problemen die niet van toepassing zijn, kan door zowel clinici als patiënten als ondoelmatig en overbodig worden ervaren.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "problemen die niet van toepassing zijn, kan door zowel clinici als patiënten als ondoelmatig en overbodig worden ervaren."

Transcriptie

1 1 Inleiding Therapieontrouw is een veelvoorkomend en een complex verschijnsel. Voor een breed scala aan verschillende soorten medicijnen worden hoge percentages therapieontrouwe patiënten gevonden. Een beter begrip van artsen en apothekers waarom therapieontrouw optreedt is daarom van groot belang. De veelheid aan potentiële oorzaken van therapietrouw, is echter geenszins bevorderlijk voor een eenduidig begrip van therapieontrouw. Het is daarbij verder onduidelijk welke factor voor welke patiënt doorslaggevend is. Een beter inzicht van de arts en de apotheker in persoonlijke factoren van individuele patiënten, biedt evenwel heldere aanknopingspunten om doelgerichte op de individuele patiënt afgestemde interventies te plegen om daarmee therapieontrouw terug te dringen. Hoewel veel artsen, apothekers en therapietrouw-onderzoekers zich ervan bewust zijn, dat voor verschillende patiënten er verschillende redenen zijn om therapieontrouw te zijn, blijft het voor veel clinici en onderzoekers bij het benoemen van dit probleem zonder daadwerkelijk interventies op maat te smeden. Nieuw onderzoek naar het toespitsen van interventies op individuele patiënten wordt op dit moment opgezet door leden van het Wetenschappelijk Platform Therapietrouwonderzoek Nederland. Het bestaande onderzoek richt zich echter vaak met name op de opvattingen van mensen over hun medicijngebruik. Deze worden in kaart gebracht met de zogenaamde "Beliefs about Medicines Questionnaire", afgekort als de BMQ. De BMQ meet het belang dat patienten hechten aan hun geneesmiddelgebruik (Bijvoorbeeld: Zonder mijn geneesmiddelen zou ik zieker zijn ) en de zorgen die patienten hebben over dezelfde geneesmiddelen (Bijvoorbeeld: Ik maak mij zorgen over de lange termijn effecten van mijn geneesmiddelen ). Hoewel de BMQ een succesvolle bijdrage heeft geleverd aan het beter begrijpen van therapietrouw, voorspelt de lijst niet meer dan 20-25% van de therapieontrouw. Ook andere aspecten spelen een rol zoals de kennis over het geneesmiddel, de relatie met de voorschrijver, daadwerkelijke ervaringen met geneesmiddelgebruik inclusief de praktische problemen die het geneesmiddelgebruik met zich meebrengt. Het meten van de concrete ervaringen van mensen met medicijngebruik, zoals ervaren bijwerkingen, kan daarom naast het meten van hun opvattingen bijdragen aan een beter inzicht in redenen van therapieontrouw van individuele patiënten. Hoewel verschillende onderzoekers uiteenlopende ervaringen met medicijngebruik hebben gemeten (bijvoorbeeld bijwerkingen of praktische problemen, zijn deze ervaringen niet eerder in samenhang en ook niet gelijktijdig met opvattingen over geneesmiddelen bestudeerd. Er ontbreekt een gestandaardiseerde vragenlijst. Hierdoor is het lastig om verschillende onderzoeken die verschillende soorten ervaringen hebben bestudeerd met elkaar te vergelijken. Tevens is het moeilijk om te besluiten welke ervaringen standaard onderzocht dienen te worden. Sommige mensen ervaren veel problemen, terwijl andere mensen juist weinig tot geen problemen ervaren. Een te korte vragenlijst waarin te weinig problemen zijn opgenomen kan leiden tot het onderschatten van problematiek en het negeren van belangrijke oorzaken van therapieontrouw. Een te lange vragenlijst met daarin heel veel

2 2 problemen die niet van toepassing zijn, kan door zowel clinici als patiënten als ondoelmatig en overbodig worden ervaren. Een potentiële oplossing is gelegen in een vragenlijst die enerzijds is gestandaardiseerd maar die anderzijds wordt toegespitst op individuele patiënten door alleen ervaren problemen uit te diepen. Met dit uitgangspunt werd de Tailored Medicine Inventory ontwikkeld (TMI). De TMI omvat drie secties te weten, ervaringen met betrekking tot (a) de werking, (b) de bijwerkingen en (c) de praktische problemen van het voorgeschreven medicijn. Met slimme 'routings' therapieontrouw werd aan patiënten alleen die vragen gesteld over ervaringen die voor hen van toepassing waren. In deze toolkit wordt stapsgewijs de ontwikkeling en toepassing van de TMI beschreven. Ter illustratie van de TMI wordt geput uit onderzoek met de TMI naar ervaringen van vrouwen die behandeld worden met hormoontherapie om terugkeer van eerder gediagnosticeerde en behandelde borstkanker te voorkomen. Adjuvante hormoontherapie wordt gedurende 5 jaar of langer aan vrouwen voorgeschreven die hormoongevoelige borstkanker hebben (gehad) en is bedoeld om terugkeer van borstkanker te voorkomen. Het doel van het beschrijven van deze stappen is om voor onderzoekers die de patiëntervaringen met betrekking tot andere medicijnen willen bestuderen, inzichtelijk te maken hoe ze tot een weloverwogen TMI kunnen komen. De volgende stappen worden daarbij gevolgd: (a) het bepalen van ervaringen die belangrijk zijn voor patiënten, (b) het instrument ontwikkelen om deze ervaringen te meten, de hierboven beschreven TMI, (c) ervaringen over eigenschappen van medicatie te meten.

3 3 Stap #1 Verzamel specifieke ervaringen rondom het medicijngebruik Literatuur & Online Focus Groepen met patiënten Stap #2 Patiëntervaringen instrument maken Ontwikkeling TMI Stap #3 Patiëntervaringen meten Patiëntervaringen met de TMI meten

4 4 Stap #1 Selecteer specifieke ervaringen medicijn Stap 1a Literatuur In Pubmed werd een literatuur 'search' gedaan. Er werd gezocht naar algemene literatuur aan de hand van de volgende drie zoekopdrachten: Experience OR preferences Or beliefs OR self-efficacy AND medication (adherence) AND questionnaire OR test OR instrument AND validation OR psychometrics Experiences OR preferences OR beliefs OR self-efficacy AND medication (adherence) AND assessment Questionnaire OR Test Or Instrument AND Medication Adherence (beperkingen: engelstalige artikelen, core clinical journals, leeftijdspanne ). Vervolgens werd er ook nog naar specifieke literatuur over de betreffende aandoening/medicatie (in het voorbeeld borstkanker) gezocht medication (adherence) AND breast cancer Om te voorkomen dat er aspecten van medicijngebruik specifiek voor de Nederlandse situatie over het hoofd zouden worden gezien, werden er nog andere bronnen geraadpleegd. Deze betroffen: Een internetmeldpunt over medicijnen van het Instituut van Verantwoord Medicijngebruik ( Een bestand van vragen gesteld op De online databank van LAREB ( Het Farmacotherapeutisch Kompas Stap 1b Online Focus Groepen Op basis van de literatuur werd een lijst met thema's samengesteld die onderzocht werden in zgn. Online Focus Groepen. Vooraf werd de lijst met thema's bediscussieerd door de leden van de projectgroep en daarna besproken met een communicatiedeskundige en een verpleegkundig specialist werkzaam op een mamma poli. In onderstaand schema wordt de lijst met de gekozen thema's weergegeven. Het betreft hier uiteraard voorbeelden van thema s die voor het onderwerp hormoonbehandeling bij borstkanker relevant leken.

5 5 Lijst Thema's THEMA'S INTERPERSOONLIJK 1 Gesprekken met uw arts / verpleegkundige Hoofdvraag Als het goed is heeft u regelmatig controleafspraken in het ziekenhuis. De afspraken zijn bedoeld om te kijken hoe het met u is en hoe het met de hormoontherapie gaat. Wij zouden u willen vragen wat u in het algemeen van de gesprekken met uw arts of nurse practitioner over hormoontherapie vindt? In hoeverre kunt u uw mening geven in de gesprekken over hormoontherapie met uw arts of nurse practitioner? Als u het met uw huisarts heeft over hormoontherapie, verschillen deze gesprekken dan van de controleafspraken in het ziekenhuis? Waarin verschillen deze gespreken en zijn deze verschillen belangrijk? Welke andere dingen zou u nog willen zeggen over de controleafspraken? 2 Ervaren steun Hoofdvraag Veel mensen vinden steun van anderen erg belangrijk als ze ziek zijn of ziek zijn geweest. Bijvoorbeeld steun van hun arts, verpleegkundige, familie, vrienden en partner. In hoeverre voelt u zich door uw omgeving gesteund? Door wie is dat vooral? Hoe waardeert u de steun van uw omgeving? In welke situaties en op welke momenten zou u het liefst worden gesteund? En door wie? HET MEDICIJN 3 Kennis van Hoofdvraag hormoontherapie Mensen zijn verschillend in hun behoeften om te weten wat hun ziekte nou precies inhoudt, welke behandelingen er zijn. Daarom kunnen mensen van elkaar verschillen als het gaat om de hoeveelheid kennis van een behandeling. Wij vroegen ons af wat u over hormoontherapie wist toen u startte met hormoontherapie? Hoe belangrijk vindt u het om op te hoogte zijn van wat hormoontherapie precies is? 4 Gebruik medicijnen Hoofdvraag Bij het gebruik van medicijnen kunnen verschillende dingen van belang zijn. Deze zijn heel persoonlijk en verschillen dus van persoon tot persoon. In hoeverre voldoet hormoontherapie aan dingen die u belangrijk vindt bij het gebruik van medicijnen? Hierbij kunt u denken aan de dosis, hoe moeilijk of makkelijk het is om de tabletten uit de strip te krijgen en door te slikken, het tijdstip waarop de tabletten moeten worden ingenomen, hoe lang je hormoontherapie (wel vijf jaar) moet gebruiken? Hoe vindt u hormoontherapie in vergelijking met uw chemotherapie en medicatie in het algemeen? Bent u weleens gewisseld van hormoontherapie? Waarom was dat? Schieten er nog andere dingen over het gebruik van hormoontherapie u te binnen? 5 Werkzaamheid Hoofdvraag De belangrijkste reden om hormoontherapie te gebruiken is het verkleinen van de kans op terugkerende borstkanker. Wij vroegen ons af of u het idee heeft dat hormoontherapie werkt? En waar heeft u dat aan gemerkt? In hoeverre bent u overtuigd dat de hormoontherapie werkt?

6 6 Denkt u dat hormoontherapie ertoe doet na de andere behandelingen? Waarom wel of niet? 6 Bijwerkingen Hoofdvraag Veel medicijnen hebben naast hun werking ook onbedoelde effecten. Dit zijn de zogenaamde bijwerkingen. Sommige bijwerkingen kunnen zeer onprettig zijn voor degenen die het medicijn gebruiken. Welke bijwerkingen heeft of had u van hormoontherapie en hoe onprettig zijn deze voor u? Waarom zijn deze bijwerkingen onprettig voor u? Hoe weet u dat dit bijwerkingen zijn van de hormoontherapie? In hoeverre lukt het u om de bijwerkingen van de hormoontherapie te verdragen? Wat zijn de gevolgen van de bijwerkingen van hormoontherapie voor uw dagelijks leven? In hoeverre weegt u de bijwerkingen af tegen de opbrengst van de medicijnen die u gebruikt? Zijn er nog dingen over bijwerkingen die nog niet genoemd zijn? DE PATIENT 7 Gezondheid Hoofdvraag: Over wat gezond zijn nu precies betekent en wat je zelf kunt doen om gezond te leven verschillen de meningen nogal. Wat betekent volgens u gezond zijn en hoe gezond vindt u uzelf? Heeft u verder nog opmerkingen over het onderwerp gezondheid? Denkt u dat u ook zelf uw gezondheid kunt beïnvloeden? 8 Omgaan met Hoofdvraag In korte tijd heeft u veel mee moeten maken. Er is veel op u afgekomen. Iedereen gaat daar anders mee om. Zou u ons willen vertellen hoe u met uw ziekte en de behandelingen omgegaan bent? En als we ons toespitsen op hormoontherapie, hoe gaat u met de hormoontherapie om? Welke oplossingen heeft u bedacht voor dingen waar u tegen aan liep, bijvoorbeeld de bijwerkingen van hormoontherapie? En denkt u vaak aan de hormoontherapie of probeert u er juist niet aan te denken? In hoeverre heeft u bijvoorbeeld wel eens informatie gezocht over borstkanker en hormoontherapie? Welke dingen probeert u of heeft u geprobeerd om de hormonale medicatie zo gemakkelijk mogelijk te maken voor uzelf? 9 REFLECTIE Hoofdvraag 10 OVERIGE ONDERWERPEN Op veel momenten in je leven kijk je terug op perioden in je leven waarin er ontzettend veel gebeurd is. We kunnen ons voorstellen dat u wel eens terugkijkt op de periode dat bij u borstkanker werd geconstateerd. Kijkt u daarbij ook terug op het starten met hormoontherapie. Wat vond u als u terugkijkt het meest moeilijk aan het gebruiken van hormoontherapie? Welke dingen vond u makkelijker. In hoeverre weegt u de werkzaamheid van hormoontherapie af tegen haar bijwerkingen? Wat voor een invloed heeft lekker in je vel zitten / je emotioneel goed voelen op het gebruik van hormoontherapie? Wat voor een invloed heeft het hebben van andere ziekten op het gebruik van hormoontherapie? Welke andere onderwerpen zijn nog niet besproken waarvan u vindt dat deze besproken hadden moeten worden?

7 7 Organiseren en houden van Online Focus Groepen Bij het werven van patiënten voor online focusgroepen zal nagedacht moeten worden hoe deze patienten het gemakkelijkst benaderd kunnen worden. In het geval van gebruikers van antidepressiva en/of antilipaemica is benadering via de apotheek of de huisarts een optie, omdat er zeer veel gebruikers zijn die ook grotendeels in de eerste lijn behandeld worden. Voor de Online Focus Groepen bij vrouwen met doorgemaakte borstkanker werd hier bewust niet voor gekozen. Deze vrouwen hebben vaak een nauwe relatie met zorgverleners in de tweede lijn en het aantal vrouwen per eerstelijns zorgverlener is eveneens beperkt. Daarom werden vrouwen geworven die onder controle stonden bij de mammapoli van het LUMC en via de Borstkankervereniging. Er werden twee aparte Online Focus Groepen met verschillende groepen patiënten georganiseerd te weten: vrouwen die gestart waren met hormoontherapie en deze niet langer dan 18 maanden gebruikten en vrouwen die hormoontherapie langer dan 18 maanden gebruikten. Iedere dag omstreeks werd een nieuw thema geplaatst op een website waar vrouwen anoniem konden inloggen met een door de onderzoekers verstrekt account. Als anonieme usernames waarmee vrouwen konden inloggen werden namen van bomen gekozen. De zogenaamde asynchrone modus werd gekozen wat min of meer inhoudt, dat vrouwen een reactie konden plaatsen bij een door de onderzoekers geplaatste stelling op een door henzelf gekozen tijdstip. Onderzoekers traden op als 'moderators'. De rol van moderator hield in: (a) mensen uitnodigen om op elkaars' reacties te reageren, door te vragen naar aanleiding van een geplaatste reactie, verschillende reacties samen te vatten en reacties die beledigend waren of waarin namen van ziekenhuizen of hulpverleners voorkwamen respectievelijk te verwijderen en te anonimiseren. Naast een pagina waarop de stellingen werden geplaatst werden op een andere pagina de spelregels getoond. Deze betroffen (1) de periode van wanneer tot wanneer de Online Focus Groepen werd gehouden (2) dat deelnemers 24 uur per dag konden reageren (3) dat er elke dag om een nieuw thema werd voorgelegd, (4) dat deelnemers de hele week konden reageren op de thema s, (5) dat ongewenste informatie zoals namen of gegevens van deelnemers, zorgverleners, ziekenhuizen en beledigende opmerkingen van de website zouden worden verwijderd, (6) dat de bijdrage aan de Internet discussiegroep anoniem was en (7) dat de bijdragen van de deelnemers alleen door de andere deelnemers en de onderzoekers konden worden bekeken, (8) dat deelname geheel vrijwillig was en dat men zich op ieder moment kon terugtrekken zonder opgaven van redenen en (9) dat

8 8 contact met andere deelnemers na afloop van de Online Focus Groepen alleen mogelijk was via de onderzoekers. De Online Focus Groepen werden gedurende tien werkdagen gehouden. Er werd gestart op een woensdag, zodat er twee weekeinden waren waarin vrouwen de kans kregen om of op adempauze te komen of juist te reageren op thema's waar ze nog niet aan toegekomen waren. Bij online focusgroepen is het van belang om rekening te houden met het feit dat er ook personen zijn die digitale media niet kunnen of niet willen gebruiken. In het onderzoek zijn personen die geen internet beschikbaar hadden individueel geïnterviewd. Een aparte vis-a-vis focusgroep was ook een optie geweest. Hier is niet voor gekozen omdat deze groep vaak ook minder mobiel was. Personen die gestopt waren met het gebruik van de medicatie werden ook apart geïnterviewd. Het werd onethisch bevonden deze personen in te delen in een Online Focus Groep met personen die therapie proberen vol te houden. Het bereiken van voldoende personen die met de medicatie zijn gestopt en daarover willen praten is overigens een grote uitdaging. Voor technische en methodologische ondersteuning bij het opzetten en uitvoeren van Online Focus Groepen wordt onderzoekers geadviseerd om contact te zoeken met het NIVEL. Het NIVEL heeft de afgelopen jaren ruime ervaring opgebouwd in het opzetten en uitvoeren van Online Focus Groepen. De contactpersoon van het NIVEL is: dr. Marieke Zwaanswijk. Verder verwijzen wij naar het door de projectgroep gepubliceerde artikel: Wouters H, Van Geffen ECG, Baas-Thijssen MC, Krol-Warmerdam EM, Stiggelbout AM, Belitser S, Bouvy ML, Van Dijk L Disentangling breast cancer patients' perceptions and experiences with regard to endocrine therapy: nature and relevance for non-adherence. Breast 2013;22:

9 9 Stap #2 Patiëntervaringen instrument maken Stap 2a Ontwikkeling "TMI" Om de ervaringen van patiënten ten aanzien van hormoontherapie zowel gestandaardiseerd als toegespitst op individuele patiënten te meten werd de Tailored Medicine Inventory (TMI) ontwikkeld. De TMI bestaat uit de volgende 3 secties: ervaringen met betrekking tot (a) de werking, (b) de specifieke bijwerkingen en (c) de praktische problemen. De selectie van de bovenstaande kenmerken kwam tot stand door: alle gevonden ervaringen van Stap 1 inhoudelijk te bediscussiëren in de projectgroep prototypes van de TMI te laten bediscussiëren door leden van de projectgroep en andere deskundigen. Secties TMI De werking: De ervaringen en percepties van patiënten over de werking werd onderzocht met onderstaande 12 uitspraken. Patiënten konden voor elke uitspraak op een 5-punts Likertschaal aangeven in hoeverre ze het eens of oneens met deze uitspraak waren (1, helemaal niet mee eens; 5, helemaal mee eens). Hier wordt het voorbeeld voor hormoontherapie gegeven. Het is van belang bij dit soort vragen altijd specifiek aan te geven op welke medicatie de vragen betrekking hebben, omdat veel patienten meerdere geneesmiddelen gebruiken. Hormoontherapie voorkomt dat de borstkanker terugkomt of uitbreidt Het gebruik van hormoontherapie is voor mij noodzakelijk Van de werking van hormoontherapie ben ik overtuigd Ik twijfel eraan of hormoontherapie werkt Ik weet hoe hormoontherapie werkt Ik kreeg informatie over hoe hormoontherapie werkt Ik weet waarom ik hormoontherapie moet gebruiken Hormoontherapie heeft een beperkte werking Je moet geloven dat hormoontherapie werkt, anders kun je het net zo goed niet gebruiken Ik weet in hoeverre hormoontherapie de kans op terugkeer of uitbreiding van borstkanker verlaagt Door gebruik van hormoontherapie doe ik alles om terugkeer of uitbreiding van kanker te voorkomen Hoe langer je hormoontherapie gebruikt, hoe beter deze werkt

10 10 Bijwerkingen: Wanneer de patiënt aangeeft last van bijwerkingen te hebben wordt vervolgens naar specifieke bijwerkingen gevraagd. In het geval van hormoontherapie zijn de volgende bijwerkingen gemeten. Het betrof hier zowel bekende als minder bekende bijwerkingen van hormoontherapie: Bekende bijwerkingen van hormoontherapie Pijnlijke of gevoelige borsten Vaginale afscheiding, droogte of jeuk Opvliegers Verminderde seksuele behoefte Vaginaal bloedverlies Risico op endometrium kanker (bij minder dan 1/100 vrouwen) Somberheid Haarverlies Oedeem Overgeven en misselijkheid Pijn, stijfheid, ontsteking en opzwelling van gewrichten Andere bijwerkingen Geheugen, concentratie en vermoeidheid Vergeetachtigheid Verminderde concentratie Slaperigheid of sufheid Vermoeidheid Slapeloosheid en andere slaapproblemen Emotionele bijwerkingen Rusteloosheid Emotionele afvlakking Angst / paniekaanvallen / onzekerheid Huid of haar Uitslag Zweten Hart, bloedvaten en blaas Orthostatische hypotensie Hartkloppingen Urineretentie Incontinentie Mond, maag en ingewanden Droge mond Maagpijn, -krampen, -zuur, oprispingen

11 11 Darmkrampen, constipatie, of diarree Spieren, botten en gewrichten Trillen Rugpijn Spierpijn-, -kramp Praktisch: Ook praktische aspecten zullen afhankelijk zijn van het type geneesmiddelen dat wordt gebruikt en de onderliggende aandoening. Zo zullen bij injecties en inhalatiemedicatie of bij patiënten met beperkte handfunctie door reuma andere aspecten kunnen spelen. In het onderzoek werden orale geneesmiddelen meegenomen, waarbij dezelfde praktische problemen werden gemeten: De informatie was tegenstrijdig overbodig moeilijk te begrijpen De tekst had te kleine lettertjes De tabletten onduidelijk hoe deze moesten worden ingenomen aantal tabletten in de strip was niet praktisch tabletten moesten worden gebroken voor de juiste dosering tabletten waren moeilijk om te breken of te slikken het duurde lang voordat de juist dosering werd bereikt het was moeilijk om routine te krijgen in het gebruik onduidelijk wat te doen indien een dosis was overgeslagen Verpakking Onduidelijk etiket Moeilijk open te krijgen Tabletten waren moeilijk uit de strip te krijgen Strip was moeilijk in gedeelten te knippen Verpakking veranderde voortdurend Naam van het medicijn veranderde Kleur of de vorm van het tablet veranderde Leveringsproblemen en overige problemen Medicatie niet op voorraad bij de apotheek Onduidelijk hoe herhaalmedicatie verkregen moest worden Onvoldoende tabletten meekrijgen Te vaak naar de apotheek of arts moeten

12 12 Of alcoholgebruik naast medicijjngebruik was toegestaan Of medicijngebruik van invloed op rijvaardigheid was Bezorgdheid over wisselwerkingen tussen medicatie en ander medicijn Toespitsing van de TMI op de individuele patiënt De TMI werd toegespitst op de individuele patiënt met betrekking tot het uitvragen van de bijwerkingen en de praktische problemen. De vragen over de percepties en ervaringen betreffende de werking werden aan alle patiënten voorgelegd. In het onderstaande schema wordt aan de hand van de bijwerkingen geïllustreerd hoe de TMI wordt toegespitst op de individuele patiënt. Voor de praktische problemen verliep het toespitsen op eenzelfde manier. De toespitsing van de TMI vond plaats in drie stappen die hieronder beschreven en grafisch weergegeven worden. In de eerste stap werden klassen bijwerkingen gepresenteerd. Patiënten moesten aangeven welke klasse van bijwerkingen zij hadden ervaren. Om bias te voorkomen werden de specifieke bijwerkingen achter elke klasse vermeld In de tweede stap werden alle bijwerkingen van de klassen van bijwerkingen die patiënten hadden ervaren opnieuw gepresenteerd. Patiënten werd gevraagd welke bijwerking(en) precies ze ervaren hadden. In de derde stap werd voor de specifiek ervaren bijwerking(en) gevraagd hoe hinderlijk deze was of waren. Antwoorden werden gescoord op een vijfpunt-schaal (1, helemaal niet hinderlijk, 5 erg hinderlijk). Tevens werd vooraf aan bovengenoemde stappen voor elke bekende bijwerking van hormoontherapie ook nog gevraagd of mensen bezorgd waren om deze bijwerkingen en hoe bezorgd. Hiertoe werden de tweede en derde van de drie bovenstaande stappen gevolgd.

13 13 1. Welke typen bijwerkingen hebt u ervaren? Geheugen & concentratie Vergeetachtigheid Verminderde concentratie Slapeloosheid & sufheid Vermoeidheid Gyneacologische bijwerkingen opvliegers Pijnlijke borsten Vaginale klachten Emotionele bijwerkingen rusteloosheid Emotionele afvlakking Angst paniek ETC. NEE STOP JA NEE STOP 2 Welke specifieke bijwerkingen hebt u ervaren? NEE STOP Pijnlijke borsten Opvliegers JA Vaginale klachten NEE STOP 3. Hoe hinderlijk waren deze? De TMI werd ontwikkeld in het programma Sawtooth Software SSI Web. Het programma Sawtooth Software SSI Web is gebruiksvriendelijk met een interface met verschillende menu's en onder de Help functie een duidelijke SSI Web Manual om de vragenlijst te ontwikkelen. Het programmeren van de TMI op bovenstaande wijze om deze te kunnen toespitsen op individuele patiënten is eenvoudig uit te voeren met behulp van de sectie "Composing Web Surveys > List Building" van de SSI Web Manual. Er werd gebruik gemaakt van zogenaamde "Constructed Lists" die omschreven kunnen worden als lijsten met antwoorden die verschillen voor individuele respondenten en die worden samengesteld op basis van antwoorden op voorgaande vragen. Met een zogenaamde 'academic license' kan een licentie voor SSI Web voor dit programma tegen een aantrekkelijk tarief bij de SKIM group worden aangeschaft. De restricties van deze licentie zijn momenteel: maximaal 250 patiënten interviewen alleen voor niet-commerciële doeleinden bestemd Stap 2b Pilot TMI De leesbaarheid en moeilijkheidsgraad en de tekst van de TMI werden onderzocht met de Flesh Kincaids formule. Na het vereenvoudigen van de tekst bleek de Flesh Kincaids Grade Level 8,4. Dit is

14 14 een acceptabel niveau aangezien het overeenkomt met de basisschool afgerond aangevuld met 1 tot 2 jaar voortgezet onderwijs. Er werd een uitgebreide pilotstudie gedaan op basis waarvan de definitieve TMI werd ontwikkeld. Deze pilotstudie bestond uit: het uittesten van de TMI op beeldschermen met verschillende afmetingen om na te gaan of de layout mooi bleef het uittesten van de TMI door deskundigen: vijf apothekers, een medisch besliskundige, een farmaceutisch socioloog, een klinisch farmacoloog, een oncologie verpleegkundige, een neerlandicus, een huisarts, een psychiater en een arts-assistent in opleiding tot internist-oncoloog 9 vrijwilligers (leeftijdspanne: jaar, opleidingsniveau variërend van MULO-WO) 17 vrouwen die behandeld werden met hormoontherapie om terugkeer van borstkanker te voorkomen

15 15 Stap #3 Patiëntervaringen kenmerken meten Stap 3a Afname TMI Met behulp van de in Stap #2 ontwikkelde TMI zijn de ervaringen van patiënten ten aanzien van behandeling te meten. De TMI is zowel geschikt om af te nemen als 'online survey' als 'face to face' op een polikliniek of in een apotheek met behulp van een laptop. Het online afnemen van de TMI gaat via web-hosting. Een bedrijf als de SKIM group kan onderzoekers hier verder in adviseren. Een 'face to face' afname van de TMI kan worden uitgevoerd met behulp van een CAPI module die ingebouwd is in Sawtooth Software SSI Web. Stap 3b Preparatie data analyse TMI Na het verzamelen van de TMI data bij patiënten moeten er nog twee tussenstappen worden gemaakt alvorens met het verder opschonen en analyseren van de data kan worden gestart. 1. Allereerst dienen de data te worden binnengehaald in Sawtooth Software SSI Web via Field > Download data. Nota Bene: Een vereiste hierbij is dat de 'Admin Module URL', (= de naam van de website waar de gegevens online worden verzameld) correct is ingesteld. Ook hier wordt aangeraden om contact te zoeken met de SKIM Group 2. Vervolgens dienen de data te worden geëxporteerd naar een databestand bijvoorbeeld een SPSSbestand. * Zie SSI Web manual en het SSI Web menu "File > Export Data > enzovoorts" voor de juiste instellingen. Stap 3c Data analyse TMI Vervolgens kunnen de data verder worden opgeschoond, bewerkt* en geanalyseerd in een statistisch programma. Onder bewerking wordt niet verstaan het manipuleren van data. Er wordt verstaan: het toekennen van 'labels' aan 'waarden', het herschalen van de schalen van variabelen en items zodat deze een nulpunt krijgen, het hercoderen van 'system missings' voor alle patiënten die een vraag logischerwijs niet gesteld kregen. Hiermee wordt voorkomen dat deze patiënten uit de analyses wegvallen omdat SPSS 'case wise deletion' default toepast, het in elkaar schuiven van items die hetzelfde meten maar die gesteld werden aan verschillende deelpopulaties patiënten, bijvoorbeeld de stelling voor gebruikers "Ik ben overtuigd van mijn hormoontherapie" die voor stoppers werd aangepast tot "Ik was overtuigd van mijn hormoontherapie" enzovoorts.

Stap #1 Selecteer specifieke kenmerken medicijn. a. Literatuur & b. Online Focus Groepen. Stap #2 Patiëntvoorkeuren instrument maken

Stap #1 Selecteer specifieke kenmerken medicijn. a. Literatuur & b. Online Focus Groepen. Stap #2 Patiëntvoorkeuren instrument maken 1 Inleiding Het bevorderen van 'shared decision-making' of gedeelde besluitvorming tussen arts en patiënt over medische behandeling is vanuit ethisch oogpunt noodzakelijk wanneer (a) de effectiviteit van

Nadere informatie

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk

Nadere informatie

Het verpleegkundig spreekuur hormonale therapie

Het verpleegkundig spreekuur hormonale therapie Het verpleegkundig spreekuur hormonale therapie Voor patiënten met borstkanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw behandelend arts heeft met u besproken dat

Nadere informatie

Prod. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016. Triumeq. Starten met. Patiënteninformatie

Prod. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016. Triumeq. Starten met. Patiënteninformatie Prod. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016 Starten met Triumeq Patiënteninformatie Vooraf U krijgt deze folder omdat u Triumeq gaat gebruiken om hiv te remmen. In deze folder vindt u de belangrijkste

Nadere informatie

The Symphony triple A study

The Symphony triple A study Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF

Nadere informatie

Vragenlijst voor patiënt en mantelzorger

Vragenlijst voor patiënt en mantelzorger Vragenlijst voor patiënt en mantelzorger 1. Waar verblijft u momenteel? 2. Waar zou u momenteel willen verblijven? 3. Wie van de volgende mensen heeft vorige week aan u hulp, verzorging of een behandeling

Nadere informatie

Voorlichtingsgesprek. chemo- en/of doelgerichte therapie. Dagbehandeling Oncologie

Voorlichtingsgesprek. chemo- en/of doelgerichte therapie. Dagbehandeling Oncologie 00 Voorlichtingsgesprek chemo- en/of doelgerichte therapie Dagbehandeling Oncologie De arts heeft met u gesproken over een behandeling met chemotherapie en/of doelgerichte therapie. Vóór het starten van

Nadere informatie

Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker

Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker START Gemaakt door: In samenwerking met: Financieel mogelijk gemaakt door: 2015 De ArgumentenFabriek en borstkankervereniging nederland FAS799.014.011/exp. juli 2017 Hoe

Nadere informatie

The Symphony triple A study

The Symphony triple A study Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF

Nadere informatie

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan? Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt

Nadere informatie

Ondersteunende zorg voor mensen met kanker

Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Máxima Oncologisch Centrum (MOC) Inleiding Als u van uw behandelend arts te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties

Nadere informatie

Trastuzumab (Herceptin )

Trastuzumab (Herceptin ) Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Mammacare

Werkinstructies voor de CQI Mammacare Werkinstructies voor de 1. De vragenlijst Waarvoor is de bedoeld? De is bedoeld om de ervaren kwaliteit van zorg rondom het onderzoek en/of behandeling van een goedaardige of kwaadaardige borstafwijking

Nadere informatie

Chemotherapie. De gespecialiseerd verpleegkundige

Chemotherapie. De gespecialiseerd verpleegkundige Chemotherapie De chirurg heeft met u overlegd welke behandeling u krijgt in verband met borstkanker. Een mogelijke behandeling is chemotherapie. Aangezien het nog enige tijd kan duren voordat u een gesprek

Nadere informatie

Oncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis

Oncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Oncologie Omgaan met kanker i Patiënteninformatie Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Algemeen Het hebben van kanker kan grote gevolgen hebben voor uw leven en dat van uw naasten. Lichamelijk

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Jeugdgezondheidszorg

Werkinstructies voor de CQI Jeugdgezondheidszorg Werkinstructies voor de 1. De vragenlijst Waarvoor is de CQI JGZ bedoeld? De CQI Jeugdgezondheidzorg (CQI JGZ) is bedoeld om de kwaliteit van zorg rond de jeugdgezondheidzorg te meten vanuit het perspectief

Nadere informatie

BIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING

BIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING BIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING TUSSEN MEDICIJNEN CONTROLE MEDICIJNEN DOOR DE OVERHEID BIJWERKINGEN MELDEN BIJSLUITER

Nadere informatie

The Symphony triple A study

The Symphony triple A study Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF

Nadere informatie

PATIENTENINFORMATIE. Geachte mevrouw,

PATIENTENINFORMATIE. Geachte mevrouw, PATIENTENINFORMATIE Een prospectief gerandomiseerd, open label, multicentrisch, fase 3 studie om de Duur van de behandeling met Anastrozol te onderzoeken, na 2 tot 3 jaar Tamoxifen als Adjuvante behandeling

Nadere informatie

Netwerk Ouderenzorg Regio Noord

Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Vragenlijst Behoefte als kompas, de oudere aan het roer Deze vragenlijst bestaat vragen naar uw algemene situatie, lichamelijke en geestelijke gezondheid, omgang met gezondheid

Nadere informatie

Informatie longkanker. Informatie voor patiënten met longkanker die behandeld worden met Taxotere.

Informatie longkanker. Informatie voor patiënten met longkanker die behandeld worden met Taxotere. Informatie longkanker Informatie voor patiënten met longkanker die behandeld worden met Taxotere. Inhoud 3 Waarom heeft uw arts Taxotere voorgesteld? Hoe wordt Taxotere toegediend? 4 Bijwerkingen op het

Nadere informatie

pagina 1 van 8 Vragenlijst Inzicht in zorgkosten Invullen namens: NPCF - Nanda Beck Tekstgrootte: A A A Inzicht in zorgkosten Inleiding De landelijke patiëntenkoepels Ieder(in), Landelijk Platform GGz

Nadere informatie

Incidentie. Adjuvante endocriene therapie; het zorgenkind van de mammae. Transitie van voorlichting onder de maat, naar voorlichting op maat.

Incidentie. Adjuvante endocriene therapie; het zorgenkind van de mammae. Transitie van voorlichting onder de maat, naar voorlichting op maat. Adjuvante endocriene therapie; het zorgenkind van de mammae. Transitie van voorlichting onder de maat, naar voorlichting op maat. Incidentie Jaarlijks 13.000 vrouwen diagnose borstkanker Bij elke vrouw

Nadere informatie

Oncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis

Oncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Oncologie Omgaan met kanker i Patiënteninformatie Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Algemeen Het hebben van kanker kan grote gevolgen hebben voor uw leven en dat van uw naasten. Lichamelijk

Nadere informatie

Vragenlijst Ervaringen met de farmaceutische zorg

Vragenlijst Ervaringen met de farmaceutische zorg Vragenlijst Ervaringen met de farmaceutische zorg Bestemd voor personen van 16 jaar en ouder die gebruik maken (of hebben gemaakt) van de openbare apotheek. PREM Farmacie 2018 versie 2.0 Deze vragenlijst

Nadere informatie

Vragenlijst. Ervaringen met zorg rondom een borstafwijking

Vragenlijst. Ervaringen met zorg rondom een borstafwijking Vragenlijst Ervaringen met zorg rondom een borstafwijking Bestemd voor personen van 18 jaar en ouder die onderzoek en/ of een behandeling voor een borstafwijking hebben gehad PREM oncologie, module Mammacare

Nadere informatie

De Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie

De Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 00 De Lastmeter Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 1 Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en behandeling kunnen niet alleen lichamelijke

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Reumatoïde Artritis

Werkinstructies voor de CQI Reumatoïde Artritis Werkinstructies voor de 1. De vragenlijst Waarvoor is de bedoeld? De is bedoeld om de ervaren kwaliteit van reumazorg te meten vanuit het perspectief van de patiënt. De vragenlijst kan worden gebruikt

Nadere informatie

Als genezing niet meer mogelijk is

Als genezing niet meer mogelijk is Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als

Nadere informatie

Hormonale therapie bij borstkanker

Hormonale therapie bij borstkanker Hormonale therapie bij borstkanker Academisch Borstkankercentrum Erasmus MC-Havenziekenhuis Uw arts heeft met u besproken de borstkanker te behandelen met een hormonale therapie. Bij de normale ontwikkeling

Nadere informatie

Behandeling van reumatische klachten met medicijnen

Behandeling van reumatische klachten met medicijnen Behandeling van reumatische klachten met medicijnen Metoject Behandeling met Metoject In overleg met uw reumatoloog wordt u binnenkort voor uw reumatische klachten behandeld met het geneesmiddel Metoject.

Nadere informatie

Medicijngebruik; enquête Nierpatiënten Perspectief online: www.nponline.nl

Medicijngebruik; enquête Nierpatiënten Perspectief online: www.nponline.nl Medicijngebruik; enquête Nierpatiënten Perspectief online: www.nponline.nl Samenvatting Medicijngebruik In een inventarisatie betreffende medicijngebruik onder nierpatiënten is gevraagd naar de volgende

Nadere informatie

Prednison, prednisolon (corticosteroïden)

Prednison, prednisolon (corticosteroïden) Prednison, prednisolon (corticosteroïden) Uw behandelend arts heeft u prednison voorgeschreven. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan

Nadere informatie

Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker

Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker START Gemaakt door: In samenwerking met: Gefinancierd door: 2014 en Borstkankervereniging Nederland Hoe werkt deze Keuzehulp voor uitgezaaide borstkanker? Informatiekaart

Nadere informatie

Informatiebrief GRAFITI-studie

Informatiebrief GRAFITI-studie Informatiebrief GRAFITI-studie Titel van het onderzoek GRAFITI-studie: onderzoek naar de groei van agressieve fibromatose. Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

Professor dr. E van Leeuwen Dr. W Dekkers Dr. M Dees

Professor dr. E van Leeuwen Dr. W Dekkers Dr. M Dees Professor dr. A van der Heide Dr. L van Zuylen Drs. E Geijteman Professor dr. E van Leeuwen Dr. W Dekkers Dr. M Dees Professor dr. Zuurmond Dr. R Perez Drs. B Huisman Medicatiemanagement in de laatste

Nadere informatie

Questionnaire for patients with HIV

Questionnaire for patients with HIV Questionnaire for patients with HIV Name QUOTE-HIV Language Dutch Number of items 27 Developed by Academic Medical Centre. University of Amsterdam, NIVEL Year 1998 Corresponding literature Hekkink CF,

Nadere informatie

Werkinstructie voor de CQI Naasten op de IC

Werkinstructie voor de CQI Naasten op de IC Werkinstructie voor de CQI Naasten op de IC 1. De vragenlijst Waarvoor is de CQI Naasten op de IC bedoeld? De CQI Naasten op de IC is bedoeld is bedoeld om de kwaliteit van de begeleiding en opvang van

Nadere informatie

Oxatomide Tabletten Werkzame stof

Oxatomide Tabletten Werkzame stof Oxatomide Tabletten Werkzame stof Oxatomide Geneesmiddelgroep Anti-histaminica Andere namen Tinset Samenstelling Tinset tabletten: 30 mg oxatomide per tablet Fabrikant/Leverancier Tinset : Janssen-Cilag

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Revalidatiecentra Kinderen en Jongeren

Werkinstructies voor de CQI Revalidatiecentra Kinderen en Jongeren Werkinstructies voor de Kinderen en Jongeren 1. De vragenlijsten Waarvoor is de bedoeld? De is bedoeld om de kwaliteit van zorg rond revalidatie te meten vanuit het perspectief van de jonge patiënt. Het

Nadere informatie

Prod. Maart 2014, NL/DLG/0022/14, Exp. Maart Tivicay. Starten met. Patiënteninformatie

Prod. Maart 2014, NL/DLG/0022/14, Exp. Maart Tivicay. Starten met. Patiënteninformatie Prod. Maart 2014, NL/DLG/0022/14, Exp. Maart 2014 Starten met Tivicay Patiënteninformatie Vooraf U krijgt deze folder omdat u Tivicay en andere medicijnen gaat gebruiken om hiv te remmen. In deze folder

Nadere informatie

Cursus over geneesmiddelengebruik. Zorgbelang academie. Marion Reinartz Oktober 2012

Cursus over geneesmiddelengebruik. Zorgbelang academie. Marion Reinartz Oktober 2012 Cursus over geneesmiddelengebruik Zorgbelang academie Marion Reinartz Oktober 2012 Vier Hoofdstukken 1. Bij de arts: behandeling en voorschrijven recept 2. Van recept tot medicijn; welke informatie en

Nadere informatie

Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl

Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl Patiënteninformatie Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl Geachte heer/mevrouw, U bent in het Erasmus MC onder behandeling voor een vorm

Nadere informatie

Ontslag na een borstoperatie

Ontslag na een borstoperatie Ontslag na een borstoperatie U bent opgenomen voor een borstoperatie. Met deze folder willen wij u voorbereiden op het ontslag vanuit het ziekenhuis. Na het ontslag uit het ziekenhuis kunt u uw dagelijkse

Nadere informatie

Starten met Otezla, Psoriasis & artritis psoriatica. doet. zo doet u dat. Hoofdhuidpsoriasis. Vermoeidheid. Kwaliteit van leven.

Starten met Otezla, Psoriasis & artritis psoriatica. doet. zo doet u dat. Hoofdhuidpsoriasis. Vermoeidheid. Kwaliteit van leven. Psoriasis & artritis psoriatica Starten met Otezla, Vermoeidheid Kwaliteit van leven Worstenvingers en -tenen (dactylitis) Peesontsteking (enthesitis) zo doet u dat doet Hoofdhuidpsoriasis Jeuk Plaques

Nadere informatie

Onderzoek werknemers met kanker

Onderzoek werknemers met kanker Onderzoek werknemers met kanker Dinsdag 15 april 2013 Over dit onderzoek Dit onderzoek is gehouden in samenwerking met de Nederlandse Federatie voor Kankerpatiëntenorganisaties (NFK). Aan het onderzoek

Nadere informatie

BIJSLUITER. LEVOMEPROMAZINE MALEAAT 12,5 mg tabletten

BIJSLUITER. LEVOMEPROMAZINE MALEAAT 12,5 mg tabletten BIJSLUITER LEVOMEPROMAZINE MALEAAT 12,5 mg tabletten Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien

Nadere informatie

VRAGENFORMULIER revalidatieprogramma Herstel & Balans voor kankerpatiënten

VRAGENFORMULIER revalidatieprogramma Herstel & Balans voor kankerpatiënten Sportcentrum Reade VRAGENFORMULIER revalidatieprogramma Herstel & Balans voor kankerpatiënten Voor uw aanmelding als deelnemer aan het revalidatieprogramma Herstel & Balans kunt u dit vragenformulier met

Nadere informatie

Resultaten Enquête ReumaNet voorjaar 2015

Resultaten Enquête ReumaNet voorjaar 2015 WILLEN JULLIE WETEN? Resultaten Enquête ReumaNet voorjaar 2015 Enquête ReumaNet 2015 Opgesteld door ReumaNet en haar partners Februari juni 2015 Online enquête ism Mediplanet Verspreiding via websites,

Nadere informatie

NIVEL Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg. Vragenlijst patiënten Zorg voor mensen met kanker en hun naasten

NIVEL Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg. Vragenlijst patiënten Zorg voor mensen met kanker en hun naasten NIVEL Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg Vragenlijst patiënten Zorg voor mensen met kanker en hun naasten 3 Toelichting bij de vragenlijst De vragenlijst Deze vragenlijst gaat over

Nadere informatie

9-07-2015. Medicijngebruik. een onderzoek van seniorenorganisatie ANBO en apothekerskoepel KNMP

9-07-2015. Medicijngebruik. een onderzoek van seniorenorganisatie ANBO en apothekerskoepel KNMP 9-07-2015 Medicijngebruik een onderzoek van seniorenorganisatie ANBO en apothekerskoepel KNMP Over dit onderzoek Dit onderzoek over medicijngebruik is uitgevoerd door onderzoeksbureau MWM2 in opdracht

Nadere informatie

In gesprek over chemotherapie. Wat u kunt verwachten van het verpleegkundige voorlichtingsgesprek

In gesprek over chemotherapie. Wat u kunt verwachten van het verpleegkundige voorlichtingsgesprek In gesprek over chemotherapie Wat u kunt verwachten van het verpleegkundige voorlichtingsgesprek Binnenkort heeft u een voorlichtingsgesprek met een verpleegkundige over de behandeling met chemotherapie.

Nadere informatie

Voorlichtingsgesprek over chemotherapie

Voorlichtingsgesprek over chemotherapie Voorlichtingsgesprek over chemotherapie Wat kunt u van het gesprek verwachten? gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Uw voorbereiding op het gesprek 3 Hoe verloopt het voorlichtingsgesprek? 3 Introductie

Nadere informatie

onderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora.

onderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora. Uw behandelend arts of de onderzoeker heeft u geïnformeerd over het medisch-wetenschappelijk onderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora. U beslist zelf of u wilt meedoen. Om deze beslissing

Nadere informatie

9.1 Chemotherapie na een operatie bij borstkanker

9.1 Chemotherapie na een operatie bij borstkanker 9.1 Chemotherapie na een operatie bij borstkanker Uw behandelend chirurg heeft in overleg met u en de internist-oncoloog (internist gespecialiseerd in de behandeling van kanker), besloten om na uw operatie

Nadere informatie

Fabels en feiten over morfine

Fabels en feiten over morfine Fabels en feiten over morfine Beter voor elkaar Fabels en feiten over morfine Inleiding In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige

Nadere informatie

De verpleegkundige als melder van bijwerkingen?

De verpleegkundige als melder van bijwerkingen? De verpleegkundige als melder van bijwerkingen? Verslag van de resultaten van een enquête maart 2016 De verpleegkundige als melder van bijwerkingen? Samenvatting 3 1 Inleiding 4 2 Enquête 5 3 Resultaten

Nadere informatie

In gesprek over chemotherapie

In gesprek over chemotherapie Catharina Kanker Instituut In gesprek over chemotherapie Bekijk de video over chemotherapie op www.catharinaziekenhuis.nl/folder-chemotherapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Verloop voorlichtingsgesprek...

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Revalidatiecentra Volwassenen en Ouders van Kinderen

Werkinstructies voor de CQI Revalidatiecentra Volwassenen en Ouders van Kinderen Werkinstructies voor de Volwassenen en Ouders 1. De vragenlijst Waarvoor is de bedoeld? De is bedoeld om de kwaliteit van zorg in revalidatiecentra te meten vanuit het perspectief van de patiënt. De vragenlijst

Nadere informatie

CBYL719A2201, NEO-Belle (Borstkanker) / borstkanker

CBYL719A2201, NEO-Belle (Borstkanker) / borstkanker CBYL719A2201, NEO-Belle (Borstkanker) / borstkanker Onderzoek naar een nieuwe behandeling voor patiënten met hormoongevoelige HER2-negatieve borstkanker die de overgang gepasseerd zijn en in aanmerking

Nadere informatie

Emtricitabine/Tenofovirdisoproxil Krka 200 mg/245 mg filmomhulde tabletten (emtricitabine/tenofovirdisoproxil)

Emtricitabine/Tenofovirdisoproxil Krka 200 mg/245 mg filmomhulde tabletten (emtricitabine/tenofovirdisoproxil) Om een maximaal voordeel te halen voor uw gezondheid uit de effecten van het geneesmiddel Emtricitabine/Tenofovirdisoproxil Krka 200 mg/245 mg filmomhulde tabletten, om voor een goed gebruik ervan te zorgen

Nadere informatie

Door Cliënten Bekeken Huisartsenpraktijk. Huisartspraktijk Weidevenne - Huisarts Konijn

Door Cliënten Bekeken Huisartsenpraktijk. Huisartspraktijk Weidevenne - Huisarts Konijn Door Cliënten Bekeken Huisartsen Samenvatting rapportage voor: Huisarts Weidevenne - Huisarts Dr. C.P. van Linschoten Drs. P. Moorer ARGO Rijksuniversiteit Groningen BV www.argo-rug.nl SAMENVATTING VAN

Nadere informatie

Afdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ)

Afdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ) Afdeling Heelkunde, locatie AZU Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ) Inleiding Na een aantal onderzoeken blijkt dat u een voorstadium van borstkanker heeft. Het medische woord hiervoor is carcinoma

Nadere informatie

Prednison (corticosteroïden)

Prednison (corticosteroïden) Prednison (corticosteroïden) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u Prednison voorgeschreven in verband met een ontstekingsziekte van de darm. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft

Nadere informatie

INFORMATIE OVER INFLIXIMAB (REMICADE ) FRANCISCUS VLIETLAND

INFORMATIE OVER INFLIXIMAB (REMICADE ) FRANCISCUS VLIETLAND INFORMATIE OVER INFLIXIMAB (REMICADE ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een anti-tnf middel voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te

Nadere informatie

Amitriptyline. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Amitriptyline. Ziekenhuis Gelderse Vallei Amitriptyline Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Wat is Amitriptyline? 3 Wat is neuropathische pijn? 3 Hoe werkt Amitriptyline? 4 In welke doseringen is Amitriptyline te verkijgen? 4 Wanneer

Nadere informatie

Pijn bij kanker. Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis

Pijn bij kanker. Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis Pijn bij kanker Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis Wat is pijn? Pijn is een onaangenaam gevoel. Het kan op verschillende manieren ontstaan en het kan op verschillende manieren worden

Nadere informatie

PRAKTISCHE PATIËNTENINFORMATIE

PRAKTISCHE PATIËNTENINFORMATIE PRAKTISCHE PATIËNTENINFORMATIE STARTEN MET ISENTRESS Samen met uw arts heeft u besloten ISENTRESS (raltegravir, MSD) als één van de HIVgeneesmiddelen te gaan gebruiken voor de behandeling van HIV. In

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Hydroxychloroquine. (Plaquenil)

PATIËNTEN INFORMATIE. Hydroxychloroquine. (Plaquenil) PATIËNTEN INFORMATIE Hydroxychloroquine (Plaquenil) 2 PATIËNTENINFORMATIE Uw reumatoloog heeft u hydroxychloroquine voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed

Nadere informatie

Moeite met slikken van medicijnen

Moeite met slikken van medicijnen 400047 Moeite met slikken van geneesmiddelen_400003 Antibiotica 21-12-10 05:54 Pagina 4 Medicijnen: sommige medicijnen kunnen sufheid of een droge mond veroorzaken. Als iemand suf is, kan hij vergeten

Nadere informatie

misselijkheid bij chemotherapie

misselijkheid bij chemotherapie patiënteninformatie misselijkheid bij chemotherapie U kunt helaas misselijk worden van chemotherapie. Misselijkheid en braken zijn erg vervelende bijwerkingen en kunnen ervoor zorgen dat u niet in staat

Nadere informatie

Klinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker. wat is het en hoe werkt het?

Klinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker. wat is het en hoe werkt het? Klinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker wat is het en hoe werkt het? De behandeling van kinderen en jongeren met kanker vindt meestal plaats in combinatie met een klinisch onderzoek. We

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Hartfalen

Werkinstructies voor de CQI Hartfalen Werkinstructies voor de 1. De vragenlijst Waarvoor is de bedoeld? De is bedoeld om de kwaliteit van hartfalenzorg te meten vanuit het perspectief van patiënten met chronisch hartfalen. De vragenlijst kan

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Spierziekten

Werkinstructies voor de CQI Spierziekten Werkinstructies voor de 1. De vragenlijst Waarvoor is de bedoeld? De is bedoeld om de kwaliteit van zorg rond de behandeling van spierziekten in het ziekenhuis en in het revalidatiecentrum te meten vanuit

Nadere informatie

INFORMATIE OVER RITUXIMAB (MABTHERA ) FRANCISCUS VLIETLAND

INFORMATIE OVER RITUXIMAB (MABTHERA ) FRANCISCUS VLIETLAND INFORMATIE OVER RITUXIMAB (MABTHERA ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een Biological (rituximab) voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn

Nadere informatie

Tabellenboek Ervaringen van patiënten met het gebruik van medicatie bij samenwerking in de zorg

Tabellenboek Ervaringen van patiënten met het gebruik van medicatie bij samenwerking in de zorg Tabellenboek Ervaringen van patiënten met het gebruik van medicatie bij samenwerking in de zorg Behorende bij de volgende publicatie Veel patiënten ontvangen informatie over medicijnen van hun zorgverlener,

Nadere informatie

Dit formulier wordt anoniem verstuurd en op basis van het patiëntnummer aan uw dossier gekoppeld. Ter controle graag uw geboortedatum: / / Beroep:

Dit formulier wordt anoniem verstuurd en op basis van het patiëntnummer aan uw dossier gekoppeld. Ter controle graag uw geboortedatum: / / Beroep: Datum: Intakeformulier Patiëntnummer: Geachte heer/mevrouw, Ter voorbereiding op onze afspraak wil ik u vragen om de onderstaande vragenlijst zo nauwkeurig mogelijk te beantwoorden. Bij het intakegesprek

Nadere informatie

Werkinstructies voor de CQI Huisartsenzorg Overdag

Werkinstructies voor de CQI Huisartsenzorg Overdag Werkinstructies voor de 1. De vragenlijst Waarvoor is de bedoeld? De is bedoeld om de kwaliteit van zorg in de huisartspraktijk tijdens kantooruren te meten vanuit het perspectief van de patiënt. De vragenlijst

Nadere informatie

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Calcitonine-Sandoz 100 IE/ml, oplossing voor injectie en infusie Calcitonine (zalm, synthetisch)

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Calcitonine-Sandoz 100 IE/ml, oplossing voor injectie en infusie Calcitonine (zalm, synthetisch) Bijsluiter: informatie voor de gebruiker Calcitonine-Sandoz 100 IE/ml, oplossing voor injectie en infusie Calcitonine (zalm, synthetisch) Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken

Nadere informatie

CARDIOLOGIE. Zelf kunt u dagelijks uw gewicht opschrijven. Ook als uw bloeddruk en pols zijn opgemeten, kunnen deze waarden worden genoteerd.

CARDIOLOGIE. Zelf kunt u dagelijks uw gewicht opschrijven. Ook als uw bloeddruk en pols zijn opgemeten, kunnen deze waarden worden genoteerd. CARDIOLOGIE Hartfalendagboek In dit hartfalendagboek worden gegevens genoteerd over uw gezondheid. Het dagboek helpt u en uw hulpverleners om inzicht te krijgen in uw lichamelijke conditie en het verloop

Nadere informatie

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: MimpenMG

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: MimpenMG Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: MimpenMG Datum aanmaak rapport:11-11-2015 1 Laatste ronde patiëntenvragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 1-3-2014 tot 1-3-2014

Nadere informatie

Heeft u één of meerdere langdurige of chronische ziektes (bijvoorbeeld suikerziekte, hoge bloeddruk, reuma, longziekte of kanker)?

Heeft u één of meerdere langdurige of chronische ziektes (bijvoorbeeld suikerziekte, hoge bloeddruk, reuma, longziekte of kanker)? Vragenlijst Gezondheid gaat over lichamelijk maar ook psychisch en sociaal welbevinden. Deze vragenlijst is bedoeld om een beeld te krijgen van uw behoefte aan zorg op psychisch, lichamelijk en sociaal

Nadere informatie

Prednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog

Prednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog Prednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis juli 2013 pavo 0907 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u prednison gaat gebruiken. In deze folder

Nadere informatie

Osteoporose VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER

Osteoporose VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER Osteoporose WAT IS OSTEOPOROSE WAT VERGROOT DE KANS OP OSTEOPOROSE GEVOLGEN VAN OSTEOPOROSE MEDICIJNEN BIJ OSTEOPOROSE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK

Nadere informatie

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Cnossen

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Cnossen Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Cnossen Datum aanmaak rapport:26-11-2015 1 Laatste ronde patiëntenvragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 31-10-2013 tot 10-4-2014

Nadere informatie

Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding.

Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Tabellenboek bij 'Gebruik van internet voor gezondheidsinformatie' (verschenen in Huisarts&Wetenschap, augustus

Nadere informatie

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Leenen

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Leenen Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Leenen Datum aanmaak rapport:26-11-2015 1 Laatste ronde patiëntenvragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 31-10-2013 tot 9-11-2013

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek onder mensen met een manisch depressieve stoornis en hun betrokkenen

Tevredenheidsonderzoek onder mensen met een manisch depressieve stoornis en hun betrokkenen Tevredenheidsonderzoek onder mensen met een manisch depressieve stoornis en hun betrokkenen Patiënt redelijk tevreden, maar snelheid en betrokkenheid bij behandeling kan beter Index 1. Inleiding 2. Onderzoeksmethode

Nadere informatie

Het gebruik van tamoxifen. Bij retroperitoneale fibrose

Het gebruik van tamoxifen. Bij retroperitoneale fibrose Het gebruik van tamoxifen Bij retroperitoneale fibrose Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale fibrose (RPF) heeft. Bij de behandeling van RPF kan de arts meerdere medicijnen

Nadere informatie

Prednison, Prednisolon. corticosteroïden

Prednison, Prednisolon. corticosteroïden Prednison, Prednisolon corticosteroïden Inhoudsopgave Werking 3 Gebruik 3 Bijverschijnselen 4 Aanvullende informatie 5 Methylprednison injecties 6 Vaccinaties 6 Sint Maartenskliniek 7 Colofon 8 2 U heeft

Nadere informatie

Methotrexaat REUMATOLOGIE. Gebruik van methotrexaat

Methotrexaat REUMATOLOGIE. Gebruik van methotrexaat REUMATOLOGIE Methotrexaat Gebruik van methotrexaat Deze folder is een gezamenlijke uitgave van de poli reumatologie van het Laurentius Ziekenhuis Roermond en het Sint Jans Gasthuis te Weert. Inleiding

Nadere informatie

PROSCAR 5 mg, filmomhulde tabletten (finasteride)

PROSCAR 5 mg, filmomhulde tabletten (finasteride) Lees de hele bijsluiter aandachtig door alvorens dit geneesmiddel te gebruiken. Bewaar deze bijsluiter, misschien heeft u hem nog een keer nodig. Raadpleeg uw arts of apotheker, als u aanvullende vragen

Nadere informatie

Onderzoek werknemers met kanker

Onderzoek werknemers met kanker Onderzoek werknemers met kanker Dinsdag 15 april 2013 Over dit onderzoek Dit onderzoek is gehouden in samenwerking met de Nederlandse Federatie voor Kankerpatiëntenorganisaties (NFK). Aan het onderzoek

Nadere informatie

Morfine Feiten en fabels. Apotheek

Morfine Feiten en fabels. Apotheek 00 Morfine Feiten en fabels Apotheek In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige pijnstillers of opioïden worden genoemd. Inleiding

Nadere informatie

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel

Nadere informatie

mammaprint adviezen hernia-operatie borstkanker ZorgSaam

mammaprint adviezen hernia-operatie borstkanker ZorgSaam mammaprint adviezen na een bij hernia-operatie borstkanker ZorgSaam 1 2 Mammaprint Deze folder geeft u informatie over de Mammaprint, een laboratoriumtest die kan worden ingezet bij de behandeling van

Nadere informatie

Intake formulier fysiotherapie / manuele therapie

Intake formulier fysiotherapie / manuele therapie Intake formulier fysiotherapie / manuele therapie Om een duidelijk beeld van uw klachten en de herstelmogelijkheden te krijgen verzoeken wij u bijgaande gegevens en vragen in te vullen en dit formulier

Nadere informatie