Segmentatie in verzekeringen
|
|
- Esmée van de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Faculteit Wetenschappen en Bio-Ingenieurswetenschappen Vakgroep Wiskunde Segmentatie in verzekeringen Masterproef ingediend met het oog op het behalen van de graad van Master in de Actuariële Wetenschappen Lieven De Norre Promotor: Prof. Dr. Kim Everaert Academiejaar
2
3 Voorwoord Sinds het kiezen van het onderwerp van deze masterproef actuariële wetenschappen, en het schrijven van dit voorwoord is er nu bijna een jaar verstreken. Deze periode was bij momenten, vooral in de laatste weken voor de deadline, vrij stresserend. Maar dit was zeker en vast de moeite waard, in deze periode heb ik namelijk heel wat bijgeleerd over het boeiende onderwerp dat segmentatie in de verzekeringssector, en specifiek voor overlijdensverzekeringen, is. Gezien de recente maatschappelijke ontwikkelingen en de ontwikkelingen op vlak van wetgeving, is dit bovendien een zeer actueel onderwerp. Bij deze wil ik ook Professor Kim Everaert bedanken voor het feit dat zij de promotor van mijn masterproef wou zijn, en voor de hulp en advies die ik van haar gekregen heb. Ik wil ook mijn ouders en mijn zus bedanken voor de steun die zij mij gegeven hebben tijdens het schrijven van deze masterproef en voor hun vertrouwen in de goede afloop ervan. Niet alleen tijdens het schrijven van deze masterproef, maar bij uitbreiding tijdens mijn hele studententijd hebben zij mij ten volle gesteund. Ook mijn medestudenten verdienen een bedanking, voor de vele mooie momenten die we samen beleefd hebben tijdens onze studentenjaren, en waaraan ik later ongetwijfeld nog met veel weemoed zal aan terugdenken. Lieven De Norre, augustus i
4 ii
5 Inhoudsopgave Voorwoord i Inhoudsopgave iii Inleiding v 1 Het begrip segmentatie Wat is segmentatie Vormen van segmentatie Voordelen van segmentatie Nadelen van segmentatie Segmentatie en solidariteit Wetgevend kader Tariefvrijheid en contractuele vrijheid Segmentatie in het verzekeringsrecht Anti-discriminatiewetgeving Medische informatie Solidariteitsmechanismes Burgerlijke aansprakelijkheid motorrijtuigen Schuldsaldoverzekering iii
6 3 Segmentatie in overlijdensverzekeringen Ontwerp van een tariefstructuur Indeling in risicoklassen Keuze van segmentatiecriteria Frequent gebruikte risicofactoren Medische factoren Rookgedrag Alcoholconsumptie Gevaarlijk beroep of hobby s Verzekerd kapitaal Socio-economische factoren: analyse van de Nationale Databank Mortaliteit Data Methode Doelgroep Resultaten Premiemodel voor overlijdensverzekeringen Gebruikte sterftetafels Gebruikte risicofactoren Voorbeelden overlijdensverzekering Voorbeeld schuldsaldoverzekering op 1 hoofd Voorbeeld schuldsaldoverzekering op 2 hoofden Vergelijking met markttarieven Besluit 71 A Tabellen met relatieve sterfte volgens socio-economische status 73 B Cijfermateriaal uit voorbeelden 87 Bibliografie 99 iv
7 Inleiding Segmentatie in verzekeringen is een onderwerp dat de laatste jaren steeds vaker in het middelpunt van de belangstelling komt. Vooral de recent ingevoerde uniseks-wetgeving die bepaalt dat mannen en vrouwen gelijk behandeld moeten worden bij het vaststellen van verzekeringspremies en verzekeringsprestaties heeft voor heel wat discussies gezorgd. De vraag of verzekeraars een onderscheid mogen maken op basis van individuele kenmerken van verzekeringnemers in het bepalen van premies of prestaties, en zoja op basis van welke kenmerken en in welke mate, is namelijk een maatschappelijke vraag waar iedereen wel een mening over heeft. Begrippen zoals solidariteit en discriminatie zijn dan ook nooit ver weg in deze discussies. Vanwege de maatschappelijke en actuariële relevantie lijkt segmentatie dan ook heel interessant onderwerp om wat dieper in te gaan. Deze masterproef is ingedeeld in 4 hoofdstukken. In hoofdstuk 1 zal ik het begrip van segmentatie en de verschillende verschijningsvormen ervan in de verzekeringssector bespreken. Hiervoor zal ik me o.a. baseren op een artikel van De Pril en Dhaene [1]. In dit hoofdstuk bespreek ik ook de voor- en nadelen van segmentatie zowel vanuit het standpunt van de verzekeraars als vanuit het standpunt van de verzekeringnemers. Ook de aan segmentatie gerelateerde begrippen van subsidiërende solidariteit en kanssolidariteit worden besproken. Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van alle wetgeving m.b.t. segmentatie, met o.a. de beperkingen aan segmentatie die door de anti-discriminatiewetgeving worden opgelegd, en de solidariteitsmechanismen die door de wet worden ingebouwd voor autoverzekeringen en schuldsaldoverzekeringen. In hoofdstuk 3 bespreek ik segmentatie in de context van overlijdensverzekeringen. In dit hoofdstuk bespreek ik ook een aantal richtlijnen voor verzekeraars bij het kiezen van segmentatiecriteria en het ontwerpen van een tariefstructuur, en ik overloop een aantal frequent gebruikte risicofactoren voor overlijdensverzekeringen. Het mogelijke gebruik van socio-economische factoren om te segmenteren in overlijdensverzekeringen wordt besproken aan de hand van een studie over de socio-economische sterfte op middelbare leeftijd in België. In hoofdstuk 4 tot slot bespreek ik hoe de resultaten uit deze studie gebruikt kunnen worden in een premiemodel voor overlijdensverzekeringen, en pas ik dit toe op een aantal voorbeelden van overlijdensverzekeringen en schuldsaldoverzekeringen. Tot slot maak ik ook een vergelijking van de huidige markttarieven voor schuldsaldoverzekeringen. v
8 vi
9 Hoofdstuk 1 Het begrip segmentatie 1.1 Wat is segmentatie Segmentatie is een economisch begrip dat in een veel ruimere context wordt gebruikt dan enkel in verzekeringen. Op de online encyclopedie definieert men segmentatie als volgt: Het proces, waarin op basis van één of meer kenmerken, homogene groepen klanten (segmenten) worden vastgesteld en klanten aan deze segmenten worden toegewezen.. Het is dus een techniek die een producent van goederen en diensten gebruikt om zijn klanten op te delen in marktsegmenten bestaande uit klanten met dezelfde eigenschappen. Meestal bedoelt men met segmenteren niet louter het vaststellen van deze marktsegmenten, maar ook het aanpassen van aangeboden goederen en diensten, of de prijs van deze goederen en diensten, aan deze marktsegmenten. Segmentatie is dus in feite een marketingstrategie. Wat betekent dit nu in de context van verzekeringen? De wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst (BS 20 augustus 1992) definieert een verzekeringsovereenkomst als een overeenkomst waarbij een partij, de verzekeraar, zich er tegen betaling van een vaste of veranderlijke premie tegenover een andere partij, de verzekeringnemer, toe verbindt een in de overeenkomst bepaalde prestatie te leveren in het geval zich een onzekere gebeurtenis voordoet waarbij, naargelang van het geval, de verzekerde of de begunstigde belang heeft dat die zich niet voordoet [2]. In de context van verzekeringen is de producent dus een verzekeraar, de klant een verzekeringnemer, en de aangeboden dienst de dekking van een risico (een onzekere gebeurtenis waarbij, naargelang van het geval, de verzekerde of de begunstigde belang heeft dat die zich niet voordoet). Het risico is eigen aan de verzekeringnemer, dus de marktsegmenten zijn de risicogroepen, bestaande uit risico s met dezelfde eigenschappen. Deze eigenschappen, de zogenaamde risicofactoren, bepalen de grootte van de verwachte schade. Dus door de aangeboden dienst (de dekking van een risico) of de prijs hiervan (de premie) aan te passen aan 1
10 deze risicofactoren, kan de verzekeraar de prestatie die hij verwacht te moeten leveren en de premie die hij ontvangt, beter laten overeenstemmen met elkaar. De Pril en Dhaene [1] definiëren segmentering dan ook als een techniek die de verzekeraar aanwendt om de premie en eventueel ook de dekking te differentiëren in functie van een aantal specifieke karakteristieken van het te verzekeren risico, met de bedoeling tot een betere overeenstemming te komen tussen de verwachtingswaarde van de schade en de kosten die een bepaalde persoon ten laste legt van de collectiviteit van de verzekeringnemers en de premie die hij voor de geboden dekking moet betalen. De verwachte schade wordt enerzijds bepaald door de kans op de verwezenlijking van het risico, en anderzijds door de grootte van de schade in geval van verwezenlijking van het risico. De risicofactoren die een verzekeraar gebruikt om te segmenteren, noemt men de segmentatiecriteria. Enkele voorbeelden van veel gebruikte segmentatiecriteria zijn het vermogen van de verzekerde auto bij de B.A.-autoverzekering, de locatie van de verzekerde woning bij een diefstalverzekering, of het rookgedrag van de verzekerde persoon bij een levensverzekering. Hoe beter een verzekeraar de techniek van segmentatie toepast, hoe beter de premies die hij vraagt overeen zullen stemmen met de verwachte schadevergoedingen. 1.2 Vormen van segmentatie Zoals reeds vermeld kan de verzekeraar ofwel de premie (premiedifferentiatie), ofwel de dekking (dekkingsdifferentiatie) aanpassen aan het verzekerde risico. Premiedifferentiatie is de meest gebruikte vorm van segmentatie en houdt in dat grotere risico s een hogere premie moeten betalen. Door te segmenteren probeert de verzekeraar de zuivere premie gelijk te stellen aan het verwachte bedrag dat zal moeten worden uitgekeerd ter vergoeding van schadegevallen die zich gedurende de looptijd van het verzekeringscontract voordoen. Bovenop deze zuivere premie worden echter ook beheerskosten (vb. kosten van expertise, briefwisseling,...) aangerekend, uitgedrukt als een percentage b van de zuivere premie. Om de winstgevendheid te verzekeren wordt deze premie nog vermeerderd met een loading λ, om tot een inventarispremie te komen: inventarispremie = zuivere premie (1 + b) (1 + λ). (1.1) De percentages b en λ worden binnen een verzekeringsmaatschappij vaak bepaald per verzekeringsproduct an de hand van de Activity Based Costing methode, en zijn dus gelijk voor alle verzekeringnemers. Een gevolg hiervan is dat indien de verzekeraar segmentatie toepast, voor verzekeringnemers met een groter risico niet enkel de zuivere premie groter zal zijn, maar ook het deel van de premie dat dient ter dekking van de beheerskosten groter zal zijn. Nogthans is 2
11 slechts een deel van deze beheerskosten afhankelijk van de grootte van het verzekerde risico, namelijk het deel dat te maken heeft met de schadevaststelling en -afwikkeling (expertisekosten, gerechtskosten, briefwisseling naar aanleiding van schadegevallen,...). Het deel dat te maken heeft met het beheer van het verzekeringscontract zelf (inning van premies, briefwisseling naar aanleiding van contractwijzigingen, medisch onderzoek in geval van een levensverzekering,...) is onafhankelijk van de grootte van het risico. Er ontstaat dus een oneerlijke verdeling van de beheerskosten van de verzekeraar onder zijn verzekeringnemers. Dit effect vergroot nog doordat de inventarispremie nog met een factor vergroot wordt om tot de uiteindelijke commerciële premie te komen. Op deze commerciële premie moet namelijk nog een percentage t aan premietaksen en een percentage c aan commissielonen afgehouden worden: commerciële premie = inventarispremie (1 t)(1 c). (1.2) Men kan deze onevenredigheid voorkomen door de beheerskosten te splitsen in kosten van schadebeheer en kosten van polisbeheer, en deze laatste afzonderlijk te berekenen als een vast bedrag i.p.v. een percentage van de zuivere premie. Een andere vorm van segmentatie is dekkingsdifferentiatie, waarbij men voor grotere risico s strengere dekkingsvoorwaarden oplegt. Dit kan een hogere franchise of vrijstelling zijn, een lager verzekerd bedrag, of extra uitsluitingen. In bepaalde gevallen kan het risico zelfs geweigerd worden, in dat geval spreekt men van risicoselectie. Risicoselectie kan ook onrechtstreeks gebeuren, bijvoorbeeld door de marketing van een bepaald verzekeringsproduct op een specifieke doelgroep te richten waarvan het risico kleiner is, of door een verzekeringsproduct slechts in bepaalde regio s aan te bieden. Bij de voorgaande vormen van segmentatie wordt steeds gedifferentieerd op basis van risicofactoren die op voorhand gekend zijn, daarom spreekt men van a prioro premiedifferentiatie. In het geval van schadeverzekeringen kan men naast de gebruikelijke a priori premiedifferentiatie ook a posteriori premiedifferentiatie onderscheiden. Deze vorm van segmentatie houdt in dat wanneer een verzekeringsovereenkomst verlengd wordt, men bij het berekenen van de nieuwe premie rekening houdt met de schadegevallen die zich al dan niet hebben voorgedaan gedurende de looptijd van het contract. De veronderstelling die men hierbij maakt is dat het zich voordoen van een schadegeval een goede indicator is voor een verhoogde kans op schadegevallen. Indien zich in het voorbije jaar een schadegeval heeft voorgedaan zal de premie bijgevolg stijgen, indien er zich geen schadegevallen hebben voorgedaan zal de premie meestal dalen. Aangezien men bij aanvang van een verzekeringscontract niet weet of er zich in het komende jaar schadegevallen zullen voordoen, weet men pas op het einde van het jaar wat de premie voor het volgende jaar zal zijn, vandaar de term a posteriori premiedifferentiatie. 3
12 Het bekendste voorbeeld van a posteriori premiedifferentiatie is het bonus-malussysteem in de B.A.-autoverzekering. In dit systeem is de premie die een verzekerde bestuurder moet betalen afhankelijk van zijn bonus-malusgraad. Deze bonus-malus graad wordt bepaald door het schadeverleden van de verzekerde bestuurder. In België was dit systeem verplicht tot Ook het aantal bonus-malusgraden en de premie in elke bonus-malusgraad (relatief t.o.v. de premie in de laagste bonus-malusgraad) lagen wettelijk vast. In 2004 werd onder druk van de Europese Commissie het verplichte karakter van dit systeem afgeschaft. A posteriori premiedifferentiatie kan men zien als een correctie op a priori premiedifferentiatie. Met a priori premiedifferentiatie kan men namelijk nooit het risico perfect inschatten omdat men nooit alle risicofactoren in beeld kan brengen, en men bovendien ook niet alle risicofactoren kan of mag gebruiken. A posteriori premiedifferentiatie daarentegen zal na verloop van tijd steeds een getrouw beeld geven van wat het werkelijke risico van een verzekerde is. Zo is het aannemelijk dat iemand die na 30 jaar met de auto te hebben gereden nog steeds geen ongeval in fout heeft veroorzaakt, een laag risico op ongevallen heeft. Ook dekkingsdifferentiatie zou men a posteriori kunnen toepassen, door bijvoorbeeld de franchise te verhogen na een schadegeval. De verzekeraar kan het zich contractueel ook mogelijk maken om binnen de maand na een schadegeval de verzekeringsovereenkomst op te zeggen (behalve voor levens- en ziekteverzekeringen), in dit geval spreekt men van naselectie. 1.3 Voordelen van segmentatie Wanneer een verzekeraar geen segmentatie toepast, betaalt elke verzekeringnemer dezelfde premie, ongeacht de grootte van het verzekerde risico. Verzekeringnemers met een klein risico betalen dus een te hoge premie in verhouding tot hun risico, en zullen de verzekeraar verlaten. Tegelijkertijd worden slechte risico s aangetrokken omdat deze een lage premie moeten betalen in verhouding tot hun risico. De combinatie van deze twee heeft tot gevolg dat de gemiddelde schadelast van de verzekeraar zal stijgen, zodat deze zijn premies moet verhogen. Hierdoor zullen nog meer goede risico s de verzekeraar verlaten, zal de gemiddelde schadelast van de verzekeraar nog meer stijgen, zal deze zijn premies nog meer moeten verhogen, enz.... Dit proces heeft uiteindelijk tot gevolg dat de verzekeraar in zijn portefeuille enkel de slechtste risico s op de markt behoudt. De verzekeraar kan dit enkel tegengaan door iedere verzekeringnemer een premie te vragen die zo goed als mogelijk overeenstemt met zijn verwachte schadelast, dus door te segmenteren. De noodzaak om te segmenteren is uiteraard groter in sterk concurrentiële verzekeringsmarkten: in een markt waarin verzekeraars sterke premieverminderingen aanbieden aan verzekeringnemers met een laag risico, zal een verzekeraar die niet segmenteert weinig of geen van deze verzekeringnemers met een laag risico aantrekken, en dus met een hogere 4
13 schadelast dan gemiddeld geconfronteerd worden. Indien een verzekeraar gebruik maakt van onafhankelijke makelaars voor de distributie van zijn producten, zal dit effect nog sterker zijn omdat kandidaat-verzekeringnemers in dat geval beter prijzen kunnen vergelijken met die van concurrerende verzekeraars. Een gerelateerd begrip is dat van anti-selectie. Anti-selectie houdt in dat mensen met een verhoogd risico sneller geneigd zullen zijn zich te verzekeren dan mensen met een laag risico, waardoor het risicoprofiel van de verzekerde populatie afwijkt van het risicoprofiel van de gehele populatie. Zeker in het geval van overlijdensverzekeringen speelt dit een belangrijke rol: mensen die van zichzelf denken een kortere levensduur te hebben zijn meer geneigd om een overlijdensverzekering aan te gaan, en doen dit aan een groter verzekerd kapitaal. Verzekeraars kunnen zich hier tegen wapenen door hun acceptatievoorwaarden te verstrengen naarmate het verzekerd kapitaal toeneemt, het is bijvoorbeeld vaak zo dat vanaf een bepaald verzekerd kapitaal de verzekeraar een medisch onderzoek eist. Deze vorm van segmentatie noemt men financiële segmentatie. Een verzekeraar gaat hierbij dus uit van de veronderstelling dat een groot verzekerd bedrag een indicatie is voor het feit dat er bepaalde risicoverhogende factoren gekend zijn voor de verzekeringnemer maar niet voor de verzekeraar, m.a.w. dat er sprake is van asymetrische informatie tussen de verzekeringnemer en de verzekeraar. Naast het tegengaan van anti-selectie kan segmentatie ook van nut zijn voor het verkleinen van de zogenaamde moral hazard (morele risico). Deze moral hazard houdt in dat verzekerden zich minder voorzichtig zullen gedragen wanneer zij verzekerd zijn, omdat ze niet langer zelf de gevolgen van hun daden dragen. Zo zal bijvoorbeeld iemand die een diefstalverzekering heeft, minder snel geneigd zijn een alarmsysteem te installeren. Een verzekeraar kan dit risico beperken d.m.v. segmentering. In voorgaand voorbeeld zou de diefstalverzekeraar bijvoorbeeld het aanwezig zijn van een alarmsysteem als segmentatiecriterium kunnen gebruiken. Wie een alarmsysteem heeft, zal dan een lagere premie moeten betalen dan wie geen alarmsysteem heeft. Op die manier worden de verzekeringnemers er toe aangezet een alarmsysteem te laten installeren. Ook het bonus-malussysteem in de B.A.-autoverzekering is een voorbeeld van hoe segmentatie (in dit geval a posteriori premiedifferentiatie) de moral hazard kan verkleinen. Een verzekeringnemer zal er namelijk toe aangezet worden een voorzichtigere rijstijl aan te houden, omdat na een ongeval waarvoor hij aansprakelijk is, zijn toekomstige verzekeringspremie zal stijgen. Ook een franchise of vrijstelling kan onvoorzichtig gedrag van de verzekeringnemer voorkomen. Merk op dat er empirische studies bestaan die de fenomenen anti-selectie en moral hazard in twijfel trekken voor bepaalde verzekeringsproducten [3]. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat mensen die zich laten verzekeren niet meer, maar minder risicovol gedrag vertonen dan mensen die zich niet laten verzekeren. Dit komt omdat mensen die zich laten verzekeren over het algemeen risico-averser zijn dan mensen die zich niet laten verzekeren, wat ook de reden is waarom ze zich laten verzekeren. De mate waarin de fenomenen van anti-selectie en moral hazard spelen is ook sterk afhankelijk van het soort verzekering. 5
14 Levensverzekeringen bijvoorbeeld worden vaak niet aangegaan voor de bescherming tegen een risico, maar als een vorm van vermogensbeheer, successieplanning of om fiscale redenen. 1.4 Nadelen van segmentatie Een probleem met segmentatie is dat door de concurrentie tussen verzekeraars, verzekeraars er toe gedwongen worden om in steeds toenemende mate te segmenteren. Hierdoor dreigen de slechtere risico s uit de boot te vallen, omdat verzekeraars ze ofwel niet meer willen verzekeren, ofwel een premie vragen die voor de verzekeringnemer onbetaalbaar is. Dit is maatschappelijk niet wenselijk, zeker niet in het geval van verzekeringen die wettelijk verplicht zijn, zoals de aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. Een ander nadeel is de ondoorzichtigheid die ontstaat voor de consument. Omdat elke verzekeraar andere dekkingsvoorwaarden en franchises invoert, wordt het voor de consument moeilijker een vergelijking te maken tussen verzekeraars. Bovendien kan het gebruiken van bepaalde segmentatiecriteria voor de consument als arbitrair of ongepast overkomen. Het invoeren van nieuwe segmentatiecriteria kan bovendien tot sterk veranderende premies leiden. Dit alles is slecht voor het imago van de verzekeraar. Segmenteren kan dus verzekeringstechnisch voordelig zijn, maar marketingtechnisch nadeling. Bovendien bestaat het risico dat een verzekeringsmaatschappij een verkeerde inschatting maakt van de invloed van bepaalde risicofactoren omdat deze te weinig of onbetrouwbare data ter beschikking heeft. Dit kan men voorkomen door risico s te laten herverzekeren, waardoor men beroep kan doen op de expertise en de grote datawarehouses van herverzekeraars bij het inschatten van risico s, iets wat vaak gebeurt bij levens- en ziekteverzekeringen. Daarnaast zijn er ook tal van praktische beperkingen aan de techniek van segmentatie. Zo zijn bepaalde segmentatiecriteria wettelijk verboden (zie hoofdstuk 2), moeilijk om op een objectieve manier vast te stellen (vb. rijstijl), variabel doorheen de tijd (vb. Body Mass Index), of gevoelig voor de opzettelijke onjuiste mededeling ervan (vb. de voornaamste bestuurder bij een B.A.-autoverzekering), wat er voor kan zorgen dat de verzekeraar het verzekerde risico onderschat. Hoe meer segmentatiecriteria de verzekeraar gebruikt, hoe groter ook de kans is dat bepaalde gegevens verkeerd worden meegedeeld. Het vaststellen van segmentatiecriteria kan ook de beheerskosten de hoogte in jagen (denk bijvoorbeeld aan een medisch onderzoek in het geval van levensverzekeringen). Anderzijds kunnen de gegevens die de verzekeraar verzamelt hem helpen om in de toekomst risico s beter in te schatten. Bij het invoeren van segmentatiecriteria moeten dus verschillende voor- en nadelen afgewogen worden. 6
15 1.5 Segmentatie en solidariteit De vraag in hoeverre segmentatie toegelaten moet worden, is een maatschappelijke vraag. Deze vraag is onlosmakelijk verbonden met de vraag in hoeverre er een vorm van solidariteit tussen verzekerden moet zijn. Men kan hierbij een onderscheid maken tussen twee soorten van solidariteit: kanssolidariteit en subsidiërende solidariteit. Kanssolidariteit is eigen aan verzekeringen, en kan men niet voorkomen. Het is de solidariteit tussen de verzekerden die het slachtoffer worden van een schadegeval, en de verzekerden die hiervan gespaard blijven. De verzekerden die schade oplopen krijgen een schadevergoeding (die meestal hoger is dan de premie die ze betaald hebben), terwijl de verzekerden die geen schade oplopen hun premie betalen zonder hiervoor iets in de plaats te krijgen. Er ontstaat dus een geldstroom van verzekeringnemers die geen schadevergoeding ontvangen, naar verzekeringnemers die wel een schadevergoeding ontvangen. Wie profijt haalt van deze solidariteit, en wie er toe bijdraagt berust op toeval, vandaar de benaming kanssolidariteit. Zonder deze vorm van solidariteit zou er geen sprake zijn van verzekeringen. Daarnaast is er de subsidiërende solidariteit, die volgt uit het feit dat sommigen een te hoge premie betalen in verhouding tot hun verwachte schade, en anderen een te lage premie. Dus is het te verwachten dat over een langere periode sommige verzekerden profijt doen met de verzekering, en anderen verlies. Indien men van elk risico de verwachte schade kan berekenen, weet men wie bijdraagt tot deze solidariteit en wie er van profiteert, daarom noemt men dit subsidiërende solidariteit. Hoe beter de verzekeraar segmenteert, hoe beter de premies de verwachte schades zullen benaderen, en hoe kleiner deze subsidiërende solidariteit. Indien de verzekeraar alle risicofactoren zou kennen, en de invloed van deze risicofactoren op de verwachte schade perfect zou kunnen inschatten, zou hij deze vorm van solidariteit tot nul kunnen herleiden. In de praktijk is dit echter niet mogelijk, en ook niet wenselijk zoals in de vorige sectie beargumenteerd. Merk op dat subsidiërende solidariteit soms ook in het voordeel van goede risico s en in het nadeel van slechte risico s kan zijn, meer bepaald wanneer een verzekeraar segmenteert en een bepaalde risicofactor sterk overschat. 7
16 8
17 Hoofdstuk 2 Wetgevend kader In dit hoofdstuk bespreek ik de Belgische en Europese wetgeving omtrent het gebruik van segmentatie in verzekeringen. Deze wetgeving betreft onder meer de contractuele vrijheid, de tariefvrijheid, de privacywetgeving, de anti-discriminatiewetgeving en solidariteitsmechanismes die door de wet ingebouwd worden. 2.1 Tariefvrijheid en contractuele vrijheid Artikel 29 uit de Europese Richtlijn 92/49/EEG van 18 juni 1992 en artikel 6.5 uit de Europese Richtlijn 2002/83/EG van 5 november 2002, bepalen voor respectievelijk schadeverzekeringen en levensverzekeringen, dat lidstaten geen voorafgaande goedkeuring of systematische mededeling mogen eisen van de tarieven of voorwaarden die een verzekeraar oplegt. Er geldt dus een a priori tariefvrijheid voor verzekeraars. Deze vrijheid is niet absoluut, zo kunnen lidstaten nog steeds systematische mededeling eisen voor wat betreft de berekeningsgrondslagen van premies, zolang dit maar kadert in een algemeen prijscontrolesysteem. Aldus kan men geen maximum- of minimumgrenzen vaststellen voor premies, maar kan men wel de wijze waarop verzekeraars hun premies berekenen reglementeren. Zo kregen Luxemburg en Frankrijk in 2004 gelijk van het Europees Hof van een Justitie, nadat de Europese Commissie een klacht had ingediend tegen hun verplichte bonus-malussysteem in de motorrijtuigenverzekering. Belangrijk in het kader van segmentering is dat er dus ook geen maximum premieverschil tussen verschillende verzekeringnemers kan opgelegd worden. Naast een tariefvrijheid is er uiteraard ook een contractuele vrijheid: geen enkel verzekeraar kan door een kandidaat-verzekeringnemer verplicht worden tot het aangaan van een verzekeringsovereenkomst. Deze contractuele vrijheid laat de verzekeraar toe aan risicoselectie te doen. 9
18 2.2 Segmentatie in het verzekeringsrecht In de nieuwe wet betreffende de verzekeringen van 4 april 2014 (BS 30 april 2014) worden de voorwaarden bepaald waaronder een verzekeraar mag segmenteren. Deze voorwaarden hebben betrekking op een limitatieve lijst van verzekeringsovereenkomsten: De verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen; De verzekering tegen brand en andere gevaren voor eenvoudige risico s; De verzekering tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst met betrekking tot het privéleven; De rechtsbijstandsverzekering; De individuele levensverzekering; De ziekteverzekering. Voor deze types verzekeringsovereenkomsten moet een segmentatie op het vlak van acceptatie, tarifering of dekking gerechtvaardigd worden door een legitiem doel, en moeten de middelen voor het bereiken van dit doel passend en noodzakelijk zijn. Deze voorwaarden zijn conform de Europese anti-discriminatiewetgeving (zie volgende sectie). Bovendien moet de verzekeraar per type verzekeringsovereenkomst de segmentatiecriteria die hij gebruikt op zijn website publiceren. In elk individueel verzekeringsaanbod en in elke wijziging van een verzekeringsovereenkomst door de verzekeraar, moet de verzekeraar vermelden welke segmentatiecriteria hij heeft gebruikt bij het bepalen van de tarieven en dekkingsvoorwaarden. Hierbij moet hij een onderscheid maken tussen de segmentatiecriteria die een invloed hebben op de huidige tarieven en dekkingsvoorwaarden, en de segmentatiecriteria die een invloed kunnen hebben op toekomstige tarieven en dekkingsvoorwaarden. 2.3 Anti-discriminatiewetgeving De belangrijkste hindernis waar verzekeraars op stuiten wanneer ze willen segmenteren, is de anti-discriminatiewetgeving. Discriminatie is het ongeoorloofd onderscheid maken in de behandeling van personen in dezelfde situatie. Dit noemt men soms ook negatieve discriminatie. Positieve discriminatie is dan het ongeoorloofd gelijk behandelen van personen in een verschillende situatie. De twee belangrijkste anti-discriminatiewetten in België zijn de wet van 10 mei 10
19 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie, en de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen. De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie is een omzetting van de Europese richtlijn 2002/78/EG van 27 november 2000, en voert een verbod in op directe of indirecte discriminatie gebaseerd op leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap, of sociale afkomst. Van dit verbod kan afgeweken worden indien het gemaakte onderscheid objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel, en de middelen voor het bereiken van dit doel passend en noodzakelijk zijn. De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen is een omzetting van o.a. de Europese richtlijn 2004/113/EG van 13 december Deze richtlijn bepaalt dat een gelijke behandeling moet gelden van vrouwen en mannen bij de toegang tot en het aanbod van goederen en diensten, m.a.w. dat er een absoluut verbod is op discriminatie op basis van geslacht. Specifiek voor verzekeringen bepaalde artikel 5, lid 1 van deze richtlijn dat voor alle nieuwe contracten, afgesloten na 21 december 2007, het gebruik van sekse als een factor bij de berekening van premies en uitkeringen in het kader van verzekeringsdiensten en aanverwante financiële diensten niet mag resulteren in verschillen in de premies en uitkeringen van individuele personen. Artikel 5, lid 2 liet de lidstaten echter toe om uitzonderlijk toch proportionele verschillen in premies en uitkeringen voor individuele personen toe te staan in de gevallen waarin sekse een bepalende factor is bij de beoordeling van het risico op basis van relevante en nauwkeurige actuariële en statistische gegevens. Deze Europese richtlijn diende in nationale wetgeving te worden omgezet vóór 21 december In België gebeurde dit door de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen, die een verbod invoert op directe of indirecte discriminatie op basis van geslacht. België maakte gebruik van de toegelaten uitzondering in artikel 5, lid 2 van de Europese richtlijn, door te bepalen dat een direct onderscheid op grond van geslacht toegelaten is voor de bepaling van verzekeringspremies en -prestaties, als het objectief gerechtvaardigd is door een legitiem doel en de middelen om dit doel te bereiken gepast en noodzakelijk zijn. Deze uitzondering zou echter ophouden te bestaan op 21 december In de wet van 21 december 2007 (die met terugwerkende kracht in werking trad op 20 december 2007) tot wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen, werd echter beslist deze uitzondering ook na 21 december 2007 te laten voortbestaan, zij het enkel voor levensverzekeringen. Sindsdien gold dus een absoluut verbod op discriminatie tussen vrouwen en mannen, behalve voor levensverzekeringen. Voor levensverzekeringen kon dus een proportioneel direct onderscheid gemaakt worden op grond van het geslacht voor de bepaling van 11
20 verzekeringspremies en -prestaties, als het geslacht een bepalende factor is bij de beoordeling van het risico op basis van relevante en nauwkeurige actuariële en statistische gegevens. Consumentenorganisatie Test-aankoop vond echter dat het absoluut verbod op discriminatie tussen vrouwen en mannen ook voor levensverzekeringen zou moeten gelden, en vocht deze uitzondering aan bij het Grondwettelijk Hof. Dit Grondwettelijk Hof stelde aan het Europees Hof van Justitie de prejudiciële vraag of artikel 5, lid 2 van de Europese richtlijn 2004/113/EG geldig is, gelet op het beginsel van de gelijke behandeling van vrouwen en mannen. Op 1 maart 2011 verklaarde het Europese Hof van Justitie dit artikel ongeldig, met als ingang 21 december De lidstaten hadden dus tot 21 december 2012 de tijd om de uitzonderingen op het absoluut verbod op discriminatie tussen vrouwen en mannen uit hun wetgeving te halen. In België gebeurde dit op 30 juni 2011, toen het Hof van Justitie de wet van 21 december 2007 tot wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen, vernietigde. Een nieuwe wet tot wijziging van de wet van 10 mei 2007, kwam er op 19 december Sindsdien is een direct onderscheid op grond van geslacht enkel nog toegelaten voor de bepaling van verzekeringspremies en -prestaties van levensverzekeringsovereenkomsten afgesloten vóór 21 december Voor nieuwe verzekeringsovereenkomsten vanaf 21 december 2012 geldt een absoluut verbod. Op 29 januari 2013 werd ook het K.B. van 14 november 2003 betreffende de levensverzekeringsactiviteit (K.B. Leven) aangepast aan het arrest van 1 maart 2011, door de invoering van uniseks-sterftetafels. Gezien de verschillen in levensverwachting tussen vrouwen en mannen heeft het absoluut verbod op discriminatie tussen vrouwen en mannen ernstige gevolgen voor de premies van levensverzekeringen. Zo stegen de premies voor vrouwen bij een schuldsaldoverzekering of verzekering met kapitaal bij overlijden, terwijl de premies voor mannen daalden. 2.4 Medische informatie Verzekeraars zijn niet enkel beperkt in welke segmentatiecriteria ze mogen gebruiken, maar ook in welke segmentatiecriteria ze kunnen gebruiken. Zo bepaalt artikel 61 van de wet betreffende de verzekeringen van 4 april 2014 dat een medisch onderzoek noodzakelijk voor het sluiten en het uitvoeren van een verzekeringsovereenkomst, enkel mag steunen op de voorgeschiedenis van de huidige gezondheidstoestand van de kandidaat-verzekerde en niet op technieken van genetisch onderzoek die dienen om de toekomstige gezondheidstoestand te bepalen. Om te voorkomen dat verzekeraars alsnog segmenteren tussen verzekerden die vrijwillig genetische informatie meedelen en verzekerden die dit niet doen, is het voor de verzekerde of zijn arts 12
1. Doelstellingen en in het bijzonder de klemtoon op consumentenbescherming 2. Moet dit evolueren naar een recht op verzekering?
1 Wet Wet betreffende de Verzekeringen dd. 4 april 2014, B.S. 30 april 2014 In werking getreden op 1 november 2014 In snelheid gepakt. Ondanks negatief advies Commissie voor Verzekeringen en negatieve
Nadere informatieHospitalisatieverzekeringen: recente ontwikkelingen. Prof. B. Weyts Hoofddocent Universiteit Antwerpen Advocaat Balie Brussel
Hospitalisatieverzekeringen: recente ontwikkelingen Prof. B. Weyts Hoofddocent Universiteit Antwerpen Advocaat Balie Brussel 1 Geen verplichte verzekering Maar ruim verspreid. Talrijke problemen in praktijk:
Nadere informatieBS Verzekeringsrecht
Master Rechten BS Verzekeringsrecht Smvt - Weyts Q uickprinter Koningstraat 13 2000 Antwerpen www.quickprinter.be R49 7.00 EUR Bijzonderestudie Verzekeringsrecht 2013 Moduleburgerlijkrecht MasterRECHTEN
Nadere informatieSTANDPUNT VERZEKERINGEN
Illustratie 1 logo vrouwenraad STANDPUNT VERZEKERINGEN De Richtlijn 2004/113/EG verbiedt discriminatie op grond van geslacht bij de toegang tot en het aanbod van goederen en diensten. Er mag dus geen gebruikgemaakt
Nadere informatieDeze mededeling geeft een beknopt overzicht van de belangrijkste vaststellingen van dit onderzoek.
FSMA_2016_10 dd. 9/06/2016 Deze mededeling gaat over de verzekeringsovereenkomsten Brand Eenvoudige Risico s voor woningen (hierna woningverzekering ) die door verzekeringsondernemingen worden aangeboden
Nadere informatieDe uitbreiding van de bescherming van de verzekeringsnemer-consument dankzij de nieuwe Wet Verzekeringen van 4 april 2014
De uitbreiding van de bescherming van de verzekeringsnemer-consument dankzij de nieuwe Wet Verzekeringen van 4 april 2014 FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369
Nadere informatieDe verzekering tegen schade veroorzaakt door terrorisme
De verzekering tegen schade veroorzaakt door terrorisme Versie april 2008 Doel van TRIP Vanaf 1 mei moet in bepaalde takken de schade veroorzaakt door terrorisme verplicht verzekerd worden. Om de solidariteit
Nadere informatieFinanciële infofiche levensverzekering voor overlijdensverzekeringen (niet sparen en beleggen)
Financiële infofiche levensverzekering voor overlijdensverzekeringen (niet sparen en beleggen) Elitis Top Cover Type levensverzekering Elitis Top Cover is een tijdelijke overlijdensverzekering van de tak
Nadere informatieFinanciële infofiche levensverzekering voor overlijdensverzekeringen (niet sparen en beleggen)
Financiële infofiche levensverzekering voor overlijdensverzekeringen (niet sparen en beleggen) Elantis Immo Cover Type levensverzekering Elantis Immo Cover is een tijdelijke overlijdensverzekering van
Nadere informatieElitis Blue Cover van Federale Verzekering
Financiële infofiche levensverzekering voor overlijdensverzekeringen (niet sparen en beleggen) Elitis Blue Cover van Federale Verzekering Type levensverzekering Elitis Blue Cover is een tijdelijke overlijdensverzekering
Nadere informatieDate de réception : 27/12/2011
Date de réception : 27/12/2011 Resumé C-577/11-1 Zaak C-577/11 Resumé van het verzoek om een prejudiciële beslissing overeenkomstig artikel 104, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof
Nadere informatieOverzicht: de wet op de private ziekteverzekeringsovereenkomsten
Overzicht: de wet op de private ziekteverzekeringsovereenkomsten Hoewel de Wet Verwilghen voornamelijk de niet beroepsgebonden ziekteverzekeringsovereenkomsten behandelt, legt ze ook een aantal communicatieverplichtingen
Nadere informatieSEGMENTATIE IN OVERLIJDENSVERZEKERINGEN
Faculteit Wetenschappen en Bio-Ingenieurswetenschappen Vakgroep Wiskunde Voorzitter: Prof. Dr. U. EINMAHL SEGMENTATIE IN OVERLIJDENSVERZEKERINGEN door Pieter DE SMET Promotor: Prof. Dr. Ir. K. EVERAERT
Nadere informatieCOMMISSIE VOOR HET VRIJ AANVULLEND PENSIOEN VOOR ZELFSTANDIGEN ADVIES N 7 VAN 22 JUNI 2007
COMMISSIE VOOR HET VRIJ AANVULLEND PENSIOEN VOOR ZELFSTANDIGEN ADVIES N 7 VAN 22 JUNI 2007 ONTWERP VAN REGLEMENT VAN DE CBFA MET BETREKKING TOT VASTSTELLING VAN DE STERFTETAFELS VOOR DE OMZETTING VAN KAPITAAL
Nadere informatieKBC POLIS HANDEL EN DIENSTEN
KBC POLIS HANDEL EN DIENSTEN De Polis Handel en diensten beschermt de verzekerde(n) tegen allerlei risico s in zijn beroepsleven. De verzekering is bestemd voor kleinhandelszaken. Verzekeringen Wat kan
Nadere informatieIndividuele Ongevallen Verzekeringsvoorstel
Individuele Ongevallen Verzekeringsvoorstel AMMA VERZEKERINGEN o.v. Vereniging voor onderlinge verzekeringen met vaste en onveranderlijke bijdragen krachtens artikel 2, 2 van de wet van 25.06.1992 (B.S.
Nadere informatieINFOFICHE FIDEA SCHULDSALDOVERZEKERING
INFOFICHE FIDEA SCHULDSALDOVERZEKERING Deze infofiche is geldig op 1 augustus 2017. De Fidea Schuldsaldoverzekering is bedoeld om kredieten (minimum 10 000,00) van particulieren of bedrijfsleiders te verzekeren
Nadere informatieVerzekering Gewaarborgd Inkomen 25u/24 voor zelfstandige journalisten
HR INSURANCE Verzekering Gewaarborgd Inkomen 25u/24 voor zelfstandige journalisten voor leden van VJV Een uitgebreide dekking tegen een aantrekkelijk tarief zodat u zich op financieel vlak geen zorgen
Nadere informatieDe belangrijkste risico s verbonden aan hypothecaire leningen met kapitaalopbouw waarbij een levensverzekering wordt afgesloten, zijn de volgende:
De Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de FOD Economie waarschuwen voor formules voor hypothecaire kredieten met kapitaalopbouw waarbij een levensverzekering wordt afgesloten De FSMA
Nadere informatieNIEUWSFLASH SUCCESSIERECHTEN OP AFKOOPWAARDE LEVENSVERZEKERINGEN
NIEUWSFLASH SUCCESSIERECHTEN OP AFKOOPWAARDE LEVENSVERZEKERINGEN Dit nieuwsbericht is enkel voor informatie doeleinden bestemd. Ondanks het feit dat aan dit nieuwsbericht de gebruikelijke zorg is besteed,
Nadere informatieDIENSTENWIJZER. Goudzwaard Assurantiën en Financiële Diensten C.V. Adviseur op Maat
DIENSTENWIJZER Goudzwaard Assurantiën en Financiële Diensten C.V. Adviseur op Maat Dienstenwijzer 2010.1. Goudzwaard Assurantiën en Financiële Diensten C.V. Pagina 1 van 5 Dienstenwijzer van: Goudzwaard
Nadere informatieKBC-Life Alternative Selector
KBC-Life Alternative Investments KBC-Life Alternative Selector KBC-Life Alternative Investments 1 is een tak23-levensverzekering, waarvan het rendement verbonden is met beleggingsfondsen. Type levensverzekering
Nadere informatieDEPARTEMENT TOEGEPASTE ECONOMIS.CHEWETENSCHAPPEN
DEPARTEMENT TOEGEPASTE ECONOMIS.CHEWETENSCHAPPEN ONDERZOEKSRAPPORT NR 9633 Actuariele bedenkingen bij eeneenvormig opgelegd bonus-malus stelsel door Jan Dhaene Geert Van Dingenen Oscar Kools Steven Vanduffel
Nadere informatieVERZEKERINGEN VERGOEDINGEN van de meest voorkomende verzekeringsproducten voor natuurlijke en rechtspersonen van toepassing op 30/04/2014
VERZEKERINGEN VERGOEDINGEN van de meest voorkomende verzekeringsproducten voor natuurlijke en rechtspersonen van toepassing op 30/04/2014 Ons kantoor leeft bij het verstrekken van haar diensten van verzekeringsbemiddeling
Nadere informatie1. Ziek of ziek geweest
Vragen en antwoorden (laag 3 van de informatie over de gezondheidsverklaring) Geactualiseerd 2 november 2017 Aanvullend op, maar vooral gedetailleerder dan de informatie in laag 2 Verdeeld over 5 secties
Nadere informatieVerzekeringen gewaarborgd inkomen: verlenging van de looptijd omwille van de verlenging van de wettelijke pensioenleeftijd.
MTH16064 Verzekeringen gewaarborgd inkomen: verlenging van de looptijd omwille van de verlenging van de wettelijke pensioenleeftijd Toelichting Gedragscode De wet van 10 augustus 2015 1 verhoogt de wettelijke
Nadere informatieAlgemene Voorwaarden ING Life Optima
Algemene Voorwaarden ING Life Optima Inhoudstafel I. Beschrijving van de verzekering 1. Opbouw van het kapitaal 2. Kapitalisatie van de premie 2.1. Gegarandeerde interestvoet 2.2. Winstdeelname II. Het
Nadere informatieVerzekeringen. Schuldsaldoverzekering. Hypotheeklening. In geval van tegenspoed bent u beschermd!
Verzekeringen Schuldsaldoverzekering Hypotheeklening In geval van tegenspoed bent u beschermd! De schuldsaldoverzekering biedt u de zekerheid dat uw hypotheeklening geheel of gedeeltelijk wordt terugbetaald
Nadere informatieQuestions and answers
jaren Questions and answers Vertrouwelijk 1 Alleen voor intern gebruik Samenvatting Het systeem van schadevrije jaren gebruiken autoverzekeraars om het risico in te schatten van iemand die een autoverzekering
Nadere informatieVooraleer over discriminatie in de verzekeringssector te kunnen spreken,
Te oud om gezond te zijn? 37 Discriminatie bij verzekeringen wegens leeftijd Marcel Maes Vooraleer over discriminatie in de verzekeringssector te kunnen spreken, is het aangewezen eerst wat dieper in te
Nadere informatiemedische verzekeringen sinds 1944 AMMA VERZEKERINGEN 1.04.1999 Cash HET GEWICHT DER JAREN medische verzekeringen sinds 1944
AMMA VERZEKERINGEN 1.04.1999 Cash HET GEWICHT DER JAREN medische verzekeringen sinds 1944 onderlinge verzekeringsonderneming toegelaten door de Controledienst voor de Verzekeringen onder codenummer 0126
Nadere informatieV.Z.W. HUISARTSENKRINGEN VERZEKERINGSVOORSTEL
V.Z.W. HUISARTSENKRINGEN Burgerlijke aansprakelijkheid en uitbating lichamelijke ongevallen rechtsbijstand VERZEKERINGSVOORSTEL AMMA VERZEKERINGEN o.v. Vereniging voor onderlinge verzekeringen met vaste
Nadere informatieCOMMISSIE VOOR AANVULLENDE PENSIOENEN ADVIES nr. 24
COMMISSIE VOOR AANVULLENDE PENSIOENEN ADVIES nr. 24 de dato 8 januari 2008 Gelet dat de Commissie voor aanvullende pensioenen, samengesteld krachtens art. 53 van de Wet van 28 april 2003 betreffende de
Nadere informatie3 de nota in verband met kosten en lasten : Reglement van de FSMA van 24 februari 2017
1 3 de nota in verband met kosten en lasten : Reglement van de FSMA van 24 februari 2017 Toen de bepalingen in verband met MIFID in werking traden, in april 2014, had de FSMA ons de publicatie van 3 aanvullende
Nadere informatieSegmentatiebeleid KBC Verzekeringen
Er spelen meerdere criteria een rol om te bepalen of en waartegen we een risico willen verzekeren en tegen welk tarief. We gebruiken die segmentatiecriteria om een evenwicht te bekomen tussen de premie
Nadere informatieINHOUD. Voorwoord... v Dankwoord... vii Lijst van afkortingen... xv. Inleiding... 1 DEEL I. ONDERZOEKSKADER. Hoofdstuk I. Probleemstelling...
INHOUD Voorwoord............................................................ v Dankwoord.......................................................... vii Lijst van afkortingen..................................................
Nadere informatieOm een afspraak te maken kunt u met ons kantoor bellen of een sturen. Afspraken buiten kantooruren zijn mogelijk op aanvraag.
DIENSTENWIJZER Inleiding Ons kantoor levert financiële diensten aan het MKB en de particuliere verzekeringen van de ondernemer. In onze werkwijze staat persoonlijk contact met u als klant centraal. Met
Nadere informatieVOORSTEL RECHTSBIJSTAND FAMILY 2014
LAR Rechtsbijstand VOORSTEL RECHTSBIJSTAND FAMILY 2014 Wij halen uw gelijk. VEREENVOUDIGD VOORSTEL RECHTSBIJSTAND LAR FAMILY Nieuwe zaak : Bijvoegsel Vervaldag: Makelaar Producentennr: Kantoor: Ref: Verzekeringsnemer
Nadere informatie1. INDIVIDUELE VERDERZETTING VAN EEN COLLECTIEVE VERZEKERING
1. INDIVIDUELE VERDERZETTING VAN EEN COLLECTIEVE VERZEKERING De Wet Verwilghen In 2007 heeft de wetgever verschillende bepalingen in het kader van hospitalisatieverzekeringen ten voordele van de verzekerden
Nadere informatieWachtpost VERZEKERINGSVOORSTEL
Wachtpost Burgerlijke aansprakelijkheid en uitbating lichamelijke ongevallen patiënten rechtsbijstand VERZEKERINGSVOORSTEL AMMA VERZEKERINGEN o.v. Vereniging voor onderlinge verzekeringen met vaste en
Nadere informatieBegindatum Einddatum Vervaldag Duur 01/01 1 jaar
Polis 30 504 345 Bijzondere Voorwaarden : Verzekeringsnemer : Doel van de polis Het verzekeren van de doelgroep-medewerkers (hierna verzekerde(n) genoemd) die een individuele overeenkomst hebben ondertekend
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Uw kenmerk 2014Z01109 Betreft Vragen
Nadere informatieTop Rendement Invest Pluk de vruchten van uw belegging! 3,51 % gemiddeld over de laatste 8 jaar 1
3,51 % gemiddeld over de laatste 8 jaar 1 Top Rendement Invest Pluk de vruchten van uw belegging! Top Rendement Invest is een individuele levensverzekering (tak 21) van AG Insurance. Raadpleeg de Financiële
Nadere informatie1. Financiële informatiefiche levensverzekering voor de
1. Financiële informatiefiche levensverzekering voor de overlijdensverzekeringen (andere dan spaar- en beleggingsproducten), zowel binnen als buiten het kader van het fiscaal regime voor pensioensparen
Nadere informatieVeel gestelde vragen over verzekeringen tegen terrorisme
Veel gestelde vragen over verzekeringen tegen terrorisme p. 1 Inhoud Dekking terrorisme... 3 Wat wordt onder terrorisme verstaan?... 3 Welke verzekeringen dekken schade veroorzaakt door terrorisme?...
Nadere informatie5. Discussie. 5.1 Informatieve waarde van de basisgegevens
5. 5.1 Informatieve waarde van de basisgegevens Relevante conclusies voor het beleid zijn pas mogelijk als de basisgegevens waaruit de samengestelde indicator berekend werd voldoende recent zijn. In deze
Nadere informatieCONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN DE VOORZITTER
CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN DE VOORZITTER Brussel, 2 ê. J3. Dt O. ref. : Dienst Hypothecaire Kredieten / C A. Mettepenningen - S 02/737.07.63 Betreft : Wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair
Nadere informatie3,21 % gemiddeld over de laatste 8 jaar1. Top Rendement Invest. Pluk de vruchten van uw belegging!
3,21 % gemiddeld over de laatste 8 jaar1 Top Rendement Invest Pluk de vruchten van uw belegging! Uw nettopremie is steeds volledig beschermd Uw belegging is volledig veilig. U kunt uw nettopremie (= gestorte
Nadere informatieFinanciële Informatiefiche voor fiscale levensverzekering
Financiële Informatiefiche voor fiscale levensverzekering Geldig vanaf 6/2/2015 DL Strategy Type Levensverzekering Levensverzekering met intrestvoet gewaarborgd door de verzekeringsmaatschappij (Tak 21).
Nadere informatieGlobaal (categorie A en B) Lid Kredietgevers (categorie B) Niet-lid Totaal
de Meeûssquare 29, 1000 Brussel SBO17029 14.06.2017 Activiteitenverslag 2016 De vzw Accesso werd opgericht op 15 december 2014 en werd via het Koninklijk Besluit 1 van 4 maart 2015 erkend als de Compensatiekas
Nadere informatieHAPPY LIFE AXA BELGIUM NV. 1
HAPPY LIFE AXA BELGIUM NV. 1 SOORT LEVENSVERZEKERING Happy life AXA Belgium nv, hierna happy life, is een levensverzekering tak 23 van AXA Belgium die bepaalde dekkingen biedt (een gewaarborgde periodieke
Nadere informatieEvolutie van de schadefrequentie 2003-2012 in de BA motorrijtuigen verzekering
Evolutie van de schadefrequentie 2003-2012 in de BA motorrijtuigen verzekering Inhoud 1. Aantal schadegevallen BA toerisme en zaken... 2 Schadefrequentie BA toerisme en zaken... 2 Schadefrequentie van
Nadere informatieALGEMENE VOORWAARDEN RECHTSBIJSTAND
ALGEMENE DEFINITIES Verzekeringsnemer Verzekerde Verzekeraar Contract Schadegeval De natuurlijke of rechtspersoon die het contract sluit, verder u genoemd. Iedere persoon die beroep kan doen op de waarborgen,
Nadere informatieDe vzw Accesso werd opgericht op initiatief van Assuralia, Febelfin, de Beroepsvereniging van het Krediet, AG Insurance en Belfius Insurance.
de Meeûssquare 29, 1000 Brussel SBO16035 16.06.2016 Activiteitenverslag 2015 Artikel 22, 2 van het Koninklijk Besluit 1 van 10 april 2014 bepaalt dat de Compensatiekas uiterlijk op 30 juni van elk jaar
Nadere informatieDe bescherming van uw medische gegevens bij de verzekeraar
De bescherming van uw medische gegevens bij de verzekeraar Brochure 2009 2 Veel voorkomende vragen en antwoorden FAQ 2009 Voor de vlotte werking van tal van verzekeringen is het noodzakelijk dat er gegevens
Nadere informatieSectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Gezondheid»
1 Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Gezondheid» SCSZG/14/219 BERAADSLAGING NR. 14/114 VAN 16 DECEMBER 2014 MET BETREKKING TOT DE MEDEDELING VAN PERSOONSGEGEVENS DIE
Nadere informatieaantrekkelijke premie onderscheid rokers en niet-rokers premievermindering tot 50% naargelang de combinatie rente ongeval/ziekte.
gewaarborgd inkomen free income AXA stelt een interessante nieuwigheid voor starters voor : de mogelijkheid om te kiezen voor een rente bij ongeval die 0, 1, 2 of 3 maal de rente bij ziekte bedraagt. eenvoud
Nadere informatieSmart2Cover is een bemiddelaar van niche schadeverzekeringen die zowel on- als offline worden aangeboden.
Smart2Cover WFT DIENSTENWIJZER Smart2Cover biedt diensten aan die vallen onder De Wet op het financieel toezicht (Wft). Smart2Cover treedt onder meer op als assurantiebemiddelingsbedrijf voor niche schade
Nadere informatieWELKE VERZEKERINGSPOLISSEN BESTAAN ER? EEN EERSTE OVERZICHT
WELKE VERZEKERINGSPOLISSEN BESTAAN ER? EEN EERSTE OVERZICHT I. Autoverzekeringen a) BA-verzekering In België is men verplicht een BA-verzekering (of burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering) af te sluiten
Nadere informatieMijn Laatste Wensen uitvaartverzekering. Voorwaarden
Mijn Laatste Wensen uitvaartverzekering Voorwaarden Versie november 2018 Begrippen 3 1. Wat hoort er bij Mijn Laatste Wensen uitvaartverzekering? 4 Stel uw uitvaartverzekering samen 2. U stelt zelf uw
Nadere informatie1 Een verzekeringsovereenkomst?? 1.1 De verzekeraar?? 1.2 De verzekeringstussenpersoon??
inhoud over de auteurs?? hoofdstuk 1. maatschappelijk en economisch belang van verzekeringen?? 1 Verzekeren van risico s?? 1.1 Fasen in riskmanagement?? 1.2 Tussenkomst van de overheid?? 2 De verzekeringsmarkt
Nadere informatieTop Rendement Invest Pluk de vruchten van uw belegging! 4,67 % gemiddeld over de laatste 9 jaar 1!
4,67 % gemiddeld over de laatste 9 jaar 1! Top Rendement Invest Pluk de vruchten van uw belegging! Top Rendement Invest is een individuele levensverzekering (tak 21) van AG Insurance. Raadpleeg de Financiële
Nadere informatieWAT NA EEN MEDISCH ONGEVAL? Fonds voor Medische ongevallen
WAT NA EEN MEDISCH ONGEVAL? Fonds voor Medische ongevallen Welkom Als u van oordeel bent het slachtoffer te zijn van schade als gevolg van gezondheidszorg in het ziekenhuis, zijn er een aantal pistes
Nadere informatieOndernemen is risico's durven nemen
D&O Plan Ondernemen is risico's durven nemen 3 Een gewone beleidshandeling kan morgen zware gevolgen hebben. D&O Plan springt in de bres voor u. Allianz - D&O Plan Ondernemen is risico's durven nemen Een
Nadere informatieFINANCIËLE INFOFICHE LEVENSVERZEKERING VOOR TAK 23
_ FINANCIËLE INFOFICHE LEVENSVERZEKERING VOOR TAK 23 KBC-Life Privileged Portfolio KBC-Life Privileged Portfolio 1 is een tak23-levensverzekering zonder gewaarborgd rendement, waarvan het rendement verbonden
Nadere informatieHOOFDSTUK I - DEFINITIES... 3
Inhoudstafel HOOFDSTUK I - DEFINITIES... 3 HOOFDSTUK II VOORWERP VAN DE VERZEKERING... 3 1. Voorwerp van het contract... 3 2. Inwerkingtreding van het contract... 3 3. Grondslagen van het contract... 3
Nadere informatieConventie. Rechtsbijstandsverzekering van Generali Belgium NV
Conventie De duur van de verzekeringsovereenkomst wordt vastgesteld in de bijzondere voorwaarden. Hij kan niet langer zijn dan één jaar. Op elke jaarlijkse vervaldag wordt de verzekeringsovereenkomst stilzwijgend
Nadere informatiemedische verzekeringen sinds 1944 AMMA VERZEKERINGEN 18-02-1998-De Huisarts BUITENBEENTJE AMMA VERZEKERINGEN medische verzekeringen sinds 1944
AMMA VERZEKERINGEN 18.02.1998 De Huisarts BUITENBEENTJE AMMA VERZEKERINGEN medische verzekeringen sinds 1944 onderlinge verzekeringsonderneming toegelaten door de Controledienst voor de Verzekeringen onder
Nadere informatieGezondheidsverwachting volgens socio-economische gradiënt in België Samenvatting. Samenvatting
Verschillende internationale studies toonden socio-economische verschillen in gezondheid aan, zowel in mortaliteit als morbiditeit. In bepaalde westerse landen bleek dat, ondanks de toegenomen welvaart,
Nadere informatieClausuleblad. Terrorismedekking. Artikel Datum 1 april 2015
Clausuleblad Terrorismedekking Artikel 247-30.1504 Datum 1 april 2015 pagina 1.1 Begripsomschrijving 3 1.1 Terrorisme 3 1.2 Kwaadwillige besmetting 3 1.3 Preventieve maatregelen 3 1.4 Nederlandse Herverzekeringmaatschappij
Nadere informatieWat na een medisch ongeval?
Wat na een medisch ongeval? Fonds voor Medische ongevallen Versie juni 2017 - objectid 10641 vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, www.jessazh.be Vragen over het Fonds voor Medische ongevallen
Nadere informatieFINANCIËLE INFOFICHE LEVENSVERZEKERING VOOR TAK 23
KBC-Life Invest Plan KBC-Life Invest Plan 1 is een tak23-levensverzekering zonder gewaarborgd rendement, waarvan het rendement verbonden is met beleggingsfondsen. Type Levensverzekering Meer concreet heeft
Nadere informatieGEDRAGSREGELS VAN DE RECHTSBIJSTANDSVERZEKERAAR
Versie juni 2014 GEDRAGSREGELS VAN DE RECHTSBIJSTANDSVERZEKERAAR VOORWOORD Deze gedragscode legt de regels vast die de rechtsbijstandsverzekeraars ten aanzien van de consument in acht zullen nemen. De
Nadere informatieVersie 2008 9 Erkenning van je rechten en hoe kan je ze verdedigen?
Versie 2008 9 Erkenning van je rechten en hoe kan je ze verdedigen? Verantwoordelijke Uitgever: Daniël Samyn, Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming, Koning Albert-II laan 15, 1210 Brussel
Nadere informatieHOOFDSTUK I - DEFINITIES... 3
Inhoudstafel HOOFDSTUK I - DEFINITIES... 3 HOOFDSTUK II VOORWERP VAN DE VERZEKERING... 3 1. Voorwerp van het contract... 3 2. Inwerkingtreding van het contract... 3 3. Grondslagen van het contract... 3
Nadere informatieEvolutie van de schadefrequentie 2001-2010 in de BA motorrijtuigen verzekering
Evolutie van de schadefrequentie 2001-2010 in de BA motorrijtuigen verzekering Inhoud 1. Aantal schadegevallen BA toerisme en zaken... 2 Schadefrequentie BA toerisme en zaken... 2 Schadefrequentie van
Nadere informatieEURO BOOKS ONLINE - Digitaal bladeren in juridische uitgaven. Uitgave 2013. C.I.P. Koninklijke Bibliotheek Albert I NUR 820 I.S.B.N.
EURO BOOKS ONLINE - Digitaal bladeren in juridische uitgaven Uitgave 2013 C.I.P. Koninklijke Bibliotheek Albert I NUR 820 I.S.B.N. 2013 by Euro Books Uitgegeven door Euro Trans Lloyd Kaleshoek 8 8340 Damme
Nadere informatieACE 50+ Gegarandeerde levensverzekering Aanvullend voordeel:
ACE 50+ Gegarandeerde levensverzekering Vrije keuze verzekerd bedrag tot maximaal 12.630,- afhankelijk van uw leeftijd en de premie die u kiest Lage instappremies; vanaf 4,99 per maand Maximale aanvangsleeftijd
Nadere informatiehappy family klantenreglement
happy family klantenreglement Artikel 1. Algemeen kader Happy Family is een programma dat voordelen biedt voor de leden van een gezin dat producten Auto, Woning en Privé-Leven bezit bij eenzelfde verzekeringsmakelaar
Nadere informatieBochane Services Dienstenwijzer
Bochane Services Dienstenwijzer Biedt helderheid over de dienstverlening van Bochane Services B.V. De verschillende bedrijfstakken van financiële dienstverlening en Bochane Services b.v. in het bijzonder
Nadere informatieDEPARTEMENT TOEGEPASTE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN
DEPARTEMENT TOEGEPASTE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN ONDERZOEKSRAPPORT NR 9645 PREMIEDIFFERENTIATIE, BONUS-MALUS EN SOLIDARITEIT door. M.J. Goovaerts J. Dhaene G. Van Dingenen Katholieke Universiteit Leuven
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE DEEL I. REGELS GEMEENSCHAPPELIJK AAN ALLE SOORTEN VERZEKERINGEN... 1. Hoofdstuk I. De verzekeringsovereenkomst... 1
INHOUDSOPGAVE DEEL I. REGELS GEMEENSCHAPPELIJK AAN ALLE SOORTEN VERZEKERINGEN... 1 Hoofdstuk I. De verzekeringsovereenkomst... 1 Afdeling 1. Begripsomschrijving... 1 Afdeling 2. Wezenlijke bestanddelen...
Nadere informatieConventie. Rechtsbijstandsverzekering van Generali Belgium NV
Conventie De duur van de verzekeringsovereenkomst wordt vastgesteld in de bijzondere voorwaarden. Hij kan niet langer zijn dan één jaar. Op elke jaarlijkse vervaldag wordt de verzekeringsovereenkomst stilzwijgend
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 altijd toekennen Bij een lagere prijs
Nadere informatieTOELICHTING WIJZIGING VAN DE STATUTEN EN VAN HET
1 TOELICHTING WIJZIGING VAN DE STATUTEN EN VAN HET HUISHOUDELIJK REGLEMENT - BGWF RvB april 2015 De inwerkingtreding van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen vereist een aanpassing van
Nadere informatie4. Uw extra troef: Turbo Bonus, in een hogere versnelling naar de laagste bonusmalusgraad! Bonus-Malus -2 uniek en voor het leven!
4. Uw extra troef: Turbo Bonus, in een hogere versnelling naar de laagste bonusmalusgraad! Met Turbo Bonus tellen ongevallen van meer dan 5 jaar geleden niet meer mee voor de berekening van de bonus-malusgraad.
Nadere informatieU hebt de laagste Bonus-Malus? Ontdek uw exclusieve voordelen voor het leven!
U hebt de laagste Bonus-Malus? Ontdek uw exclusieve voordelen voor het leven! U rijdt al jaren zonder ongeval in fout? U hebt een verantwoordelijke rijstijl? Kortom u bent een goede bestuurder? Dan doen
Nadere informatieDUIDING VAN DE PROBLEMATIEK
Algemene Administratie van de Fiscaliteit Operationele Expertise en Ondersteuning Dienst BTW Belasting over de toegevoegde waarde Beslissing BTW nr. E.T.127.884 d.d. 05.10.2015 Reisbureaus Verzekeringen
Nadere informatieAansluitingsformulier voor de verzekering van de burgerrechtelijke beroepsaansprakelijkheid. Verzekeringsbemiddeling en distributie van verzekeringen
1 Aansluitingsformulier voor de verzekering van de burgerrechtelijke beroepsaansprakelijkheid Verzekeringsbemiddeling en distributie van verzekeringen Verzekeringsmakelaars en -agenten 1. Algemene gegevens
Nadere informatieHet schadeverwekkend feit
Het schadeverwekkend feit AMMA VERZEKERINGEN o.v. Vereniging voor onderlinge verzekeringen met vaste en onveranderlijke bijdragen krachtens artikel 2, 2 van de wet van 25.06.1992 (B.S. 20.08.1992) toegelaten
Nadere informatieWat na een medisch ongeval?
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 30 81 11 Wat na een medisch ongeval? Fonds voor Medische ongevallen
Nadere informatieBent u zelfstandige met vennootschap? Gewaarborgd inkomen Kies voor financiële zekerheid, ook bij arbeidsongeschiktheid!
Bent u zelfstandige met vennootschap? Gewaarborgd inkomen Kies voor financiële zekerheid, ook bij arbeidsongeschiktheid! Niemand kan voorspellen hoe uw professionele toekomst er zal uitzien. Er zijn heel
Nadere informatieInhoudstafel. Deel I - Groepsverzekering of IPT. Voorwoord... 1. Inhoudstafel. 1. Schema... 5. 2. Algemeen... 6
Inhoudstafel Voorwoord.... 1 Deel I - Groepsverzekering of IPT 1. Schema.................................................... 5 2. Algemeen.................................................. 6 2.1. Waarom
Nadere informatieHypo- & Duo Hypo Security Plan van North Europe Life Belgium N.V.
Hypo- & Duo Hypo Security Plan van North Europe Life Belgium N.V. Type levensverzekering Tak 21 overlijdensverzekeringscontract, afgesloten met North Europe Life Belgium N.V., verzekeringsonderneming naar
Nadere informatieDVD HA Dienstenwijzer van HA-groep b.v.
Dienstenwijzer van HA-groep b.v. 1 Inleiding De wetgever hecht waarde aan goede voorlichting op het gebied van verzekeringen. Daarom is wettelijk voorgeschreven aan welke punten een assurantiekantoor minimaal
Nadere informatieDe 15 valkuilen om voor op te passen bij het aangaan van een lening of krediet!
De 15 valkuilen om voor op te passen bij het aangaan van een lening of krediet! Wees u bewust van deze valkuilen om niet bedrogen uit te komen Pagina 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Valkuil 1. Aanbiedingen...
Nadere informatieInhoud De "wettelijke erfgenamen" als begunstigden van een levensverzekering...
BELANGRIJKE NIEUWE WETGEVING De "wettelijke erfgenamen" als begunstigden van een levensverzekering Inhoud De "wettelijke erfgenamen" als begunstigden van een levensverzekering... Bij het afsluiten van
Nadere informatie