Marktonderzoek Succulenten

Transcriptie

1 Marktonderzoek Succulenten Datum: februari 2017 Auteur: Mathijs Teerds OVATA BV Hoefweg LD Bleiswijk T:

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Algemene trends en ontwikkelingen 4 - Digitalisering & logistiek proces - Het nieuwe veilen - Groen is trendy! - Milieu Samenvatting 7 - Omzetontwikkelingen - Afzetkanalen - Populaire soorten succulenten Nederland 9 Duitsland 10 België 11 Frankrijk 12 Scandinavië 13 Verenigd Koninkrijk 14 Zuid-Europa 15 Oost-Europa 16 Overig-Europa 17 Bronvermelding 18 2

3 Inleiding OVATA teelt met veel vakmanschap haar succulenten, die vanuit de gehele wereld afkomstig zijn. OVATA onderscheidt zich door een steeds vernieuwend assortiment topkwaliteit succulenten. Daarnaast staat het begrip Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen hoog in het vaandel. OVATA kweekt in diverse potmaten, met name 12 cm potten. De producten worden via exporteurs in Nederland verhandeld en voornamelijk naar Europese landen gedistribueerd. In 2014 heeft OVATA een 1 e versie van het marktonderzoek gepresenteerd. Hierin zijn onder andere het consumentengedrag en de trends van diverse landen geanalyseerd. Door met name de digitalisering verandert de wereld snel, wat zorgt voor verandering in de keten, trends en het consumentengedrag. Hierdoor is het van belang om deze informatie continue te updaten, zodat er tijdig ingespeeld kan worden op deze veranderingen. In het nieuwe marktonderzoek komen naast bovenstaande punten ook de huidige veranderingen in de markt naar voren, exportcijfers en diverse afzetkanalen. Ook zijn er diverse cijfers en trends vergeleken met het marktonderzoek van Uiteindelijk met het doel om, samen met de exporteur, de eindklant optimaal te kunnen bedienen. 3

4 Algemene trends en ontwikkelingen Digitalisering & logistieke proces Digitalisering verandert de sierteelt. Het bestellen van bloemen en planten via internetsystemen komt steeds vaker voor. De gevolgen hiervan zijn: Minder derving/waste in de winkel Kleinere besteleenheden (fijnmazigheid) Verandering in logistieke processen Doordat eindklanten via internetsystemen het aanbod van kwekers inzichtelijk hebben, kunnen zij hun eigen voorraad bepalen. Hierdoor nemen de besteleenheden af en zorgt dit voor minder waste/derving op de winkelvloer. Daarnaast zorgt het sharen van informatie ervoor dat de eindklant en kweker dichter bij elkaar komen, zodat ze elkaar beter van dienst kunnen zijn. Hierdoor kan de exporteur en de kweker de behoeftes van de consument beter in kaart brengen en het assortiment er op aan passen. Kortom de communicatie wordt een stuk efficiënter. De veranderingen in het logistieke proces zijn hieronder schematisch weergegeven. Kweker Exporteur Vakhandel / Retail Consument Figuur 1 Logistieke stromen verleden Verede laar Vermeer deraar Kweker B2B Webshop *¹ Exporteur Vakhandel / Retail Consument B2C Webshop *² Figuur 2 Logistieke stromen toekomst *¹ Business-to-business (Floraxchange.nl) (Plantconnect.nl) *² Business-to-consumer > Bijv. USA = 1800-Flowers (1800 Flowers.com) 4

5 Het Nieuwe Veilen (Teerds, 2016) In de afgelopen jaren zag Royal FloraHolland de markt en haar eigen rol veranderen. Het volume op de klok nam af en het volume bloemen en planten dat verkocht wordt via de directe stromen nam toe. Om hier een antwoord op te vinden heeft Royal FloraHolland in 2014 een nieuwe strategie ontwikkeld met de naam Royal FloraHolland Deze strategie bestaat uit 2 delen: Met het eerste deel wil Royal FloraHolland betere marges creëren voor haar leden en hun klanten door efficiënte marktplaatsen neer te zetten. Met het tweede deel wil Royal FloraHolland er voor zorgen dat er meer bloemen en planten verkocht gaan worden. Royal FloraHolland wil met het programma Het Nieuwe Veilen de marktplaats van de toekomst neerzetten. Er zijn twee doelen die het nieuwe veilen moet bereiken. Deze doelen zijn: kosten besparen en zorgen voor een optimale en stabiele prijsvorming van de producten. Tegenwoordig worden er veel producten direct verkocht. Dit gebeurt steeds meer door gebruik van internet. Hierdoor voldoen de oude systemen niet meer en worden de kosten te hoog. Het nieuwe veilen moet onder andere zorgen voor de volgende drie ontwikkelingen: 1. Investeren in een nieuw transactiesysteem; een 24/7-platform op internet waarmee bloemen en planten verkocht kunnen worden. 2. Moderniseren van de klokken. Het uitgangpunt hierbij is: digitaal is de standaard en daarmee zegt Royal FloraHolland dat het inkopen op een klok via internet de goedkoopste vorm van inkopen moet worden. Dit houdt in dat er 1 landelijke klok komt, waar je bloemen en planten online kan kopen. Dit moet zorgen voor een betere concentratie van vraag en aanbod. 3. Verandering in de logistiek. Wat we zien is dat bloemen en planten in steeds kleinere transacties gekocht worden. Klanten bestellen steeds vaker kleinere eenheden om risico van verkeerde producten en bederf te voorkomen. Fijnmazigheid zorgt voor steeds hogere logistieke kosten. 5

6 Groen is trendy! (Koppert, 2016) (OVATA) Groene potplanten zijn trendy. In de afgelopen 1,5 jaar is de vraag naar groene potplanten in Europa snel gestegen, getuige ook de positieve exportcijfers. Er zijn meerdere factoren waardoor de vraag is gestegen: Consument is op zoek naar planten die makkelijk te onderhouden zijn (Easy to Care) Groene planten komen terug in bijna elk interieurmagazine, in veel woonprogramma s op tv en in etalages van kledingwinkels Veel promotie / aandacht voor de groene kamerplanten in de media, voornamelijk in Duitsland / Scandinavië De consument is op zoek naar gemak en kiest steeds vaker voor een totaal concept oftewel een kanten-klaar product. Daarnaast zijn groene planten in keramiek en planten in kleinere potmaten trends, die waarneembaar zijn in de markt. Door toename van internet en sociale media zijn trends zeer toegankelijk voor consumenten. Waar vroeger de trends via Scandinavië, langs Duitsland Europa binnenkwamen, zijn er nu meer algemene trends in geheel Europa. Doordat sociale media tegenwoordig veel invloed heeft op de huidige levenswijze, beïnvloedt dit ook het aankoopproces en aankoopkanaal. Milieu In de jaren 60 gingen steeds meer mensen zich zorgen maken om het milieu en kwam het belang van biologisch produceren om de hoek kijken. Bedrijven zijn hier pas later op in gaan spelen door milieu verantwoord te gaan telen. Doordat de consument zich sterk maakt voor een duurzame samenleving en daarmee een gezondere toekomst wilt creëren, is men bereid om meer te betalen voor levensmiddelen en planten die biologisch zijn geproduceerd. Zo gaf de Nederlandse consument in ,13 miljard euro uit aan biologische voeding, een stijging van 6% ten opzichte van (Duurzaamnieuws, 2015) Om met de groeiende biologische supermarkten (vb. Marqt en Ekoplaza) mee te groeien worden ook in de grote supermarktketen aparte schappen ingeruimd met biologische producten.(foodlog, 2015) Kortom biologisch is booming. Bedrijven die biologisch produceren kunnen zich onderscheiden door het behalen van het EKOkeurmerk en MPS certificeringen. Voor het voeren van het EKO-keurmerk moet een bedrijf onder andere voldoen aan: Het uitgangsmateriaal (zaden en plantgoed) moet op biologische wijze zijn geteeld en mag daarna niet behandeld zijn met chemisch-synthetische middelen. De opkweek van het uitgangsmateriaal moet plaatsvinden in pot- of stekgrond die aan de Europese regelgeving voldoet. Er mogen alleen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt van biologische oorsprong. Ook kunnen er natuurlijke vijanden (roofmijten en sluipwespen) worden ingezet, in overeenstemming met de EU-regelgeving. (Groei & Bloei) 6

7 Samenvatting In deze samenvatting staat informatie over de omzetontwikkelingen van export potplanten, afzetkanalen en een overzicht van de populariteit van soorten succulenten per land. Omzetontwikkeling export potplanten In tabel 1 is de export van de Nederlandse potplanten naar een bepaald land weergegeven. Wanneer we kijken naar de afgelopen jaar hebben bijna alle landen een positieve ontwikkeling doorgemaakt. Vooral in het zuidoosten van Europa is de export van potplanten het laatste jaar toegenomen. Daarentegen is de export naar het Verenigd Koninkrijk afgenomen. Land Nederland + 19,6% Niet beschikbaar Duitsland -12,6% +4,8% België + 0,7% +8,5% Frankrijk + 3,3% +2,1% Scandinavië - 4,3% +3,4% Verenigd Koninkrijk + 20% -3,4% Zuid-Europa + 4,6% +4,5% Oost-Europa -12,6% +5,1% Zuidoost overig +1,1% +12,1% Tabel 1 Export Nederlandse potplanten in procenten (Klapwijk, 2016) Afzetkanalen In het marktonderzoek is er ook gekeken naar waar de consument zijn/haar planten koopt. De afzetkanalen zijn onderverdeeld in retail en vakhandel. Onder retail wordt verstaan; supermarkten, bouwmarkten en woonwarenhuis. De vakhandel bestaat uit; tuincentra, bloemenwinkels, het internet en de kwekerijen. Supermarkt Bloemist Retail Bouwmarkt Vakhandel Tuincentra Kwekerij Woonwaren huis Internet Figuur 3 Verdeling van de afzetkanalen 7

8 Populaire soorten succulenten OVATA heeft onderzoek gedaan naar welke soorten succulenten populair zijn in verschillende landen. De resultaten zijn weergegeven in figuur 4. De Crassula en Echeveria zijn duidelijk koploper in Europa. Crassula Crassula en Echeveria Crassula, Echeveria en Aloe Echeveria, Aloe/Haworthia Figuur 4 Verdeling populariteit van succulenten per land 8

9 Nederland 1. Algemene informatie (Wikipedia, Nederland) Land : Nederland Hoofdstad : Amsterdam Oppervlakte : km² Inwoners : Munteenheid : Euro 2. Omzet en afzetkanalen Land Jaar Omzet-export Verschil Nederland ,7% 2016 Niet beschikbaar Niet beschikbaar Tabel 2 Omzetcijfers Nederland Afzetkanalen Woonwarenhuis 2% 2% Bouwmarkt 3% 3% Kwekerij 4% 6% Tuincentrum 51% 37% Supermarkt 12% 10% Bloemist 23% 26% Internet N/A 7% Overig 5% 9% Tabel 3 Verdeling afzetkanalen in Nederland Afzetmarkten % retail vakhandel 76% 3. Trends en ontwikkelingen Tuincentra hebben het grootste afzetaandeel, maar deze daalt langzaam Het afzetaandeel van retail ketens groeit Milieuaspecten worden steeds belangrijker Echeveria s, Crassula s en Aloe s zijn het meest populair Vrouwen kopen meer potplanten dan mannen 65-plussers zijn belangrijke kopers Groen is trendy, je komt het overal tegen Een gezonde leefomgeving wordt steeds belangrijker De plant moet gemakkelijk te onderhouden zijn Kwaliteit van de potplant is belangrijk De consument koopt meer bloemen dan planten De potplant wordt het meest voor eigen gebruik gekocht Potplanten zijn populair op kantoor 9

10 Duitsland 1. Algemene informatie (Wikipedia, Duitsland) Land Hoofdstad Oppervlakte Inwoners Munteenheid 2. Omzet en afzetkanalen : Duitsland : Berlijn : km² : inwoners : Euro Land Jaar Omzet-export Verschil Duitsland ,6% ,8% Tabel 4 Omzetcijfers Duitsland Afzetkanalen Woonwarenhuis 3% 3% Bouwmarkt 18% 15% Kwekerij 12% 10% Tuincentrum 11% 10% Supermarkt 18% 16% Bloemist 29% 33% Internet N/A N/A Overig 9% 13% Tabel 5 Verdeling afzetkanalen in Duitsland Afzetmarkten 2015 retail 53% 47% vakhandel 3. Trends en ontwikkelingen Afzet via vakhandel of retail zijn nagenoeg gelijk Vakkennis en creativiteit bij de verkoper is van groot belang Potplanten worden het meest gekocht bij de bloemist De consument verwacht verzorgingsinformatie bij de plant Belangrijke aankoopcriteria zijn kwaliteit en prijs De consument geeft voorkeur aan planten met weinig verzorging Aankoop van een plant wordt meestal gedaan om iets te decoreren 77% van de aankopen van potplanten worden gedaan voor eigen gebruik 21% van de aankopen van potplanten zijn voor een cadeau 2% van de aankopen van potplanten zijn voor een graf Een plant als cadeau geven wordt steeds populairder Als een plant cadeau gegeven wordt is dit meestal om een huis meer sfeer te geven 10

11 België 1. Algemene informatie (Wikipedia, Belgie) Land : België Hoofdstad : Brussel Oppervlakte : km² Inwoners : Munteenheid : Euro 2. Omzet en afzetkanalen Land Jaar Omzet-export Verschil België ,7% ,5% Tabel 6 Omzetcijfers België Afzetkanalen Woonwarenhuis 14% 8% Bouwmarkt 4% 9% Tuincentrum 21% 28% Supermarkt 13% 13% Bloemist 37% 35% Kwekerij 11% 7% Internet N/A N/A Tabel 7 Verdeling afzetkanalen in België Afzetmarkten % retail vakhandel 70% 3. Trends en ontwikkelingen (VLAM, 2016) Tuincentra winnen terrein als afzetkanaal 16% van alle bestedingen van de Belgische consument in de sierteelt gaan uit naar aankoop van potplanten Sierteeltbestedingen dalen in Wallonië (-15%) meer dan in Vlaanderen (- 3%) De consument koopt de meeste potplanten bij de bloemist E-commerce maakt een sterke opmars waarbij de klant concrete productinformatie verwacht 63% van de aankopen van potplanten worden gedaan voor eigen gebruik 25% van de aankopen van potplanten worden gedaan als cadeau 12% van de aankopen van potplanten zijn voor een graf 65-plussers zijn trouwe kopers De Belgische consument koopt 4,5 keer per jaar een plant 11

12 Frankrijk 1. Algemene informatie (Wikipedia, Frankrijk) Land : Frankrijk Hoofdstad : Parijs Oppervlakte : km² Inwoners : Munteenheid : Euro 2. Omzet en afzetkanalen Land Jaar Omzet-export Verschil Frankrijk ,2% ,1% Tabel 8 Omzetcijfers Frankrijk Afzetkanalen Woonwarenhuis 3% 2% Bouwmarkt 5% 5% Tuincentrum 25% 21% Supermarkt 16% 14% Bloemist 31% 35% Kwekerij 14% 13% Internet 2% 8% Overig 4% 2% Tabel 9 Verdeling afzetkanalen in Frankrijk Afzetmarkten % retail vakhandel 77% 3. Trends en ontwikkelingen De meeste aankopen worden gedaan bij de bloemist Het aankoop percentage via internet stijgt Crassula s en Echeveria s zijn populair Succulenten worden vooral gekocht, omdat ze lang houdbaar zijn 68% van de aankopen van potplanten zijn voor eigen gebruik 29% van de aankopen van potplanten worden gebruikt als cadeau 20% van de Franse bevolking koopt maandelijks een potplant De consument koopt het liefst een potplant als deze rijp is Potplanten worden op een kleurrijke manier ingepakt Potplanten zijn erg geliefd in hotels 12

13 Scandinavië 1. Algemene gegevens (Wikipedia, Denemarken) (Wikipedia, Zweden) (Wikipedia, Noorwegen) (Wikipedia, Finland) Land Hoofdstad Oppervlakte Inwoners Munteenheid Denemarken Kopenhagen km² Deense kroon Zweden Stockholm km² Zweedse kroon Noorwegen Oslo km² Noorse kroon Finland Helsinki km² Euro 2. Omzet en afzetkanalen Land Jaar Omzetexport Verschil Denemarken ,2% ,3% Zweden ,9% ,1% Tabel 10 Omzetcijfers Scandinavië Land Jaar Omzetexport Verschil Noorwegen ,0% ,1% Finland ,6% ,7% Afzetkanalen Woonwarenhuis 4% 3% Bouwmarkt 11% 2% Tuincentrum 29% 27% Supermarkt 26% 26% Bloemist 20% 22% Kwekerij 8% 12% Internet 2% 8% Tabel 11 Verdeling afzetkanalen in Scandinavië Afzetmarkten % retail 69% vakhandel 3. Trends en ontwikkelingen Succulenten zijn populair vanwege een extreem klimaat waarin andere planten niet overleven De meeste aankopen worden gedaan bij tuincentra, maar dit aandeel daalt Het bestedingsniveau is het hoogst in Denemarken Potplanten zijn een van zelfsprekend onderdeel van het interieur Stijltrend mystiek groen houdt in dat er zwarte details worden toegevoegd aan de planten Planten worden vaak gekocht voor op het balkon en de vensterbank Een andere trend is potten en planten in heldere frisse kleuren Er worden veel planten gekocht tijdens feestdagen Aankoopreden: eigen gebruik (78%), cadeau (20%), graf (1%) Grote potten en planten zijn trendy 13

14 Verenigd koninkrijk 1. Algemene informatie (Wikipedia, Engeland) (Wikipedia, Schotland) (Wikipedia, Wales) (Wikipedia, Ierland) Land Hoofdstad Oppervlakte Inwoners Munteenheid Engeland Londen km² Pond Schotland Edinburgh km² Pond Wales Cardiff km² Pond Ierland Dublin km² Euro 2. Omzet en afzetkanalen Tabel 12 Omzetcijfers Verenigd Koninkrijk Afzetkanalen Woonwarenhuis 6% 5% Bouwmarkt 12% 6% Tuincentrum 19% 19% Supermarkt 29% 32% 46% Bloemist 12% 18% Kwekerij 11% 9% Internet N/A N/A Overig 11% 11% Tabel 13 Verdeling afzetkanalen in het Verenigd Koninkrijk 3. Trends en ontwikkelingen Land Jaar Omzet-export Verschil VK % ,4% Afzetmarkten % retail vakhandel Export van de Nederlandse potplanten stijgt met 20% in 2015, maar daalt weer in Dit komt mede door de dalende koers van de Britse Pond, mede als gevolg van de Brexit (FD, 2016) De bloemist wordt elk jaar populairder De consument ziet steeds meer het belang van biologisch produceren Planten worden niet snel weggegooid, dit wordt gezien als persoonlijk falen De meeste potplanten worden gekocht voor eigen gebruik De consument verwacht productinformatie bij aankoop van potplanten Er worden ongeveer 2 keer per jaar planten gekocht 14

15 Zuid-Europa 1. Algemene informatie (Wikipedia, Spanje) (Wikipedia, Italië) Land Hoofdstad Oppervlakte Inwoners Munteenheid Spanje Madrid km² Euro Italië Rome km² Euro 2. Omzet en afzetkanalen Land Jaar Omzet-export Verschil Spanje ,8% ,9% Italië ,1% ,4% Tabel 14 Omzetcijfers Zuid-Europa Afzetkanalen Woonwarenhuis 12% 12% Bouwmarkt 4% 3% Tuincentrum 7% 7% Supermarkt 23% 15% Bloemist 27% 36% Kwekerij 24% 13% Internet N/A 14% Overig 3% - Tabel 15 Verdeling afzetkanalen in Zuid-Europa Afzetmarkten % retail vakhandel 70% 3. Trends en ontwikkelingen Mobiel betalen en online kopen/verkopen wordt steeds populairder 62% van de Spaanse burger geeft voorkeur aan online kopen, zodat direct aan huis geleverd wordt De meeste aankopen worden gedaan bij de bloemist Nederlandse producten staan bekend als producten met hoge kwaliteit De consument vindt maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen belangrijk Echeveria s, Aloe s/haworthia s zijn populair De meeste aankopen van potplanten worden gedaan voor een cadeau Er wordt steeds meer de nadruk gelegd op het aankleden van het interieur De Spaanse consument is zich bewust van kwaliteit en de voordelen van een plant Houdbaarheid is een belangrijke aankoopreden 15

16 Oost-Europa 1. Algemene informatie (Wikipedia, Rusland) (Wikipedia, Polen) Land Hoofdstad Oppervlakte Inwoners Munteenheid Rusland Moskou km² Roebel Polen Warschau km² Zloty 2. Omzet en afzetkanalen Land Jaar Omzet-export Verschil Rusland ,3% ,2% Polen ,8% ,9% Tabel 16 Omzetcijfers Oost-Europa Afzetkanalen Woonwarenhuis 11% 12% Bouwmarkt 8% 9% Tuincentrum 15% 34% Supermarkt 24% 9% Bloemist 37% 22% Kwekerij 4% 6% Internet 1% 8% Tabel 17 Verdeling afzetkanalen in Oost-Europa Afzetmarkten % 58% retail vakhandel 3. Trends en ontwikkelingen De meeste aankopen worden gedaan bij tuincentra Het afzetaandeel internet stijgt snel 8 maart (Vrouwendag) en 1 september (eerste schooldag) zijn belangrijke bloemen- en plantendagen in Oost-Europa (Volop bloemen op eerste Russische schooldag, 2015) De exportdaling naar Rusland is vrijwel geheel veroorzaakt door sancties die zijn opgelegd (Reformatorisch dagblad, 2015) Crassula s zijn populair De consument is niet bereid veel te betalen voor potplanten Potplanten worden vaak gekocht om het huis te decoreren Potplanten worden geassocieerd met ontspanning voornamelijk in de lente Consumenten houden van vrolijke kleuren Potplanten worden vaak gekocht voor in de werkomgeving en eigen gebruik 16

17 Overig-Europa 1. Algemene informatie (Wikipedia, Tjechië) (Wikipedia, Hongarije) (Wikipedia, Slowakije) Land Hoofdstad Oppervlakte Inwoners Munteenheid Tsjechië Praag km² Koruna Hongarije Boedapest km² Forint Slowakije Bratislava km² Euro 2. Omzet en afzetkanalen Land Jaar Omzet-export Verschil Tsjechië ,1% ,1% Hongarije Geen gegevens Geen gegevens Geen gegevens Slowakije beschikbaar Geen gegevens beschikbaar Tabel 18 Omzetcijfers Overig-Europa beschikbaar Geen gegevens beschikbaar beschikbaar Geen gegevens beschikbaar Afzetkanalen 2015 Tsjechië Slowakije Hongarije Bloemist 38% 40% 32% Supermarkt 38% 36% 30% Tuincentrum 12% 12% 14% Woonwarenhuis 4% 7% 11% Bouwmarkt 8% 5% 13% Internet N/A N/A N/A Tabel 19 Verdeling afzetkanalen in Overig-Europa 3. Trends en ontwikkelingen In Tsjechië worden de meeste potplanten bij de bloemist en bij de supermarkt gekocht In Slowakije en Hongarije heeft de bloemist de grootste afzetmarkt Retail heeft in Hongarije het grootste aandeel In Slowakije is de afzet via vakhandel het grootst Echeveria s, Aloe s/haworthia s zijn het meest populair De Tsjechische en Slowaakse consument koop vaak een potplant voor een eigen gebruik of als cadeau Hongaren kopen vaak een potplant als ze op visite gaan 17

18 Bronvermelding Voor het marktonderzoek is er gebruikt gemaakt van bronnen via deskresearch, interviews en via strategische gesprekken. Wikipedia, Nederland: Wikipedia, Duitsland: Wikipedia, Belgie: Wikipedia, Frankrijk: Wikipedia, Denemarken: Wikipedia, Zweden: Wikipedia, Noorwegen: Wikipedia, Finland: Wikipedia, Engeland: Wikipedia, Wales: Wikipedia, Schotland: Wikipedia, Ierland: Wikipedia, Spanje: Wikipedia, Italië: Wikipedia, Rusland: Wikipedia, Polen: Wikipedia, Tjechië: Wikipedia, Hongarije: Wikipedia, Slowakije: Groei & Bloei: Flowers.com: ABN-AMBRO. (2014). Kleurrijke kansen voor de sierteeltketen. Floraxchange.nl: Plantconnect.nl: Royal FloraHolland: Duurzaamnieuws. (2015, oktober 28). Opgehaald van Omzet biologische voeding stijgt de pan uit: FD. (2016, oktober 19). Opgehaald van Export van bloemen stijgt, behalve naar VK: Foodlog. (2015, maart 31). Opgehaald van Ketens slokken natuurwinkels op: Groei in Scandinavische groenbranche. (2015, Augustus). Opgehaald van Bpnieuws: Klapwijk, J. (2016, Dec). Marktspecialist Royal FloraHolland. Koppert. (2016, januari 18). Opgehaald van De trend: groene planten: Landenanalyse en afzetkanalen sierteelthandel. (2015). Opgehaald van Tuinbouw: Naber, J. (2016, 12 8). Markspecialist Royal FloraHolland. (M. Teerds, Interviewer) OVATA. (sd). Verkoopcijfers. Reformatorisch dagblad. (2015, Juli 24). Opgehaald van Nederlandse export Rusland bijna gehalveerd: Sar, H. v. (sd). Leraar Lentiz en Rozenkweker. (M. Teerds, Interviewer) Teerds, R. (2016). Het nieuwe Veilen. (M. Teerds, Interviewer) VLAM. (2016). DALENDE SIERTEELTBESTEDINGEN IN Volop bloemen op eerste Russische schooldag. (2015, Augustus 25). Opgehaald van Sierteelnet : 18