Luchtdichtheid in de bouw.

Transcriptie

1 Luchtdichtheid in de bouw. Bekeken vanuit het standpunt aannemer en Blowerdoor technieker. 1 Kern ac(viteiten Luchtdichtheid van gebouwen en woning, sedert Controle van luchtdichtheid en megngen van luchtdichtheid sedert Isoleren van gebouwen en woningen met inblaasbare isolagematerialen (cellulose & EPS korrels). Verkoop van materialen voor luchtdichgng en isolage. Advies en consult op het vlak van luchtdichgng aan pargculieren en professionelen, project begeleiding. I. Boomer bvba, een korte voorstelling. Opgericht in 2003 door Pieter Maes. 2010: 3 fullgmers en 3 meewerkende zaakvoerders. EvoluGe van luchtdichgng naar totaal uitvoering isolage luchtdichgng megng / controle. Géén EPB of Energie audits, blijo onapankelijk. 2 Boomer bvba in beeld 3 1

2 Boomer bvba in beeld 4 Boomer bvba in beeld 5 II. Inleiding avond. 6 2

3 1. Luchtdichtheid in de bouw En toen werd het (wind)sgl En toen werd het windsgl omdat Bouwheer Wat? Waarom? Kostprijs? Soms: hoe? Architect ConsequenGes ontwerp? Verkoopbaarheid? Soms: opportuniteit? Aannemer(s) ConsequenGes realisage? Details? Kostprijs? Een oplossing? Bouwheer Energiedeskundige Aannemer Architect 9 3

4 1.3. De realiteit (?) Luchtdichtheid leidt momenteel maar al te vaak tot frustrage in het bouwproces. 10 Doelstelling vanavond? Vanuit onze prakgjk een blik werpen op luchtdichtheid. Van sglte evolueren naar construcgeve communicage tussen bouwheer, architect en aannemer(s). Een rol bij uitstek voor de Energiedeskundige. 11 III. Van waar komt Luchtdichtheid? 12 4

5 1. Lang, lang geleden. Rien Poortvliet, De Kabouters. 13 Gezellig rond een vuurtje Stralingswarmte dankzij open vuur of kachel. directe warmte. 1 zijde warm, 1 zijde koud. Kachels / open haard & luchtdichtheid? Lucht komt binnen en gaat buiten langs de schouw. Werd als normaal beschouwd. Dus: weinig comfort, massale venglage. 14 Bijgevolg. Bossen wereldwijd gaan eraan. EvoluGe naar kolen geen verbetering: Hout nodig voor mijnconstrucge. Boskap voor mijnterreinen

6 Vatbaar voor verbetering? Intrede van de CV De radiators. Bedenkingen? Warmte dosseerbaar in de woning. (Warme) lucht gaat in de woning circuleren. Bewoners beginnen trek als belangrijk comfortverlies te ervaren. Trek ook energievelies? 18 6

7 Warme lucht sgjgt Dus grootste verliezen zaten en zi>en doorheen de daken.? Of toch niet? 19 Het bos door de bomen zien? 20 Waar situeren zich warmteverliezen? Versie 1 Versie 2 Versie 3 Versie 4 Dak: 26% Muren: 26% Verwarming:? VenGlaGe:? Dak: 13% Muren 16% Verwarming: 25% VenGlaGe:? Dak: 30% Muren: 25% Verwarming:? VenGlaGe: 20% Dak: 25% Muren: 35% Verwarming:? VenGlaGe:? Wie kan hierin eenvormigheid brengen? 21 7

8 Nog een opportuniteit voor De Energiedeskundigen in Vlaanderen. Zorgen voor eenduidigheid. Ten voordele van de eindgebruiker. De charletans eruit halen De eerste isolage reflex Aanleiding eerste isolage reflex. Oliecrisis in 1973 en Eerste isolage inspanningen met nieuwe materialen. Isomo, minerale wol, herakliet, 24 8

9 Was isolage echt wel een nieuw gegeven? Zou er in de loop van de Gjd ergens Gjdelijk kennis verloren gegaan zijn? Isoleren jaren 80, luchtdichtheid? De gevengleerde isolagelaag = vochtveilig?!? GevenGleerd luchtdicht De overtuiging was dat VenGlaGe met buitenlucht = vocht afvoeren. Realiteit in België. Veelal vochgge klimaat zorgt voor: 1. Vaak extra aanvoer van vocht! 2. ConvecGestromen in de isolage. 27 9

10 En men is hardleers h>p://randyhak.files.wordpress.com/ Rechterfoto:Uit TV programma: Doe het zelf met Roger! Boomer bvba 28? h>p:// Boomer bvba 29 En de luchtdichtheid Boomer bvba 30 10

11 3.3. De gevolgen van niet luchtdicht isoleren. 1. Opstapeling van waterdamp. 2. Axoeling door convecgestromen. 3. Condensaat en mogelijk vochtschade. Rendement isolage??? 31 Hoeveel waterdamp gaat er door een luchtlek? Drukverschil 20Pa (2 à 3 BO). Buiten 10 C, Binnen 20 C. Klassiek vezelvormige isolage. µd waarde dampscherm = 30m Kier van 1m lang, 1mm breed. Standaard winterdag: 800g vocht per dag! Eerst in vorm van waterdamp. Bij condensage Vochtschade

12 IsolaGe in slecht daglicht. Door vele schadegevallen komt isolage negagef in het nieuws. Maatschappelijk draagvlak voor isolage brokkelt af. Oorzaak = ondeskundig isoleren: Niet luchtdicht, niet kierloos en niet winddicht Begin 21 ste eeuw, 2 e isolage reflex. Aanleidingen: Hogere isolage eisen overheid (Kyoto verhaal) Passief en laag energie concepten winnen aan populariteit De eerste revoluge in isolage. We gaan dikker en denser isoleren. Voor 2000 Dak 6cm tot 12cm. Materialen lage densiteit (20 tot 35kg/m3) Geen eis voor winddichtheid. (onderdak) Veel luch>ransport doorheen isolagelaag. Laag rendement op isolage. Risico op vochtproblemen bij dampdichte situages. Evolu(e sinds 2000 Dak 18cm tot 40cm. Densiteit neem toe (35 tot 60kg/m3) Wel eis voor winddichtheid. Luch>ransport doorheen isolagelaag nihil. Rendement isolage hoger. Risico op vochtproblemen hoger bij dampdicht en dampopen situages

13 4.2. Tweede revoluge in isolage. Om schade te voorkomen en maatschappelijk draagvlak te bewaken: IsolaGelagen moeten luchtdicht afgewerkt worden. 37 Weerslag op hele bouwproces. 1995: Ik bouw een huis en ik zou kunnen: isoleren. 2010: Ik bouw een huis en het moet: geïsoleerd worden. gevengleerd worden. luchtdicht zijn. Luchtdichtheid doet zijn intrede in de bouw! Dé revoluge in de bouw. 38 IV. Waarover gaat luchtdichtheid? 39 13

14 1. Natuurlijke venglage in een woning. 1. De luchtdichtheid van een gebouw gaat over de natuurlijke venglage eigen aan dat gebouw in dagdagelijks gebruik. 2. Luchtdichtheid van de construcge bepaalt vochtveiligheid van de construcge. Oorzaken: Effect van wind. Effect van convecgestroom warme lucht. 40 Wind en een gebouw Luchtstroom die tegen gebouw botst = drukzone Gevolg: lucht versnelt over en langs het gebouw. Andere zijde = onderdrukzone. GEVOLG: Tocht / trek. 41 Warme lucht in een gebouw. Warme lucht: SGjgt Kan meer vocht dragen dan koudere lucht. Gevolg: Lucht drukt tegen isolagelaag. GEVOLG: bij niet luchtdicht trek van beneden naar boven

15 Luchtdichtheid = PerformanGe van isolagelagen. Bijgevolg performange van energie technologie : (balans) venglage & (!!!) airco CV zonneboiler CV warmtepomp Een aangenamer en constanter klimaat met lagere verbruikskost is de doelstelling. Luchtdichtheid is dus wooncomfort voor de bewoners Luchtdichtheid en $$$ Luchtdichtheid een meetbaar gegeven! Ontwikkeld in de jaren 70 aan de universiteit van Princeton s (USA) afdeling klimaat studies. h>p://

16 MeGngen sedert jaren 90 in België (pioniers). Hoofdzakelijk met Blowerdoor installage. Tot 2007/2008 een 10 tal techniekers in België. Vanaf 2008: meer dan 60 alleen in Vlaanderen! 46 Blowerdoor luchtdichtheidstest. Bestaat uit een objecgeve megng die bepaald hoe luchtdicht een gebouw al dan niet is. Opportuniteit voor de overheid om: referengekader te creëren. Bonus malus systeem op te starten (EPB). 47 Voor groot & klein. 1 Blowerdoor = 7500m3/h maximaal, minimaal 25m3/h. Door linken van installages kan debiet opgedreven worden tot m3/h

17 3. De Blowerdoortest (BD) Regelgevend kader. Norm: EN Moeilijk omzetbaar naar de prakgjk.? Wat moet open, wat moet toe?? Wat is beschermd volume bij BD?? Wat met appartementen?? Hoe rapporteren? 49 Snelle reac(e van de gewestelijke overheden: PublicaGe van kaderteksten in oktober 2008: Bijkomende specificages voor de megng van de luchtdichtheid van gebouwen in het kader van de EPBregelgeving. Bijlage B: Verantwoording van de Bijkomende specificages voor de megng van de luchtdichtheid van gebouwen in het kader van de EPB regelgeving Bijbel voor BD testen in Vlaanderen. Ondubbelzinnig over hoe een gebouw getest moet worden.!!! Laatste versie: oktober (downloadbaar via > isolage encyclopedie > downloads) En toch te weinig regulage? Wat is er niet opgenomen in de regelgeving: Opleiding / cergficage BD techniekers. OnaPankelijkheid van rapportering EPB van betrokkene bij project. Rechter en advocaat in 1 persoon = Onvereenigbaarheid. Oplossing: opvolging en controle door het VEA Probleem: enkel papieren controle

18 Welke gevolgen zou dit in de prakgjk kunnen hebben? Energiedeskundige (of studiebureel) stelt E peil < 60 voorop. Bouwheer heeo vooruitzicht op extra financiële gunstmaatregelen. Energiedeskundige heeo hiervoor ondermeer luchtdichtheidswaarde omlaag getrokken naar n50 2 ACH. Project gaat in uitvoering en op het einde gaat de energiedeskundige de BDtest uitvoeren. Bij de test blijkt het project n50 = 3,4 ACH te scoren. Gevolg: Bouwheer verliest financiële gunstmaatregelen. Hogere energielast gedurende hele gebruiksperiode van het gebouw. ReacGe van BD technieker (=EPB rapporteur) die door de bouwheer betaald moet worden? 52 h>p:// orm.be 3.3. BD terminologie Beschermd volume (BV) BV voor EPB!!! EPB: incl. IsolaGemantel. BD: tot luchtdichgng = binnenzijde isolagemantel. BV is gelinkt aan n50 waarde. Eenheid: m3/h Is meetbaar gegeven. Het BV is de bruto som van alle volumes binnen de geïsoleerde schil. 53 BV van BD in de prakgjk: Alle deuren naar ruimtes binnen de geïsoleerde schil moeten in open stand staan Gjdens test. Enige uitzondering: deuren naar WC s. ( badkamers). Een luik deur indien er voor het openen van dit luik een gereedschap nodig is.! Probleem: zolderluik! Klink / sleutel = gereedschap? (volgens sommigen wel ) 54 18

19 Verliesoppervlak (VO) Is gelinkt aan v50 waarde. h>p:// orm.be Som van alle vlakken waarlangs luchtlekken kunnen optreden. Valt in de prakgjk samen met de luchtdichte schil De n50 waarde. > Is het aantal keer per uur dat het beschermd volume van een gebouw gewisseld wordt bij een gemiddeld drukverschil van 50Pa met buiten. > Kan gemeten worden met een BD. > Eenheid: m3/h De V50 waarde. > Is het lekdebiet per oppervlakte eenheid doorheen de luchtdichte schil van het gebouw per uur. > Kan NIET gemeten worden met een BD, wordt afgeleid van de n50 waarde. > Eenheid: m3/h/m

20 3.4. Verband n50 v50 compactheid. BV / VO BV 1000m3 VO = 2000m2 megng N50 = 1 m3/h V50 = 0,5 m3/h/m2 controle 1 x 1000 = 1000m x 0,5 = 1000m3 Er is een rechtstreeks verband tussen n50 en v50. Het debiet moet steeds hetzelfde zijn. Bijgevolg moet men voor een n50 of v50 van één en hetzelfde gebouw dezelfde BD installage voorzien KwanGtaGeve megng KwalitaGeve controle. Kwan(ta(eve me(ng. Is zuivere megng en rapportering van een resultaat zonder meer. Kwalita(eve controle. Dankzij BD test en bijhorende luchtstromen het gebouw onderwerpen aan een controle op uitvoeringsfouten. AcGef lekken gaan opsporen en indien nodig corrigeren. 59 Nut kwalitageve controle? Mogelijkheid tot verbeteren van resultaat. EvaluaGe bouwmethode bij grotere projecten Kwaliteitscontrole van onderaannemers. Pro acgef oplossen van problemen = besparing

21 BD is HULPmiddel Mits kwalitageve controle voor kwangtageve megng: Zekerheid voor aannemer(s). Zekerheid voor bouwheer Opsporen van lekken met een BD. 3 Methodes om luchtlekke op te sporen: TacGel (voelen) Zien (rook) Meten (thermografische camera TacGel, voelen. Met handen lekgevoelige zones controleren. Lekken zullen als koud aanvoelen. Eventueel handen nat maken. Arbeidsintensief

22 5.2. Rook, zien. Lekgevoelige zones controleren met rookgasbuisje. Arbeidsintensieve methode. Wel meest performante Mogelijkheid tot visualiseren van lekken door barstjes, scheurtjes, Soms handig voor grote zones te evalueren Thermografische camera. = Visualiseren van gemeten verschillen in oppervlaktetemperatuur. Efficiënt & betrouwbaar op voorwaarde dat er een voldoende groot verschil in temperatuur is (>10 C) 65 Thermografie zonder BD? > betrouwbaar? Enkel megng van oppervlakte temperatuur! Enkel betrouwbaar bij voldoende hoog T verschil (>10 C). Bezonning uit den boze. Ople>en voor reflecge of invloed van vocht

23 Thermografie met BD complementair! Zelfs na afwerking blijven fouten detecteerbaar en traceerbaar. 67 Thermografie met BD complementair! LekdetecGe bij onderdruk over overdruk? Overdruk. Lucht wordt naar buiten geduwd doorheen lekken. Vaak via spouw = posige lek onzichtbaar. Lek vaak niet bereikbaar (te hoog bv). Wind kan grote invloed hebben. Onderdruk Lucht wordt langs lekken naar binnen gezogen. Lekken bijna steeds bereikbaar. Gemakkelijk te visualeren met rook. Indien goede Gming geen spouw of afwerking aanwezig

24 V. Luchtdichtheid in de prakgjk. 1. De gemiste start. Luchtdichtheid nog al te vaak handig cijfer om goedkoop punten op E peil te winnen. Kostprijs in de prakgjk Precedenten van boetes wegens niet halen van vooropgestelde norm. 70 Goedkoopste luchtdichtheid = weloverwogen ontwerp. Al bij het ontwerp moet men rekening houden met de voorpgestelde luchtdichtheidswaarde. Compact ontwerp? Garage? Kelder? PosiGe zekeringkast / serverlokaal? Luchtdichtheidseis aooetsen aan ontwerp en omgekeerd Is een voorpgestelde luchtdichtheids eis realisgsch? Vooropgestelde waardes variëren van n50 8 ACH tot n50 0,4 ACH. Zeer moeilijke oefening, maar inscha ng haalbaarheid is niet onmogelijk. Lekdebiet Gjdens megng volgens Blowerdoor (Duitsland): 50Pa Drukverschil = 2m3/h/cm

25 Beoordelen van lekken Een rekenoefening + ervaring. Makkelijk in te schahen lekken: Onderzijde buitendeur zonder maatregel: 90cm2 lekoppervlak = 180m3/h Ven(la(erooster in stookruimte 10cm x 10cm: 100cm lekoppervlak = 200m2/u Ven(la(erooster systeem C: minstens 15% van de te vengleren ruimte. (volgens norm op deze van toepassing). Moelijker in te schahen lekken: LiMschacht natuurlijke venglage 50cmx60cm: 3000cm2 lekoppervlak = 6000m3/u Echter, liodeuren en liokooi beïnvloeden lekdebiet. Preflex kabels vanuit zone buiten luchtdichgng. 1 preflex kabel = (ongeveer) 0,75cm2 = 1,5m2/h. Lijkt niet veel, maar als er een 100 tal liggen Echter, weerstand in de holle buis en lengte ervan zal lekdebiet beïnvloeden. Lekdebiet doorheen profielen van schrijnwerk en dan vooral aluminium. Ervaring lijkt aan te geven dat lekdebiet kan oplopen tot 3m3/h per glashoek in het profiel AOoetsen haalbaarheid luchtdichtheidsnorm, een oefening. Compact passiepuis: 750m3. Vooropgestelde norm: n50 0,6 ACH. Toegelaten lekdebiet: 450m3/h. Deze 450m3/h is de marge die er is op de uitvoering. Echter: bij aanwezigheid van 2 buitendeuren zonder maatregel tegen luchtlekken langs onder: 2 x 90cm2 = 180cm2 lekoppervlak. 180cm2 x 2m3/h lekdebiet Gjdens test = 360m3/h Haalbaarheid van vooropgestelde norm zeer twijfelachgg daar er slechts 90m3/h over blijo. 74 De uitdaging. Deze oefening toepassen op grote projecten

26 3. CommunicaGe naar aannemers? Zorg dat de aannemers weten waar ze aan toe zijn Lastenboek. Vermeld duidelijk de n50 en / v50 waarde mét eenheden. Stel een opvolgings en evaluageplan op (foto s, kwalitageve testen, ) 76 NEEN. Bestaat er een aannemer luchtdichtheid? Plakker met pleisterwerk. Sanitair en electriciteit moeten elke doorvoer afwerken. Buitenschrijnwerk moet aansluigng naar pleister of HSK voorzien. Ruwbouw moet wach olies plaatsen (in HSK) IsolaGefirma, dakwerker of plakker plaatst dampscherm. RegelmaGge opvolging en duidelijke communicage zijn cruciaal! 77 Luchtdichtheid consequent kwalitageve uitvoering eisen! Zo niet geld en Gjdsverspilling! 78 26

27 4. ParGculier UGliteitsbouw. Par(culiere woningbouw. Luchtdichtheid vaak bewust engagement. Meestal relagef haalbaar. Bouwheer voert luchtdichtheidswerken vaak zelf uit. Timing / inplannen luchtdichtheidswerken en controletest zelden probleem. U(liteitsbouw. Luchtdichtheid vaak om paar punten te winnen op E peil. Vaak complexe en niet voorziene problemen. Meerdere aannemers betrokken. Timing / inplanning complex. Meerder fasen door elkaar. Vaak onvoorziene meerkost. Soms luchtdictheidseis > niet realisgsch Voorbeelden pargculiere woningbouw. Flensdekens tussen de kepers. Luchtdich(ng over de kepers. 80 Slecht geplaatst ven(la(ekanaal. Kanaal met werkruimte en manchet + tape

28 Kabeldoorvoer zonder luchtdich(ng. Kabels luchtdicht ingevoerd via manchet. 82 Doorvoor doorheen vloer zonder maatregels tot luchtdich(ng. Nutsleidingen in een leidingespouw leggen. In ontwerpfase alle leidingen binnen het beschermd volume leggen. De luchtdichte schil niet doorboren.gebruik maken van een leidingenspouw. 83 De garagepoort. Garage buiten het beschermd volume zehen

29 4.2. Voorbeelden uit de ugliteitsbouw. Serverlokaal in kelder Serverlokaal in BV plannen. Pro acgef op de plannen deze problemen opsporen en ze zo vroeg mogelijk signaleren. 85 Slechte slui(ng. Technieker ter plekke (jdens test om bij te regelen. 86 Muren zonder pleisterwerk. Alle wanden pleisteren

30 Buisdoorvoeren doorheen beton. Doorvoeren met luchtdichte tape afwerken. 88 OpleHen met valse plafonds / technische zones. Met BD blijven fouten detecteerbaar Houtskelet Massie ouw. Houtskelet. Folie, tape, en lijm zijn de makkelijkst te gebruiken materialen om luchtdichtheid te bekomen. Luchtdicht maken is droge fase. Massie]ouw. Pleisterwerk, cementering, beton, bitumen, zijn de makkelijkste materialen om luchtdichtheid te bekomen. Tape, lijmen en folies zo veel mogelijk te vermijden (uitzondering schuin dak). Luchtdicht maken is na>e fase (pleisterwerken, ) 90 30

31 6. Enkele bedenkingen bij buitenschrijnwerk. Is schrijnwerk luchtdicht? Aluminium? Quasi nooit. PVC? Soms, minder lekgevoelig dan Alu. Hout? Bijna algjd. Oorzaak: luch>ransporten doorheen de profielen. 91 Voorbeelden van lekken op buitenschrijnwerk. 92 Onnauwkeurige aansluigng van hoekprofielen / tussensgjlen

32 Doorsnijden van dichgngsrubbers voor de plaatsing van profielen 94 Zichtbaar luchtlek langs glasla>en en glas 95 Slordig afwerken van schrijnwerk

33 AansluiGng schrijnwerk met omliggende delen is vaak probleem. 97 BESLUIT? LuchtdichGng is enorme uitdaging, maar onvermijdelijk geworden. Inscha>en, pro acgef oplossen en verbeteren van resultaat is grootste potengeel. Controle op de werf en Gjdig bijsturen uiterst nu g. CommunicaGe is cruciaal. Wie neemt deze uitdaging aan? 98? 99 33