Jaarverslag 2011 Bevolkingsonderzoek Zuid-West

Transcriptie

1 Jaarverslag 2011 Bevolkingsonderzoek Zuid-West Voor u ligt het jaarverslag 2011 van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Bevolkingsonderzoek Zuid-West voert het bevolkingsonderzoek uit naar borstkanker, baarmoederhalskanker en het proef-bevolkingsonderzoek naar darmkanker in Zuid-Holland en Zeeland. Het jaarverslag bevat uitgebreide informatie en een overzicht van de resultaten van de bevolkingsonderzoeken in Een verkorte versie (jaarbericht) is te downloaden op onze site 1

2 2

3 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE ORGANISATIE BEVOLKINGSONDERZOEK ZUID-WEST ORGANISATIE EN BELEID Inleiding Reorganisatie ONTWIKKELINGEN, VISIE EN VOORTGANG Algemeen Ontwikkelingen borstkankerscreening Ontwikkelingen screening baarmoederhalskanker Ontwikkelingen screening darmkanker RAAD VAN TOEZICHT, RAAD VAN BESTUUR EN ADVIESRADEN Adviesraden SOCIAAL JAARVERSLAG RESULTATEN RESULTATEN BORSTKANKER Uitnodigingen Deelname Overzicht screeningsresultaten RESULTATEN BAARMOEDERHALSKANKER Uitnodigingen Actieve participatie en opkomst Passieve participatie Netto opkomst en beschermingsgraad Resultaten uitslagen onderzoeken Natraject: de histoscores RESULTATEN COLONSCREENING Het onderzoek De resultaten Publicaties COCOS-studie Communicatie (BELEIDS)RESULTATEN BEDRIJFSVOERING Financieel jaarverslag ICT/facilitair Voorlichting en communicatie Kwaliteit Overzicht klachten, complimenten en suggesties HRM Administratieve processen Screening BIJLAGE 1 SAMENSTELLING RAAD VAN TOEZICHT, OR-EN EN ADVIESRADEN (31 DECEMBER 2011) BIJLAGE 2 DEELNAME BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER PER GEMEENTE BIJLAGE 3 DEELNAME EN PASSIEVE PARTICIPATIE BAARMOEDERHALSKANKER PER GEMEENTE BIJLAGE 4 DEFINITIEVE OPKOMST BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER BIJLAGE 5 MEDEWERKERSLIJST BIJLAGE 6 VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN

4 4

5 Voorwoord Raad van Toezicht In 2009 is na een fusie van de screeningsorganisaties in de regio s West en Zuidwest de Stichting Bevolkingsonderzoek Zuid-West gevormd. In vervolg op deze samenvoeging lag in 2011 de nadruk op activiteiten gericht op het realiseren van één geïntegreerde organisatie. Een belangrijk hiermee samenhangend besluit is het in 2012 samenbrengen van de bestaande locaties op één centrale locatie. Begin 2011 is het besluit genomen dat de huidige locaties zullen worden ondergebracht op één centrale locatie op de Zorgboulevard in Rotterdam. De volledige verhuizing naar deze nieuwe locatie zal plaatsvinden in mei Het kantoor dat voorheen gevestigd was in Vlaardingen is vooruitlopend hierop vanwege het aflopen van het huurcontract al in 2011 naar deze nieuwe locatie verhuisd. Voor de financiële bedrijfsvoering is vanuit de Raad van Toezicht een audit-commissie belast met o.a. voorbereiding begroting en vaststelling jaarrekening. De audit-commissie, bestaande uit 2 leden, is daartoe in 2011 meerdere malen bijeen geweest en heeft overleg gevoerd met de Raad van Bestuur en controllers van de Stichtingen. De Raad van Toezicht vult zijn verantwoordelijkheid op verantwoorde wijze in door zich te conformeren aan de zorgbrede governancecode en heeft haar belangrijkste taken, zijnde toezicht en advies, uitgeoefend in lijn met en in de geest van deze code. De Raad van Toezicht heeft eind 2011 afscheid genomen van haar voorzitter, mw. J.R. Reuwer-Verheij. Het voorzitterschap is per 1 januari 2012 overgenomen door de vice-voorzitter, mw. E.M. Timmers-van Klink. Wederom heeft de Raad van Toezicht mogen vaststellen dat Bestuur en medewerkers hun werkzaamheden in 2011 op uitstekende wijze hebben uitgevoerd. De Raad van Toezicht is trots op allen en dankt hen van harte voor hun toewijding en inspanningen om de bevolkingsonderzoeken naar borst- en baarmoederhalskanker en het proef-bevolkingsonderzoek darmkanker in de regio Zuidwest op optimale wijze te laten verlopen. Raad van Toezicht, mei 2012 mw. E.M. Timmers-van Klink, voorzitter B.J.M. Deitmers, lid P.V.U. van Grevenstein, lid F.L. Haverkamp, lid D.B. Zieren, lid 5

6 6

7 Inleiding In dit jaarverslag wordt verantwoording afgelegd over de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en het proef-bevolkingsonderzoek darmkanker van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Het jaar 2011 was een succesvol jaar voor de bevolkingsonderzoeken in deze regio en kende veel nieuwe ontwikkelingen. In dit jaarverslag leest u meer over de successen, ontwikkelingen, resultaten, activiteiten en financiële cijfers. Naast dit uitgebreide jaarverslag is ook een verkorte versie van het jaarverslag, een jaarbericht, uitgegeven. 7

8 8

9 1 Organisatie Bevolkingsonderzoek Zuid-West 1.1 Organisatie en beleid Inleiding Bevolkingsonderzoek Zuid-West voert het bevolkingsonderzoek borstkanker en baarmoederhalskanker in de regio Zuid-Holland en Zeeland uit. De stichting heeft een vergunning in het kader van de Wet op Bevolkingsonderzoeken en ontving in 2011 subsidie van het RIVM. Daarnaast is in 2006 samen met het Erasmus MC het proef-bevolkingsonderzoek darmkanker gestart. Per 30 december 2010 zijn de oude stichtingen SBBZWN, SBKZ, BoBWest en SBBW opgeheven en is de Stichting Bevolkingsonderzoek Zuid-West de enige stichting die in deze regio bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhals-kanker, borstkanker en darmkanker uitvoert Reorganisatie In 2011 lag de nadruk op activiteiten die gericht zijn op het realiseren van één geïntegreerde organisatie. Een belangrijk, hiermee samenhangend, besluit is het samenbrengen van de bestaande locaties op één centrale locatie in Ter voorbereiding hierop is een reorganisatietraject gestart. De planning was als volgt: Fase 1: Diagnose 1 juni november 2010 Fase 2: Verandervoorstellen 1 november februari 2011 Fase 3: Interventieplan opstellen 1 februari april 2011 Fase 4: Interventie en implementatie 1 april september 2012 Fase 5: Stabilisatie 1 september juni 2013 Het jaar 2011 heeft in het teken gestaan van organisatieveranderingen en gezamenlijke huisvesting. In januari heeft een groot gemengd gezelschap van laboranten en kantoormedewerkers het strategisch beleid voor de komende jaren voorbereid. De scenario s uit 2010 zijn omgezet in concrete plannen voor de strategie tot Ook in januari heeft de Raad van Toezicht het besluit goedgekeurd om per half 2012 de hele organisatie te huisvesten op de Zorgboulevard te Rotterdam. Met dat besluit ontstond er een gemeenschappelijk doel voor de jaren 2011 en Een belangrijke zorg in 2011 was dat voor de medewerkers uit Leiden de verandering van huisvesting zeer nadelig zou uitpakken en dat daardoor medewerkers zouden vertrekken. In een Sociaal Plan zijn regelingen opgenomen om medewerkers zoveel mogelijk tegemoet te komen en zo goed mogelijk in staat te stellen een keuze te maken om mee te verhuizen of niet. Streven was ook om zoveel mogelijk kennis en kundigheid voor de organisatie te behouden. Begin maart 2011 is het projectplan Samen! Willen! Doen! gepresenteerd tijdens een kick offbijeenkomst voor alle medewerkers. De doelstelling was om in de periode tot de verhuizing de verschillende werkprocessen te integreren, het organogram vorm te geven en de personeelsbehoefte te bepalen. Eind 2011 is de organisatiestructuur vastgesteld, het nieuwe MT is gevormd en er is overzicht op de benodigde formatie per werkonderdeel. De voorbereidingen voor de gezamenlijke huisvesting en het ontwikkelen van de gezamenlijke bedrijfswaarden en cultuur staan daarmee voor 2012 in de startblokken. Het hele reorganisatie- en fusieproces is een proces waarbij alle medewerkers betrokken zijn geweest. De Raad van Bestuur heeft met de ondernemingsraad 9

10 stevige gesprekken gevoerd en soms is er hard onderhandeld. Uiteindelijk heeft het geleid tot duidelijkheid voor iedereen over een gezamenlijk overeengekomen organisatievorm, positie en regelingen. Ook de Raad van Toezicht heeft zich in een speciaal daarvoor georganiseerde bijeenkomst [Opmerking RB: anders lijkt het net of dat schering en inslag was]door de ondernemingsraad laten informeren en heeft met hen gediscussieerd over de besluiten en de gevolgen voor de medewerkers. In een reorganisatietraject is goede communicatie belangrijk en daarom heeft de Raad van Bestuur iedere twee weken zowel in Leiden als in Vlaardingen/Rotterdam lunchbijeenkomsten gehouden, waarin de medewerkers op de hoogte werden gesteld van de laatste ontwikkelingen en plannen. Daarnaast is er regelmatig informatie verstrekt via de Digitale Scoop, zodat iedereen op exact dezelfde wijze geïnformeerd is over de stand van zaken. 1.2 Ontwikkelingen, visie en voortgang Algemeen Verhuizing locatie Vlaardingen naar Zorgboulevard Rotterdam Op 26 en 27 mei 2011 is de locatie Vlaardingen verhuisd naar de Zorgboulevard Rotterdam. Deze verhuizing is vrijwel probleemloos verlopen. Dankzij de uiterst strakke planning vond de oplevering van kantoor, meubilair en ICT uiteindelijk tijdig plaats. De reden van de verhuizing was het aflopende huurcontract van het pand in Vlaardingen. De Zorgboulevard is een prachtige locatie op een goed bereikbare locatie in Rotterdam, midden tussen diverse zorgpartijen. Dit sluit uitstekend aan bij de positie die Bevolkingsonderzoek Zuid-West inneemt in het ketenproces zoals het bevolkingsonderzoek is vormgegeven. Zaterdag 5 november 2011 werd een open dag georganiseerd waarbij belangstellenden het nieuwe pand konden bekijken. Medewerkers, familie, partners, kinderen, oud-medewerkers, radiologen kwamen in grote getale naar het nieuwe kantoor en de SE 52. Verhuizing SE 52 naar Zorgboulevard Rotterdam Vrijwel tegelijkertijd met de verhuizing van het kantoor is de nieuwe behuizing van de screeningseenheid (SE 52) op een vaste locatie op de Zorgboulevard in bedrijf genomen. De SE 52 was oorspronkelijk gevestigd aan het Metroplein in Rotterdam-Zuid, maar deze locatie voldeed om diverse redenen niet meer aan de gestelde eisen. De locatie is eind april stilgelegd en de dagen daarna zijn de mammografen en overige apparatuur overgebracht en geïnstalleerd. De nieuwe vaste screeningseenheid is prachtig geworden en levert veel complimenten op van cliënten en medewerkers. De SE 52 is op 23 juni op feestelijke wijze geopend. Er was veel belangstelling en het koor `Hoge Noot zette de opening op uiterst muzikale wijze luister bij. Onderzoek Blauw: opkomstdaling Begin 2010 is geconstateerd dat de opkomst voor zowel het bevolkingsonderzoek borstkanker als baarmoederhalskanker over 2009 in veel gemeenten lager was dan normaal. Dit is ook geconstateerd door het Erasmus MC, wat de landelijke evaluatie voor onze bevolkingsonderzoeken doet (onder andere op opkomst). Naar aanleiding hiervan is voor onze regio aan onderzoeksbureau Blauw gevraagd om de gegevens uit IBOB en CIS te bekijken en te rapporteren welke groepen nu minder deelnemen dan voorheen. In dit onderzoek is dus ingezoomd op de afhakers ; vrouwen die eerst wel deelnamen en nu niet meer, waarbij er uiteraard op een andere manier is gekeken naar de eerste ronde cliënten omdat er bij hen geen sprake is van een eerdere ronde waarin ze wel geweest zijn. Voor het bevolkingsonderzoek borstkanker blijkt er een aantal punten te zijn die de kans op afhaken vergroot, namelijk: Woonachtig in sterk stedelijke gebieden; Niet geboren in Nederland; Bezit van een niet-westerse nationaliteit; Jonger dan 55 jaar. 10

11 Vrouwen in de subgroep woonachtig in sterk stedelijk gebied, niet geboren in Nederland en in het bezit van een niet-westerse nationaliteit responderen het slechtst (20,74% afhakers). Vrouwen in de groep woonachtig in weinig stedelijk gebied en in de leeftijd van 60 tot en met 64 jaar responderen het beste (4,21% afhakers). Invloed van het seizoen Wat interessant is om te zien, is de invloed van het seizoen op de opkomst. We zien een wisselende invloed van het seizoen op responsafname. Vrouwen die in de zomer worden uitgenodigd laten tussen 2007/2008 en 2009/2010 een sterkere responsafname zien dan vrouwen die hun uitnodiging in één van de andere seizoenen ontvingen. Vrouwen woonachtig in sterk stedelijke gebieden, in de leeftijd van 75 jaar en ouder, die worden uitgenodigd in de winter, haken vaker af dan vrouwen uit dezelfde groep die worden uitgenodigd in een van de andere seizoenen. Vrouwen woonachtig in niet stedelijk gebied van jonger dan 55 jaar, en vrouwen woonachtig in matig stedelijk gebied van jaar, haken minder vaak af als zij hun uitnodiging in de herfst ontvangen. Wij denken zelf dat dit waarschijnlijk ook te maken heeft met oktober als borstkanker-maand. Vrouwen woonachtig in de weinig stedelijke gebieden en jaar oud, haken minder vaak af als zij hun uitnodiging in de zomer hebben ontvangen. Vrouwen woonachtig in sterk stedelijk gebied van jaar, zijn minder snel geneigd om af te haken als zij hun uitnodiging in de zomer of winter ontvangen. Bij eerste ronde cliënten geldt, dat in een aantal groepen de deelname lager is dan voorheen. Dit is het geval voor: vrouwen voor wie het geboorteland niet Nederland is en/of die als nationaliteit westers allochtoon hebben en/of in zeer sterk stedelijke gebieden wonen. Verder is ook onderzoek gedaan naar vrouwen die in een vorige ronde onterecht verwezen zijn (de vals positieven). De kans dat deze vrouwen niet deelnemen is 4x zo groot als bij de gemiddelde vrouw. Aannemelijk is dat veel van deze vrouwen onder controle blijven in het ziekenhuis. Voor baarmoederhalskanker zijn de resultaten van het onderzoek niet voldoende bevredigend gebleken. Daarom is Blauw gevraagd om met nieuwe (recentere) gegevens opnieuw te kijken. Naar verwachting komen resultaten hiervan begin 2012 binnen. Voor beide bevolkingsonderzoeken wordt door Blauw nader gekeken naar de afmeldredenen Ontwikkelingen borstkankerscreening ibob 9 naar 5 De negen regio s voor het bevolkingsonderzoek borstkanker in Nederland bezaten tot 2011 elk een eigen bestand met cliëntgegevens en stamtabellen. In Nederland zijn de 9 regio s teruggebracht naar vijf, en hebben fusies plaats gevonden. Regio Leiden is gefuseerd met regio Rotterdam. De nieuwe organisatie is gehuisvest in Rotterdam. In het kader van de fusie en het gelijkschakelen van de werkprocessen, is het noodzakelijk om gebruik te gaan maken van één bestand en stambestanden en dezelfde werkprocessen te gaan gebruiken. Om dit alles te bereiken is in 2011 het project ibob 9 naar 5 gestart dat doorloopt tot Er is gewerkt met een projectorganisatie waarin de diverse afdelingen vertegenwoordigd waren. De gehele organisatie is erbij betrokken, immers dienen alle werkprocessen van de afdelingen van de twee locaties borstkanker in elkaar geschoven te worden en dient men op dezelfde manier te gaan werken. Het project is volgens planning verlopen. In oktober 2011 zijn de twee cliëntendatabases en de bijbehorende tabellen samengevoegd, en is men al zoveel mogelijk op een uniforme wijze gaan werken. Het is de bedoeling op het moment dat BK Leiden naar Rotterdam zal verhuizen, deze harmonisering van werkprocessen af te ronden. MammoXL Ziekenhuizen vragen regelmatig verslagen en beelden op bij de administratie voor patiënten die zijn doorverwezen in het kader van het bevolkingsonderzoek borstkanker. Ook worden door het bevolkingsonderzoek beelden en verslagen opgevraagd van vrouwen met klachten die zich buiten het bevolkingsonderzoek om in het ziekenhuis melden. De beelden worden door BOZW in beide gevallen 11

12 binnen twee dagen na de aanvraag van het ziekenhuis toegezonden op een CD ROM. Dit is een bewerkelijke procedure, die tevens tijdverlies oplevert. Er is daarom landelijk een project genaamd MammoXL opgezet waarmee een belangrijke kwaliteitsverbetering wordt gerealiseerd in de uitwisseling van digitale röntgenbeelden en gegevens tussen het bevolkingsonderzoek borstkanker en de ziekenhuizen. Met behulp van een nieuwe standaard kunnen op vrij eenvoudige wijze beelden en documenten op veilige en verantwoorde manier online worden opgehaald. Uiteraard is de privacy van de patiënt gewaarborgd door het nemen van diverse maatregelen. Uitgebreide informatie over MammoXL is te vinden op de website Het is de bedoeling om het toesturen van beelden via een CD ROM in de loop van 2012 om te zetten naar het ophalen van de beelden via internet. In 2012 zullen de ziekenhuizen in de regio van BOZW benaderd worden. Functiedifferentiatie Het bevolkingsonderzoek borstkanker is in grote mate afhankelijk van goede MBB ers in de screening. Zij maken iedere twee jaar de foto s die beoordeeld worden van alle vrouwen uit de doelgroep. Op korte termijn zijn echter in het hele land tekorten te voorzien door de uitstroom van pensioengerechtigde MBB ers. De uitstroomprognoses voorspellen binnen enkele jaren een groot tekort aan laboranten, indien de instroom op hetzelfde niveau blijft als in de huidige situatie. Duidelijk is dat functiedifferentiatie één van de oplossingsrichtingen is waarmee dit probleem tegemoet getreden moet worden. Vanuit de door het RIVM ingestelde werkgroep Capaciteit is het advies gekomen om de functiedifferentiatie in pilotvorm op te gaan zetten om zo de uitvoerbaarheid in de praktijk te kunnen onderzoeken en evalueren op aspecten als kwaliteit, workflow, draagvlak, kosten en haalbaarheid. Bevolkingsonderzoek Zuid-West heeft zich als regio opgeworpen om deze pilot te gaan voorbereiden en uitvoeren. Eerst is er gestart met het opzetten van de opleiding tot assistent MB er in de screening en medio 2012 zullen de mogelijkheden onderzocht worden tot het creëren van HBO + functie voor de huidige MBB ers. In 2011 heeft overleg plaats gevonden met het LRCB en de NVMBR en is gezocht naar een geschikt opleidingsinstituut voor het theoretische deel van de opleiding. Er is een opleidingscurriculum opgesteld en de Erasmus Zorgacademie te Rotterdam is geselecteerd als partner t.b.v. de theoretische opleiding tot assistent MB er in de screening. Het praktische deel van de opleiding wordt door het opleidingsteam van Bevolkingsonderzoek Zuid-West verzorgd op de opleidingslocatie op de SE 52. Tevens is begonnen met de werving van geschikte kandidaten. Een MBO- 4 opleiding met een medische achtergrond werd als voorwaarde vastgesteld om tot de opleiding toegelaten te worden. De voorkeur gaat uit naar verpleegkundigen of doktersassistenten. Er zijn vier kandidaten geselecteerd die volgens planning in maart 2012 aan de opleiding zullen beginnen. De resultaten van de pilot worden niet eerder dan eind 2013 verwacht. Mass trial Het LRCB en de afdeling Epidemiologie van het UMC St Radboud zijn in 2009 een landelijke studie gestart waarin gekeken wordt naar de mogelijkheden van een voorselectie van vrouwen met een Birads 0 uitslag. De meeste vrouwen met een Birads 0 uitslag blijken na een vervolgonderzoek niet positief te zijn. Dit kan met het maken van enkele aanvullende foto s en een echo geconstateerd worden en er is geen uitgebreid onderzoek nodig op de mammapoli. Deze studie heet de MASS-trial en wordt door ZonMw gefinancierd. Verwachting is dat deze voorselectie zal leiden tot een afname van vervolgonderzoek in het ziekenhuis met 40%. In Leiden is de MASS-trial gestart in 2010 gestart in het Hagaziekenhuis te Den Haag en in Rotterdam (voorheen Vlaardingen) in het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht. Verder zijn in 2011 voorbereidingen getroffen om de MASS trial uit te gaan voeren via het Diagnostisch Centrum te Rotterdam (DCR). In Leiden zijn in circa 15 vrouwen doorverwezen naar het Hagaziekenhuis. Het doorverwijzingsproces bleek zeer arbeidsintensief te zijn en door het vertrek van de MASS-trial medewerker en het ontbreken van vervanging, is besloten de MASS-trial voor Leiden stop te zetten en de inspanning te concentreren op Rotterdam. 12

13 Bij het Albert Schweitzer ziekenhuis worden de doorverwezen vrouwen standaard onderzocht bij de afdeling Radiologie. Daarom hoefden de Birads 0 cliënten voor de MASS trial alleen maar vragenlijsten in te vullen. In totaal namen 96 vrouwen deel aan de MASS trial in het Albert Schweitzer ziekenhuis. In 2011 is een gestart gemaakt met de MASS trial bij het Diagnostisch Centrum Rotterdam (DCR). Doordat de fusie activiteiten een grote werkdruk veroorzaakten bij de Verwijseenheid, is besloten de MASS trial via het DCR uit te stellen tot Klanttevredenheidsonderzoek bevolkingsonderzoek borstkanker Een geweldige opsteker voor de organisatie zijn in 2011 de uitkomsten van het cliënttevredenheidsonderzoek geweest dat door Effectory op alle SE s gehouden is bij een steekproef van onze cliënten. De resultaten grenzen aan en overschrijden zelfs wat maximaal haalbaar wordt geacht bij dit soort onderzoeken. Op de vraag hoe tevreden men is over de uitvoering van het bevolkingsonderzoek borstkanker geven onze cliënten ons maar liefst een 9,1! Maar ook op specifieke vragen over het onderzoek (bijv. deskundigheid laborante, vriendelijkheid medewerker informatielijn) zijn cijfers gegeven die allemaal in de buurt of soms zelfs boven de 9 liggen. Een enorm compliment aan alle medewerkers die aan deze prachtige resultaten een bijdrage leveren. Onderzoek mobiele units door de Tüv Naar aanleiding van diverse problemen die in de praktijk werden geconstateerd zijn de mobiele units in 2011 onderzocht door een onafhankelijke, externe instantie, namelijk de Tüv. De Tüv heeft vervolgens een onderzoeksrapport afgeleverd waarmee in overleg met de leverancier concrete afspraken zijn gemaakt over verbeteringen. De meest urgente punten, waaronder met name de patiëntenlift, zijn in de loop van het jaar op alle units opgelost. De overige zaken worden achtereenvolgens tijdens het groot onderhoud meegenomen. Audit DNV borstkanker en baarmoederhalskanker Op oktober heeft de DNV een certificeringsaudit uitgevoerd op alle 3 locaties. Ondanks de reorganisatie en aanstaande verhuizing is de organisatie heel goed door de audit heen gekomen. Er zijn slechts een 3-tal kleinere punten geconstateerd waardoor de certificaten zonder probleem verlengd konden worden. Afdeling Opleiding BO Zuid-West Omdat het RIVM besloten heeft om de financiering voor de opleiding tot MBB er in de screening van het LRCB over te hevelen naar de screeningsorganisaties, is Bevolkingsonderzoek Zuid-West sinds 1 januari 2011 begonnen met het opleiden van radiodiagnostisch laboranten tot MBB er in de screening. Bevolkingsonderzoek Zuid-West is hiermee één van de drie opleidingsregio s die volgens hetzelfde opleidingsprogramma laboranten uit het hele land opleidt. De opleiding duurt 6 à 7 weken. De tussentijdse- en eindtoets valt onder verantwoording van en wordt uitgevoerd door het LRCB. Het LRCB verzorgt ook het fysisch-technische onderdeel van de opleiding. De opleiding vindt plaats op de SE 52, een SE op vaste locatie die sinds mei 2011 gevestigd is op de Zorgboulevard te Rotterdam. Bij de bouw van de SE is rekening gehouden met de mogelijkheid tot het realiseren van een opleidingscentrum. Naast de twee onderzoekskamers voor het normale werkproces is een derde onderzoekskamer beschikbaar die bedoeld is voor de opleiding. Dit voorkomt verstoring van de workflow en maakt het aanleren van het maken van een mammografie volgens de criteria van het LRCB mogelijk. Er wordt volgens een vooraf vastgesteld stappenplan onder toezicht van een instructielaborante geoefend op cliënten die uitgenodigd zijn voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Aan de deelnemende cliënten wordt in de SE voorafaand aan het onderzoek toestemming gevraagd. Na een positieve afronding van de instructieperiode wordt men toegelaten tot de stageperiode. Onder begeleiding van een stagebegeleider wordt men voorbereid om het onderzoek zo goed en efficiënt mogelijk te verrichten. Daarbij is ook aandacht voor de voor de screening vereiste snelheid in het uitvoeren van een mammografieonderzoek. Immers men moet in staat zijn om gemiddeld 22 onderzoeken per dag te produceren. Daarna volgt er nog een theorieweek die verzorgd en getoetst wordt door het LRCB. 13

14 Bij gebleken geschiktheid wordt door het LRCB het certificaat MBB er in de screening verstrekt en is men toegelaten tot de Screening. In 2011 heeft BO Zuid-West onder haar eigen MBB ers vacatures uitgezet voor instructielaboranten en stagebegeleiders. Er zijn 3 instructielaboranten en 4 stagebegeleiders opgeleid. Eén van de instructielaboranten is benoemd tot opleidingscoördinator. In 2011 zijn 6 kandidaten opgeleid van wie één kandidaat de opleiding met onvoldoende resultaat heeft afgerond en niet toegelaten is tot de screening. Van de 6 kandidaten zijn 4 voor Bevolkingsonderzoek Zuid-West opgeleid en twee voor collega-screeningsorganisaties. De instructielaboranten en stagebegeleiders nemen twee keer per jaar deel aan een landelijk overleg. Dit is belangrijk om de uniformiteit in de opleiding in stand te houden en ervaringen uit te wisselen Ontwikkelingen screening baarmoederhalskanker Magazine 30-jarigen en publiciteit Op 23 januari 2011 vond de officiële overhandiging plaats van het landelijke magazine Leven & Lijf voor 30-jarigen door Angela Schijf aan het ministerie van VWS op de Gezondheidsbeurs. Het persbericht dat tegelijkertijd is uitgegaan zorgde daarnaast voor de nodige media-aandacht. Deze publiciteit sloot mooi aan bij de week van de baarmoederhalskanker. Advies Gezondheidsraad BMHK screening In 2011 is het advies van de Gezondheidsraad uitgebracht met betrekking tot de beoogde herstructurering van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De voorgestelde veranderingen zullen, indien deze worden overgenomen, een behoorlijke impact hebben op het bevolkingsonderzoek. De hoofdlijnen van het advies luiden als volgt: Primaire test op HPV-virus in plaats van de huidige cytologie (beoordeling afwijkende cellen in uitstrijkje) Cytologische beoordeling alleen indien HPV positief (HPV aanwezig in uitstrijkje) Cliënt wordt nog maar 5 in plaats van 7 maal uitgenodigd ( jaar) Opkomstbevorderende maatregelen invoeren, zoals o Grotere rol huisarts bij uitnodiging/rappel o Datum en tijd in uitnodigingsbrief o Thuistest als 2 e herinnering Bewaking follow-up: grotere rol SO Startleeftijd blijft gelijk (30 jaar) De herstructurering zou uiteindelijk moeten leiden tot 18 sterfgevallen per jaar minder en 75 minder nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker. Op basis van het advies van de Gezondheidsraad heeft de minister RIVM opdracht gegeven tot het uitvoeren van een Uitvoeringstest. Deze Uitvoeringstoets moet in 2012 de consequenties en uitvoeringsaspecten in kaart brengen van de adviezen van de Gezondheidsraad. Vervolgens zal de minister een definitief besluit kunnen nemen tot invoering van de wijzigingen. De start van het bevolkingsonderzoek nieuwe stijl zal vermoedelijk niet voor 2014 plaats vinden Ontwikkelingen screening darmkanker Besluit minister bevolkingsonderzoek Darmkanker Op 25 mei 2011 besloot minister Schippers tot de invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker in Dit besluit is gebaseerd op de Uitvoeringstoets die door RIVM is uitgevoerd om uit te zoeken wat er allemaal komt kijken bij de invoering van het screeningsprogramma en of dit ook daadwerkelijk haalbaar en uitvoerbaar is. 14

15 Vervolgens schreef de minister in de brief van de minister aan de Tweede Kamer van 1 juni: "Het bevolkingsonderzoek is bedoeld voor mannen en vrouwen tussen de 55 en 75 jaar. Het gaat om een doelgroep van ongeveer 4,4 miljoen mensen. Zij zullen door dezelfde screeningsorganisaties die de bevolkingsonderzoeken naar borst- en baarmoederhalskanker uitvoeren, uitgenodigd worden om deel te nemen.'' Daarmee is duidelijk dat de opdracht om het bevolkingsonderzoek uit te voeren inderdaad bij de 5 screeningsorganisaties terecht zal komen. Uitvoeringstoets bevolkingsonderzoek darmkanker Het besluit van de minister is genomen op basis van de uitvoeringstoets die gedurende 2010 en begin 2011 onder regie van RIVM met diverse partijen is opgesteld. Een aantal belangrijke conclusies uit de uitvoeringstoets zijn: Bij de inrichting van de organisatie van het bevolkingsonderzoek darmkanker wordt aangesloten bij de organisatie van de bestaande bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker. Het aankondigen van de screening aan de deelnemer voorafgaand aan de eerste uitnodiging heeft een opkomstverhogend effect (3 à 4%) en is kosteneffectief. De screening wordt uitgevoerd met behulp van een ifobt. De genodigden krijgen de uitnodiging met het afnamemateriaal thuis toegezonden. Bij de uitnodiging moet tevens een voorlichtingsaanbod zitten dat de genodigde in staat stelt goed geïnformeerd en in vrijheid te bepalen of deze op het screeningsaanbod wil ingaan. Centralisatie en accreditatie van de laboratoriumfunctie is aangewezen i.v.m. een snelle verwerking van de faecesmonsters en de kwaliteitsborging van de ifobt. Uit oogpunt van kwaliteitsborging moeten coloscopieën worden uitgevoerd door een netwerk van gespecialiseerde centra. Het verwijsbeleid is hierop aangepast in die zin dat verwijzing rechtstreeks plaatsvindt via de screeningsorganisaties. De screeningsorganisaties verwijzen enkel naar coloscopiecentra die voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. Na een negatieve coloscopie is de kans op het ontstaan van darmkanker de eerste 10 jaar dusdanig klein dat screening op darmkanker gedurende deze periode niet nodig is. Kwaliteitsborging door de referentiefunctie. Kwaliteitsbewaking van de uitvoering vindt op regionaal niveau plaats door de referentiefunctie. De klinisch chemici, regionaal coördinerend, MDL-artsen, regionaal coördinerend pathologen en het referentielab voeren deze kwaliteitsbewaking uit zodat een onafhankelijke kwaliteitsbeoordeling kan plaatsvinden. De referentiefuncties worden ingevuld door specialisten afkomstig uit de betreffende beroepsverenigingen (NVKC, NVMDL, NVVP). Informatiehuishouding. Monitoring en evaluatie vragen om een goede informatiehuishouding. De invoering van een bevolkingsonderzoek naar darmkanker dient ondersteund te worden met een adequate informatiehuishouding. Een adequaat ingerichte en professioneel gebruikte informatiehuishouding vormt het fundament van meerdere processen, namelijk: 1. de uitvoering van het primaire proces & de regionale kwaliteitsborging; 2. landelijke monitor; 3. landelijke evaluatie en/ of maatschappelijke verantwoording van het programma; 4. wetenschappelijk onderzoek; 5. een goede indicatoren- en minimale gegevensset voor een adequate informatiehuishouding. Haalbaarheid Wat betreft de haalbaarheid werd in het bijzonder aandacht gevraagd voor mogelijke discrepanties (nationaal en/of regionaal) tussen de beschikbare en benodigde capaciteit binnen de betrokken beroepsgroepen. Niet alleen voor de MDL-artsen werden daarbij door sommige partijen problemen voorzien, ook bij de capaciteit van pathologen, chirurgen en anesthesiologen werden vraagtekens gezet. Op dit punt verschilden de inschattingen van de diverse partijen echter sterk Groot draagvlak Belangrijke voorwaarde voor invoering is draagvlak. Het draagvlak voor de invoering van bevolkingsonderzoek is gepeild in gesprekken met een groot aantal stakeholders. Uit deze 15

16 gesprekken blijkt een groot en breed draagvlak bij beroepsgroepen, screeningsorganisaties, zorgverzekeraars en andere betrokkenen voor invoering van een landelijk bevolkingsonderzoek naar darmkanker. De uitvoerbaarheid voor dit bevolkingsonderzoek is getest in drie pilot bevolkingsonderzoeken; de opkomst was rond de 60%, wat een aanwijzing geeft voor het draagvlak bij de bevolking. Voor de voorbereiding van de invoering wordt een periode van minimaal twee jaar nodig geacht. Deze periode kan niet worden bekort door de inzet van meer personeel. Dit kan doorlooptijden niet bekorten. Kritische activiteiten hierin vormen immers de Europese aanbesteding en inrichting van de laboratoriumdiagnostiek voor ifobt-test/analyse en ColonIS. Ook dienen activiteiten zoals het opstellen van kwaliteitsinstrumenten en deskundigheidsbevordering volgtijdelijk plaats te vinden. 1.3 Raad van Toezicht, Raad van Bestuur en adviesraden De Raad van Toezicht heeft in 2011 in plenaire vorm vier maal met de Raad van Bestuur vergaderd. In alle vergaderingen zijn de voortschrijdende managementrapportages van de Raad van Bestuur besproken. Belangrijke onderwerpen in 2011, naast de nieuwe locatie, reorganisatie, waren verder: Strategisch beleidsplan Invoering bevolkingsonderzoek dikke darmkanker Onderzoek gebreken mobiele screeningseenheden Landelijke toekomstvisie ICT Begroting 2012 en meerjarenraming Adviesraden Via een adviesraad betrekken we de verschillende beroepsgroepen die een rol spelen bij de bevolkingsonderzoeken. Deze adviesraad houdt zich bezig met inhoudelijke vraagstellingen. Vanuit een beroepsinhoudelijke optiek zijn de doelen van de adviesraad de Raad van Bestuur gevraagd en ongevraagd te adviseren om zo de kwaliteit van het bevolkingsonderzoek te waarborgen en te verbeteren. Daarnaast worden de beroepsgroepen betrokken in het korte- en langetermijnbeleid van de stichting. De Adviesraden zijn in 2011 niet bij elkaar gekomen. Voor de samenstelling van de Raad van Toezicht en Adviesraden, zie bijlage Sociaal Jaarverslag Organisatie Bevolkingsonderzoek Zuid-West had in 2011 drie kantoorlocaties. De locatie in Vlaardingen is per mei 2011 verhuisd naar een nieuw opgeleverd kantoor aan de Zorgboulevard te Rotterdam. De twee andere kantoorlocaties zijn gevestigd in Leiden. Begin 2011 werd door de Raad van Bestuur het besluit genomen om de locaties uit Leiden per mei 2012 te verhuizen naar het nieuwe kantoor te Rotterdam. Ter voorbereiding van deze centralisatie is in het verlengde van het sociaal plan een nieuwe organisatiestructuur en een daarbij behorend formatieplaatsenplan conceptueel uitgewerkt. In december zijn de daarin opgenomen managementposities vervuld en is er een nieuw management team gevormd. Het management is begonnen aan de verdere verfijning en invulling van het formatieplaatsenplan. Gedurende dit proces heeft er structureel overleg plaatsgevonden met de ondernemingsraad. In verschillende fases is de ondernemingsraad om advies of instemming gevraagd. 16

17 Personeel Als gevolg van de verhuizing van Vlaardingen naar Rotterdam zijn er weinig personeelsmutaties binnen de betreffende groep medewerkers geweest. Over het algemeen beschouwd is men tevreden over de keuze van de nieuwe kantoorlocatie en inrichting. De locatiedirecteur van de locatie in Vlaardingen heeft medio 2011 de organisatie verlaten en heeft haar carrière voortgezet bij het Erasmus Medisch Centrum. Het besluit om de locaties in Leiden per 2012 te verhuizen naar Rotterdam is in verband met de reisafstand en tijd voor medewerkers van de locatie borstkanker uit Leiden aanleiding geweest om actief op zoek te gaan naar een andere baan in de omgeving. Het dienstverband van de locatiemanager werd per januari 2011 in overleg beëindigd. De leidinggevenden van deze locatie zijn vrij snel geslaagd in het vinden van een andere baan en hebben in de loop van het jaar de organisatie verlaten om hun loopbaan elders te vervolgen. Ook een aantal medewerkers heeft deze keuze gemaakt. Een selecte groep is aan het eind van het jaar door de organisatie een outplacementtraject aangeboden. Als gevolg van het vertrek van de leidinggevenden heeft de directeur/bestuurder deze locatie enige tijd operationeel aangestuurd. Na het vertrek van de manager screening is besloten een interim manager voor de aansturing van het primaire proces van de uitvoering van het bevolkingsonderzoek borstkanker te Leiden aan te stellen. Daar waar nodig is het verloop opgevangen met uitzendkrachten. kengetallen 2011 totaal aantal werknemers ( ) 213 fte 128,3 man / vrouw 14 / 199 gemiddelde leeftijd 51 gemiddeld aantal dienstjaren 9,3 ziekteverzuim in % 5,7 aantal nieuwe werknemers 12 aantal werknemers uit dienst 23 aantal uitzendkrachten 9 Werkgroepen Naast de dagelijkse werkzaamheden hebben diverse medewerkers deelgenomen aan werkgroepen hoofdzakelijk gericht op het werk van de eigen afdeling. De opdracht aan deze werkgroepen was het inventariseren van de huidige werkprocessen, het in kaart brengen van tussen locaties verschillende werkwijzen en het voorstellen van een nieuwe werkwijze bij centralisatie in Naast deze werkgroepen zijn er drie werkgroepen gevormd voor de gezamenlijke huisvesting in Rotterdam per 17

18 mei 2012, cultuur en het nieuwe werken. In de werkgroep huisvesting wordt de uitbreiding en inrichting van het kantoor te Rotterdam besproken en uitgewerkt. De werkgroep cultuur brengt door middel van onderzoek de verschillende culturen in kaart en doet voorstellen om tot een nieuwe cultuur te komen. De werkgroep het nieuwe werken onderzoekt de toepassingsmogelijkheden voor invoering binnen onze organisatie. Cao en bedrijfsregelingen Werkgevers en werknemersorganisaties zijn begin 2011 tot een akkoord gekomen over een nieuwe Cao Ziekenhuizen. De looptijd is van 1 maart 2011 tot 1 maart Voorafgaand aan de juridische fusie van de rechtsvoorgangers van Bevolkingsonderzoek Zuid-West zijn de secundaire arbeidsvoorwaarden in overleg met en met instemming van de ondernemingsraad geharmoniseerd. Gedurende het jaar is naast de Cao Ziekenhuizen het harmonisatie-overzicht gehanteerd bij de toepassing van secundaire arbeidsvoorwaarden of regelingen. De geharmoniseerde secundaire arbeidsvoorwaarden en regelingen zijn conceptueel verder uitgewerkt in een handboek bedrijfsregelingen. Ontwikkeling medewerkers Medewerkers zijn in staat gesteld om kennis en vaardigheden uit te breiden. Begin 2011 is een collectieve Microsoft Windows-training aangeboden aan kantoormedewerkers. In maart 2011 hebben MBB'ers in de screening deelgenomen aan een congres georganiseerd door Hologic. In mei 2011 is er een inhouse mini-symposium georganiseerd voor MBB'ers in de screening. In september 2011 organiseerde het LRCB het symposium "Met de juiste instelling". Daarnaast hebben er cursussen en bijscholingen plaatsgevonden van BHV, reanimatie en AED. Op individueel niveau is er ruimte geweest voor ontwikkeling, training en kennisuitbreiding. Werving & selectie Er zijn afspraken gemaakt met Tempo Team als preferred supplier. Tempo Team is ook partner voor het outplacementtraject van medewerkers uit Leiden die ervoor gekozen hebben niet mee te gaan naar de nieuwe locatie Rotterdam. In het kader van arbeidsmarktontwikkeling (waaronder schaarste onder MBB ers en toenemende vergrijzing) is binnen de vijf screeningsorganisaties het landelijk project AMOL arbeidsmarktontwikkeling laboranten opgestart. Het doel is te komen tot een constructieve oplossing die enerzijds voorziet in de continuïteit van het primaire proces en anderzijds aanzet tot een duurzaam inzetbaarheidsbeleid van medewerkers. Daarnaast is in het werving- en selectieproces aandacht geweest voor verjonging. Sociaal plan In het kader van de verhuizing van Vlaardingen naar Rotterdam en de reorganisatie is er een sociaal plan opgesteld. Het sociaal plan heeft een looptijd van drie jaar en voorziet in een aanvullende afbouwende reiskosten- en reistijdregeling evenals persoonsgebonden afspraken. Het sociaal plan is goedgekeurd door CNV Publieke Zaak en Abvakabo FNV. In verband met de fusie is het personeelssysteem verder ingericht ten behoeve van één rapportage. Arbodienst In 2011 is een contract afgesloten met één gezamenlijke arbodienst: Arboned. Er zijn in 2011 voorbereidingen getroffen om per 1 januari 2012 te komen tot één verzuimportal voor ziek- en hersteldmeldingen. Deze verzuimportal zal gekoppeld zijn aan het personeelssysteem. Automatisering HRM In 2011 beschikte Bevolkingsonderzoek Zuid-West over één systeem waarin de personeelsdata staat opgeslagen. Vanuit dit systeem vindt de salarisuitbetaling plaats en worden rapportages uitgedraaid. 18

19 2 Resultaten Resultaten borstkanker Uitnodigingen J a a r v e r s l a g Het aantal uitgenodigde cliënten in 2011 bedroeg De organisatie streeft ernaar om de vervolgonderzoeken twee jaar, met een marge van twee maanden, na het vorige onderzoek te laten plaatsvinden. Op deze manier wordt een te lange periode tussen twee onderzoeken, het interval, voorkomen. Overigens mag dit interval ook niet te kort zijn. In de onderstaande tabel is een overzicht weergegeven van de intervallen verdeeld over de (deel)gemeenten. Bij bijna alle gemeenten ligt de startdatum van de vervolgronden binnen de marges van 22 tot 26 maanden. Bij 5 gemeenten was het interval kleiner dan 22 maanden en bij slechts 1 gemeente was het interval groter dan 26 maanden. Duidelijk waarneembaar is de verschuiving van het interval naar de ondergrens van 22 maanden. Dit was enerzijds het gevolg van de eenmalige herziening van het oproepschema in de regio West in Deze was nodig door de uitbreiding van de screeningscapaciteit op de vaste unit in Den Haag als gevolg van de ingebruikname van een extra mammograaf. Anderzijds is dit het gevolg van de toename van het aantal fte van MBB ers in de screening waardoor de screeningscapaciteit toenam Deelname Onderzoeken De productienorm voor het jaar 2011 bedroeg onderzoeken. Het daadwerkelijke aantal uitgevoerde onderzoeken bedroeg (106,9 %). Dit is het gevolg van de reeds eerder genoemde toename van het aantal fte van MBB ers in de screening waardoor een aanzienlijk hogere productie gerealiseerd kon worden en de productienorm ruimschoots werd overschreden R Aantal onderzoeken periode uitgesplitst in ronde 1 en ronde vervolg 19

20 Totaal Totaal aantal onderzoeken periode Deelname per gemeente In 2011 werden uitnodigingen verstuurd met een oorspronkelijke onderzoeksdatum in Op basis van deze uitnodigingen zijn er onderzoeken uitgevoerd, wat neerkomt op een deelnamepercentage van 78,4% Het bevolkingsonderzoek borstkanker vindt elke twee jaar plaats. Bij vergelijking van het deelnamepercentage van 2011 met de opkomst van 2009 (78,8%) is de opkomst met 0,4 % gedaald. Vergeleken met de opkomst van 2007 (80,4%) is dit zelfs een daling van 1,0%. De daling in de opkomst die zich in 2009 voordeed, doet zich dus ook in 2011 voor, zij het in geringere mate. Onderstaande afbeelding laat de opkomst per gemeente zien. Het betreft de gemeenten die geheel of gedeeltelijk in 2011 gescreend zijn. Om de opkomstpercentages per gemeente zo compleet mogelijk te krijgen zijn van de gemeenten die rond de jaarwisseling zijn gescreend ook de uitnodigingen en onderzoeken uit het oude resp. nieuwe jaar meegerekend. Uit de tabel in bijlage 2 blijkt dat de opkomst in veel gemeenten in 2011 licht is gedaald t.o.v Opvallend is de lagere opkomst van Rijswijk en vooral Voorburg. Dit is het gevolg van een wijziging van standplaats waarbij de cliënten vanwege de herziening van het oproepschema in de vaste standplaats in Den Haag zijn uitgenodigd. Als gevolg van de vele gemeentelijke herindelingen van de afgelopen jaren zijn de deelgemeenten niet afzonderlijk zichtbaar in de tabel in bijlage 2. In twee gevallen zijn niet alle deelgemeenten gescreend in

21 Opkomst per gemeente (de witte gebieden zijn in 2011 niet gescreend) Deelname per leeftijdscategorie De onderstaande tabel geeft de deelname per leeftijdscategorie weer. Uitgangspunt is het aantal verstuurde uitnodigingen met een oorspronkelijke onderzoeksdatum in Op de herinneringsuitnodigingen heeft 16,2% gereageerd, in 2009 was dit 14,9%. Met name de jongere cliënten reageren op herinneringen, naar mate de cliënten ouder zijn, wordt minder goed op de herinneringen gereageerd. 21

22 Totaal aantal Waarvan aantal herinneringen Leeftijd Uitgenodigd Onderzocht % Uitgenodigd Onderzocht % < , , , , , , , , , , , ,88 > , , Totaal , , Overzicht screeningsresultaten Detectiecijfer De bijgevoegde tabel laat zien dat cliënten na het bevolkingsonderzoek zijn verwezen naar een ziekenhuis. Het verwijzingspercentage is gelijk aan dat van 2010 nadat er in de voorgaande jaren, mede door de invoering van de digitale screening in 2008, een stijging was te zien. Tevens vermeldt de tabel de borstkankers die tijdens het bevolkingsonderzoek zijn gevonden. Het treffergetal (het aantal borstkankers per 1000 gescreende vrouwen) van 2011 bij het eerste onderzoek is met 7,5 hoger dan in Het treffergetal bij de vervolgonderzoeken van 2011 is met 5,5 lager dan in Op het moment van aanleveren van de gegevens was van 99% van het totaal aantal doorverwijzingen de einddiagnose bekend. Van de gevonden borstkankers in de eerste ronde bevindt 68,3% zich in een relatief gunstig stadium. Bij de vervolgronden betreft dit 70,6%. Voor het verkrijgen van gegevens over intervalcarcinomen is een koppeling met de databank met de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) nodig. De integrale kankercentra zijn in 2007 overgestapt naar een ander registratiesysteem. Halverwege 2011 is een proefkoppeling gerealiseerd op landelijk niveau tussen de bestanden van het bevolkingsonderzoek borstkanker en het IKN over het screeningsjaar 2004 (het eerste jaar wat nog niet eerder gekoppeld is). Deze resultaten zijn positief. Als de koppeling afgerond is zullen achtereenvolgens de jaren 2005 tot en met 2009 gekoppeld worden. In het volgende jaarverslag is dus een uitgebreidere rapportage mogelijk. 22

23 TOTAAL Eerste onderzoeken Vervolgonderzoeken t/m t/m 2010 Onderzoeken Verwezen Verwijzingspercentage Borstkanker Treffergetal * Stadiumverdeling gevonden borstkankers ** ,9% 4,9% 2,1% 1,8% 1,8% 1,4% ,5 7,0 6,4 5,5 6,2 5,0 In situ carcinoom 23,1% 31,9% 17,2% 20,9% 21,5% 13,9% Tumor <2 cm én lymfklieren schoon 45,2% 36,7% 44,9% 49,7% 47,2% 53,0% Overige stadia 31,6% 31,4% 37,8% 29,4% 31,2% 33,0% * Gegevens gebaseerd op 99 % follow-up ** Gegevens gebaseerd op 92 % follow-up compleet 2.2 Resultaten baarmoederhalskanker Uitnodigingen Ieder jaar ontvangen alle vrouwen die in dat jaar de leeftijd van 30, 35, 40, 50, 55 of 60 bereiken, een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De uitnodigingen worden verstuurd door bevolkingsonderzoek Zuid-West of door de eigen huisarts van de vrouw indien deze huisarts zelfuitnodigend is. Ten opzichte van 2010 is het totaal aantal uitnodigingen iets gedaald van naar Het daadwerkelijk aantal gerealiseerde uitnodigingen verschilt van het aantal vrouwen in de doelgroep op basis van de CBS-gegevens. Deze verschillen kunnen deels worden verklaard door bijvoorbeeld tussentijdse verhuizingen, overlijden en natuurlijke schommelingen in de populatie. Daarnaast worden vrouwen die zich definitief hebben afgemeld voor het bevolkingsonderzoek niet meer uitgenodigd, terwijl deze wel in de CBS-cijfers zijn meegenomen Actieve participatie en opkomst Tabel 1 geeft een overzicht van de opkomstcijfers per geboortejaar. In de tabellen 2 en 3 worden de opkomstcijfers gepresenteerd per geboortejaar en uitnodigende instantie. Te zien is dat de opkomst van de jongere vrouwen het laagst is. De hoogste opkomst wordt gezien bij vrouwen die door de huisarts een uitnodiging voor een uitstrijkje ontvangen. Het overall-gemiddelde is 60,1%. De bijdrage aan de opkomst loopt overigens nog ver door in het jaar volgend op het feitelijke uitnodigingsjaar. Uitstrijken van de 2011-cohorten die na 1 april 2012 werden ingezonden, zijn niet meer in dit jaarverslag verwerkt. Door dit na-ijleffect zal de uiteindelijke deelname aan het bevolkingsonderzoek hoger zijn. 23

24 Tabel 1: opkomst naar geboortejaar geboortejaar uitnodigingen uitstrijkjes opkomst % , , , , , , ,7 totaal ,1 Tabel 2: opkomst per geboortejaar en uitnodigende instantie huisarts bevolkingsonderzoek zuid-west geboortejaar uitn uitsl opkomst% uitn uitsl opkomst% , , , , , , , , , , , , , ,2 totaal , ,4 In figuur 1 worden de opkomstcijfers gevisualiseerd. In deze grafiek is goed te zien dat de opkomst bij vrouwen die door de huisarts zijn uitgenodigd een stuk hoger is. Ook is duidelijk zichtbaar dat de opkomst van de jongere vrouwen lager is. Figuur 2 laat het trendmatig verloop van de actieve participatie zien over de jaren 2006 t/m De scherpe daling in de trend in het jaar 2009 wordt veroorzaakt doordat in de voormalige regio West per 1 april wordt geëvalueerd in plaats van per 1 september van het opvolgende jaar. Ook in de jaren 2010 en 2011 is een (lichte) opkomstdaling te zien. 24

25 2.2.3 Passieve participatie Wanneer een vrouw niet deelneemt, maar wel de antwoordkaart terugstuurt met daarop vermeld de reden van niet-deelname, wordt gesproken van passieve participatie. De verdeling van opgegeven redenen voor niet-deelname is weergegeven in figuur 4. 25

26 Opvallend is het hoge percentage zwangerschappen als aanleiding voor passieve participatie (24%). In tabel 3 worden deze percentages nogmaals gegeven, maar dan uitgebreid met een percentage ten opzichte van de uitgenodigde vrouwen. Tabel 3: passieve participatie: antwoordredenen % t.o.v. % t.o.v. antw. uitgenod. aantal redenen vrouwen baarmoederverwijdering ,9 1,1 zwangerschap ,8 2,7 recente uitstrijk ,5 3,0 definitieve afmelding ,0 0,7 overig ,8 1,8 totaal ,0 9,3 Zoals in de lijn van de verwachting ligt, geven vooral jonge vrouwen aan niet aan het bevolkingsonderzoek deel te nemen wegens zwangerschap, en oudere vrouwen omdat zij een baarmoederverwijdering hebben ondergaan (zie tabel 4). Wanneer een vrouw aangeeft dat haar baarmoederhals verwijderd is, betreft het een definitieve afmelding. Dit wil zeggen dat een dergelijke afmelding ertoe leidt dat bij de volgende ronde geen uitnodiging meer wordt verzonden naar deze vrouw. In het geval van zwangerschap wordt na zes maanden opnieuw een uitnodiging verstuurd en is, bij deelname, in feite sprake van uitgestelde participatie. In tabel 4 wordt een overzicht gegeven van de antwoordredenen zwangerschap en baarmoederverwijdering gestratificeerd naar geboortejaar. Zoals te verwachten is, komt zwangerschap vooral voor bij de relatief jonge vrouwen en baarmoederverwijdering hoofdzakelijk bij de oudere vrouwen. Bijna alle andere redenen vallen in de categorie tijdelijke afmelding. Dit wil zeggen dat de afmelding geldt voor één ronde. Bij een volgende ronde wordt wederom een uitnodiging verstuurd. In de evaluatie telt de vrouw één keer. Dit wil zeggen dat als een uitgestelde uitnodiging tot participatie leidde, de vrouw werd meegeteld bij de participatie en niet bij de passieve participatie. 26

27 Tabel 4: passieve participatie: zwangerschap en baarmoederverwijdering (bv) gestratificeerd naar geboortejaar antwoordredenen geboortejaar totaal zwanger % bv % , , , , , , , , , , ,2 45 1, ,6 10 0,3 totaal , , Netto opkomst en beschermingsgraad Tabel 5 geeft een overzicht van de kengetallen volgens de definities zoals deze in de HKZ kwaliteitsrichtlijnen worden genoemd. Tabel 5: opkomst en beschermingsgraad Bruto opkomstpercentage 60,4 60,1 Netto opkomstpercentage 66,4 66,2 Beschermingsgraad 64,6 64,2 Opkomstpercentage imgz 58,8 54,2 Definities HKZ N Brutoopkomst % (20XX) N uitstr. uitn *100% N uitstr N uitn = aantal uitstrijken in schemajaar 20xx = aantal uitnodigingen in schemajaar 20xx 27

28 Nettoopkomst % (20XX) N Nuitstr. - N uitn. antw. *100% N antw. N uitn = aantal antwoordkaarten in schemajaar 20xx = aantal uitnodigingen in schemajaar 20xx Beschermingsgraad N (20XX) uitstr. N antw. UE N uitn. N antw.ru *100% N antw. UE = aantal antwoordkaarten Uterus Extirpatie in schemajaar 20xx N antw. RU = aantal antwoordkaarten Recent Uitgestreken in schemajaar 20xx Opkomstpercentage imgz (aantal uitstrijken t.o.v doelgroep at risk ): Opkomst % imgz (20XX) = N uitstr. N vrouw - N antw.ue N uitstr N vrouw N antw. UE = aantal uitstrijken in schemajaar 20xx = aantal vrouwen in doelgroep in schemajaar 20xx = aantal antwoordkaarten Uterus Extirpatie in schemajaar 20xx Resultaten uitslagen onderzoeken Cytoscores Bevolkingsonderzoek Zuid-West beschikt voor dit jaarverslag over cytologische uitslagen van de geboortejaarcohorten 1981, 1976, 1971, 1966, 1961, 1956 en Van al deze uitstrijkjes zijn zowel Pap-klassen als KOPAC-codes bekend. In dit verslag worden de cytologische resultaten in beide coderingsvormen getoond. In tabel 6 is de vertaling van de Pap-classificatie naar de KOPACcodering weergegeven. Aangezien het grootste deel van de afwijkingen in de KOPAC in de P- en de C-kolom vallen, concentreert de analyse zich geheel op de P en de C en worden de K, de O en de A hier buiten beschouwing gelaten. Tabel 6: Vertaaltabel Pap-klassen en KOPAC-codering Pap-klasse Pap 0 Pap 1 Pap 2 Pap 3A Pap 3B Pap 4 Pap 5 KOPAC P en C P0, C0 P1, C1 P2, C3 P4, P5, C4, C5 P6, C6 P7, C7 P8, P9, C9 28

29 In dit hoofdstuk wordt gesproken van cytoscores en daarbij worden negatieve, grijze en positieve cytoscores onderscheiden. De afgrenzing van deze drie gebieden wordt in tabel 7 gepresenteerd. In de voorgaande verslagen werden de cytoscores altijd uitgedrukt in Pap-klassen en daarom worden in de figuren het verloop van de cytoscores in deze classificatie getoond. Tabel 7: Afgrenzing van de cytoscores cytoscore afgrenzing negatieve cytoscore cytologisch negatief (inclusief P2, P3 en C3) grijze cytoscore KOPAC-code P4 en P5 (=lichte en matige dysplasie) positieve cytoscore KOPAC-code > P6 (> sterke dysplasie) Onbeoordeelbare uitstrijkjes Pap 0 In een aantal gevallen kan er geen cytologische diagnose op het uitstrijkje worden gegeven: dit zijn de Pap 0-gevallen. Het moge duidelijk zijn dat het belangrijk is dit aantal laag te houden. In 2010 was de score 12,47, in 2011 was deze score gestegen tot 13,51. In figuur 5 is de Pap 0-groep gestratificeerd naar geboortejaar-cohort. Het is enigszins verbazingwekkend, dat er geen hoge Pap 0-scores bij de oudere vrouwen zijn te zien, want uitstrijkjes van vrouwen in de menopauze (voornamelijk te vinden in de geboortejaren 1951 en 1956) zijn veel moeilijker te beoordelen dan uitstrijkjes van vrouwen in de geslachtsrijpe leeftijd (de overige geboortejaren). Wel is er een piek Pap-0 cytoscores te zien bij de vrouwen die in 1961 zijn geboren. 29

30 De cytoscores (in ) zijn berekend voor de uitstrijkjes van het screenjaar Net als in voorgaande jaren worden de hoogste cytoscores voor de positieve cytologie (> Pap 3B) bij de jongste vrouwen gevonden, voor 2011 zijn dit de geboortejaren 1971, 1976 en Ook bij Pap 3A zien we de hoogste score voor de jongste groepen (zie figuur 6). Resultaten uitslagen onderzoeken Het uiteindelijke doel van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker is het vroegtijdig ontdekken van afwijkingen van de baarmoederhals. Het gemaakte uitstrijkje wordt beoordeeld in een laboratorium. De resultaten hiervan worden onder andere geregistreerd in het CIS. In figuur 3 worden de percentages gegeven van het totaal aantal resultaten. 30

31 2.2.6 Natraject: de histoscores 2010 Inleiding Vrouwen kunnen in het natraject terechtkomen wanneer het advies luidt: verwijzen naar de gynaecoloog. Wanneer de gynaecoloog, op geleide van een colposcopisch onderzoek, besluit een biopt te nemen, volgt een uitslag van een histologisch onderzoek. Histoscores: definities De histoscores (positieve histologische bevindingen) worden, analoog aan de cytoscores, berekend over onderzochte vrouwen, het zijn dus promillages. De histologische onderzoeken worden verslagen in een terminologie waarin zowel de plaveiselcelafwijkingen (in de CIN-terminologie) als de afwijkingen van het cylinderepitheel van de endocervix (de adeno s) worden uitgedrukt. Incidenteel kan er een adenocarcinoom van het endometrium worden vastgesteld. In totaal zijn er zes verschillende histologische diagnoses van (pre)carcinoom (zie tabel 8). Histoscores van de direct verwezen vrouwen Dit verslag concentreert zich in de eerste plaats op die vrouwen die op basis van een uitstrijkje in het kader van het bevolkingsonderzoek met een cytologische diagnose KOPAC > P5 en > C5 direct naar de gynaecoloog werden verwezen. In het ziekenhuis wordt een vervolgdiagnose gesteld door de patholoog die het biopt beoordeelt dat door de gynaecoloog is afgenomen op geleide van de colposcopie. In lab 1 en 2 wordt de vervolgdiagnose meestal niet binnen het laboratorium zelf gesteld, omdat het biopt in een ander laboratorium wordt beoordeeld. Daarentegen komen in de andere labs zowel de screeningsuitstrijkjes als de vervolguitstrijkjes en de vervolgbiopten terecht. De kleinere laboratoria zijn onder het hoofdje overig samengebracht. 31

32 In totaal zijn 820 vrouwen doorgestuurd naar de tweede lijn, vanwege een KOPAC > P5 en/of > C5. Van 28 van de 820 direct verwezen vrouwen was geen follow-up bekend (3,4%). Van 792 direct verwezen vrouwen werd wel beschikt over vervolgdiagnoses. Er werden 20 (micro)invasieve plaveiselcel-carcinomen gediagnosticeerd. De histoscore > CIN III was in 2010: 5,015. De histoscore voor endocervixcarcinoom was 0,035 en voor adeno-c.i.s. 0,

33 Taartdiagrammen van de direct verwezen vrouwen Van de vrouwen met een cytologische diagnose KOPAC > P5 + > C5, die daarmee direct naar de gynaecoloog zijn verwezen, kunnen de histologische diagnoses worden verdeeld in negatief, CIN I, CIN II, en > CIN III (zie tabel 10). Uit deze gegevens zijn zogenaamde taartdiagrammen geconstrueerd. Al met al blijft het diagram van 2010 ongeveer hetzelfde als voor 2009, met voornamelijk CIN III diagnoses voor de direct verwezen vrouwen. Histoscores van de indirect verwezen vrouwen Ook voor 2010 worden de histoscores van de vrouwen met een P4 (lichte dysplasie) uitstrijk gepresenteerd. Deze vrouwen worden doorverwezen naar de gynaecoloog wanneer de diagnose van de herhalingsuitstrijk wederom > P4 is. Dit is dus via een indirecte route. Niet alle vrouwen met een P4 worden doorgestuurd: wanneer de herhalingsuitstrijk geen afwijkingen vertoont, hoeven deze vrouwen niet nader te worden onderzocht. In 2010 werd aan 792 vrouwen, via de huisarts, het advies gegeven om een colposcopisch biopt te laten verrichten. Van 52 vrouwen is geen follow-up bekend. Bij 485 vrouwen werd in de tweede lijn geen biopt genomen, maar werd alleen een vervolguitstrijk gemaakt. Hieruit kwamen er 258 met negatieve bevindingen en 227 met afwijkende cytologie (zie tabel 12). Van de overige vrouwen heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West de beschikking over de histologische diagnose: er werd bij 43 vrouwen een CIN III gevonden. De histoscores worden in tabel 13 gepresenteerd. De histoscores van de verschillende laboratoria voor de vrouwen van de indirecte route lopen sterk uiteen. Voor de laboratoria was er geen enkele lijn in de P4 data te ontdekken. 33

34 Tenslotte worden de histoscores van de vrouwen met een cytologische diagnose P2-3, A3 en C3 (geringe dysplasie) gepresenteerd. Niet alle vrouwen worden doorgestuurd: wanneer de herhalingsuitstrijk geen afwijkingen vertoont, hoeven deze vrouwen niet nader te worden onderzocht. In 2010 werd aan 2541 vrouwen, via de huisarts, het advies gegeven om een colposcopisch biopt te laten verrichten. Van 713 vrouwen is geen follow-up bekend. Bij 1510 vrouwen werd in de tweede lijn geen biopt genomen, maar werd alleen een vervolguitstrijk gemaakt. Hieruit kwamen er 1204 met negatieve bevindingen en 306 met afwijkende cytologie (zie tabel 14). Van de overige vrouwen heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West de beschikking over de histologische diagnose: er werd bij 36 vrouwen een CIN III gevonden. De histoscores worden in tabel 15 gepresenteerd. 34

35 Uiteindelijke histoscores De uiteindelijke histoscores zijn te berekenen uit de som van de scores die resulteren uit de direct verwezen vrouwen en die van de indirecte route. In figuur 8 zijn de histoscores van respectievelijk CIN I, CIN II en CIN III weergegeven. De histoscore voor CIN III was 5,531. De histoscore > CIN III 5,987. Duidelijk te zien is dat de bijdrage van de indirecte route op de uiteindelijke histoscore sterk afhankelijk is van de ernst van de afwijking: groot voor CIN I, klein voor CIN III. Tenslotte: betere detectie In 2010 heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West wederom profijt gehad van het unieke systeem dat is opgezet waarbij de cytologische en histologische data rechtstreeks gekoppeld zijn. In 2009 werden 484 CIN III laesies gediagnosticeerd. In 2010 zijn dit er 472. In 2010 werden 21 35

36 plaveiselcelcarcinomen gediagnosticeerd. Vanaf 2007 is de detectie van ernstige pathologie aanmerkelijk toegenomen. Wellicht heeft de grootschalige invoering van de dunnelaagcytologie hier een rol gespeeld. Tenslotte kan worden opgemerkt dat er minder pathologie wordt gedetecteerd bij vrouwen vanaf 50 jaar die deelnemen aan het bevolkingsonderzoek. 2.3 Resultaten colonscreening Darmkanker is een belangrijk gezondheidsprobleem en is de tweede aan kanker gerelateerde doodsoorzaak in Nederland. Een bevolkingsonderzoek naar darmkanker kan goedaardige voorlopers detecteren en kanker in een vroeg stadium opsporen. Hiermee kan het voorkomen van darmkanker en de sterfte hieraan dalen. Jaarlijks sterven bijna mensen aan darmkanker en worden er ruim nieuwe gevallen vastgesteld. De prognose van patiënten is afhankelijk van het stadium waarin de ziekte zich bevindt. Op dit moment wordt de ziekte vaak pas laat ontdekt waardoor de behandeling zwaarder is en de kans op overleving kleiner. Darmkanker heeft een langdurig voor- en beginstadium dat goed herkenbaar en goed te behandelen is. Het leent zich dus bij uitstek voor vroege opsporing met behulp van screening Het onderzoek In november 2006 is er in de regio Rijnmond een proef-bevolkingsonderzoek naar darmkanker van start gegaan onder mannen en vrouwen van 50 tot en met 74 jaar. Dit onderzoek, dat is gehouden in zeven gemeenten in de regio waaronder de stad Rotterdam, wordt Corero (I) genoemd en is in 2008 afgerond. Tegelijkertijd is besloten om een vervolg te geven aan het onderzoek, Corero-II. Voor deze tweede screeningsronde werden alle mensen uit de eerste studie opnieuw benaderd, uitgezonderd de mensen die ouder waren dan 75 jaar en degenen met een afwijkende testuitslag. Deze laatste groep mensen is voor nader onderzoek naar het ziekenhuis verwezen. Eind 2010 is de tweede screeningsronde afgesloten. Vervolgens is door de onderzoeksgroep besloten de goede samenwerking en opgebouwde logistieke keten in stand te houden en het onderzoek zo lang mogelijk door te laten lopen in aansluiting op het landelijke bevolkingsonderzoek om op die manier aanvullende onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden. Vanaf 2011 is de 3 e screeningsronde (Corero-III) gestart om nog meer onderzoek te kunnen doen om op verschillende vragen antwoord te kunnen geven. In 2006 was nog niet bekend welke test het meest geschikt zou zijn om te gebruiken voor een landelijk bevolkingsonderzoek. Daarom is in de eerste ronde besloten drie testen te gebruiken. Een deel van de kandidaten kreeg de immunochemische ontlastingtest (ifobt) aangeboden, een deel de haemoccult (g-fobt) en een ander deel van de kandidaten werd uitgenodigd voor een darmonderzoek, de sigmoïdoscopie. Tijdens dit onderzoek wordt het eerste deel van de darm endoscopisch onderzocht. Uit de literatuur is bekend dat de meeste tumoren zich in dit deel van de darm ontwikkelen. Tijdens de tweede studie, die liep van 2008 tot en met 2010, is bekeken wat het optimale interval is van een herhaalde screening. Een interval van 1, 2 of 3 jaar kan zowel de opkomst als de opbrengst beïnvloeden. Een andere belangrijke variabele tijdens deze studie was het onderzoek naar het gebruik van één testbuisje en twee. Ook hier is gekeken naar zowel de invloed van het gebruik van 1 of 2 buisjes op de opkomst en de opbrengst. Daarnaast is gekeken naar het effect van een vooraankondigingsbrief op de opkomst. De studie wordt uitgevoerd in samenwerking met de afdelingen Maag- Darm- en Leverziekten en Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC, het Integraal Kankercentrum Rotterdam (tot eind 2010) en de Stichting Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Informatie over de studie is ook te vinden op de website 36

37 2.3.2 De resultaten De ifobt is een kwantitatieve test. Hierdoor is het mogelijk de verwijsdrempel te verschuiven en de afkapwaarde te bepalen, waarbij de testprestaties het meest optimaal zijn. De colonoscopie capaciteit en de gewenste diagnostische opbrengst spelen bij de keuze voor een afkapwaarde een belangrijke rol. In deze studie werd voor de ifobt een afkapwaarde van 50ng hemoglobine gebruikt. In vergelijking met de gfobt resulteerde de ifobt niet alleen in een hogere opkomst (62% vs 50%), maar detecteerde tevens een groter aantal hooggradige neoplasieën. Deze studie toont aan dat de ifobt de voorkeur verdient boven de gfobt screening. De opkomst van de sigmoïdoscopie was significant lager dan voor beide FOBTs (32%). Desondanks was de diagnostische opbrengst per uitgenodigde persoon hoger voor de sigmoïdoscopie dan voor de beide feces-tests, doordat deze screening meer hooggradige neoplasieën detecteerde. Het effect van de vooraankondigingsbrief is onderzocht en gebleken is dat het gebruik van een vooraankondigingsbrief de deelname aan de screening significant verhoogt. Dit is een makkelijke en goedkope methode om de opkomst te bevorderen Publicaties Alle resultaten van de eerste studie zijn te lezen in het proefschrift van Lieke Hol, met de titel Population-based screening for colorectal cancer. Lieke Hol promoveerde op 16 april 2010 als eerste arts-onderzoeker van het Erasmus MC op het proef-bevolkingsonderzoek naar darmkanker, zoals dat uitgevoerd wordt door het samenwerkingsverband in de regio Rotterdam. Daarnaast is er inmiddels een forse lijst met publicaties in diverse vooraanstaande tijdschriften die met gegevens uit het proefbevolkingsonderzoek zijn gerealiseerd. In 2012 zal naar verwachting Aafke van Roon haar promotieonderzoek afronden en eveneens promoveren op het proef-bevolkingsonderzoek. De conclusies die op basis van de Corero-II en III studie getrokken kunnen worden, zijn: 1. Het versturen van een vooraankondigingsbrief zorgt voor een significant hogere deelnamegraad binnen een eerste 1-sample ifobt screeningsronde. Dit is een eenvoudige en goedkope methode om de opkomst voor screening naar het colorectaal carcinoom (crc) te verbeteren 2. De deelnamegraad voor een eerste 2-sample ifobt screeningsronde is vergelijkbaar met 1- sample ifobt screening 3. Screening met twee ontlastingstesten detecteert meer advanced neoplasia. Echter, dit gaat gepaard met hogere percentages positieven en dus zijn er meer colonoscopieën nodig 4. De opkomst in een tweede 1-sample ifobt screeningsronde is significant hoger bij een langer interval van drie jaar t.o.v. jaarlijkse ifobt screening 5. De lengte van het screeningsinterval blijkt in onze studie geen invloed te hebben op het percentage positieven en de detectiegraad van advanced neoplasia gevonden in de tweede screeningsronde 6. De opkomst blijft in volgende screeningsronden minimaal gelijk en lijkt zelfs te stijgen COCOS-studie De onderzoeksgroep (Erasmus MC, IKR en Bevolkingsonderzoek Zuid-West) is samen met het AMC in Amsterdam, het Integraal Kankercentrum Amsterdam (IKA) en het Bevolkingsonderzoek Midden- West in de zomer van 2009 gestart met een tweede onderzoek naar dikke darmkanker, waarbij direct beeldvormend onderzoek is gebruikt als screeningsinstrument. Het gaat hier om screening door middel van een primaire Coloscopie en CT-colografie (CoCos). 37

38 In de regio s Rotterdam en Amsterdam zijn in totaal mensen van uitgenodigd om deel te nemen aan één van de volgende onderzoeken: 1. een CT-scan van de dikke darm (CT-colografie), óf 2. een inwendig kijkonderzoek van de gehele dikke darm (coloscopie) met een polikliniek bezoek hieraan voorafgaand, óf 3. een inwendig kijkonderzoek van de gehele dikke darm (coloscopie) met een telefonische intake hieraan voorafgaand Per groep zijn mensen uitgenodigd. In de regio Rotterdam ging het om mensen uit de gemeenten Ridderkerk, Nieuwerkerk aan den IJssel en Rotterdam. De studie liep tot eind De resultaten van de Cocos zijn geaccepteerd voor publicatie 1. Van alle genodigden die uitgenodigd werden voor een colonoscopie nam 22% deel (n=1276). Bij de groep die was uitgenodigd voor een CT-colografie kwam het deelnamepercentage uit op 34% (n=982). Resultaten COCOS-studie: Deze resultaten tonen aan dat de detectie van advanced adenoma bij een colonoscopie significant beter is. Omdat de opkomst wanneer cliënten worden uitgenodigd voor de coloscopie lager ligt is de uiteindelijke diagnostische opbrengst voor beide testen niet significant verschillend Communicatie De afdeling communicatie van Bevolkingsonderzoek Zuid-West is nauw betrokken geweest bij het maken van de communicatiemiddelen naar cliënten en ketenpartners. Zowel de vooraankondigingsals uitnodigingsbrieven, de informatiefolder en de website voor cliënten als nieuwsbrieven voor ziekenhuizen en huisartsen. Tevens zijn er persberichten verstuurd naar de gemeenten die geselecteerd zijn voor deelname, zodra de cliënten uitgenodigd werden. 1 Stoop et al., Participation and yield of colonoscopy versus non-cathartic CT colonography in population-based screening for colorectal cancer: a randomised controlled trial Participation and yield of colonoscopy versus non-cathartic CT colonography in population-based screening for colorectal cancer: a randomised controlled trial, Lancet Oncology 38