Neurostimulatie. Versie augustus objectid vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt,

Transcriptie

1 Versie augustus objectid vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt,

2 Inhoud 1. Inleiding p De therapeutische ladder p Ruggenmergstimulatie p Hoe werkt de neurostimulatie p Wie komt in aanmerking p De procedure p Waar u op moet letten p MRI-scan p Complicaties en risico s? p Besluit p. 11 1

3 1. Inleiding Normaal heeft pijn een signaalfunctie. Ze waarschuwt ons dat ons lichaam wordt bedreigd, in gevaar is. De bedreiging kan komen van binnen ons lichaam (bv. infectie) of ze kan van buiten uit komen (bv. een brandwonde). Naast een oorzakelijke behandeling dient steeds een adequate pijnstilling te worden voorzien. Deze pijnen beantwoorden goed aan de klassieke pijnstillers uit onze huisapotheek. Pijn is op basis van tijdsduur te onderscheiden in acute en chronische pijn: Acute pijn wordt gekenmerkt door een goed aan te duiden ontstaansmoment van de pijn. Het is van tijdelijke aard en neemt af bij herstel of genezing. Wanneer de pijn langer dan 6 maanden aanhoudt, wordt de pijn als chronische pijn gedefinieerd. Deze pijn fungeert niet meer als waarschuwingssignaal. Hier verliest pijn zijn symptoomfunctie en wordt de pijn een ziekte op zich. Chronische pijn reageert niet altijd meer op de gekende pijnstillers. Chronische pijn is een vaak voorkomend probleem: er wordt aangenomen dat 8 tot 11 % van de volwassenen met een persistent pijnprobleem te kampen heeft. Chronische pijn brengt een negatieve spiraal op gang: een dysfunctionerend familiaal en sociaal leven, een desintegrerend professioneel leven met jobverlies en financiële repercussies tot gevolg. 2

4 2. De therapeutische ladder Uiteraard is het stellen van een juiste diagnose essentieel voor de therapie welke dient te worden toegepast. Voor een correcte diagnose van een bepaalde pijnklacht, dient men de geschiedenis van de patiënt, de fysische en psychologische bevindingen en de diagnostische testen grondig te evalueren. De volgende behandelingsmethoden worden aangewend in opvolgende lijn: 1. orale medicatie: NSAID, spierrelaxerende medicatie, antidepressiva en anticonvulsiva 2. therapeutische zenuwinfiltratie 3. fysische rehabilitatie 4. heelkundige ingreep 5. orale of transdermale opiaten 6. minimaal invasieve pijntherapie: ruggenmergstimulatie en intrathecale pijntherapie 7. neuro-ablatieve therapie 3

5 3. Ruggenmergstimulatie Ruggenmergstimulatie kan een belangrijke rol spelen in het behandelen van chronische pijnpatiënten, wanneer op de lagere treden van de therapeutische ladder geen voldoening bereikt wordt. Het geeft goede resultaten bij patiënten met neuropathische pijn. Neuropathische pijn wordt gedefinieerd als pijn die voortkomt uit primair letsel of dysfunctioneren van het perifere of centrale zenuwstelsel. Neuropathische pijn wordt omschreven als brandend, tintelend, schietend, elektrisch of schokkend. Neuropathische pijn kan maanden of jaren na het ogenschijnlijk herstel van beschadigd weefsel blijven voortduren. Neurostimulatie geeft pijndemping, vermindert de inname van pijnmedicatie en dus ook neveneffecten, verhoogt de levenskwaliteit, is reversiebel en is kosten-effectief. Deze manier van stimuleren werd reeds in 1967 aangewend voor pijndemping bij mensen met chronische, hardnekkige pijn van de romp of de ledematen. De therapie is wijdverbreid sinds Wereldwijd hebben meer dan patiënten een ruggenmergstimulatie ontvangen. 4

6 4. Hoe werkt de neurostimulatie? Ruggenmergstimulatie maakt gebruik van epidurale elektrische stimulatie om paresthesieën op te wekken in de pijnzones. Een stimulerende elektrode wordt in de epidurale ruimte in het wervelkanaal geplaatst ter hoogte van de zenuwbanen die de pijnzones bezenuwen. Deze plaatsing kan gebeuren onder locale of algehele verdoving. De pijnboodschappen worden verzonden vanuit de spieren, organen en andere lichaamsweefsels en via het ruggenmerg naar de hersenen doorgegeven waar een pijngevoel ontstaat. Neurostimulatie belet dat de schadelijke prikkels in het bewustzijn geregistreerd worden. De implantatie van een ruggenmergstimulatie -systeem is een ingreep waarbij geen schade wordt toegebracht aan het ruggenmerg of de zenuwen. Het heeft ook geen bijwerkingen en werkt niet verslavend. De vermindering van de pijn varieert van patiënt tot patiënt. De pijn maakt plaats voor een soort tinteling/paresthesie in het gebied van de pijn. 5. Wie komt in aanmerking? Patiënten met de volgende diagnose komen in aanmerking: gefaald rugoperatie-syndroom (failed back surgery syndroom) perifeer ischemische pijn complex Regionaal Pijn Syndroom / sympatische reflexdystrofie (Sudeck) refractaire angina pectoris 5

7 5.1 Failed Back Surgery Syndroom Failed Back Surgery Syndroom van vooral neuropathische oorsprong is de beste indicatie voor neurostimulatie. Dit zijn patiënten met hardnekkige, invaliderende pijn in de benen en/of de onderrug, volgend op een of meer correctieve rugoperaties. Vaak lumbaal gelokaliseerd. Vaak komt de pijn oorspronkelijk voort uit een scheur in de discus. De daarop volgende chronische pijn is echter vaak het gevolg van laterale chirurgische ingrepen, waarbij littekenweefsel en/of neurale beschadiging is ontstaan. 5.2 Perifeer vaatlijden Perifeer vaatlijden geeft soms aanleiding tot doffe krampen en pijn in de heupen, dijen of kuiten, doof of tintelend gevoel in de benen, voeten en tenen en veranderingen in de huidtemperatuur. Patiënten die chirurgisch uitbehandeld zijn, kunnen voor neurostimulatie in aanmerking komen. 5.3 Complex Regionaal Pijn Syndroom Het Complex Regionaal Pijn Syndroom ontstaat als reactie op een letsel zonder zenuwbeschadiging vb. een verrekte spier of botbreuk. Mogelijke oorzaken zijn repetitief trauma, beroerte, hartinfarct en extreme spanning. Het is een pijnsymptomen-complex die diffuus is en disproportioneel t.o.v het oorspronkelijk letsel en sterker wordt bij druk op het desbetreffende lichaamsdeel. 5.4 Refractaire Angina Pectoris Refractaire Angina Pectoris is een pijn of beklemmend gevoel op de borst als gevolg van coronair lijden die chirurgisch noch door ballondilatatie noch door medicatie kan verholpen worden. 6

8 De volgende criteria zijn ook vereist: er bestaat een objectieve grond voor de pijnklacht van de patiënt de patiënt is psychologisch component chirurgisch is er geen oplossing conservatieve therapieën hebben onvoldoende pijnverlichting of onaanvaardbare bijwerkingen als resultaat. er is geen sprake van chemische afhankelijkheid er zijn contra-indicaties tegen chirurgische ingrepen (sepsis, coagulopathie) Goede kandidaten zijn goed geïnformeerd over het systeem hebben realistische verwachtingen over de therapie zijn bereid actief mee te werken bij de revalidatie waren meegaand bij vorige behandelingen Slechte kandidaten hebben vage klachten hebben psychische problemen willen eerder hun pijn valideren dan beter worden kennen een medicatie- of alcoholverslaving zijn gemotiveerd om hun levenskwaliteit te verbeteren 7

9 6. De procedure De operatie wordt meestal in 2 stappen uitgevoerd: de proefstimulatie en de implantatie van een permanent systeem. Tijdens de proefstimulatie beoordeelt de arts de reactie op ruggenmergstimulatie gedurende 1 maand. Wanneer de pijn voldoende wordt verlicht en de patiënt geen problemen met het systeem heeft, implanteert de arts een permanent systeem. Proefstimulatie 1. De proefstimulatie is ontdekken of ruggenmergstimulatie u kan helpen uw pijn te verminderen. Het implanteren is een chirurgische ingreep waarbij een elektrode geplaatst wordt onder plaatselijke of algemene verdoving. Dit duurt ongeveer 1 uur. De patiënt wordt meestal de ochtend voor de operatie opgenomen voor een opname die gewoonlijk varieert van dezelfde dag tot 3 dagen in het ziekenhuis. Nadat de elektrode geplaatst is, neemt de proefstimulatie minimaal 28 dagen in beslag. Implantatie van het permanente systeem 2. Implantatie van het permanente systeem: als de proefstimulatie slaagt, maakt u met uw arts afspraken over de implantatie van het permanente systeem. Bij implantatie van het permanente systeem wordt de IPG (Implanteerbare Pulse Generator) in het lichaam geplaatst. Dit gebeurt onder algemene verdoving. De verlengkabel wordt onder de huid doorgetunneld naar de plaatst waar de arts een incisie heeft gemaakt voor de IPG. Dit is in de meeste gevallen de buik. De IPG wordt onder de huid geplaatst. De verlengkabel wordt vervolgens op de IPG aangesloten. De incisies worden gehecht en hiermee is de procedure voltooid. 8

10 7. Waar u op moet letten Leefregels De eerste 6 tot 8 weken na de eerste operatie mag u niet bukken of tillen en moet u draaiende bewegingen met de rug of nek vermijden. Gedurende deze tijd zal zich littekenweefsel rond de electrode vormen. Hierdoor neem het risico dat de electrode zich verplaatst, na de eerste 6 weken flink af. Nadat de operatiewond genezen is, dient u enigszins voorzichtig te blijven met deze bewegingen. De sneden in uw buik en rug worden gedicht met hechtingen die een week tot tien dagen nodig hebben om te genezen. De arts zal u vertellen wanneer het verband eraf mag en de hechtingen mogen verwijderd worden. Tot die tijd mag de wond niet nat worden. U kunt deze tijd dus niet douchen of in bad, maar zult u zich aan de wastafel voorzichtig moeten wassen. De eerste twee weken kan de tinteling anders aanvoelen dan daarna, omdat er wondvocht rond de electrode in de rug zit. Dit is normaal. Bij de eerste controle wordt dit besproken en wordt de neurostimulator zonodig bijgesteld. 9

11 8. MRI-scan Een MRI-scan is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van magnetische resonantie. Met behulp van radiogolven en een grote magneet, worden foto s gemaakt voor doorsneden van het lichaam. Wanneer een arts zo n onderzoek nodig vindt, is het zeer belangrijk dat u meldt dat u drager bent van een neurostimulator. De magnetische straling kan de batterij van het neurostimulatiesysteem namelijk onherstelbaar beschadigen. Als er een belangrijke reden is om het onderzoek toch uit te voeren en het lichaamsdeel dat onderzocht wordt zich op voldoende afstand van de batterij bevindt, kan de arts in overleg met u besluiten het onderzoek toch uit te voeren. Neem in dit geval altijd contact op met het secretariaat Neurochirurgie. De batterij kan zodanig afgesteld worden dat de kans op beschadiging zo klein mogelijk is. 9. Complicaties en risico s Zoals bij iedere operatie is de kans op infecties, zoals wondinfectie of meningitis klein, maar aanwezig. De verschijnselen van meningitis of hersenvliesontsteking zijn: hoofdpijn, pijn bij het buigen van de nek of koorts. Wanneer deze verschijnselen zich voordoen, neem dan tijdens de kantooruren direct contact op met het secretariaat Neurochirurgie, telefoonnummer en buiten de kantooruren met de afdeling Spoedgevallen, telefoonnummer

12 10. Besluit Wanneer deze therapie toegepast wordt bij goed geselecteerde patiënten en uitgevoerd en begeleid wordt door ervaren artsen, kan ruggenmergstimulatie een pijndemping geven van 50 tot 60% op lange termijn, een reductie van medicatie inname, een verbetering van de dagelijkse activiteiten en in het algemeen van de levenskwaliteit. De efficiëntiegraad wordt gehaald bij de moeilijk behandelbare groep van patiënten waarbij verscheidene andere therapieën tot onvoldoende resultaat leidden. Meer informatie is te bekomen via ons secretariaat of via onze website 11

13 Persoonlijke notities 12