Landschapspark Woezik

Transcriptie

1 Een nieuwe kijk op plangebied Woeziksestraat e.o. Opgesteld door: Hedwig van Baalen d.d. 2november 2005 Afdeling Openbare Werken Gemeente Wijchen

2 2 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Leeswijzer Even voorstellen: plangebied Woezik Karakter en historie van het landschap Bewoningsgeschiedenis Bebouwing en wegen in het landschap Groen en blauw in het gebied De komst van Bijsterhuizen ; een nieuwe kijk op het gebied Ontwikkelen van het gebied voor recreatie Groene geleding en landschappelijke inrichting Verkeerskundige structuur Uitwerking in projecten De Woeziksestraat e.o Ontwikkelen oevers en omgeving A watergang Groenstructuur en particuliere landschapselementen Recreatieve voorzieningen Projecten in het kader van de ontwikkeling van Bijsterhuizen Conclusie Literatuuropgave... 20

3 3 Inleiding Fietsen tussen de boerderijtjes, even een stukje wandelen langs kleine schilderachtige paadjes. zomaar even een rondje met de hond genietend van de rust en de ruimte van Woezik; een uniek stukje van Wijchen. Het plangebied (fig. 1) strekt zich uit van de woonkern Woezik (Veenhof en Saltshof) tot aan de Graafseweg en legt daarmee een relatie met de Nijmeegse woonwijken en het recreatiegebied de Berendonck. Het gebied heeft voornamelijk een agrarisch en landelijk karakter, maar is echter door de ontwikkelingen van de laatste jaren steeds meer ingeklemd en onder invloed komen te staan van stedelijke ontwikkelingen. Het overgebleven landschappelijke deel van Woezik wordt begrensd door bedrijventerrein Wijchen-Oost en, het in uitvoering zijnde, bedrijventerrein Bijsterhuizen. De Woeziksestraat en directe omgeving zijn weliswaar grotendeels (nog) als landelijk gebied behouden, echter de relatie met het aangrenzende landschap is, door de jaren heen, volledig veranderd. Begin 2005 is het bestemmingsplan Woezikzestraat e.o. gereedgekomen. Zoals blijkt uit dit plan streeft de gemeente Wijchen naar behoud van het landelijke karakter van dit gebied en heeft het daarom hiervoor apart beleid laten opstellen. Het gebied wordt met behulp van dit bestemmingsplan beschermd tegen verdere verstedelijking en een groene geleding en recreatieve en landschappelijke invullingen krijgen de voorkeur. Hierdoor blijft de eigen identiteit van het dorpse Wijchen bestaan tegenover de groot stedelijk invloeden vanuit Nijmegen. Binnen het gebied dient de kwaliteit van de Woeziksestraat als langzaamverkeerroute optimaal tot zijn recht te komen, hetgeen bijzondere eisen stelt aan de verkeersontsluiting van de aangrenzende bedrijventerreinen. Het bestemmingsplan is echter een plan op hoofdlijnen en bevat geen concreet actieplan, dat de gestelde doelstellingen op kortere termijn nastreeft. Als we dit uniek stukje Wijchen duurzaam willen behouden zal het gebied actief moeten worden ontwikkeld. Zo moeten de verschillende functies en voorzieningen in evenwicht zijn en vanuit één kerngedachte worden ontwikkeld. Door de vorming van een Landschapspark kan deze kerngedachte in concrete plannen worden vertaald. Het betreft hier zowel één overkoepelend plan als één organisatie die de deelprojecten ontwikkelt en aanstuurt. Om te komen tot maatschappelijk breed gedragen deelprojecten zal er vanuit alle betrokken partijen, met in het bijzonder de bewoners van het gebied, een afvaardiging moeten zijn vertegenwoordigd in de projectgroep. Aangezien de concrete aanpak van het plangebied Woeziksestraat e.o. noodzakelijk is geworden door de (voorgenomen) aanleg van bedrijventerrein Bijsterhuizen, vormen de kosten voor de uitvoer van de projecten t.b.v. onderdeel van de exploitatieopzet van Bijsterhuizen. Plangebied Woezik (fig. 1) Bron: topografische dienst

4 4 Deze startnotitie vormt de basis voor het opzetten van een projectorganisatie en geeft in grote lijnen aan hoe de in het bestemmingsplan gestelde doelen kunnen worden vertaald in plannen, die als basis kunnen dienen voor de ontwikkeling van het Landschapspark. Leeswijzer In hoofdstuk 2 zal het gebied worden voorgesteld. Hierbij staat de beschrijving van het heden en verleden en het karakter van dit stukje Wijchens landschap centraal. Daarbij zal ook worden aangegeven wat de komst en de toekomstige ontwikkelingen van Bijsterhuizen voor invloed uitoefenen op het gebied. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 aangegeven welke ontwikkelingen noodzakelijk zijn om de doelstellingen volgens het bestemmingsplan uit te kunnen werken en daarmee het Landschapspark te kunnen realiseren. In hoofdstuk 4 wordt aangegeven welke projecten er als basis kunnen dienen voor de vertaling van de doelstellingen van het bestemmingsplan. De projecten vormen samen als het ware het actieplan Landschapspark Woezik. In het hoofdstuk 5 staat de conclusie van deze startnotitie beschreven.

5 5 2. Even voorstellen: plangebied Woezik 2.1. Karakter en historie van het landschap Wijchen is gelegen in het rivierenlandschap. Dit landschap dankt zijn vorm en bestaan aan de invloed van het klimaat, dat heerste tijdens de langdurige ijstijden. In de voorlaatste ijstijd schoof het landijs tot net boven de grote rivieren waardoor zij hun loop veranderden en afbogen richting westen. Tijdens de laatste ijstijd ( jaar geleden) is Nederland niet meer bedekt met landijs. Het water in de rivieren stond erg laag. De snelstromende rivieren voeren puin mee uit de bergen. Het water zocht zich vlechtend een weg tussen de door haar zelf opgeworden zand- en grindbanken waardoor de rivierdalen verstopten. Deze grindrijke afzettingen van de oude vlechtende rivieren treffen we in het plangebied nog dicht onder de oppervlakte. Door de wind werd zand uit de rivierbedding op de oevers geblazen waardoor de rivierduinen ontstonden waarop de eerste nederzettingen van het plangebied zijn gevestigd. Op de bodemkaart (fig. 4) valt op dat het plangebied op de grens ligt van de komgronden (kleigrond) en het rivierduin (zavelgrond) De Woeziksestraat ligt grotendeels parallel aan die grens. De grens tussen de verschillende bodemtypen is nu nog vaag te herkennen aan een lichte glooiing in het landschap en aan het verschil in bebouwingsdichtheid en verkaveling van de twee gebieden. Doorsnede en opbouw bodem (fig. 2en 3) Bron: Evelien van Schadewijk De hierboven beschreven bodemkundige kenmerken zijn, door de jaren heen, vervaagd door de potstalcultuur. Door intensieve bemesting zijn vele percelen opgehoogd en om in de laaggelegen komgronden akkerbouw mogelijk te maken zijn er sloten gegraven. Deze sloten, die veelal de scheiding vormen tussen kavels liggen in NO-ZW richting. (fig. 5) Bodem, grondwatertrap, en hoogtematen (fig. 4) Bron: Evelien van Schadewijk Legenda Bodem Oude kleigronden, oude Rivierkleigronden, Poldervaaggronden KRn2 g Zware zavel *1 KRn 8 Klei KRn2 Zware zavel Rivierkleigronden, vaaggronden, Podzolgronden, Moderpodzolgronden, Loopodzolgronden Rn47C Zware klei *2 cy30 Grof zand Podzolgronden, humuspodzolgronden, laarpodzolgronden chn30 Grof zand Grondwater VI Grondwatertrap Hoogtematen 7,0 hoogtematen

6 6 Historische kaart omstreek 1850 (fig. 5) Bron: topografische dienst Opvallende rechte verkaveling aan de noordzijde van de Woeziksestraat Legenda Woeziksestraat Wetering Spoorlijn In het gebied bevindt zich een belangrijke A-watergang, Deze watergang zorgt voor de ontwatering van een groot gebied. De oorsprong van deze watergang bevindt zich in het Zesweggebied, en hij stroomt uit, via een duiker onder de A326, in de Woeziksche Leigraaf. Door de steile oevers, de grote hoeveelheid duikers en afschermende beplanting, is de watergang niet duidelijk zichtbaar in het gebied. (fig. 6) Watergangen (fig.6) Bron: Evelien van Schadewijk Legenda A-watergang B-watergang De watergang is op veel plaatsen moeilijk te zien door de aanwezige begroeiing

7 7 2.2 Bewoningsgeschiedenis Woezik, de plek van Wodan of Wodan s eik is een oude kern. De eerste sporen van bewoning geven aan dat het gebied al vanaf 700 voor christus is bewoond. Door zijn ligging op de rivierduinen is dit, al sinds de oorsprong, een ideale vestigingsplaats geweest, om zich hieruit economisch verder te ontwikkelen. Al in de 12 e en de 13 e eeuw werd er geld verdiend door inkomsten van de rivier en door de aangelegen gronden te ontginnen en het land geschikt te maken voor de landbouw. Naarmate, door de eeuwen heen, de gemeenschap van kleine boeren groeide, kwamen er ook steeds meer ambachtslieden, zoals slachters, timmermannen, rietdekkers, de smid, e.d. naar het kleine gehucht dat bekend was onder de naam Woezikrot. Historische kaart Woezik 1850 (fig. 7) Bron: Provincie Gelderland De naam Woezikrot werd omstreeks 1850, geplaatst bij de zesweg (fig. 7), op de plaats waar zes wegen bijeenkomen. In de huidige situatie bevindt zich hier de woonwijk Hofsedam. Het gebied ten noorden hiervan en in de buurt van de Woeziksestraat heette het land van Woezik. Tot halfweg de vorige eeuw bleef Woezik een eigen dorp en kerkgemeenschap. Al rond 1930 was de buurtvereniging Woeziksch Belang actief. Deze voorloper van de huidige Leefbaarheidsgroep had ook toen al het doel om de eigen identiteit van Woezik te behouden en te benadrukken, tegenover de invloed van het grote Wijchen. Met de komst van St. Pachalisschool en de eigen kerk werd het een hechte dorpsgemeenschap. De zeventiger jaren brachten echter ook voor Woezik veel veranderingen met zich mee, want door de bouw van Veenhof in 1980, was Woezik voorgoed aan Wijchen vastgegroeid. Nieuwe wegen als de A326 zorgden ervoor dat oude verbindingen werden doorsneden. Met de bouw van Saltshof aan het begin van de jaren 90 veranderde het karakter van het gebied nog meer. Ook vandaag de dag vormt het gebied in het noordoosten van de gemeente Wijchen nog een belangrijke plaats voor ruimtelijke en economische ontwikkelingen. Met de ontwikkeling van Bijsterhuizen wordt een bedrijventerrein van de omvang van bijna een derde van de kern Wijchen in verschillende fasen op de kaart gezet. Deze ontwikkelingen oefenen grote invloed uit op hun omgeving en de aangrenzende gebieden, waaronder ook op de oorsprong en geschiedenis van het voornamelijk agrarische plangebied. Het karakter van het gebied wordt steeds verder teruggedrongen. Wat in de toekomst nog overblijft is een kleinschalig agrarisch gebied dat wordt ingesloten door industrieterreinen. Op de hogere gronden zijn veel archeologische resten gevonden uit verschillende perioden. Er zijn al een twintigtal metingen gedaan in het veld waaruit naar voren is gekomen dat de verwachtingen ten aanzien van archeologische vondsten in het gebied erg hoog te noemen is.

8 8 2.3 Bebouwing en wegen in het landschap De Woeziksestraat is al vanaf de oorsprong de belangrijkste weg in het gebied. Aan deze weg en de Zesweg bevindt zich de meeste bebouwing. Deze zogenoemde veldlinten worden in het algemeen erg gewaardeerd door het schaalverschil tussen het open landschap en de kleinschalige structuur van het wegprofiel. Tussen deze lintbebouwing bevinden zich enkele grotere en kleinere open ruimtes met verspreid liggende bebouwing. Gebiedstypen (fig. 8) Bron: welstandsnota Gemeente Wijchen Legenda Veldlinten Bedrijven/kantoren Landelijk gebied Woningbouw Gemengde bebouwing Karakteristieke bebouwing Een groot aantal agrarische gebouwen hebben hun oorspronkelijke karakteristiek in belangrijke mate behouden. De grootste gebruiker van de ruimte is nog steeds de landbouw, maar door de aanleg van bedrijventerrein Bijsterhuizen zal de omvang van het agrarisch gebied afnemen. De wegen in het gebied liggen er al zolang Woezik bestaat. De kleinschalige structuur van het gebied wordt onder andere bepaald door de lokale, deels onverharde wegen. De onverharde wegen versterken de identiteit van een oud landbouwgebied. Daarnaast komen een aantal karakteristieke 5 en 6 sprongen voor. De Woeziksestraat e.o. ligt verkeerskundig gezien buiten de bebouwde kom. Hier geld officieel een maximumsnelheid van 80 km per uur. Voor de smalle, soms bochtige, wegen in het gebied is dit te hard. Daarom geldt er nu, als tijdelijke maatregel, op de Woeziksestraat een snelheid van max. 50 km per uur en bevindt zich op de Ploegweg een eenvoudige verkeersdrempel. Daarnaast zijn maatregelen getroffen om het autoverkeer te weren. Op de Gagelvenseweg en de Mulderskamp bevinden zich bussluizen en voor een deel van de Woeziksestraat (oosten) is eenrichtingsverkeer ingesteld (fig. 10). (fig. 9) Bron: Hedwig van Baalen Verkeerssituatie (fig. 10) Bron: Evelien van Schadewijk Legenda bussluis doodlopend wegen fietsroute éénrichtingsverkeer

9 9 Ten behoeve van de ontsluiting van een te ontwikkelen deelgebied van Bijsterhuizen zal in de nabije toekomst de kruising van de Woeziksestraat, Kleine kamp en de Schoenaker worden aangepast. Daarnaast staat de doortrekking van de 30 e straat Bijsterhuizen richting de Graafseweg op het programma. Deze weg doorsnijdt in het oosten het plangebied. De aanwezige laanstructuur van de Zesweg, zorgt voor een semi-transparante wand van groen tussen dit bedrijventerrein en het plangebied, waardoor het zesweggebied in opbouw en karakter aansluit op de zone rond de Woeziksestraat. Met name door de aanwezigheid van kleine kavels, grillige wegen, verspreid liggende bebouwing (woonhuizen en boerderijen) en beplantingselementen zoals boomgaarden en weg- en erfbeplantingen heeft het gebied een kleinschalig karakter. 2.4 Groen en blauw in het gebied De grote ingrijpende bouwprojecten, infrastructurele werken en de toenemende stedelijke druk oefenen veel invloed uit op de natuurhistorische waarde van het gebied. In de fase voorafgaand aan de ontwikkeling van bedrijventerrein Bijsterhuizen is er een onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van verschillende soorten flora en fauna in het gebied. Volgens deze onderzoeken komen er in het plangebied geen bijzondere soorten voor. Dit betekent echter niet dat het gebied niet ecologisch interessant is. De in het landschap aanwezige kleine landschapselementen, zoals heggen, houtwallen, sloten, bomenlanen e.d. vertegenwoordigen een grote waarde voor de flora en fauna van het gebied en maken het gebied voor de natuur wel degelijk zeer waardevol. Voor kleine fauna, met name vogels, vormen de aanwezige bosjes, heggen, houtwallen en andere landschapselementen een belangrijke stapsteen tussen het vennengebied en de noordelijk gelegen bosgebieden bij Hernen en Leur. Het vennengebied en de bossen bij Hernen en Leur maken deel uit van de ecologische verbindingszone Heumen-Horssen. Een noordelijke aftakking (natte variant) van deze ecologische verbindingszone, bevindt zich in de omgeving van de Woezikse Leigraaf. De A- watergang in het gebied stroomt uit in deze wetering. Monumentale eik bij kruising (fig. 11) Bron: Hedwig van Baalen Daarnaast vormen ook een aantal monumentale bomen onderdeel van de aanwezige landschapselementen in het gebied. Een aantal van deze bomen is beschermd in het bestemmingsplan, maar ook andere waardevolle bomen en beplantingen dienen zo goed mogelijk te blijven behouden. Een groot aantal landschappelijke beplantingen bevindt zich op particulier terrein. Deze beplantingen sluiten deels aan op de plantengemeenschap die hier van nature voorkomt. Daarnaast komen er een aantal oude hoogstamfruitgaarden voor die erg karakteristiek zijn voor het gebied. Ter versterking van de ecologische waarden van watergangen heeft het waterschap op veel plaatsen de doelstelling om natuurvriendelijke oevers aan te leggen. Het gebied rond de watergang kan daarnaast, volgens het waterschap, in de toekomst worden gebruikt voor infiltratie. Door water in de bovenstroomse gebieden vast te houden kan wateroverlast in het lage natte komgebied worden voorkomen.

10 10 Plankaart Bijsterhuizen (fig. 12) Bron: Evelien van Schadewijk Legenda water bos struweel bloemen en kruiden bomen planfase rijweg 2.5 De komst van Bijsterhuizen De gemeente Nijmegen en Wijchen hebben, nu al weer enige jaren geleden, samen het initiatief genomen om gezamenlijk een bedrijventerrein, Groot Bijsterhuizen, te ontwikkelen. Het overgrote deel van het bedrijventerrein ligt op Wijchens grondgebied. De reden voor het ontwikkelen van een bedrijventerrein was een gebrek aan nieuwe bedrijvenlocaties in de regio. Door de bouw van Bijsterhuizen moet hier voor ongeveer 15 jaar in die behoefte worden voorzien. Voorafgaand aan de realisatie van het bedrijventerrein is er een Milieu effectrapportage (MER) opgesteld. In deze MER is het gebied opgesplitst in zes verschillende deelgebieden. Een van deze deelgebieden is het gebied tussen de Woeziksestraat en bedrijventerrein Zesweg. Zesweg was bij aanvang van de planontwikkelingen al een volwaardig bestaand bedrijventerrein. Voor de deelgebieden van Bijsterhuizen op Wijchens grondgebied is een nieuw bestemmingsplan vastgesteld. Tijdens de werkzaamheden voor dit bestemmingsplan kwamen bezwaren naar voren om voor alle deelgebieden één bestemmingsplan op te stellen. De deelgebieden hebben, door hun landschappelijke oorsprong en karakter te grote verschillen. Kenmerkend voor de zone rond de Woeziksestraat is het kleinschalige karakter en de vermenging van wonen en werken. Om de te handhaven bestemmingen voldoende te waarborgen is voor dit plangebied, het begin 2005 gereedgekomen, bestemmingsplan opgesteld. In de MER voor Bijsterhuizen is aangegeven dat de aantasting van het landschappelijke karakter en de waarden voor natuur, in de ruimte die wordt ingenomen door de aanleg van het bedrijventerrein, elders in de omgeving gecompenseerd dienen te worden. In de exploitatieopzet van Bijsterhuizen is rekening gehouden met het uitvoeren van compenserende maatregelen. De woeziksestraat e.o. is aangegeven als zoekgebied voor landschappelijke compensatie. Door middel van inrichtingsmaatregelen, zowel op als langs de rand van het bedrijventerrein is het bedrijventerrein beter in het landschap in te passen en zijn de negatieve effecten op het landschap te beperken. Daarom voorziet het groenplan van Bijsterhuizen in de realisatie van een groenzone tussen Bijsterhuizen en plangebied Woeziksestraat e.o. De vorm en breedte zijn in het bestemmingsplan van Bijsterhuizen vastgelegd. De uitvoering ervan hangt nauw samen met de realisatie van de deelgebieden ten zuiden van de A326. De eerste 10 meter van de strook bestaat uit struiken en de overige ruimte wordt opgevuld met bosplantsoen met bomen. Een deel van de groenzone, nl. tussen Bijsterhuizen 30 e straat en de achterzijde van de Woeziksestraat is inmiddels gerealiseerd. Ook de aankleding van het bedrijventerrein Bijsterhuizen zelf heeft veel invloed op de beleving van het gehele

11 11 gebied. De actieradius van de gemiddelde bezoeker van het plangebied reikt toch verder dan het gebied van de omgeving van de Woeziksestraat. Het bouwrijp maken van Bijsterhuizen fase 5 is al besteksgereed, maar wacht op betere financiële tijden. Daarnaast beschikt de Gemeenschappelijke Regeling nog niet over alle gronden om dit deelgebied te kunnen realiseren. Voor het uitvoeren van het groenplan, en daarmee de realisatie van de groene geledingszone, zijn vooraf geen gelden gereserveerd. Veel van de boerderijen aan de Woeziksestraat hebben hun gronden in het noordelijke kleigebied liggen. Door de komst van het bedrijventerrein gaat de agrarische functie hiervan verloren. Bestaande boerenbedrijven zullen naar verwachting op zoek moeten gaan naar een andere bron van inkomsten. Impressie Bijsterhuizen (fig. 13) Bron: Hedwig van Baalen

12 12 3. ; een nieuwe kijk op het gebied Landschapspark volgens Van Dale: (natuur)gebied dat wegens natuurschoon, wetenschappelijke, historische en recreatieve waarde als zodanig geconserveerd wordt. Het doel en de visie van het bestemmingsplan zijn het beste te verwezenlijken door de ontwikkeling van het gebied tot een landschapspark. In dit park kunnen zowel de groene geleding als het aantrekkelijk recreatief uitloopgebied gestalte krijgen. Aangezien het plangebied maar een beperkte omvang heeft en in een kleinschalig landschap ligt kan de ontwikkeling van het gebied tot een landschapspark bijdragen aan eenheid en samenhang tussen de verschillende functies. Door het gebied met één missie te benaderen zijn we beter in staat om de gestelde doelen volgens het bestemmingsplan te bereiken In de onderstaande paragrafen wordt beschreven wat er komt kijken bij de realisatie van het Landschapspark. 3.1 Ontwikkelen van het gebied voor recreatie Recreatie in de omgeving (fig. 14 en 15) Bron:o.a Landelijk fietsplatform Niet ieder gebied is bij voorbaat geschikt voor de recreatie. Om te komen tot een goed recreatief uitloopgebied dient de recreatieve vraag en het bestaande, en te creëren aanbod, goed op elkaar te worden afgestemd. Hierbij dient er goed te worden gekeken voor welke doelgroep het gebied geschikt dient te zijn. Bij recreatieve inrichting is het van belang om zoveel mogelijk in te spelen en de relevante trends en (demografische) ontwikkelingen. Even een rondje lopen met de hond, een ommetje in de lunchpauze of een korte fiets- of skatetocht in een avonduurtje. Populaire bezigheden waarbij de bezoeker bewust op zoek zal gaan naar aantrekkelijke punten of routes. Gezien de huidige leefstijl van veel mensen, waarbij een groot deel weinig fysieke arbeid verricht, is het erg belangrijk om in te zetten op bewegen in de directe woonomgeving. Het is dan ook belangrijk om met name wandelen, fietsen en andere landgebonden recreatie in dit gebied te stimuleren. In water- en oeverrecreatie wordt in de aansluitende recreatiegebieden zoals bijvoorbeeld de Berendonck ruimschoots voorzien. De grootste categorie wandelaars is de ommetjesmakers. Dit is dan ook de belangrijkste doelgroep van het gebied. Hierbij zal het aantal bezoekers van een hogere leeftijd, gezien de vergrijzing, de komende jaren gaan toenemen. Dit is een speciale doelgroep met een speciale recreatieve vraag, die vooral ook in dit gebied, zo dichtbij de woonkern niet mag worden vergeten. De gebruikswaarde en de belevingswaarde zijn zeer belangrijke aspecten bij het ontwikkelen van een gebied voor recreatie. Maar ook kwaliteiten zoals veiligheid, toegankelijkheid en ontsluiting vormen belangrijke randvoorwaarden voor met name wandelaars en fietsers. Aangezien het gebied grotendeels gebruikt zal worden voor kortdurende recreatie is de toegankelijkheid van het gebied voor de gebruikswaarde belangrijk. Het bepaald in grote mate of het gebied bruikbaar is voor de beoogde doelgroep.

13 13 Een ommetje met de hond (fig 16) Bron: ANWB Daarnaast vormt de herkenbaarheid van een gebied een rol bij de toegankelijkheid. Paden of toegangen tot een gebied, die als zodanig niet herkenbaar zijn, zullen ook niet door de recreant worden gebruik. Zo bevindt zich een onverharde toegang tot het gebied vanaf de Gagelvense weg, maar is deze moeilijk herkenbaar. Een andere belangrijke factor is de belevingswaarde. De aspecten rust en aaneengeslotenheid scoren hoog als het gaat om de belevingswaarde van het gebied. Aangezien de ruimte van het gebied maar beperkt is, zal er zoveel mogelijk moeten worden gezocht naar multifunctioneel gebruik van de ruimte. Verschillende functies kunnen elkaar goed aanvullen of zelfs versterken. Echter, diverse functies en waarden kunnen ook botsen. Daarom is een bewuste keuze voor de functionele inrichting van het gebied belangrijk. Daarnaast is het erg belangrijk om aansluiting te vinden bij recreatiegebieden in de nabije omgeving. Een aansluiting van het gebied (skate-, fiets- en wandelroutes) bij de Berendonck kan een grote meerwaarde betekenen voor de waarde voor recreatie van het gebied. 3.2 Groene geleding en landschappelijke inrichting Een aangename wandeltocht vraagt om een belevenswaardige omgeving. Daarnaast is een sterke buffer nodig die bedrijventerrein Bijsterhuizen en Zesweg van elkaar weet te scheiden en de eigen identiteit van Wijchen t.o.v. de grootschalige ontwikkelingen vanuit Nijmegen blijft waarborgen. De ruimtelijke kenmerken van een het landschap bepalen tezamen het karakter van het gebied. Het landschap van Woezik biedt door zijn kleinschalige karakter van heggen, houtwallen, monumentale bomen en diverse karakteristieke bebouwing voldoende aanknopingspunten om een goede groene geleding en een landschappelijk aantrekkelijk gebied te verwezenlijken. Als we het landschap ecologisch benaderen, dan is het voor flora en fauna van belang dat er een netwerk van landschapselementen bestaat. Deze zijn noodzakelijk voor de verplaatsing van een soort in het landschap tussen de ene en de andere verblijfplaats; de zogenaamde ecologische infrastructuur. Door de aanwezigheid van de lokale, stedelijk ecologische structuur vormt het, samen met de geplande ecologische verbindingszone aan de noord- en zuidkant van Wijchen een samenhangend patroon van kerngebieden en verbindingszones die er toe kunnen bijdragen de natuurwaarden in het gebied verder te ontwikkelen. Bosjes in plangebied Bijsterhuizen In het oosten van het plangebied Bijsterhuizen bevinden zich een aantal percelen met bos. Deze bepalen in belangrijke mate het beeld van het landschap In de huidige plannen van Bijsterhuizen zullen deze bospercelen echter verdwijnen. (fig. 17) Bron: Hedwig van Baalen Behalve voor de geleding en het aangezicht van het gehele gebeid, vormt het groen, en de daaraan gekoppelde landschapsbeleving, voor recreanten een belangrijke peiler in het gebied. Ook de aanwezigheid van water en het passeren ervan is voor veel mensen een leuk onderdeel van een tochtje. Op dit moment is waterberging of voorkomen van gebiedsverdroging een belangrijke doelstelling van de overheid. Daarnaast is de kwaliteitsverbetering van het water erg belangrijk voor de mens en natuur De toenemende aandacht voor de maatschappelijke rol van de landbouw biedt perspectieven voor de landbouw voor de stedeling. Vooral agrarische bedrijven dichtbij de steden en bedrijven die al min of meer door

14 14 de stad zijn omgeven, kunnen open ruimte en recreatiemogelijkheden bieden. Door het verkleinen van het gebied door de komst van Bijsterhuizen gaan er agrarische gebieden verkleind worden. De nog aanwezige landbouw zal zich hieraan moeten aanpassen en wellicht nevenactiviteiten moeten ontplooien. Voorbeelden van nevenactiviteiten kunnen zijn: hoogstamfruitplukgaarden, bijen houden, een boerderijwinkel of op kleine schaal kamperen bij de boer. Activiteiten dienen echter wel te voldoen aan de, in het bestemmingsplan, gestelde eisen. Ook Cultuurhistorie en cultuurlandschap kunnen voor de recreant interessant zijn. Daarnaast staan streekhistorie en streekidentiteit tegenwoordig veel in de belangstelling. Recreanten de mogelijkheid bieden cultuurhistorie te beleven kan leiden tot meer draagvlak voor behoud van cultuurhistorische elementen. Door een combinatie te maken tussen groene gelding, recreatieve netwerken en natuurlijke en cultuurhistorische elementen heeft het gebied veel potenties. 3.3 Verkeerskundige structuur In het bestemmingsplan is aangegeven dat een goede ontsluiting van de aangrenzende bedrijventerreinen dient te worden gewaarborgd in een duurzaam veilige verkeersstructuur. Daarnaast is aangegeven dat de kwaliteit en de veiligheid van de langzaamverkeerroutes in het gebied moeten worden verhoogd. De ontwikkeling van ontsluitingen van de bedrijventerreinen zal voorafgaand plaatsvinden aan het ontwikkelen van een fase van het bedrijventerrein. De plaats en vorm zijn grotendeels vastgelegd. De Woeziksestraat kan worden beschouwd als de centrale drager binnen de ruimtelijke opbouw van het gebied. De inrichting van deze weg tot duurzaam veilige fietsverbinding vormt dan ook een belangrijke vertaling van de doelen volgens het bestemmingsplan. In de basis zal het gaan het hier om verkeerskundige aanpassingen maar ook een goede landschappelijke inpassing is erg belangrijk. De Woeziksestraat (fig. 18) Bron: Hedwig van Baalen

15 15 4. Uitwerking in projecten Om te komen tot een goed ontwikkeld is het van belang dat het gebied integraal wordt benaderd. De doelstellingen vanuit het bestemmingsplan zullen hierbij vertaald moeten worden naar passende maatregelen en investeringen in het gebied. Om te komen tot een maatschappelijk breed gedragen plan is het van belang dat alle betrokken partijen in het gebied bij de planvorming betrokken worden. Bewoners, Leefbaarheidgroep, gemeente, maar ook bijvoorbeeld het Waterschap moeten samen aan de slag gaan om het Landschapspark te ontwikkelen. Om de belangen van de verschillende partijen gelijkwaardig te laten meedelen in de plannen is het raadzaam om een externe adviseur aan te trekken. Deze adviseur heeft kennis op het gebied van natuur, landschap en cultuurhistorie en ervaring met projecten waarbij bewonersparticipatie een belangrijke rol speelt. Deze kan de te vormen projectgroep inhoudelijk ondersteunen en adviseren en zorgen voor de juiste afstemming tussen de verschillende partijen. Omdat een concrete aanpak van het gebied mede noodzakelijk is geworden door de (voorgenomen) aanleg van bedrijventerrein Bijsterhuizen, wordt er vanuit gegaan dat een deel van de kosten voor uit te voeren projecten, in het kader van het Landschappark, onderdeel vormen van de exploitatieopzet van Bijsterhuizen. In dat kader is er, in het verleden, door de Gemeenschappelijke Regeling Bijsterhuizen jaarlijks geld gestort in een fonds. De laatste stortingen in dit fonds zijn inmiddels bijgeschreven en het totale beschikbare bedrag is momenteel ruim 1 miljoen euro. Om aan te geven hoe deze middelen kunnen worden ingezet, worden hieronder een aantal projecten beschreven die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van het. Een gedetailleerde uitwerking van en aanvullingen op deze projecten zal worden uitgevoerd door de te vormen projectgroep. Naast feitelijke inrichtingsmaatregelen, zoals bijvoorbeeld het aanpassen van het profiel van de Woeziksestraat, zal het hier met name gaan om de stimulering van particuliere initiatieven. 4.1 De Woeziksestraat e.o. Om de Woeziksestraat te transformeren naar een hoogwaardige langzaamverkeer (fiets) route zijn aanpassingen noodzakelijk. Het huidige profiel van de weg is afgestemd op de verwerking van een bepaalde hoeveelheid autoverkeer en een snelheid van de voertuigen zoals deze normaliter geldt voor wegen buiten de bebouwde kom. Een verandering van de opbouw en inrichting van het wegprofiel is daarom een basisvereiste. De weg zal zowel in uitstraling als in verkeerskundige zin moeten worden aangepast aan de wensen en eisen van een duurzame langzaamverkeerroute. Laanbeplanting Zesweg op de overgang met het gebied In het bestemmingsplan is er voor gekozen voor een zodanige verkeersontsluiting van de bedrijventerreinen, dat deze zo veel mogelijk buiten het plangebied van de Woeziksestraat e.o. om verloopt en de wegen binnen het plangebied hier niet worden belast. Dit betekent dat de wegen in het gebied slechts dienen ter ontsluiting van de daaraan gelegen percelen. Dit biedt perspectief om deze routes in te richten voor recreatief gebruik. Een belangrijke keuze hierbij is de ondergrond. Een weg met glad asfalt nodigt andere vormen van recreatie uit dan een onverharde weg met puin. De in het plangebied aanwezige vier-, vijf en zessprongen, vertonen nog veel van het authentieke ka- (fig. 19) Bron: Hedwig van Baalen

16 16 rakter. Dit kan van invloed zijn op de uitwerking van de verkeerskundige situatie in het gebied. Doodlopende wegen zijn voor de recreatie niet aantrekkelijk. Daarom moet gekeken worden of een verbinding / doorsteek van deze wegen kan bijdragen aan een betere (recreatieve) infrastructuur in het gebied. Ook de aansluitingen van de Woeziksestraat, zoals bij Woondrome en de Schoenaker zijn erg belangrijk. Het moet een belangrijke hoogwaardige recreatieve route worden naar Nijmegen en voor een groot recreatief netwerk is een goede doorsteek naar recreatiegebied de Berendonck belangrijk. Naast het profiel, de ligging en de verkeerskundige uitwerking van de infrastructuur vormt de landschappelijke inrichting een randvoorwaarde. Zo kunnen bijvoorbeeld laanbomen aan de Einsteinstraat, op de overgang van het Landschapspark naar het Zesweggebied, worden aanplant. Hiermee wordt de werking van de semitransparante wand vergroot en neemt de groene belevingswaarde van het gebied toe. 4.2 Ontwikkelen oevers en omgeving A watergang Diepe, brede sloten zijn nodig om overal in het rivierengebied voldoende oppervlaktewater te hebben. Waar mogelijk worden deze zo veel mogelijk voorzien van brede glooiende oevers. Het oppervlaktewater krijgt zo meer ruimte (berging) en het schone water kan langer worden vastgehouden. Daardoor kunnen zich ook meer planten en dieren in de watergang ontwikkelen. Door de zuiverende werking van bepaalde soorten beplanting (o.a. helofyten) draagt dit weer bij aan een betere waterkwaliteit. Huidig profiel A-watergang (fig. 20) Bron: Hedwig van Baalen Aan de hand van diverse onderzoeken is gebleken dat er door aanleg van natuurvriendelijke oevers een behoorlijke natuurwinst wordt geboekt ten opzichte van de meer traditionele oevers. De diversiteit van flora en fauna neemt sterk toe en vaak verschijnen er zeldzame soorten. Daarnaast vormen natuurvriendelijke oevers, door hun verscheidenheid aan beeld, een aangename beleving van het landschap, hebben ze een langere levensduur dan traditionele harde oeverconstructies, wordt er minder bagger gevormd en is er meer ruimte voor waterberging. De A-watergang die zich bevindt in het te ontwikkelen landschapspark heeft geen natuurvriendelijke oevers. Door de steile oevers en wilde afschermende begroeiing is deze watergang bijna niet beleefbaar. Toch speelt hij een belangrijke rol bij de afwatering van het gebied. Een groot deel van de woonkern Wijchen watert af op deze watergang. Per 1 januari 2006 is het niet meer toegestaan om ongezuiverd rioolwater over te storten op het oppervlaktewater. Om die reden zal er aan de Zesweg een bergbezinkbassin worden gebouwd. Deze BBB zal moeten zorgen voor een reductie van de vuiluitworp op het oppervlaktewater zodat de kwaliteit verbetert. De uitstroom van de BBB vindt plaats op de betreffende A-watergang. Naast het ontwikkelen van natuurvriendelijke oevers zijn er ook nog andere inrichtingsmaatregelen denkbaar waarmee de beleefbaarheid van het water kan worden vergroot. Door passages van het water met een brug i.p.v. een duiker op te lossen is het water meer zichtbaar en daarmee meer beleefbaar. De mogelijkheden die hiertoe zijn dienen in samenwerking met het Waterschap, de eigenaar en beheerder van de A-watergang in het gebied, en betrokken landeigenaren te worden uitgewerkt. 4.3 Groenstructuur en particuliere landschapselementen Veel landschappelijke elementen zijn door de verandering van ruimtegebruik in het buitengebied in de loop van de tijd verdwenen. Aangezien ze een hoge waarde hebben voor het landschapsbeeld en de natuur in Woezik willen we de bewoners van het toekomstige Landschapspark deze landschappelijke elementen zelf laten terug brengen in het landschap. Een landschapselement kan bestaan uit vrijstaande bomen, laanbomen, houtsingels, kleine bosjes en heg-

17 17 gen. Ze hebben het doel het gebied een eigen stijl en identiteit te geven. Zo kan karakteristieke monumentale bebouwing worden benadrukt en de moderne, minder passende, bedrijfsgebouwen worden gecamoufleerd en in het landschap worden geïntegreerd. Naast het aanplanten van nieuwe elementen is ook het herstel van bestaande, in verval geraakte landschappelijke elementen mogelijk. Denk hierbij aan het snoeien van een meidoornhaag of een oude hoogstamgaard. Door de inzet van professionele kennis en middelen kunnen deze elementen duurzaam worden hersteld. De aangebrachte beplantingen behoren tot het particulier eigendom. Het reguliere beheer en onderhoud dat noodzakelijk is om deze beplantingen te laten uitgroeien tot het gewenste beeld is dan ook voor de betrokken grondeigenaar. Door het geven van gemeentelijke subsidie kan het aanbrengen van landschappelijke beplantingen worden gestimuleerd. Boomgaard aan de Ploegweg (fig. 21) Bron: Hedwig van Baalen Ook op gemeentegrond is het realiseren van landschapselementen mogelijk. In het plangebied is echter de hoeveelheid grond, die in bezit is van de gemeente, beperkt. Om deze elementen op een juiste manier in het landschap te kunnen plaatsen is een toetsingskader nodig. Het te ontwikkelen landschapsontwikkelingsplan kan als basis dienen voor een toetsingskader voor de uitwerking van dit deelgebied. 4.4 Recreatieve voorzieningen Om de aantrekkelijkheid van het gebied te vergroten zijn recreatieve attractiepunten gewenst. Voor het overgrote deel zal dit door particulieren worden ontwikkeld. Van een agrarisch bedrijf in het oostelijk deel van het plangebied, is inmiddels een plan bij de gemeente aanwezig. Voor hun boerderij / veehouderij hebben zij een plan gemaakt om nevenactiviteiten te ontplooien en wellicht uiteindelijk een volledig op de recreatie gericht bedrijf te ontwikkelen. Daarnaast bevindt zich aan de Woeziksestraat, meer centraal gelegen in het gebied, de Arnoldshof. Dit is een particuliere tuin van 4664 m2, die verschillende delen omvat in moderne Westeuropese stijl, maar ook een Japanse tuin. De tuin is in het voorjaar en de zomer op zondag geopend voor publiek. De bovenstaande initiatieven en recreatieve voorzieningen sluiten prima aan bij de doelstelling uit het bestemmingsplan om de recreatiemogelijkheden van het gebied te vergroten. Naast deze grote attracties zijn er ook nog kleinere plekken te creëren. Zo kan een grasveldje met een picknickbank of een bankje langs een wandelpad ook voldoende aanleiding geven om langer in het gebied te verblijven. Een informatiebord kan op bepaalde punten een belangrijke ondersteuning zijn. Veel recreanten hebben behoefte aan informatie over het gebied waarin ze verblijven. Informatiepanelen worden vaak geplaatst bij ingangen en startpunten van routes. Recreatieve voorzieningen (fig. 22) Bron: onbekend Een uitgesproken vormgeving van panelen kan de herkenbaarheid van het gebied vergroten. Zo kan het een bepaalde huisstijl van de herkenbaarheid van dit gebied vergroten. Het aantal en de omvang recreatieve voorzieningen moet passen binnen het gebied en aansluiten bij de gedachte van de ontwikkeling en inrichting van een Landschapspark.

18 Projecten in het kader van de ontwikkeling van Bijsterhuizen Naast de ontwikkeling van de bovenstaand projecten hangt de kans van slagen van het Landschapspark mede af van ontwikkelingen rondom bedrijventerrein Bijsterhuizen. De te ontwikkelen groenzone, op de overgang van het bedrijventerrein en de noordrand van het gebied is een basisvoorwaarde voor het tot stand brengen van het Landschapspark. Dit om het groene karakter in het plangebied te waarborgen en de visuele verstoring van het beeld in het gebied tot een minimum te beperken. Daarnaast is dit groengebied, op de overgang van komgrond naar rivierduin van groot belang voor de ontwikkeling van flora en fauna in het gebied. Om Bijsterhuizen nog verder bouwrijp te maken worden mogelijk beplantingen en gebouwen verwijderd. Volgens de originele plannen zal een groot deel van de aanwezige bosjes verdwijnen. Daarnaast heeft de ontwikkeling van de infrastructurele aanpassingen die grenzen aan het gebied een belangrijke invloed. Aan de oostzijde, grenzend aan het plangebied, sluit de Woeziksestraat bijvoorbeeld aan op bedrijventerrein Zesweg en op de Nieuweweg / Graafseweg. Op deze plaats wordt op korte termijn een rotonde gerealiseerd. Momenteel is dit een belangrijke route tussen Bijsterhuizen en het gebied aan de Nieuweweg. Volgens de plannen van Bijsterhuizen ligt een doortrekking van de 30 e straat in het vooruitzicht. Deze straat doorsnijdt de groene geledingszone, maar door een juiste landschappelijke inpassing kan dit worden geminimaliseerd. De aanleg van deze weg betekent een belangrijke verkeerskundige ontlasting de Woeziksestraat, wat een gunstig effect kan hebben op de ontwikkeling van een langzaamverkeerroute over deze weg. In het kader van de grondexploitatie zal een ontsluitingsweg worden gerealiseerd op het kruispunt Woeziksestraat Schoenaker. Die gelegenheid zal tevens worden aangegrepen om een aantal verkeerstechnische verbeteringen aan te brengen op het kruispunt. Zo zal het project onder meer bestaan uit een wijziging van de opstelvakken, aanpassen verkeersregelinstallatie en de ontsluiting van Bijsterhuizen 5 e fase, inclusief aanpassing aan fietspad en watergang. De aanpassingen aan dit kruispunt en de ontsluiting van de 5 e fase Bijsterhuizen hebben invloed op de loop van de bij paragraaf 4.1 beschreven A-watergang. Het is daarom van belang om nauw bij de voorbereiding en uitvoering van deze plannen betrokken te worden. Zo kan een juiste ontwikkeling van de projecten ten behoeve van Bijsterhuizen een positieve uitwerking hebben op het gebied. Een aantal van deze projecten zijn al in ontwikkeling. Een goede samenwerking en gekend worden in deze projecten in belangrijk voor het behalen van de doelstellingen volgens het bestemmingsplan Woeziksestraat e.o. Ook als er buiten deze projecten nog andere ontwikkelingen grenzend aan het plangebied te verwachten zijn moet hier op een goede manier worden ingespeeld en moet worden bekeken of het e.e.a. elkaar hierin kan versterken waardoor er een meerwaarde te behalen is voor de regio.

19 19 5 Conclusie De omgeving van de Woeziksestraat is door zijn uiterlijke verschijning, het heden en het rijke verleden, een bijzonder stukje van Wijchen. Om deze bijzondere omgeving te handhaven en te voorkomen dat wordt opgeslokt door bedrijventerreinen is duidelijk beleid noodzakelijk. Met het gereedkomen van het bestemmingsplan Woeziksestraat e.o. is een belangrijke stap gezet in de bescherming van het gebied tegen de oprukkende verstedelijking en de nadelige invloeden van ontwikkelingen in de omgeving. Echter de in dit bestemmingsplan gestelde doelstellingen zullen niet zonder meer worden gehaald. Hiervoor is een actieplan noodzakelijk. Door het ontwikkelen van een Landschapspark met een daarbij behorende projectorganisatie kan er een breed draagvlak gecreëerd worden voor plannen in dit gebied. Één projectorganisatie met één overkoepelend projectplan moeten één overeenkomstig doel nastreven, nl. de realisatie van een Landschapspark; een gebied dat wegens natuurschoon, wetenschappelijke, historische en recreatieve waarde geconserveerd en ontwikkeld wordt. Een tijdige aansturing van plannen is daarbij belangrijk, omdat de uitwerking van deelprojecten een bepaalt tijdspad met zich meebrengt. Daarnaast dient het beschikbare bedrag (fonds) tijdig genoeg en op een goede manier te worden geoormerkt, zodat de financiële haalbaarheid van het Landschapspark gegarandeerd blijft. De realisatie van de bovenstaande projecten zal grotendeels plaatsvinden met de uit het fonds beschikbare middelen vanuit Bijsterhuizen. Op deze manier wordt een invulling gegeven aan deze verplichtingen afkomstig uit de exploitatie. Vooral de verkeerskundige en infrastructurele aanpassingen zullen met deze middelen worden gefinancierd. Communicatie met een brede vertegenwoordiging van gebruikers / participanten zorgt voor een breed draagvlak van de plannen. De gebruikers dienen een stem krijgen in de projectorganisatie van het Landschapspark. De Leefbaarheidgroep Woezik kan hier een belangrijke rol in spelen. Een gezamenlijke breed maatschappelijke inzet, met als belangrijk doel een Landschapspark voor Woezik als uniek groen visitekaartje van Wijchen. Verdeling financiële middelen (fig. 23) Bron: Hedwig van Baalen Project Aanpassing Woeziksestraat en overige infrastructurele en verkeerskundige aanpassingen Percentage van totaal 60% Opwaardering A-watergang 10% Landschappelijke beplantingen (gemeentelijk en/of particulier) 15% Recreatieve voorzieningen (op kleine schaal) 5% Voorbereiding projecten, inschakelen extern adviseurs e.d. 10%? (fig. 23) Bron: Hedwig van Baalen

20 20 6 Literatuuropgave - B. Berkers, V. Van der Giessen, B. Kolen, K. Koreman, H. Schmeink en M. Veer, Beeldenboek Recreatie, Zicht op inrichting en voorzieningen. In opdracht van ministerie van LNV, Dienst landelijk geibed en Staatsbosbeheer, uitgave van: Stichting Recreatie, Kennis- en Innovatiecentrum ( Druk: De Brink, Leiden, september DHV, redactie J. Van Haeren, Milieueffectrapport Bedrijventerrein Groot Bijsterhuizen, In opdracht van: Stuurgroep Groot Bijsterhuizen, december Dick Pouderoyen Architectuur, Welstandsnota Gemeente Wijchen, In opdracht van: Gemeente Wijchen, Vastgesteld door de raad op 24 juni E. Van Schadewijk, Woeziksestraat en omgeving, een studie naar de kenmerken van het gebied, In opdracht van: Gemeente Wijchen, april Gemeente Nijmegen, directie grondgebied, afd. Openbare Ruimte, Beheerplan Bijsterhuizen, In opdracht van: Gemeenschappelijke regeling Bijsterhuizen, januari Gemeente Wijchen, sector ROW, afd. CCT, Groenstructuurplan Wijchen, ontwerp, december K. Pieters, G. Wieland, Ecologische verbindingszone Heumen Horssen, Werk in utvoering!, Maart M&O bureau Guus Queisen vof, Landschapspark De Graven, Uitgave van: Stichting Landschapspark de Graven ( Oranjewoud, Herziening Landschapsbeleidsplan1990, In opdracht van: Gemeente Wijchen, oktober Oranjewoud, Landschapsbeleidsplan Wijchen, maart Pouderoyen Compagnons, Bestemmingsplan Woeziksestraat e.o., In opdracht van: Gemeente Wijchen, vastgesteld door de raad op 25 maart Royal Haskoning, Strategische Visie Wijchen 2025, conceptrapprtage, december Bestemmingsplan bedrijventerrein Groot Bijsterhuizen