25 jaar hiv-geneesmiddelen
|
|
- Alexander Bakker
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 25 jaar hiv-geneesmiddelen 25 years of drugs against HIV S. Simonian Samenvatting Opmerkelijk kort na de vaststelling van hiv als veroorzaker van aids (tussen ), werd zidovudine als eerste antiretrovirale geneesmiddel, geregistreerd in 1987, voor de behandeling van patiënten met hiv. Het duurde tot 1996 voordat hiv-geneesmiddelen met andere aangrijpingspunten in de hiv-replicatiecyclus geregistreerd werden, namelijk de proteaseremmers, waardoor krachtige combinatietherapie mogelijk werd. De ontwikkeling van de farmacotherapie van hiv gedurende de afgelopen 25 jaar heeft geresulteerd in het omzetten van de snel fatale hiv-infectie in een chronische infectie, maar zonder genezing voor de individuele patiënt en met nog steeds het risico op transmissie van het virus. De ontwikkeling van nieuwe antiretrovirale geneesmiddelen blijft noodzakelijk om de ontwikkeling van steeds nieuwe resistente hiv-mutanten het hoofd te bieden. Er zijn veel nieuwe ontwikkelingen voor nieuwe antiretrovirale geneesmiddelen gaande. Het is een uitdaging om voor de nieuw te ontwikkelen geneesmiddelen een verbeterd resistentieprofiel te combineren met een verbeterde werkzaamheid en verdraagbaarheid (met minder bijwerkingen) en toedieningsgemak voor de patiënt; dit zou ten goede komen aan de therapietrouw. Daarnaast blijven onderzoeken naar preventieve middelen, zoals microbiciden en hiv-vaccins, zonder tastbaar registratiewaardig resultaat voor deze middelen, nog steeds bestaan. Daarbij brengt het gebruik van antiretrovirale geneesmiddelen in microbiciden het risico met zich mee dat een bruikbare therapeutische inzet van dezelfde antiretrovirale geneesmiddelen bij die patiënten in geval van hiv-besmetting verloren gaat door de ontwikkeling van hiv-resistentie. (Tijdschr Infect 2011;6:162-8) Summary Remarkably soon (1987) after the recognition of HIV as the cause of AIDS ( ), Zidovudine was the first antiretroviral (ARV) drug to be registered for the treatment of HIV patients. Only from 1996 onwards, HIV drugs with a different action mechanism in the HIV replication cycle were registered: the protease inhibitors, opening up possibilities of active combination therapy. The development of the pharmacotherapy of HIV over the past 25 years led to the transition of HIV from fatal to chronic infection; albeit without cure for the individual patient and without elimination of the risk of transmission to others. Nevertheless, the development of new ARVs remains necessary to contain the problem of ever emerging resistant HIV mutants. The pipeline for new ARVs is reasonably full. It is Auteur: dhr. dr. S. Simonian, senior klinisch geneesmiddelen beoordelaar, College ter Beoordeling van geneesmiddelen. Correspondentie graag richten aan dhr. dr. S. Simonian (met pensioen sinds maart 2011). Eikenrodelaan 63, 1181 DG Amstelveen, adres: simonians01@gmail.com. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Trefwoorden: antiretroviraal, hiv-geneesmiddelen, hiv-infectie, microbiciden. Key words: antiretroviral, hiv-drugs, hiv-infection, microbicides. Ontvangen 18 januari 2011, geaccepteerd 21 juni
2 5 challenging to develop new ARVs combining an improved resistance profile with enhanced efficacy, safety (with less drug interactions) allowing improved dosing regimen and patient compliance. In contrast, studies on preventive agents such as microbicides and HIV vaccines remain without tangible results that would allow registration of such agents. In addition, the use of ARVs in microbicide formulations carries the risk of jeopardising the potential therapeutic use of the same ARVs in case of HIV infection, due to the emergence of HIV resistance. Inleiding Voordat een geneesmiddel toegelaten wordt tot de Europese markt moet het door toelatingsautoriteiten getoetst worden conform de wettelijke criteria; het geneesmiddel moet werkzaam en aantoonbaar veilig zijn. De toelatingsautoriteit in Nederland is het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Het vormt samen met de andere Europese toelatingsautoriteiten het Europees regulatoir netwerk. Het CBG is een uitvoerend orgaan met een zelfstandige bevoegdheid om op basis van de wettelijke criteria geneesmiddelen in het register in te schrijven, te weigeren of door te halen. Is een geneesmiddel te schadelijk of werkt het niet of minder dan een gevestigd geneesmiddel, dan wordt het geweigerd. Het CBG blijft verantwoordelijk voor de beoordeling en bewaking van geregistreerde producten gedurende de hele levenscyclus. 1 In 1987 werd het eerste antiretrovirale (ARV)- geneesmiddel, azidothymidine 3 -azido-3 -dioxythymidine (AZT) of zidovudine (ZDV), tegen hivinfectie geregistreerd in de Verenigde Staten (VS) en de Europese Unie. In Europa vond inschrijving plaats middels de Europese aanvraagprocedure, de zogenoemde Multi State Procedure (MSP), de voorganger van de sinds 1995 geldende Centrale Procedure (CP), die in tegenstelling tot MSP bindend is. ZDV is een nucleosideanalogon die behoort tot de klasse van reverse transcriptase inhibitors die de hiv-replicatie remmen. Voor alle ARV-producten is tegenwoordig de CP via de aanvraag in Londen bij de European Medicines Agency (EMA) de verplichte route tot registratie. Aanvragen dienen te voldoen aan de EMA-richtlijn Guideline on the clinical development of medicinal products for the treatment of HIV infection. 2 In dit overzichtsartikel wordt teruggeblikt op wat er tot nu toe bereikt is. Daarnaast wordt er vooruit gekeken naar nieuwe ontwikkelingen en uitdagingen, wetende dat het aantal mensen dat besmet raakt met hiv, tegenwoordig nog steeds hoog is. In het totaal waren er in miljoen hivgeïnfecteerden en werden er wereldwijd 2,6 miljoen nieuwe gevallen van hiv-geïnfecteerden gemeld. 3 Beschikbare antiretrovirale geneesmiddelen Op grond van bekende aangrijpingspunten in de hiv-replicatiecyclus is er een aantal klassen ARV-geneesmiddelen geregistreerd in Europa (Zie Tabel 1 op pagina 164). Vrij kort na de vaststelling van hiv als veroorzaker van aids (rondom ), werd ZDV (in 1987) geregistreerd voor de behandeling van patiënten met hiv. Dit is opmerkelijk aangezien het proces van ontwikkeling tot registratie van een nieuw geneesmiddel gewoonlijk circa 10 jaar duurt. 4 Dit werd gevolgd door uitbreiding van de indicatie als chemoprofylaxe bij hiv-positieve zwangere vrouwen (met een zwangerschapsduur vanaf 14 weken) voor de preventie van de maternale-foetale overdracht (verticale transmissie) van hiv en voor de primaire profylaxe-overdracht van een hiv-infectie bij pasgeborenen. Het is nog altijd het enige middel dat voor de indicatie verticale transmissieprofylaxe is geregistreerd. Hierna kwamen de nucleoside-reverse-transcriptaseremmers (NRTI s) didanosine (Videx, geregistreerd in 1993) en zalcitabine (Hivid, geregistreerd in 1994). Zalcitabine (ook DDC genoemd) is in onbruik geraakt en teruggetrokken in Europa in Het duurde tot 1996 voordat de eerste non-nucleosidetranscriptaseremmer (NNRTI) geregistreerd werd. Tot 1996 domineerde ZDV het ARV-arsenaal. De combinatie van N(t)RTI s gaf meer bestendigheid tegen ontwikkeling van hiv-resistentie en gaf 163
3 Tabel 1. Beschikbare antiretrovirale geneesmiddelen voor de behandeling van hiv-infectie met registratiejaar (enkelvoudig product). NRTI PI zidovudine (Retrovir) 1987 ritonavir (Norvir)* 1996 didanosine (Videx) 1993 saquinavir (Invirase) 1996 lamivudine (Epivir) 1996 indinavir (Crixivan) 1996 stavudine (Zerit) 1996 nelfinavir (Viracept) 1998 abacavir (Ziagen) 1999 amprenavir (Agenerase) 2000 emtricitabine (Emtriva ) 2003 lopinavir/ritonavir (Kaletra) 2001 NtRTI fosamprenavir (Telzir) 2004 tenofovirdisoproxil fumaraat (Viread) 2002 atazanavir (Reyataz) 2004 NNRTI tipranavir (Aptivus) 2005 nevirapine (Viramune) 1996 darunavir (Prezista) 2007 efavirenz (Stocrin/Sustiva) 1999 Entry inhibitors etravirine (Intelence) 2008 Fusieremmer Vaste combinatieproducten enfuvirtide (Fuzeon) 2003 Combivir (zidovudine + lamivudine) 1998 Coreceptorantagonist Trizivir (zidovudine + lamivudine+ abacavir) 2000 maraviroc (Celsentri) 2007 Kivexa (lamivudine+ abacavir) 2004 Integraseremmer Truvada (emtricitabine+ tenofovirdisoproxil) 2005 raltegravir (Isentress) 2008 Atripla (emtricitabine+ tenofovir + efavirenz) 2007 N(t)RTI= nucleoside reverse transcriptase inhibitor, NNRTI= non-nucleoside reverse transcriptase inhibitor, PI= protease inhibitor, * =ritonavir wort tegenwoordig in lage, niet-therapeutische doseringen als farmacokinetische booster of enhancer voor de optimalisering van de dosering van andere PI s gebruikt in Europa. een betere vertraging van de klinische ziekteprogressie. Deze vormen vandaag de dag nog steeds de kern van de standaard antiretrovirale therapie. Door de beschikbaarheid van ARV-geneesmiddelen met verschillende werkingsmechanismen, medio jaren 90 van de vorige eeuw, werd met de komst van de proteaseremmers ( protease inhibitors, PI), in het bijzonder ritonavir (RTV) in 1996, een nog sterkere en effectievere ARV-therapie, de zogenoemde highly active -ART (HAART) mogelijk gemaakt. Het tijdperk van een sterke verbetering van de prognose en overleving van patiënten met hiv werd ingeluid, zonder dat eradicatie van het virus werd bewerkstelligd. 5 Daarom moeten deze middelen, volgens de huidige stand van de wetenschap, in combinatie met antiretrovirale therapie (cart) worden gebruikt. Voor de meting en analyse van de klinische werkzaamheid ( efficacy ) van cart, kon na 1996 gevaren worden op de correlaten, daarvoor was er namelijk een blijvende daling van de virale load, doorgaans beneden de detectielimiet van de methoden (aanvankelijk <400 kopieën/ml, daarna <50 kopieën/ml) met de zeer gevoelige PCR-methode en stijging van het aantal CD4-lymfocyten in het perifere bloed (bij langdurige therapie kan normale waarde benaderd worden). Hiv-infectie kan tegenwoordig bij de meerderheid van de patiënten, tenzij het goed behandeld wordt, als relatief chronische infectie aangemerkt worden. De ontwikkeling van hiv-resistentie blijft echter een probleem. Met de komst van de krachtige lopinavir/ ritonavir-combinatie (Kaletra) in 2001, werd een mijlpaal bereikt met het sterk onderdrukken van resistentieontwikkeling, vanwege het feit dat het middel een hoge bestendigheid tegen resistentieontwikkeling (hoge genetic barrier ) toonde. Het werd daarmee gedurende meer dan 5 jaar de gouden standaard in een PI-bevattende combinatietherapie. Deze plaats wordt nu langzamerhand veroverd door darunavir met een nog iets hogere genetic barrier dan lopinavir/ritonavir. 164
4 5 Tabel 2. Experimentele antiretrovirale entiteiten (afgeleid van Therapeutische entiteiten NRTI apricitabine elvucitabine fosalvudine racivir (RCV) KP-1212 (en gerelateerde entiteiten) NNRTI rilpivirine (TMC278)** lersivirine (UK-453,061) Entry en Fusieremmers vicriviroc (VCV: CCR5 antagonist) AMD11070 (CXCR4 inhibitor) ibalizumab (monoklonaal anti-cd4 Ig) PRO 140 (monoklonaal anti-ccr5 Ig) Integraseremmer elvitegravir (EVG) Preventieve entiteiten tenofovir + emtricitabine (Truvada) oraal Microbiciden tenofovir (NRTI)- locale gel of oraal UC 781 (NNRTI) cyanovirin-n, CV-N eiwit (fusieremmer) BMS (entry inhibitor, anti-ccr5 en CXR4-virus) PRO 2000 of naftaleen 2-sulfonaat polymeer (antimicrobieel) BufferGel (BufferGel) of carbomer 974 of carbopol polymeer (voor handhaving van vaginale aciditeit) PMPA gel ((1R)-2-(6-amino-9H-purin-9-y... := GS-1275)) SPL 7013 of VivaGel (anti-hiv) hiv-vaccins VLP-vaccins Recombinant vectorvaccins/t-cel-vaccins DNA-vaccins Andere entiteiten valproïnezuur zou het vrijkomen van hiv uit rustende cellen bevorderen; hierdoor kan het hiv door ART worden uitgeschakeld. AMP (Ampligen) is biologische respons modulator bevirimat (hiv- maturation remmer) proleukin (IL-2), een immunomodulator, bevordert verhoging van CD4-celtelling * =Deze lijst is een momentopname en hoeft niet uitputtend te zijn, ** =[MAA in 2010], registratieaanvraag bij de EMA ingediend, Ig=immunoglobuline. Vergelijkbare ontwikkelingen ziet men in de NNRTIklasse. De eerste middelen uit deze klasse, nevirapine en efavirenz hebben een lage genetic barrier en zijn nu qua bestendigheid tegen resistentie ontwikkeling ingehaald door etravirine. Etravirine is echter uitsluitend geregistreerd (in 2008) voor ART-voorbehandelde patiënten. De komst van de entry inhibitors, zoals de fusieresmmer enfuvirtide in 2003, heeft de bestaande mogelijkheden van hiv-replicatieremming verder verruimd. Dit subcutaan injecteerbare middel heeft een toegevoegde waarde verworven in de standaard combinatie ART bij voorbehandelde patiënten. De komst van de nieuwe klasse van coreceptorantagonist, zoals maraviroc in 2007, met als eerste de hiv-ccr5- receptor op de CD4-cel als aangrijpingspunt (in plaats van een virusstructuur), is van toegevoegde waarde voor de geselecteerde groep eerder behandelde patiënten die aantoonbaar geïnfecteerd zijn met alleen CCR5-troop hiv-1 (dat wil zeggen zonder aantoonbare CXCR4- of duaal/gemengd troop virus). De meest recente aanwinst in het ARV-arsenaal is de klasse van integraseremmers zoals raltegravir voor gebruik in combinatie met ART bij voorbehandelde patiënten (2008). Recentelijk (2009) is dit uitgebreid met een indicatie voor gebruik bij ART-naïeve patiënten omdat het middel een lage genetic barrier heeft. Voor de behandelingsstrategieën van de verschillende hiv-geïnfecteerde patiëntengroepen, bijvoorbeeld ART-naïeve of voorbehandelde patiënten, zie Nederlandse en Europese richtlijnen. 6,7 De website van de EMA biedt ook volledige productinformatie ( Summary of Product Characteristics, SPC), gebaseerd op de beoordeling van cumulatieve wetenschappelijke gegevens over de oude en nieuwe hiv-geneesmiddelen. Voor hiv-behandelaren is deze 165
5 website zeer interessant, ook in verband met eventuele nieuwe data over indicaties, interacties en bijwerkingen. Vooral voor de nieuwste middelen is de SPC, welke de basis vormt voor de bijsluitertekst, gewoonlijk een zowel unieke als actuele informatiebron voor de geregistreerde geneesmiddelen. Zie bijvoorbeeld de actuele informatie over raltegravir. 8 Binnen iedere klasse van ARV-geneesmiddelen, in het bijzonder de NRTI s en NNRTI s, is een ontwikkeling merkbaar van geneesmiddelen met verbeterde verdraagbaarheid (minder bijwerkingen) en patiëntvriendelijke behandelingen (minder pillen, kindvriendelijke formuleringen) naast de verbeterde werkzaamheid en het hiv-resistentieprofiel. Bij de beoordeling van nieuwe ARV-geneesmiddelen wordt hier aandacht aan geschonken. Daarbij wordt de farmaceutische industrie aangemoedigd om bij de ontwikkeling van de geneesmiddelen daar rekening mee te houden. Ook met de beschikbare effectieve ART, treedt helaas bij sommige patiënten een terugval op door resistentieontwikkeling, na intensieve langdurige trouwe behandeling en uitputting van de beschikbare opties voor ARV-geneesmiddelen. De situatie wordt vervroegd door onvoldoende therapietrouw en/of door beperking van de beschikbare opties door bijwerkingen en geneesmiddeleninteracties. Tegenwoordig is promiscue gedrag een bron van zorg bij de verspreiding van hiv-infectie. Het aantal nieuwe infecties per jaar onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) in Nederland is nu hoger dan in het begin van de epidemie in de jaren 80 van de vorige eeuw. Vandaag de dag wordt geschat dat er tussen de en de mensen in Nederland niet weten dat ze zijn geïnfecteerd. Hoewel de incidentie van primaire hiv-resistentie in Nederland nog betrekkelijk laag is (<5% versus +10% in overige Europese landen en 5-26% in de Verenigde Staten), zijn deze gegevens bij elkaar verontrustend. 9,10,11 Daarom blijft, ondanks beschikbare effectieve cart, goede voorlichting aan patiënten geboden. Al met al blijft de ontwikkeling van nieuwe, krachtig therapeutisch werkzame ARV-geneesmiddelen noodzakelijk. Ook is de ontwikkeling van preventieve middelen van groot belang, in het bijzonder voor regio s waar de hiv-epidemie hoog is en voor individuen met verhoogd risicodragend seksueel gedrag. Nieuwe experimentele (nietgeregistreerde) middelen De ontwikkeling van nieuwe ARV-geneesmiddelen is in de diverse bekende en minder bekende klassen volop aan de gang (zie Tabel 2 op pagina 165). Nieuwe therapeutische antiretrovirale geneesmiddelen Opvallend in de groep entry-remmers is de ontwikkeling van monoklonale antilichamen als entryremmers zoals ibalizumab (gehumaniseerd monoklonaal IgG4-antilichaam gericht tegen CD4) en PRO140 (gehumaniseerd monoklonaal antilichaam gericht tegen CCR5). Wat de uiteindelijke doelgroep wordt, is nog niet bekend. Een uitdaging voor de nieuw te ontwikkelen geneesmiddelen, in het bijzonder NRTI s, NNRTI s en integrase inhibitoren is het combineren van een verbeterd resistentieprofiel met verbeterde klinische werkzaamheid en verdraagbaarheid (met minder geneesmiddeleninteracties) en toedieningsgemak voor de patiënt. Dit zal ten goede komen aan de therapietrouw. Van de in tabel 2 (zie Tabel 2 op pagina 165) vermeldde therapeutische ARV-geneesmiddelen, is de ontwikkelingsfase van het NNRTI-rilpivirine (RPV), het meest voortgeschreden (aanvraag is ingediend in 2010 bij de EMA). RPV zou minder hinderlijke bijwerkingen hebben ten opzichte van efavirenz en kan eenmaal daags worden gedoseerd. De doelgroep is ART- naïeve hiv-1-geïnfecteerde patiënten. Preventieve entiteiten Microbiciden. Men is jaren bezig geweest met de ontwikkeling van vaginale en rectale microbiciden dat wil zeggen middelen die bescherming bieden tegen hiv-transmissie tijdens de geslachtsgemeenschap hetzij met hetzij zonder condoom. 12 Recentelijk zijn ook bekende ARV-geneesmiddelen in ontwikkeling genomen voor lokale profylaxe (bijvoorbeeld vaginaal of oraal) tegen hiv-overdracht. 13 Het meest gunstige preventieve effect van een non- ARV-microbicide werd gerapporteerd voor PRO2000 (0,5%) vaginale gel. Voor de preventie van hiv bij vrouwen werd 30% effectiviteit in preventie van hiv geclaimed op grond van de HPTN 035-fase IIB 166
6 5 Aanwijzingen voor de praktijk 1. Raadpleeg altijd de officiële SPC voor de actuele informatie over de geregistreerde geneesmiddelen. 2. Het profylactische nut van het gebruik van ARV-geneesmiddelen in microbiciden is nog niet bewezen, daarom is goede informatie geboden. 3. Het gebruik van ARV-geneesmiddelen in microbiciden dient uiterst kritisch te worden beoordeeld. 4. Goede voorlichting aan patiënten is geboden om promiscue gedrag dat de verspreiding van hivinfectie bevordert, tegen te gaan. placebogecontroleerde studie in Afrika en de Verenigde Staten. Het verschil met placebo was echter niet statistisch significant. 14 Recentelijk zijn ook de resultaten bekend geworden van een dubbelblinde placebogecontroleerde fase IIB-studie (Caprisa 004-studie) met een tenofovir- (een ARV) bevattende gel bij seksueel actieve vrouwen in Zuid-Afrika. De gel werd 12 uur voor en 12 uur na de coïtus vaginaal ingebracht. Preventief effect was globaal 39% na 30 maanden, wel met een breed betrouwbaarheidsinterval. 15 In een andere recente placebogecontroleerde studie werd de combinatie tenofovir en emtricitabine (Truvada) oraal vergeleken bij hiv-seronegatieve homoseksuele mannen in Peru, Ecuador, Zuid-Afrika, Brazilië, Thailand en de Verenigde Staten. 16 Reductie in hivoverdracht werd bij 44% van de proefpersonen vastgesteld, maar de mate van therapietrouw liet veel te wensen over. Deze discutabele resultaten vormen voorlopig onvoldoende basis voor registratie van deze middelen; nader onderzoek is daarom noodzakelijk. Hiv-vaccins Verschillende typen vaccins zijn en worden onderzocht, maar tot op heden heeft het onderzoek niet geresulteerd in effectieve hiv-vaccins. 17 Slotbeschouwing De ontwikkeling van de farmacotherapie van hiv gedurende de afgelopen 25 jaar heeft geresulteerd in geneesmiddelen die de snel fatale hiv-infectie bedwongen en daarvan een chronische infectie maakten zonder genezing voor de individuele patiënt. De patiënt draagt namelijk nog steeds het risico van transmissie van de infectie met zich mee. Als gevolg daarvan moet de patiënt levenslang behandeld worden met ARV-geneesmiddelen en eventuele bijwerkingen (inclusief complicaties van comorbiditeit en geneesmiddeleninteracties) verdragen. De ontwikkeling van nieuwe ARV-geneesmiddelen blijft noodzakelijk om de verschijning van steeds nieuwe resistente hiv-mutanten het hoofd te bieden. De hiv-epidemie in Nederland en in de rest van de wereld blijft zorgwekkend ondanks de bemoedigende daling van de pandemie volgens de jaarlijkse rapportage van UNAIDS. Ten opzichte van 1999 werd in 2009 geschat dat er in het aantal nieuwe hivgeïnfecteerden een daling was van ongeveer 19%. Tegenover deze globale daling laten de statistieken een zorgwekkende stijging van de epidemie onder homoseksuele mannen in Nederland en in 22 andere Europese landen zien. 18 De ontwikkeling van nieuwe therapeutische ARVgeneesmiddelen is bemoedigend, hoewel de ontwikkeling van nieuwe integrase-remmers achter lijkt te blijven. De resultaten van het onderzoek naar preventieve middelen zoals microbiciden, blijven relatief mager. Tegenwoordig brengt het gebruik van ARV-geneesmiddelen in microbiciden het risico met zich mee dat een bruikbaar therapeutische inzet van dezelfde ARV-geneesmiddelen bij die patiënten in geval van hiv-besmetting, verloren gaat door de ontwikkeling van hiv-resistentie. Ten slotte stagneert de hiv-vaccinontwikkeling door het uitblijven van een tastbaar succes na meer dan 15 jaar hiv-vaccinonderzoek. Toch is onderzoek in 167
7 de basale wetenschap omtrent hiv-vaccins en verschillende combinaties van vaccins en toedieningstrategieën nog steeds gaande. 19 Referenties 1. CBG-MEB College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Te raadplegen op: (bekeken op 21 juni 2011). 2. Guideline on the clinical development of medicinal products for they treatment of HIV infection. London, 20 November Doc. Ref. EMEA/ CPMP/EWP/633/02. Revision 2. Te raadplegen op: (bekeken op 21 juni 2011). 3. UNAIDS. Te raadplegen op: global_report.html (bekeken op 21 juni 2011). 4. Gallo RC, en Montagnier L. The Discovery of HIV as the Cause of AIDS. N Engl J Med 2003;349: Palella FJ, Delaney KM, Moorman AC, Loveless MO, Fuhrer J, Satten GA, et al. Declining morbidity and mortality among patients with advanced human immunodeficiency immunodeficiency virus infection. N Engl J Med 1998;338: Nederlandse vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB). Te raadplegen op: (bekeken op 21 juni 2011). 7. EACS European Clinical Society. Te raadplegen op: europeanaidsclinicalsociety.org/index.php?option=com_content&view= article&id=59&itemid=41 (bekeken op 21 juni 2011). 8. European Medicines Agency. Te raadplegen op: Isentress (bekeken op 21 juni 2011). 9. Vercauteren J, Wensing AM, Van de Vijver DA, Albert J, Balotta C, Hamouda O, et al. SPREAD Programme. Transmission of Drug-Resistant HIV-1 Is Stabilizing in Europe. J Infect Dis 2009;200: Taiwo B. Understanding transmitted HIV resistance through the experience in the USA. Int J Infect Dis 2009;13: Hiv monitoring. Te raadplegen op: (bekeken op 21 juni 2011). 12. Cutler B en Justman J. Vaginal microbicides and the prevention of HIV transmission. Lancet Infect Dis 2008;8: Global Campaign for Microbicide. Te raadplegen op: (bekeken op 21 juni 2011). 14. Global Campaign for Microbicide. Te raadplegen op: (bekeken op 21 juni 2011). 15. Global Advocacy for HIV Prevention. Te raadplegen op: ht/a/getdocumentaction (bekeken op 21 juni 2011). 16. Grant RM, Lama JR, Anderson PL, McMahan V, Liu AY, Vargas L, et al. Preexposure Chemoprophylaxis for HIV Prevention in Men Who Have Sex with Men. N Engl J Med Dec 30;363: Epub 2010 Nov World Health Organisation. Te raadplegen op: research (bekeken op 21 juni 2011). 18. Hiv monitoring. Te raadplegen op: (bekeken op 21 juni 2011) Unaids. Te raadplegen op: unaids.org/globalreport/global_report.html (bekeken op 21 juni 2011). 19. IAVIREPORT. Te raadplegen op: REPORT-SEP- OCT-2010 (bekeken op 21 juni 2011). 168
Behandeling. bij HIV-infectie. Wat staat u te wachten? Welke medicijnen krijgt u? Hoe houdt u zo lang mogelijk een goede conditie?
Behandeling bij HIV-infectie Wat staat u te wachten? Welke medicijnen krijgt u? Hoe houdt u zo lang mogelijk een goede conditie? Colofon De inhoud van deze brochure is met de grootst mogelijke zorg samengesteld.
Nadere informatieChemoprofylaxe voor HIV. Charles Boucher
Chemoprofylaxe voor HIV Charles Boucher Elk jaar 2.5 millioen nieuwe infecties De epidemie is niet onder controle!!! Voor elke twee patienten die met therapie starten raken vijf nieuwe patienten besmet
Nadere informatieANTIRETROVIRALE THERAPIE de basis
ANTIRETROVIRALE THERAPIE de basis Cursus HIV/AIDS 2012 Eric Florence eflorence@itg.be Inleiding 1. Geschiedenis van HIV/AIDS 2. Levenscyclus van HIV 3. Natuurlijke evolutie van de ziekte 4. Algemene principes
Nadere informatieWij adviseren u dan ook om de indicatie HIV-1 patiënten die niet eerder behandeld zijn aan de vergoedingsstatus van darunavir toe te voegen.
Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Postbus 20350 2500 EJ s-gravenhage Uw brief van Uw kenmerk Datum 12 maart 2009 Farmatec/FZ-2919252 12 mei 2009 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatiehoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands
hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de
Nadere informatieHIV een kleine update. Marjolijn Pronk 16 januari 2018
HIV een kleine update Marjolijn Pronk 16 januari 2018 Hiv een kleine update HIV in Nederland Testen in de huisarts praktijk HIV en cart (combination antiretroviral therapy) De (nieuwe) HIV patient, wat
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 5 december 2005 Farmatec/P februari 2006
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 december 2005 Farmatec/P 2642282 6 februari 2006 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 10 januari 2012 Farma- 15 mei 2012
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 0350 500 EJ Den Haag Uw brief van Uw kenmerk Datum 10 januari 01 Farma- 15 mei 01 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer ZA/01057874 mw.
Nadere informatieMonitoringrapport 2011
4021 Monitoringrapport 2011 Human Immunodeficiency Virus (HIV) Infectie in Nederland Nederlandse samenvatting Monitoring van HIV in Nederland Elk jaar rondom 1 december, Wereld AIDS dag, publiceert de
Nadere informatieDe overdracht kan ook plaats vinden via sexueel contact (puberteit/sexueel misbruik) of via besmette naalden en spuiten bij druggebruik.
Medische aspecten bij Kinderaids 1. Inleiding : Bij kinderen gebeurt de overdracht van het virus (hiv) hoofdzakelijk via de moeder tijdens de zwangerschap, tijdens de bevalling of daarna door borstvoeding.
Nadere informatieMedicijnen. bij HIV-infectie. Informatie voor HIV-positieven en hun begeleiders/ hulpverleners
Medicijnen bij HIV-infectie Informatie voor HIV-positieven en hun begeleiders/ hulpverleners Colofon De inhoud van deze brochure is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Aan eventuele fouten kunnen
Nadere informatieNieuwe inzichten in AIDS-behandeling
Nieuwe inzichten in AIDS-behandeling Selwyn Lowe MD, PhD internist-infectioloog Afd Medische Microbiologie Afd. Interne Geneeskunde Maastricht University Medical Center (MUMC) Nieuwe inzichten? What about
Nadere informatieKlinische aspecten van hiv infectie. Eric Florence (eflorence@itg.be)
Klinische aspecten van hiv infectie Eric Florence (eflorence@itg.be) Overzicht Klinisch verloop van hiv infectie, Eerste bilan, Antivirale therapie, Opportunistische infecties in tijden van hiv-remmers.
Nadere informatieANTIRETROVIRALE THERAPIE
ANTIRETROVIRALE THERAPIE Filip Moerman Instituut voor Tropische Geneeskunde Cursus hiv en aids, de multi-disciplinaire aanpak Les 4 11 maart 2008 www.itg.be - rubriek Onderwijs & Training The rising from
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 7 maart 2007 Farmatec/P april 2007
Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 7 maart 2007 Farmatec/P 2755046 10 april 2007 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieMonitoringrapport 2012
Monitoringrapport 2012 Humaan 12 immuundeficiëntievirus 217 (HIV) infectie in 6Nederland Nederlandse samenvatting Monitoring van HIV in Nederland Elk jaar rond 1 december, Wereld AIDS dag, publiceert de
Nadere informatieHIV, behandeling en rol van de apotheker
HIV, behandeling en rol van de apotheker Utrechts Farmaca Overleg 5 april 2012 Quirine Fillekes Apotheker-onderzoeker UMC St Radboud Q.Fillekes@akf.umcn.nl Inhoud Bespreking geneesmiddelgroepen Nederlandse
Nadere informatieResistentie tegen medicijnen. bij HIV-therapie
Resistentie tegen medicijnen bij HIV-therapie Colofon De inhoud van deze brochure is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Aan eventuele fouten kunnen geen rechten worden ontleend. Bij gebruik van
Nadere informatieNederlandse samenvatting 1. Chapter Nederlandse samenvatting. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 1 http://hdl.handle.net/1765/112830 Chapter 10 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Nederlandse samenvatting 3 Nederlandse samenvatting
Nadere informatieHIV & hart- en vaatziekten
HIV & hart- en vaatziekten & Dr. Astrid ML Oude Lashof, internist-infectioloog Inhoud 1. Hiv-infectie opfrissen 2. Hiv behandeling 3. Hiv populatie in NL 4. Hiv dyslipidemie 5. Problemen hiv-behandeling
Nadere informatieSignalement hiv-remmende geneesmiddelen
Rapport Signalement hiv-remmende geneesmiddelen Op 30 mei 2011 uitgebracht aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Publicatienummer 300 Uitgave College voor zorgverzekeringen Postbus 320
Nadere informatieDe toekomst van HIV-behandeling: Van langwerkende medicatie tot genezing? ERIC FLORENCE ITG
De toekomst van HIV-behandeling: Van langwerkende medicatie tot genezing? ERIC FLORENCE ITG Overzicht Uitgebreide introductie Korte overzicht van: Klinisch verloop van HIV infectie Epidemiologie van hiv
Nadere informatieSectie Infectieziekten
Sectie Infectieziekten 1 December 2015 U kunt helpen de HIV / AIDS epidemie te beëindigen You can help to end the HIV / AIDS epidemic Sectie Infectieziekten Weet uw HIV status Know your HIV status by 2020
Nadere informatieAssortiment laboratorium apotheek
Abacavir Geen specifiek tijdstip 4GRN 2 ml 45 dagen Maandelijks Algemeen Dal afhankelijk van tijdstip Aceton Bij binnenkomst patient 4ROO / 4GRN / 1RMC 1 ml 1 dag Op aanvraag Algemeen Top 0 0,2 g/l Amikacine
Nadere informatieAan de minister voor Medische Zorg en Sport Postbus EJ 'S-GRAVENHAGE. Datum 28 augustus 2018 Betreft GVS-beoordeling Biktarvy
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister voor Medische Zorg en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Betreft GVS-beoordeling Biktarvy Geachte heer Bruins, In uw brief van 9 juli jl.
Nadere informatieBehandeling van gestoorde levertesten. Prof.Dr.H.Van Vlierberghe Dienst Maag-, Darm- en Leverziekten UZ Gent
Behandeling van gestoorde levertesten. Prof.Dr.H.Van Vlierberghe Dienst Maag-, Darm- en Leverziekten UZ Gent Behandeling van gestoorde levertesten = steeds de behandeling van de OORZAAK van deze gestoorde
Nadere informatie1. Na 20.30 uur kan je niet meer binnen
Praktische afspraken via dienst veiligheid 1. Na 20.30 uur kan je niet meer binnen Dus op tijd komen 2 Praktische afspraken via dienst veiligheid 2. Mocht je vroeger doorgaan Niet zo maar doorgaan Extra
Nadere informatiewww.aidsmap.com Hiv-remmers Nederlands Eerste uitgave 2010
www.aidsmap.com Hiv-remmers Nederlands Eerste uitgave 2010 Colofon en verantwoording Tekst: Michael Carter Eerste Nederlandstalige uitgave 2010 Overgenomen van de tiende Engelstalige uitgave 2009 Vertaling:
Nadere informatieHIV infectie anno 2004: epidemiologie en behandeling. Prof. Dr. E. Van Wijngaerden Infectieziekten -Aidsreferentiecentrum UZ-KULeuven
HIV infectie anno 2004: epidemiologie en behandeling Prof. Dr. E. Van Wijngaerden Infectieziekten -Aidsreferentiecentrum UZ-KULeuven 1 december 2004 Adults and children estimated to be living with HIV
Nadere informatie1 december 2004. HIV infectie anno 2004: epidemiologie en behandeling. Total: 39.4 (35.9 44.3) million
HIV infectie anno 2004: epidemiologie en behandeling Prof. Dr. E. Van Wijngaerden Infectieziekten -Aidsreferentiecentrum UZ-KULeuven 1 december 2004 Adults and children estimated to be living with HIV
Nadere informatieIs hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht
Is hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht Disclosures Gilead, Pfizer, ViiV Eliminatie van infectie: Incidentie
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/49830
Nadere informatieUniversity of Groningen. HIV infection and treatment: beyond viral control Sprenger, Herman
University of Groningen HIV infection and treatment: beyond viral control Sprenger, Herman IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
Nadere informatieDataverzameling en datakwaliteit. Karakteristieken van de geregistreerde populatie
Dataverzameling en datakwaliteit De controle op de verzameling en de kwaliteit van de gegevens is cruciaal voor de waarde van observationele gegevens die door de Stichting HIV Monitoring (SHM) verzameld
Nadere informatieHIV update 2014. HIV cyclus 13-01-14. overzicht eind 2012. Kees Brinkman patiëntendag 17 Januari 2014. HIV infectie snelheid van transmissie
HIV update 2014 Kees Brinkman patiëntendag 17 Januari 2014 Totaal volwassenen 18.707 OLVG 2.670 AMC-UvA 2.380 Erasmus MC 1.952 UMCU 1.309 St Elisabeth Zkh 880 MCH - Westeinde 805 UMCG 707 Slotervaart Zkh
Nadere informatieCOMBINATIETHERAPIE TEGEN HIV
COMBINATIETHERAPIE TEGEN HIV Patiënteninformatie Debbie van der Meijden Iman Padmos Tweede druk November 2007 Colofon Verantwoording Deze brochure is samengesteld door Debbie van der Meijden en Iman Padmos,
Nadere informatiewww.aidsmap.com Bijwerkingen Nederlands Eerste uitgave 2010
www.aidsmap.com Bijwerkingen Nederlands Eerste uitgave 2010 Colofon en verantwoording Tekst: Michael Carter Eerste Nederlandstalige uitgave 2010 Overgenomen van de tiende Engelstalige uitgave 2009 Vertaling:
Nadere informatieDatum 26 april 2017 Betreft GVS beoordeling tenofovir alafenamide (Vemlidy ) Onze referentie
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s GRAVENHAGE Zorginstituut Nederland Bedrijfsdiensten Automatisering Eekholt 4 1112
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 10 januari 2012 Farm- 12 april 2012
Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 050 500 EJ s Gravenhage Uw brief van Uw kenmerk Datum 10 januari 01 Farm- 1 april 01 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer ZA/0104940 M.
Nadere informatie5,4. Werkstuk door een scholier 2094 woorden 30 juni keer beoordeeld. Inhoudsopgave:
Werkstuk door een scholier 2094 woorden 30 juni 2003 5,4 28 keer beoordeeld Vak ANW Inhoudsopgave: - Procesverslag - Wat de hoofd- en deelvragen zijn - Inleiding - Beantwoording van hoofdvraag - Beantwoording
Nadere informatieAan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE 0540.2014096408 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen
Nadere informatieCOMBINATIETHERAPIE TEGEN HIV
COMBINATIETHERAPIE TEGEN HIV PATIËNTENINFORMATIE Starten met hiv-remmers Iman Padmos & Laura van Zonneveld Tweede geheel herziene uitgave Juli 2011 1 illustratie Sanne Thunnissen 17995 BI Combitherapie
Nadere informatieTien jaar highly active anti-retroviral therapy -ervaring in Nederland
Tien jaar highly active anti-retroviral therapy -ervaring in Nederland Ten years of experience with highly active anti-retroviral therapy in the Netherlands Auteur Trefwoorden Key words S.A. Danner HAART,
Nadere informatieAan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE. Datum 26 juni 2017 Betreft Herbeoordeling dolutegravir (Tivicay )
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE instituut Nederland Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl
Nadere informatieRisico minimalisatie materiaal betreffende tenofovirdisoproxil voor voorschrijvers - Brochure controle nierfunctie bij behandeling van volwassenen
Risico minimalisatie materiaal betreffende voor voorschrijvers - Brochure controle nierfunctie bij behandeling van volwassenen De risico minimalisatie materialen voor zijn beoordeeld door het College ter
Nadere informatieImmunologische aspecten van hiv-infectie
Immunologische aspecten van hiv-infectie Hiv en aids, de multidisciplinaire aanpak ITG Antwerpen woensdag 19 april 2017 Patrick Lacor Interne geneeskunde-infectiologie Aids-referentiecentrum UZ Brussel
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 10 oktober 2008 ---- 1 december 2008
Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s-gravenhage Uw brief van Uw kenmerk Datum 10 oktober 2008 ---- 1 december 2008 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer PAK/28112800
Nadere informatieCasus 1 Een 33-jarige man, homosexueel, bezoekt u omdat hij een HIVantistoffen test wenst. Zes jaar geleden (1999) heeft hij frequente sexuele
Een 33-jarige man, homosexueel, bezoekt u omdat hij een HIVantistoffen test wenst. Zes jaar geleden (1999) heeft hij frequente sexuele contacten in San Francisco, US, gehad. De test blijkt positief. Hij
Nadere informatieDr. Steven Callens Dienst Algemeen Inwendige Geneeskunde, Infectieziekten en Psychosomatiek Universitair Ziekenhuis Gent
HIV Dr. Steven Callens Dienst Algemeen Inwendige Geneeskunde, Infectieziekten en Psychosomatiek Universitair Ziekenhuis Gent 1 HIV Hepatitis C (&B) - TB HIV TB HCV HBV 2 HIV 3 4 5 Evolutie van HIV epidemie
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Het immuun systeem Het immuun systeem is erg complex en vele celtypes dragen bij aan de bescherming tegen virussen en bacteriën. Voor het begrip van dit proefschrift zijn vooral de T cellen van belang.
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 5 november 2007 Farmatec/FZ-2811053 20 december 2007
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 november 2007 Farmatec/FZ-2811053 20 december 2007 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieInformatieblad TDM protocol etravirine
1. Beschreven relaties tussen spiegel en antiviraal effect Etravirine (TMC125) is een non-nucleoside RT remmer die nog werkzaam kan zijn als er door gebruik van nevirapine en/of efavirenz al enige mate
Nadere informatieHandleiding. Investigational Medicinal Product Dossier (IMPD)
Handleiding Investigational Medicinal Product Dossier (IMPD) Inhoudsopgave Afkortingen... - 3 - Wat is het IMPD?... - 4 - Beslisschema inhoud IMPD... - 5 - Beschrijving inhoud IMPD... - 6 - Overzicht hoofdstukken
Nadere informatieRISICO MINIMALISATIE MATERIAAL BETREFFENDE TENOFOVIRDISOPROXIL-BEVATTENDE PRODUCTEN VOOR VOORSCHRIJVERS.
RISICO MINIMALISATIE MATERIAAL BETREFFENDE TENOFOVIRDISOPROXIL-BEVATTENDE PRODUCTEN VOOR VOORSCHRIJVERS. Brochure controle nierfunctie bij behandeling van volwassenen met HIV De risico minimalisatie materialen
Nadere informatieHiv-behandeling bij kinderen
Hiv-behandeling bij kinderen 6 Treatment of pediatric HIV infection Dr. S. Cohen 1, dr. H.J. Scherpbier 2 Samenvatting Sinds 1996 is het dankzij combinatie antiretrovirale therapie (cart) niet alleen mogelijk
Nadere informatieINFORMATIE VOOR PATIËNTEN OVERSTAPPEN VAN TRUVADA MET PROTEASEREMMER EN BOOSTER NAAR GENVOYA
INFORMATIE VOOR PATIËNTEN OVERSTAPPEN VAN TRUVADA MET PROTEASEREMMER EN BOOSTER NAAR GENVOYA WOORD VOORAF U ontvangt deze brochure omdat uw arts u Genvoya heeft voorgeschreven. En omdat u overstapt van
Nadere informatieen leeftijdsgerelateerde en andere niet HIV-gerelateerde ziekten zullen de behandeling van HIV compliceren. Bovendien kunnen
6 Inleiding De HIV epidemie onder met name homoseksuele mannen is niet onder controle (Bezemer 2007, ingediend voor publicatie). Weliswaar heeft de in 1996 geïntroduceerde, grootschalige antiretrovirale
Nadere informatieInleiding. Lange termijnsverwikkelingen van HIV-infectie en therapie. Dr. Paul De Munter Dienst Algemene Interne - UZ Leuven
Lange termijnsverwikkelingen van HIV-infectie en therapie Dr. Paul De Munter Dienst Algemene Interne - UZ Leuven Inleiding Chrnische infectie met HIV Prgressieve immuundeficiëntie Chrnische inflammatie
Nadere informatieMonitoringrapport. Humaan immuundeficiëntievirus (HIV) infectie in Nederland. Nederlandse samenvatting
2 1 Monitoringrapport 4 02014 Humaan immuundeficiëntievirus (HIV) infectie in Nederland Nederlandse samenvatting HIV in Nederland: een overzicht In Nederland geregistreerde HIV-patiënten per medio 2014:
Nadere informatieDe sterke werkzaamheid van een combinatie van
FARMACO- HIV bij kinderen De eerste klap is een daalder waard De meeste HIV-infecties bij kinderen worden veroorzaakt door perinatale transmissie van moeder naar kind. De combinatietherapie heeft ook de
Nadere informatiewat kunnen we leren van andere specialismen?? Kees Brinkman Amsterdam
nationale hepatitisdag 16 September 2014 behandeling en monitoring wat kunnen we leren van andere specialismen?? Kees Brinkman Amsterdam monitoring in Nederland waarom??? maatschappelijke relevantie: prevalentie
Nadere informatie6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april 2007 6,9 19 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud 1. Wat is AIDS? 2. Wat is HIV? 3. Hoe werkt het ziekteverloop van AIDS? 4. Wat doet het immuunsysteem
Nadere informatieBIJLAGE. Wetenschappelijke aspecten
BIJLAGE Wetenschappelijke aspecten 3 BIJLAGE Wetenschappelijke aspecten A) INLEIDING Sparfloxacine is een antibioticum van de chinolonengroep dat is geïndiceerd voor de behandeling van: - in gemeenschapsverband
Nadere informatieInformatieblad TDM protocol saquinavir
1. Beschreven relaties tussen spiegel en antiviraal effect Unboosted saquinavir (dwz: zonder ritonavir): er zijn een aantal onderzoeken beschreven die een positieve relatie hebben gevonden tussen de saquinavir
Nadere informatieBeleid bij de geboorte van een baby van een HIV-positieve moeder Prof. dr. Koenraad Smets Update januari 2017
Beleid bij de geboorte van een baby van een HIV-positieve moeder Prof. dr. Koenraad Smets Update januari 2017 1. Post exposure prophylaxis Start therapie zo snel mogelijk na de geboorte, zeker binnen de
Nadere informatieJe kunt Aids bij iemand aantonen door middel van een Aids-test. Men kan kijken of het lichaam antistoffen
Praktische-opdracht door een scholier 1883 woorden 28 juni 2001 6,8 123 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Opzet Het probleem dat ik ga beschrijven is één van de grootste problemen in de wereld. Misschien
Nadere informatieSTANDPUNTEN ANAKINRA (VOORLOPIGE BEHANDELRICHTLIJN) Oktober 2002
NVR map Anakinra 12-03-2003 09:36 Pagina 1 STANDPUNTEN ANAKINRA (VOORLOPIGE BEHANDELRICHTLIJN) Oktober 2002 NVR map Anakinra 12-03-2003 09:36 Pagina 2 De door de gepubliceerde richtlijnen en standpunten
Nadere informatieDe Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior
De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:
Nadere informatieFictieve casus. Risico inschatting SOA en welke therapie is aangewezen. Risico op een SOA afhankelijk van. Welke SOA/infecties
Risico inschatting SOA en welke therapie is aangewezen Quirijn de Mast Internist infectioloog Fictieve casus Vrouw 26 jaar Na het uitgaan verkracht (vaginaal) door onbekende Nederlandse man Geen condoom
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Viramune 200 mg tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Een tablet bevat 200 mg nevirapine (watervrij). Hulpstof:
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 11 januari 2008 Farmatec/FZ-2825521 5 februari 2008
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 11 januari 2008 Farmatec/FZ-2825521 5 februari 2008 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieHepatitis C, een update. Vincent Rijckborst, Maag-Darm-Leverarts Milan J. Sonneveld, AIOS Maag-Darm-Leverziekten
Hepatitis C, een update Vincent Rijckborst, Maag-Darm-Leverarts Milan J. Sonneveld, AIOS Maag-Darm-Leverziekten Disclosures spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieAan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG. Datum 2 september 2014 Uitbreiding nadere voorwaarden Stribild
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH
Nadere informatieInformatieblad TDM-protocol nucleoside reverse transcriptase inhibitoren (NRTIs)
1. Beschreven relaties tussen spiegel en antiviraal effect Alle nucleoside reverse zijn prodrugs. Deze middelen dienen intracellulair te worden gefosforyleerd tot achtereenvolgens een mono-, di- en trifosfaat.
Nadere informatieWerkstuk Maatschappijleer Aids
Werkstuk Maatschappijleer Aids Werkstuk door een scholier 1699 woorden 21 oktober 2004 6,4 81 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Ik hou mijn werkstuk over aids. Aids is een afkorting voor van
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Neurological manifestations of HIV-1 infection Enting, R.H. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Neurological manifestations of HIV-1 infection Enting, R.H. Link to publication Citation for published version (APA): Enting, R. H. (2000). Neurological manifestations
Nadere informatieBreda, 25 juni 2018 Ref.: PHNL/HIV/0618/0006
Breda, 25 juni 2018 Ref.: PHNL/HIV/0618/0006 Belangrijke risico-informatie: Verhoogd risico op falen van de behandeling en verhoogd risico op transmissie van de hiv-infectie van moeder op kind door lage
Nadere informatieHIV Drug Resistance among Adults and Children
HIV Drug Resistance among Adults and Children in sub-saharan Africa One of the biggest medical accomplishments of the beginning of this century has been the expanded access to life-saving antiretroviral
Nadere informatieAssortiment laboratorium apotheek
Geneesmiddel Afname Afnamemateriaal* Min. bloed BepalingsFreq Abacavir Abiraterone Aceton. Afname op ijs! Op aanvraag DV 4ROO / 5GRN 1 ml Endogeen bij diabetici: 0,005 Chronisch alcoholisme: 0,04 Diabetische
Nadere informatieBELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE
BELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE Belangrijke veiligheidsinformatie voor voorschrijvers voor emtricitabine/tenofovirdisoproxil 200 mg/245 mg filmomhulde tabletten als profylaxe vóór blootstelling (PrEP)
Nadere informatieControlling the HIV epidemic in the Netherlands. Ard van Sighem Stichting HIV Monitoring WEON, Nijmegen, 11 juni 2010
Controlling the HIV epidemic in the Netherlands Ard van Sighem Stichting HIV Monitoring WEON, Nijmegen, 11 juni 21 Inleiding Verschillende Westerse landen hebben te maken met een stijging in risicovol
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatieHIV Monitoring Report
Humaan immunodeficiëntievirus (hiv) infectie in Nederland HIV Monitoring Report 2018 Samenvatting en aanbevelingen Het HIV Monitoring Report 2018 is nu beschikbaar via www.hiv-monitoring.nl Wat doet Stichting
Nadere informatieHEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP. Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014
HEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014 INTRODUCTIE HBV = dsdna virus, hoge viremie, zeer infectieus (50-100x infectieuzer dan HIV) Transmissie door contact met
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL CELSENTRI 150 mg filmomhulde tabletten. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke filmomhulde tablet bevat 150 mg
Nadere informatieInformatieblad TDM protocol darunavir
1. Beschreven relaties tussen spiegel en antiviraal effect De EC 50 waarde voor in vitro activiteit van darunavir varieert van 1,2 tot 8,5 nm wat overeenkomt met 0,7 tot 5,0 ng/ml. In de aanwezigheid van
Nadere informatieMaak PrEP toegankelijk in Nederland
Maak PrEP toegankelijk in Nederland Een standpunt van Aids Fonds en Soa Aids Nederland. Aids Fonds - Soa Aids Nederland Contactpersoon Cor Blom Keizersgracht 392 Datum 3 oktober 2014 1016 GB Amsterdam
Nadere informatieOntwikkelingen en behandelmogelijkheden bij de patiënt met oesofagus- of maagcarcinoom. 17-9-2015 dr. Marije Slingerland, internist-oncoloog
Ontwikkelingen en behandelmogelijkheden bij de patiënt met oesofagus- of maagcarcinoom 17-9-2015 dr. Marije Slingerland, internist-oncoloog Doelgerichte therapie bij het lokaal gevorderd en gemetastaseerd
Nadere informatiePEP en PrEP. Heidi Ammerlaan, internist-infectioloog
PEP en PrEP Heidi Ammerlaan, internist-infectioloog HIV Undetectable consensus Statement U = U People living with HIV on ART with an undetectable viral load in their blood have a negligible risk of sexual
Nadere informatieHIV Monitoring Report
Humaan immuundeficiëntievirus (hiv) infectie in Nederland 2017 Samenvatting en aanbevelingen HIV Monitoring Report Het HIV Monitoring Report 2017 is nu beschikbaar via www.hiv-monitoring.nl Wat doet Stichting
Nadere informatieWat doet hiv in het lichaam en wat doet de behandeling?
Wat doet hiv in het lichaam en wat doet de behandeling? Patrick Lacor Aidsreferentiecentrum UZ Brussel Cursus hiv en aids, de multi-disciplinaire aanpak www.itg.be rubriek Les 3 4 maart 20 rubriek Onderwijs
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Viramune 200 mg tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Een tablet bevat 200 mg nevirapine (watervrij). Hulpstof
Nadere informatieWat zijn biosimilars?
Wat zijn biosimilars? Leon van Aerts Workshop biosimilars Collegedag 2015 Onderscheid chemische en biologische geneesmiddelen Aspirin MW: 0.2 kda IgG ~1300AA, MW: ~150 kda IFN alfa 165AA, MW: 19 kda Leon
Nadere informatieAids: van een dodelijke epidemie naar een chronische ziekte
11 Aids: van een dodelijke epidemie naar een chronische ziekte Valérie Kokoszka RMN Editions In 2016 viert pharma.be, de Algemene Vereniging van de Geneesmiddelenindustrie, haar 50ste verjaardag. Naar
Nadere informatieAmsterdam, Aanpassing maart 2019 (oorspronkelijke versie 2013) Adrie Heijnen Rob Hermanussen
Huisarts Advies Groep Seksuele Gezondheid Keizersgracht 392 1016 GB Amsterdam 020 6262669 sekshag@nhg.org De sekshag wordt mede mogelijk gemaakt door Soa Aids Nederland en het Nederlands Huisartsen Genootschap
Nadere informatieBelangrijke aandachtspunten
1.8.2 armm Rev.nr. 1711 Pag. 1 van Risicominimalisatiemateriaal voor voorschrijvers Brochure controle nierfunctie bij behandeling van volwassenen met chronische hepatitis B De risico minimalisatie materialen
Nadere informatieSamenvatting. Chapter12
Samenvatting Chapter12 Coinfectie met Mycobacterium Tuberculose tijdens HIV-infectie is een groot probleem in de derde wereld, daar dit leidt tot een grotere sterfte. (hoofdstuk I) In de studies beschreven
Nadere informatieTherapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen
Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen In de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) staat: Het is verboden wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk
Nadere informatie