsvoorschriften in kader van het actief zorgbeginsel uit het decreet worden opgelegd.

2 Een bijkomende vaststelling bij het vaststellen van de archeologische inventaris, is dat de Vlaamse Regering bij de tweede principiële goedkeuring van het Onroerenderfgoeddecrreet op 10 februari 2012 aangaf dat de oppervlakte van de vastgestelde archeologische inventaris circa 2 procent van het Vlaams grondgebied zal vertegenwoordigen. Het bewuste document stelt letterlijk: Bovendien wordt verwacht op basis van de huidige kennis over het archeologisch patrimonium in Vlaanderen dat circa 2 procent van het Vlaamse grondgebied door de Vlaamse Regering zal worden aangeduid als archeologische zone.. Of, anders gezegd, in het Vlaams Gewest is er plaats voor zo n 270 km² aan vastgestelde archeologische zones. Uit bovenstaande elementen lijkt het mij evident dat waardevolle archeologische sites worden beschermd en archeologische zones, die bedreigd worden door stedenbouwkundig vergunde ingrepen, hun plaats vinden in een vastgestelde archeologische inventaris. Ik denk bijvoorbeeld aan gekende archeologische sites in de Centraal Archeologische Inventaris (CAI) in nog niet ontwikkelde woon- of industriegebieden. Het is een rationele keuze, dat wordt ingegeven door een bezorgde erfgoedreflex en het veronderstelde contigent (2%) voor de vastgestelde archeologische inventaris. De huidige procedure voor de vaststelling van archeologische zones in valleigebieden lijkt dan ook haaks te staan op de geformuleerde rationale benadering. Immers, het gaat hier wellicht in vele gevallen over agrarische gebieden of natuurgebieden, waar het aantal stedenbouwkundig vergunde ingrepen ook niet bijster hoog is. De meerwaarde van het creëren van een beheersmaatregel in het kader de aanvraag van stedenbouwkundige vergunningen in deze gebieden ontgaat mij dan ook volledig. Bovendien bevinden de genoemde sites zich zoals het agentschap zelf aangeeft onder een laag rivierslib, waardoor zeker niet alle bouwwerken noodzakelijker wijze de archeologische sporen zullen verstoren. Ik vrees vooral dat door het opnemen van deze sites in de vastgestelde archeologische inventaris het vooropgestelde contigent van 2% zal toenemen met archeologische zones, die in de toekomst weinig of niet met een procedure tot aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning in aanraking zullen. Kortom, de maatregel schiet zijn doel voorbij en ondertussen tikt het contingent van de vastgestelde archeologische inventaris verder aan. Door het vaststellen van de archeologische inventaris kunnen tevens schadelijke ingrepen voor het bewaren van deze sites, zoals een wijzigend beheer van de grondwatertafel in valleien, niet worden vermeden. Je kan je terecht de vraag stellen of hier niet beter voor het beschermingsinstrumentarium wordt gekozen i.p.v. een beheersmaatregel bij de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning. Naar aanleiding van het lopende openbaar onderzoek van prehistorische sitecomplexen in alluviale vlakten wens ik volgende vragen te stellen. 1. Houdt de minister vast aan de vooropgestelde 2% voor het vaststellen van de archeologische inventaris, zoals dat op 12 februari 2012 werd geformuleerd? Wat is de oppervlakte van de vastgestelde archeologische zones, na vaststelling van de sites, waarvoor momenteel het openbaar onderzoek loopt? 2. Omdat het vaststellen een beheersmaatregel is in het kader van de procedure voor de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning, neem ik aan dat er een analyse is gemaakt van het aantal aanvragen stedenbouwkundige vergunningen in de bewuste gebieden. Hoeveel aanvragen stedenbouwkundige vergunningen waren er in genoemde prehistorische sitecomplexen in alluviale gebieden geweest de voorbije twee jaar? Wat is het aantal aanvragen per hectare in de vast te stellen zones en hoe verhoudt zich dit tot het gemiddelde in Vlaanderen?

3 3. Zoals het agentschap zelf aangeeft bevinden veel archeologische sporen van de vast stellen archeologische zones onder een sliblaag. Hoeveel genoemde stedenbouwkundige ingrepen uit de voorbije twee jaar zouden hebben gewerkt? 4. Welke zijn de huidige ruimtelijke bestemmingen van de vast te stellen gebieden? 5. Hoeveel van de vast te stellen zones bevinden zich binnen een erkend natuurreservaat? Waarom zijn de beheersmaatregelen binnen een erkend natuurreservaat onvoldoende als beheersmaatregel voor deze prehistorische sites? 6. Is het beschermen van de prehistorische sitecomplexen in alluviale gebieden geen effectievere maatregel, dan opleggen van een beheersmaatregel, zoals het vaststellen in de archeologische inventaris? Wanneer zal de minister de meest waardevolle van deze prehistorische sites daadwerkelijk beschermen? 7. Hoeveel hectare aan gekende archeologische sites in de Centraal Archeologische Inventaris (CAI) bevinden zich in nog niet ontwikkelde woon- of industriegebieden? Wanneer zal de minister - in functie van het beheer van deze sites deze archeologische sites laten screenen? Wanneer kunnen de meest waardevolle van deze sites opgenomen worden in de vastgestelde archeologische inventaris?

4 GEERT BOURGEOIS MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED ANTWOORD op vraag nr. 57 van 24 oktober 2016 van BART CARON 1. De vooropgestelde 2% van de totale oppervlakte van Vlaanderen als Archeologische Zone wordt inderdaad gehandhaafd. De oppervlakte van de reeds vastgestelde Archeologische Zones van de historische stadskernen bedraagt momenteel ca. 60,87 km². Momenteel, aangezien bij de opmaak van de kaart van Gebieden waar Geen Archeologie (GGA) te verwachten valt reeds 647 zones als archeologievrij werden aangeduid in deze historische kernen, op basis van reeds uitgevoerd archeologisch onderzoek of waargenomen verstoringen. We kunnen verwachten dat bij elke nieuwe vaststelling van de GGA kaart deze totale oppervlakte verder afneemt. De totale oppervlakte van de voorstellen tot afbakening van de Archeologische Zones in de alluviale gebieden bedraagt ca. 68km², gespreid over 6 zones. Het grootste deel hiervan (ca. 39 km²), is gelegen in de Moervaartdepressie. Een derde thematisch traject Archeologische Zones omvat zes sites van de zogenaamde Bandkeramiek, de eerste neolithische cultuur die in onze streken begon rond 5000 v. Chr. De totale oppervlakte van deze zones bedraagt ca. 2,3 km². Ten slotte werden recent nog twee andere prehistorische sites opgenomen in het traject van de Archeologische Zones, gelegen binnen de perimeter van gebieden die zullen worden opgenomen in de vastgestelde landschapsatlas (ankerplaatsen). De oppervlakte hiervan bedraagt ca. 4,17 km 2. De totale oppervlakte van deze reeds vastgestelde Zones, en deze waarvoor een procedure loopt, bedraagt daarmee 139,42 km², of ca. 1,03% van de totale oppervlakte van Vlaanderen. 2. Er is geen dergelijke systematische analyse uitgevoerd. Er is echter, naast met het intrinsieke belang van deze zones als duidelijke verdichtingen in het weefsel van prehistorische sitecomplexen, wel rekening gehouden met de ruimtelijke druk op deze gebieden. Het agentschap volgt voor verschillende van deze gebieden, zoals de westelijke Moervaartdepressie, het gebied Varenheuvel, en de zone aangrenzend aan de Vrasenepolder, immers verschillende grootschalige projecten op die potentieel een grote impact zullen uitoefenen op het archeologisch bodemarchief. Het gaat daarbij om projecten in het kader van het Sigmaplan en daarmee samenhangend natuurbeheer, natuurcompensatieprojecten, etc. Het gebied Demervallei bevindt zich voor een groot deel in een bufferbekken. Ook in dat kader, en eveneens in functie van natuurbeheer, worden in die zone in de toekomst concrete werken verwacht. Deze werken zijn niet steeds van die schaal dat ze bij het reguliere preventief traject (buiten de Archeologische Zones) zouden gevat zijn. 3. Een kenmerk van de geselecteerde alluviale gebieden is inderdaad de aanwezigheid van afdekkende rivierafzettingen, die ervoor zorgen dat archeologische resten goed bewaard zijn en niet of weinig aangetast zijn door bv. landbouwactiviteiten. In het overgrote deel van de gebieden is deze afdekkende laag echter zeer dun, waardoor

5 bij de meeste bouwvergunningsplichtige bodemingrepen, deze sites wel aangetast zullen worden. 4. De huidige ruimtelijke bestemmingen van deze zones zijn divers. Het overgrote deel bestaat uit landbouwgebied (ca. 60% van de totale oppervlakte), daarnaast is ca. 22% groengebied, 4,3% recreatiegebied, 4,23% ontginningsgebied, 2,80% woongebied, 0,71% bedrijvenzone, en een klein percentage met andere bestemmingen. 5. Zoals u weet zijn natuurreservaten en natuurgebieden in het algemeen geen zones die bevroren zijn in de tijd. Natuurbeheer is zeker de laatste decennia een actief traject, met het oogpunt dikwijls gericht op het creëren van landschappelijke diversiteit en ecologische gradiënten. Hierbij komen eveneens zeer dikwijls bodemverstorende activiteiten aan te pas, zoals bv. afplaggen, de aanleg van poelen, ontbossing, etc. Het is duidelijk dat ook deze vormen van beheer dus een mogelijk vernielende impact hebben op archeologisch erfgoed, en in archeologisch gevoelige gebieden dan ook hetzij vermeden, hetzij geremedieerd dienen te worden middels onderzoek. 6. Er wordt inderdaad binnen dit thematisch traject ernaar gestreefd om de belangrijkste archeologische gebieden te beschermen als archeologische site. Dit traject is trouwens reeds lopende. Ik vermeld hierbij de bescherming van het prehistorisch sitecomplex van het Zennegat, dat reeds in 2014 werd beschermd, het prehistorisch sitecomplex van de Bergenmeersen in Wichelen, waar momenteel de definitieve bescherming van wordt voorbereid, en de site Herk-De-Stad Donk Oud Kerkhof, dat de kern vormt van de voorgestelde Archeologische Zone in de Demervallei, die momenteel voorlopig beschermd is als archeologische site en waarvan het openbaar onderzoek lopende is. Van elk van deze sites werd door het agentschap een evaluatie- en waarderingsonderzoek uitgevoerd. Het is inderdaad duidelijk dat ook in de andere voorgestelde Archeologische Zones, er nog beschermenswaardige archeologische sites gesitueerd zijn. Bij de screening van de Centrale Archeologische Inventaris, uitgevoerd door het agentschap en waarvan de resultaten zijn gepubliceerd in een onderzoeksrapport, zijn tot nog toe 16 sites herkend in de perimeter van de alluviale gebieden, die zeer waarschijnlijk beschermenswaardig zijn. Eén hiervan is het reeds genoemde site van Herk-De-Stad Donk- Oud Kerkhof. In functie van een bescherming dient echter steeds een evaluatie op het terrein uitgevoerd te worden, voor de afbakening van de site, en het vaststellen van de bewaringstoestand, en daarmee samenhangend, het bepalen van een goed beheer van de site. Momenteel werkt het agentschap aan een beschermingskalender, die als basis zal dienen voor de strategie van beschermingen als archeologische site voor de volgende jaren. Hierbij komen uiteraard verschillende thematische trajecten samen, o.a. dit van de alluviale gebieden. Hierbij zullen prioriteiten bepaald worden, in functie van enerzijds de beschikbare middelen om het nodige onderzoek uit te voeren, anderzijds parameters als het belang van de sites, ruimtelijke druk, en de problematiek van erosie van het bodemarchief. 7. De Centrale Archeologische Inventaris is een databank van archeologische waarnemingen, niet van afgebakende archeologische sites. Bij de screening van de CAI, die ik reeds vermelde, is wel een oplijsting gemaakt van mogelijke archeologische zones. Dit zijn echter alle zones die nog verder dienen geëvalueerd te worden, en afgebakend. Op deze vraag kan dus momenteel niet geantwoord worden.