Verslag debat Werken op maat provinciale netwerkdag

Transcriptie

1 Verslag debat Werken op maat provinciale netwerkdag Donderdag 06/10/2016 Provincieraadzaal Thema s 1. Wat is dat, werken op maat? Heeft het een andere betekenis voor individu, overheid, bedrijf of organisatie? 2. De financiële grenzen van het werken op maat 3. Doorstroming van doelgroepmedewerkers als hoogste doel? 4. Welke mogelijkheden heeft de reguliere economie? 5. Concurrentie binnen de sociale economie Verslag 1. Wat is dat, werken op maat? Heeft het een andere betekenis voor individu, overheid, bedrijf of organisatie? Wim De Vilder: U komt dagelijks in contact met de mensen met een arbeidsbeperking die in de sociale economie tewerk gesteld zijn. Wat is werken op maat voor het individu? Niet elk individu dat wordt tewerkgesteld in de sociale economie, heeft dezelfde aspiratie? Jos Wouters: Voor een individu en organisatie betekent op maat werken iets verschillend. Wat op maat is van een individu staat soms haaks op structuren en organisaties. De manier waarop de huidige subsidie is opgebouwd, laat geen carrièreplanning toe. Er zitten nog te veel grendels in het verhaal. Zo is de combinatie uitkering en loon uit werk problematisch in ons land. Alles is georganiseerd vanuit structuren. Wim De Vilder: Dromen de meesten van een baan op de reguliere arbeidsmarkt? Of helemaal niet? Jos Wouters: We merken dat leerlingen die inclusief onderwijs hebben gevolgd vaker een gewone job aspireren. Natuurlijk zie je ook dat mensen in een sociale werkplaatsen soms geen zin hebben om te verhuizen. Maar dat is normaal. Als alles op orde is heb je geen zin om te bewegen. Sowieso zie je dat mensen met een lagere scholing minder mobiel zijn op de arbeidsmarkt. Wim De Vilder: Mr De Broyer, ik denk altijd: voor bedrijven in de sociale economie is de arbeid op maat belangrijker dan de economische aspecten, de winst bvb. Is dat een goeie definitie van een bedrijf in de sociale economie? Frederik De Broyer: Dat klopt maar als de economische motor sputtert dan kan je geen arbeid op maat aanbieden. Kijk naar de definitie van sociale economie: 50% economie, 50% sociaal. Wij bieden arbeid op maat van een beperking van een persoon. Zo kan een zwakte soms een sterkte zijn. Zo doen wij bijvoorbeeld opruimen van medische, vertrouwelijke documenten met mensen die niet kunnen lezen. Is het werk voor onze doelgroep makkelijk te vinden? Wij hebben tegenwoordig het geluk om te kunnen kiezen. Wim De Vilder: Mr Leroy, Maatwerkbedrijven willen zoveel mogelijk werk aanbieden op maat, maar voor een overheid is het natuurlijk niet evident om daar regels voor te maken, regels zijn per definitie algemeen. Elke individuele situatie in een regel vatten, ik kan me voorstellen dat dat moeilijk is? Fons Leroy: Mij valt op dat actoren meer regelgeving vragen dan nodig. We zitten momenteel nog in een fase van zoeken en tasten. We moeten vertrouwen opbouwen in organisaties. Als dat vertrouwen er is, dan kunnen we de regels aanpassen. Maar daarvoor is een gemeenschappelijke visie en een gemeenschappelijk belang nodig. We hebben nood aan meer vertrouwenswekkende, transparante methodieken. 1

2 Wim De Vilder: Hoe kunnen we zo veel mogelijk mensen aan het werk krijgen, Mr. Henau? Want werk betekent toch nog altijd de beste garantie tegen armoede? Luc Henau: Het gaat er niet om zo veel mogelijk mensen aan het werk te krijgen maar wel de juiste mensen. Wat ik een groot probleem vind, is dat het contingent voor de maatwerkbedrijven niet is uitgebreid terwijl er 100 en zijn bijgekomen met een indicatie van maatwerkbedrijven. Er is dus geen plaats in de maatwerkbedrijven. We zien dat het aanbod het profiel aan het bepalen is. En dan de term maatwerkbedrijven. Werkt niet elk bedrijf op maat? Eigenlijk zouden we moeten spreken van bedrijven met toegevoegde waarde; BTW in plaats van BW. Zij zouden een voorbeeldbedrijf moeten zijn voor werkbaar werk. Toch zien we dat er mensen uit de boot vallen. Sommige mensen met een beperking zijn bijvoorbeeld niet in staat om voltijds te werken. Toch blijkt het niet mogelijk om in een maatwerkbedrijf minder dan voltijds te werken. Fons Leroy: We moeten uit gaan van een globale visie, van het idee van een meerwaarde economie. Want soms vergeten we dat er nog veel meer mensen uit kansengroepen tewerkgesteld worden in de reguliere economie. We vergeten ook soms dat er maar middelen voor maatwerk zijn op voorwaarde van een goed draaiende arbeidsmarkt en economie. De reguliere economie moet meer gebruik maken van de expertise van de sociale economie. De vraag is hoe beide werelden elkaar meer kunnen bevruchten? Wim De Vilder: Het onderscheid tussen beschutte en sociale werkplaatsen is afgeschaft. Vindt u dat een goede zaak? Welke eerste evoluties merk je in de sector naar aanleiding van deze hervorming? Luc Henau: Ik vind het een heel goede zaak dat het onderscheid tussen sociale en beschutte werkplaatsen is afgeschaft. Er is ook 10 à 15 jaar aan gewerkt. Hoewel het decreet on hold is gezet, merken we toch dat mensen sneller kunnen worden geplaatst. We zien dat er nu mensen terecht kunnen in sociale werkplaatsen die er vroeger niet terecht konden. Toch zou het nog beter moeten kunnen aansluiten op een traject (bv. TAZ, DAZ). Jos Wouters: Het zou nog verder moeten gaan en het onderscheid tussen de werkvormen zou moeten wegvallen. Men zou moeten stoppen met nieuwe werkvormen uit te vinden voor een bepaalde doelgroep. De samenleving is één geheel en we moeten stoppen met iedereen in hokjes te steken. Vraag uit de zaal (VDAB): Eerst hoor ik dat het contingent niet uitgebreid wordt en daarna hoor ik dat mensen sneller geplaatst kunnen worden. Hoe verklaar je dat? Luc Henau: Er is in de maatwerkbedrijven 10% natuurlijke uitstroom (dat daarom geen doorstroom is): mensen die vervangen worden. Frederik De Broyer: Je kan natuurlijk ook mensen aanwerven zonder subsidie op voorwaarde dat je het economisch rond krijgt. Al zet het maatwerkdecreet wel een beperking op het percentage nietdoelgroepmedewerkers in een maatwerkbedrijf. Luc Henau: Er zou werk moeten worden gemaakt van het individueel maatwerkpakket. De maatwerkbedrijven zouden dan consulting kunnen geven aan reguliere bedrijven. Daarnaast zouden we mensen met een VOP buiten het contingent niet-doelgroepmedewerkers moeten kunnen houden. Lieven Van der Stock: Natuurlijk zou het jammer zijn om veel reguliere werknemers de plaatsen in te laten nemen die voor de doelgroep bedoeld zijn. Ik hou dan ook een pleidooi voor meer maatwerkjobs. Frederik De Broyer: Je kan natuurlijk ook altijd je business model aanpassen en op zoek gaan naar activiteiten die zelfbedruipend zijn. Hierdoor kan je soms teveel taken/aanbod hebben voor de doelgroep die je in dienst hebt. Tussenkomst vanuit de zaal (GTB): Ik hoor dat in sommige sociale economie bedrijven er voldoende aanbod is. GTB indiceert elke week werkzoekenden met een ticket maatwerk. Laat ons meer samenwerken om de juiste persoon toe te leiden naar een geschikte maatwerkjob. 2

3 2. De financiële grenzen van het werken op maat Wim De Vilder: Met het nieuwe maatwerkdecreet heeft de overheid een poging gedaan om ondanks de beperkte financiën zo veel mogelijk te werken op maat van het individu. Afhankelijk van de afstand tot de arbeidsmarkt wordt het rugzakje van de werkzoekende gevuld met een loonpremie en een begeleidingspremie, is dat een goeie beleidskeuze? Luc Henau: Het werken met het zogenaamde rugzakje is een heel goede beleidskeuze geweest. Maar het zou nog een stapje verder mogen gaan. Het individuele rugzakje zou uitgebreid moeten worden. Lieven Van der Stock: Er is inderdaad een budgettaire krapte maar de vraag is hoeveel we bereid zijn als maatschappij te betalen? Trouwens, elke persoon die niet werkt, kost de maatschappij euro per jaar, terwijl een job in de sociale economie euro per jaar kost. Dit levert een batig saldo van euro per persoon. Wim De Vilder: Gezien het feit dat de financiering anders wordt georganiseerd, zal dat natuurlijk betekenen dat sommige bedrijven meer zullen krijgen, anderen minder: quid? Frederik De Broyer: Dat klopt. Je zou kunnen denken dat doelgroepmedewerkers dan gaan shoppen tussen maatwerkbedrijven maar dat denk ik niet. Het is ook een verantwoordelijkheid van het bedrijf om je medewerkers tevreden te houden. Jos Wouters: Moest men bereid zijn bevoegdheden te poolen dan zou er nog veel winst te boeken zijn. Nu is er een spanningsveld tussen op welk domein de kosten worden gemaakt en op welk domein de opbrengsten te boeken zijn. Wim De Vilder: VDAB en GTB gebruiken dan het indiceringsinstrument ICF (International Classification of Functioning, Disability and Health) om die afstand tot gewone arbeidsmarkt te bepalen. Werkt dat goed? Fons Leroy: ICF is een schitterend instrument, het beste dat we hebben. Het is gebaseerd op de mens die evolueert en gaat uit van een holistische kijk op de mens. We kunnen er multidisciplinair mee naar mensen kijken. Als ik hoor dat er niet altijd de juiste mensen in de maatwerkbedrijven terecht komen dan heeft dat eerder te maken met beleidskeuzes dan met het indiceringsinstrument zelf. En als we het moeilijk hebben met dit instrument dan is het omdat we zelf te veel in hokjes denken. We zijn nog volop bezig met uitzoeken hoe we dit instrument op de juiste manier kunnen gebruiken. De bedoeling is dat we later de vergelijking kunnen maken met de huidige groepen. Bedoeling is dit instrument uit te breiden. In een volgend stadium willen we het gebruiken voor de toeleiding naar arbeidszorg. Lieven Van der Stock: ICF is een verdienstelijke poging voor een onmogelijke opdracht. De filosofie erachter is nobel: hoe ver je van de arbeidsmarkt staat, bepaalt hoeveel middelen er in je rugzak zitten. Maar we stellen vast dat niet alle mensen die momenteel worden toegeleid in staat zijn om te werken. In de groep van werklozen zijn er heel wat die niet in staat zijn om te werken en dus niet op hun plaats zitten. Luc Henau: Voor alle duidelijkheid, België is het laatste land in Europa waar er gebruik wordt gemaakt van dergelijk instrument. Vroeger maakten psychologen en maatschappelijk werkers gebruik van DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Vanuit Europa is er een tegenbeweging ontstaan. ICF moet niet gezien worden als een instrument maar als een taal en we moeten leren die andere taal te gebruiken. Het is niet de bedoeling dat begeleiders al van dag één de 43 categorieën van ICF invullen. Tot nu toe hebben we nog niet kunnen vaststellen dat er zwakkere mensen zijn toegeleid. Trouwens, moest dat zo zijn, dan moet er gepleit worden voor hogere omkaderingsmiddelen. Uiteindelijk is het een kwestie van middelen. Nu moet het eigen rendement van de werknemer 50 à 60% zijn. 3

4 Vraag uit de zaal (GRIP): Het VN-verdrag stelt dat iedereen het recht heeft op arbeid. Jos Wouters: De vraag is wat betaald werk is en hoeveel rendement een bepaald persoon realiseert. Het VN-verdrag stelt dat personen met een handicap recht hebben op arbeid in de reguliere economie. Maar er is nog veel denk- en doewerk nodig vooraleer dit kan worden gerealiseerd. Vraag uit de zaal van Patrick Wauters (Wonen en Werken): Ook wij van Wonen en Werken zijn gericht op mensen uit kansengroepen. Zij het een iets andere doelgroep dan die tewerkgesteld wordt in maatwerkbedrijven. ICF lijkt een interessant instrument omdat het vertrekt van een holistische kijk. Kan deze methodiek ook niet gebruikt worden voor andere doelgroepen? We merken nu in de tenders dat er toch een 20% niet echt past. Fons Leroy: Indien we de middelen zouden hebben, zouden we ICF direct gebruiken voor andere doelgroepen. Nu gebruiken we het al voor maatwerk en binnenkort ook voor arbeidszorg. Maar in principe zouden we het ook kunnen inzetten voor de VOP. Het moet wel altijd gecombineerd worden met datamining. 3. Doorstroming van doelgroepmedewerkers als hoogste doel? Wim De Vilder: Vanuit het beleid zien we dat het steeds belangrijker wordt om mensen met een arbeidsbeperking en kansengroepen te activeren naar hun hoogst mogelijke graad van participeren aan de arbeidsmarkt. Een nobel streven? (ondersteuning in trede 6 kost minder geld dan in trede 5) Luc Henau: Gezien de beperking op de uitbreiding van de maatwerkbedrijven, is het natuurlijk van belang om zo veel mogelijk mensen uit de sociale economie te krijgen om nieuwe plaatsen te creëren. De middelen zijn natuurlijk niet onbeperkt. Die doorstroom-logica is ook veel meer op het voorplan komen te staan via de resultaatsverbintenissen die worden gevraagd door ESF en dergelijke. Eigenlijk zou dit alles moeten kaderen in een groter verhaal van loopbaandenken. In de Verenigde Staten bedraagt de duur van een arbeidscontract gemiddeld 2 à 5 jaar. Binnen het loopbaandenken erken je dat sommigen op hun plaats zitten maar anderen niet. Trouwens, tijdens de DAZ-projecten (Doorstrrom Trajecten Arbeidszorg) hebben we kunnen vaststellen dat 50% van de doelgroep aan het werk is en zelfs 1/3 e in het reguliere circuit. Hoe komt dit? Doordat er extra middelen zijn vrijgemaakt en doordat er een intensief partnerschap rond werd opgebouwd. Het waren trouwens maar beperkte middelen, DAZ-trajecten waren eigenlijk zeer goedkoop. Wim De Vilder: Wat betekent dat voor het bedrijf waar die medewerker vertrekt, als iemand doorstroomt naar de reguliere economie? Frederik De Broyer: Dan komt er heel wat werk op de schouders van de monitoren die vaak veel tijd en energie steken in de opleiding van de sterkere profielen, denk maar aan operatoren. Als zij doorstromen hebben we meer werkvloerbegeleiding nodig om in de opleiding van nieuwe medewerkers te investeren. Daarnaast denk ik dat het maatwerkdecreet een gemiste kans is voor enclave werking. Er werd geen opening gecreëerd om een aantal mensen zonder omkadering in een regulier bedrijf te laten werken (enclave). Het voordeel voor de werknemers is de zekerheid dat ze kunnen terugkomen omdat ze in loondienst zijn van het maatwerkbedrijf en gedetacheerd worden. Lieven Van der Stock: Doorstroming is niet het hoogste doel. Het hoogste doel is de juiste mens op de juiste plaats krijgen. Als ik naar ons huidige personeel kijk, dan zie ik maar weinig mensen die zouden kunnen doorstromen. Er doet zich een zekere perversiteit voor. In principe kan je maar een contract van onbepaalde duur schorsen als je ondermaats presteert. In de sociale economie kan dit blijkbaar ook gebeuren als je bovenmaats presteert. Fons Leroy: Uiteraard heeft VDAB er ook belang bij dat alle werkplaatsen leefbare entiteiten zijn. Het financiële moet daarop afgestemd zijn. Wat betreft het doorstromingsverhaal, denk ik dat we al heel veel jaren ons best om elkaar niet te begrijpen. Ook voor ons is het vertrekpunt het VN-verdrag en recht op inclusie. Ik erken dat de overheid te weinig de tussenformules zoals enclaves erkent. Ook het individuele rugzakje zou moeten meegaan naar de reguliere economie. Maar kleine KMO s hebben nood aan expertise rond die doelgroep. Hier heeft de sociale economie een grote rol te vervullen. Jos Wouters: We denken nog te veel vanuit bestaande structuren. Je moet mensen met een handicap zekerheid bieden in hun loopbaan en niet in hun job. 25 jaar lang dezelfde job uitvoeren, is niet meer 4

5 van deze tijd. Zelfs de stabiliteit van de sociale economie staat onder druk. Eigenlijk hebben we nood aan mechanismen waarbij uitkeringen worden gebruikt om mensen een transitie te laten maken. 4. Welke mogelijkheden heeft de reguliere economie? Wim De Vilder: Er zijn ook werkzoekenden die aangeven: In een beschutte of sociale werkplaats wil ik niet werken.. Zijn er voldoende mogelijkheden om ook hen een job te geven op de reguliere arbeidsmarkt, welke instrumenten hebben we daarvoor? Zeker nu de subsidiekraan wordt dichtgedraaid voor een aantal organisaties die de werkgevers hierin konden bijstaan. Luc Henau: Een goede dienstverlening aan bedrijven is cruciaal. Soms denk ik dat het grootste probleem de begeleidingsstructuur is. We moeten meer met een bedrijfsbril kijken. Ik herinner me op een duodag een paar jaar geleden, waarop een Vlaams-Brabantse werkgever zei: Ik dacht dat ik een persoon met handicap zou krijgen, maar ik krijg een elektricien. Vraag uit het publiek, Patrick Wauters (Wonen en Werken): Soms vraag ik me af of we geen ondernemerschap missen in de sociale economie. We zouden zelf een werking kunnen opzetten voor reguliere werknemers. Maar misschien zijn we te groot en te rigide geworden om mee te evolueren. Frederik De Broyer: Heel veel van de maatwerkbedrijven zijn op zoek naar een niche. Want in onze traditionele activiteiten is er veel onderlinge concurrentie. Ik denk dat er veel mogelijkheden zijn in het werken in onderaanneming: het eenvoudige werk gebeurt door een maatwerkbedrijf, het duurdere werk doen ze zelf. De schaalgrootte lijkt mij niet bepalend te zijn. Er is wel ondernemerschap nodig om het financieel plaatje rond te krijgen ter voorbereiding van het maatwerkdecreet. Ondernemers die niet mee evolueren zijn ten dode opgeschreven. Vraag uit het publiek, Jos Vandikkelen (VELO): Bij LDE en arbeidszorg moet 70% van het loon gehaald worden uit de omzet, de eigen inkomsten. De vraag is dan hoe sterk wordt toegestaan om ondernemer te zijn? Bij LDE zijn er heel wat restricties. Ook bij LDE is er een sterke focus op doorstroom. Bovendien loopt de toeleiding nog niet vlot. Wij moeten zelf mensen aanreiken. Bij ons komen die meestal uit arbeidszorg. Fons Leroy: Dat leidt ons naar de vraag: Wat is de finaliteit van LDE?. Volgens mij is het geen kansengroeptewerkstelling. Het is in hoofdzaak bedoeld om lokale diensten tot stand te brengen. Wat de LDE-projecten vragen, beantwoordt niet aan het profiel. Vraag uit het publiek, Babs Roex (Job-Link): Wij zijn bezig met een project rond functiecreatie. We merken dat we in Nederland gemakkelijker ingang vinden door de quota. In hoeverre is het een goed idee om hier quota in te voeren? Luc Henau: Voor alle duidelijkheid, de projecten in Nederland zijn er net gekomen om quota te vermijden. Daar hebben de werkgevers zich verenigd en beloofd om inspanningen te doen om quota te vermijden. In Frankrijk zijn er quota maar de werkgevers betalen met veel plezier boetes als ze de quota niet halen. Daarmee worden dan de beschutte werkplaatsen betaald. 5. Concurrentie binnen de sociale economie Wim De Vilder: Men gaat, ook vanuit de overheid, steeds meer de markt op om bepaalde diensten te kopen. Dit wil zeggen, bedrijven uit de sociale economie moeten deelnemen aan openbare aanbestedingen of tenders. Bedrijven uit de sociale economie komen zo als concurrenten tegenover elkaar te staan. Hoe schadelijk is dat? Frederik De Broyer: Tenders horen erbij. Door de manier van subsidiëren creëer je wel concurrentie. De beschutte werkplaatsen bijvoorbeeld ervaren veel concurrentie van gevangenissen. Dat zet druk op de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden. Grote opdrachtgevers leggen de lat soms heel hoog. Jos Wouters: Het is een echte race to the bottom. We zien soms dat op bepaalde opdrachten arbeidszorgprojecten mee intekenen. Er zouden randvoorwaarden moeten worden gecreëerd die dat onmogelijk maken. Want dit gaat ten koste van de kwetsbaarste groep. 5

6 Wim De Vilder: Om terug bij het begin te komen: is zo n netwerkdag als vandaag belangrijk om de hand te reiken naar andere organisaties in de sector? Hoe belangrijk is samenwerken en wat kan u als organisatie realiseren door samen te werken? Luc Henau: Er is maar één uitweg uit de concurrentie en dat is samenwerken. Hiervoor hebben we heel ons netwerk nodig. Frederik De Broyer: We werken nu al samen maar zouden dat nog meer kunnen doen om pieken op te vangen, specialismen uit te wisselen. Jos Wouters: Er zijn te veel afgescheiden circuits. Lieven Van der Stock: We werken al op heel veel terreinen samen. Fons Leroy: Ik onthou, sociale economie als enclave van de reguliere economie. 6