NVFG- VISIEDOCUMENT

Transcriptie

1 NVFG- VISIEDOCUMENT Inleiding Een professionele vereniging heeft een beleid nodig dat gebaseerd is op een visie, die eenduidig is en breed wordt gedragen. Van belang hierbij is dat er duidelijkheid bestaat over: waar staat de NVFG voor, waar wil de vereniging over 5 tot 7 jaar staan en op welke wijze wordt dat bereikt. De visie geeft richting aan het beleid van de vereniging in de snelveranderende wereld van de gezondheidszorg, zodat de leden op een actieve wijze ondersteund worden bij het leveren van adequate zorg aan de toenemende groep ouderen. Historie In oktober 1975 is de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in Verpleeghuizen (NVFV) opgericht. Deze vereniging heeft in de eerste jaren van haar bestaan aandacht besteed aan de positie van de fysiotherapeutische hulpverlening in verpleeghuizen. Het verder profileren van deze vorm van fysiotherapeutische hulpverlening werd mogelijk gemaakt door het opstellen van de Nota Verpleeghuisfysiotherapie in perspectief (KNGF & NVFG, 1994) en het realiseren van een tweejarige, postacademiale scholing. In 1981 werd de NVFV toegelaten als beroepsinhoudelijke lidvereniging van het KNGF. Als beroepsinhoudelijke vereniging is de NVFV in het krachtenspel van ontwikkelingen in de gezondheidszorg genoodzaakt geweest om zich voortdurend te bezinnen op haar plaats en functie in de gezondheidszorg voor ouderen. Als gevolg daarvan was het toenmalige bestuur de mening toegedaan, en met haar de Algemene Ledenvergadering, dat de verenigingsdoelstelling zich niet alleen dient te beperken tot de in verpleeghuizen verblijvende ouderen, maar zich zal moeten verbreden naar de geriatrische cliënt in het algemeen. Ook fysiotherapeuten werkzaam in de eerstelijns gezondheidszorg werden tenslotte in toenemende mate geconfronteerd met oudere cliënten. Het lag dan ook voor de hand een beroepsvereniging voor fysiotherapeuten in het leven te roepen die zich beleidsmatig en vakinhoudelijk ging richten op zowel de doelgroep ouderen in de thuissituatie als op intramuraal verblijvende ouderen. Met ingang van februari 1990 is de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in Verpleeghuizen dan ook onder de naam Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Geriatrie (NVFG) haar activiteiten gaan voortzetten. Sindsdien biedt de vereniging beroepsinhoudelijk onderdak aan alle fysiotherapeuten werkzaam in de gezondheidszorg voor ouderen. Er bestaan op dit moment twee door de NVFG erkende opleidingen Fysiotherapie in de Geriatrie, die opleiden tot geriatriefysiotherapeut. Inmiddels zijn er ongeveer 100 geriatriefysiotherapeuten geregistreerd in het Register geriatriefysiotherapeut, een deelregister van het Centraal Kwaliteitsregister (CKR) van het KNGF. Context De fysiotherapie in de geriatrie is bezig zich een eigen plaats te verwerven binnen de gezondheidszorg voor ouderen en binnen de geriatrie. Uit de Beroepsmonitor Fysiotherapie, editie 2003, blijkt dat ruim één op de 10 ondervraagde fysiotherapeuten plannen heeft om zich in de komende jaren te verbijzonderen, waarbij door ongeveer een tiende deel voor de opleiding tot geriatriefysiotherapeut gekozen wordt. Geriatriefysiotherapie staat dus in de belangstelling en dat is gezien de demografische ontwikkelingen - toenemende vergrijzing ook goed verklaarbaar. De door het kabinet ingevoerde modernisering (VWS, 2001) van de ouderenzorg speelt in op de maatschappelijke ontwikkeling (bijvoorbeeld het scheiden van wonen en zorg, veranderingen in de AWBZ en het loslaten van het vergunningenstelsel aan instellingen voor ouderenzorg), dat ouderen zich steeds mondiger opstellen en uitdrukkelijk zelf vorm en inhoud willen geven aan hun leven en daar ook zelf op aanspreekbaar willen zijn. Het doel van de ouderen(gezondheids)zorg is een Visiedocument NVFG, oktober 2004 Pagina 1 van 7

2 netwerk te scheppen, in stand te houden en / of aan te passen, waarin ouderen een zelfstandig leven kunnen leiden, zoals ze zelf wensen met steun op die terreinen en op die plek, waar dat nodig is (VWS, 2002). De zorgverlening als zodanig verandert: van opname in een instituut waar men verzorgd wordt naar meer zelfstandigheid, meer (thuis)wonen en zorg aan huis in plaats van verzorgen. Ook wil de overheid dat er meer zelfmanagement in de zorg ontstaat: in het verleden werd er bij ziekte voor de cliënt gezorgd, nu krijgt de cliënt de instrumenten zelf in handen, zodat de cliënt die zorg kan kiezen die bij hem past. Daarnaast nodigen ontwikkelingen binnen de organisatie van de gezondheidszorg, zoals de directe toegankelijkheid fysiotherapie, de veranderingen in het verzekeringspakket en het persoonsgebonden budget en ontwikkelingen in het onderwijs, waaronder de BaMa-structuur, het bestuur uit om zich te bezinnen op de toekomst. Gezien deze ontwikkelingen is het voor de beroepsgroep van belang om transparant te maken welke bijdrage de geriatrie fysiotherapeut kan bieden in de zorgketen die specifiek gericht is op ouderen. De gezondheidszorg voor ouderen beschikt over eigen zorgnetwerken en zorgketens op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Het komt de kwaliteit van zorg ten goede als de geriatriefysiotherapeut hier een plaats in heeft en er deel van uitmaakt. Voor ieder mens is bewegen van essentieel belang voor de gezondheid en het welbevinden. De fysiotherapeut is bij uitstek de deskundige op het gebied van het dagelijks bewegen. Hij zal zowel bij reeds bestaande problemen van het bewegen als bij de preventie van dreigende problemen ingeschakeld worden. Bij de ouder wordende mens hebben problemen bij het bewegen een grote invloed op het functioneren in het dagelijks leven. Bij deze doelgroep speelt de geriatriefysiotherapeut een belangrijke rol. Hij zal zich met name richten op het dagelijks bewegen van de cliënt in zijn leefomgeving en er naar streven de zelfredzaamheid te behouden of te vergroten. Deze zelfredzaamheid is van groot belang om in de samenleving te participeren en om de kwaliteit van leven op een zo hoog mogelijk peil te houden. Visiedocument NVFG, oktober 2004 Pagina 2 van 7

3 VISIE Profiel Huidige situatie: De geriatriefysiotherapeut werkt momenteel voornamelijk intramuraal en richt zich met name op de behandeling en begeleiding van (oudere) cliënten en op advisering van het zorgsysteem (het geheel van de bij de individuele zorgverlening aan een cliënt betrokken hulpverleners en mantelzorgers). Het preventieve aspect van de zorgverlening is tot nu toe onderbelicht gebleven, terwijl juist ouderen kwetsbaar zijn in hun activiteitenpatroon van het dagelijks leven. Ook is het voor deze doelgroep van de geriatriefysiotherapeut moeilijk om in de huidige snelle wereld de juiste weg binnen het zorgcircuit te vinden. In een adviserende rol kan de geriatriefysiotherapeut hierin een belangrijke rol spelen. In het nieuwe in 2004 uitgebrachte functieprofiel voor de fysiotherapeut in de geriatrie staat de doelgroep als volgt beschreven: De fysiotherapie in de geriatrie richt zich op het dagelijks bewegen van kwetsbare ouderen en op cliënten met een hoge biologische leeftijd alsmede complexe gezondheidsproblematiek en / of gezondheidsproblematiek met een atypische en vaak onduidelijke presentatie. Kwetsbare ouderen zijn ouderen die door diverse factoren uit balans dreigen te raken of geraakt zijn ten aanzien van hun zelfredzaamheid, maatschappelijke vaardigheden en communicatieve zelfsturing / autonomie. Het gevolg is een neerwaartse spiraal van toenemend verlies in functioneren en verdergaande verstoring van de balans tussen draagkracht en draaglast. Er is sprake van steeds grotere zelfzorgtekorten, een toenemende vraag om hulp en de fysiotherapeutische zorg verplaatst zich naar het omgaan met, behandelen van en adviseren bij deze toenemende afhankelijkheid. Toekomstbeeld: De geriatriefysiotherapeut heeft een duidelijke positie binnen de gezondheidszorg voor de in de doelgroep genoemde cliënten (kwetsbare ouderen, cliënten met een hoge biologische leeftijd alsmede complexe gezondheidsproblematiek en / of gezondheidsproblematiek met een atypische en vaak onduidelijke presentatie). Hij wordt gezien als deskundige op het gebied van het dagelijks bewegen van deze doelgroep en kan op dit gebied ook de zorg tussen de verschillende zorgverleners coördineren. Daartoe zijn de producten die de geriatriefysiotherapeut kan leveren duidelijk omschreven. De geriatriefysiotherapeut is zowel werkzaam in de gehele keten van de gezondheidszorg. Zijn deskundigheid bevindt zich op het gebied van preventie en bewustwording, advisering / consultatie en behandeling. - preventie en bewustwording De preventie van klachten van het bewegingsapparaat staat de laatste jaren steeds meer in de belangstelling. Ook op hogere leeftijd is het van belang om op de hoogte te zijn van de risico s die men kan lopen op het gebied van het dagelijks bewegen. Met zijn specifieke deskundigheid is de geriatriefysiotherapeut is staat vroegtijdig een neerwaartse spiraal in bewegingsbeperkingen te onderkennen en voorkomen. Tevens kan de geriatriefysiotherapeut algemene preventie- en bewegingsprogramma s vertalen naar de specifieke wensen van de doelgroep. Cliënten, die tot de doelgroep behoren, kunnen in de toekomst direct bij de geriatriefysiotherapeut terecht voor voorlichting op het preventieve vlak. Een eenmalig advies, maar ook aan doorverwijzing naar een preventieprogramma behoren tot de mogelijkheden. Zo zijn er valpreventie-programma s en fitnessprogramma s speciaal voor ouderen door speciaal daarvoor opgeleide professionals. Dit aspect van de dienstverlening door de geriatriefysiotherapeut kan een plaats krijgen in het mogelijk op te richten consultatiebureau voor ouderen, waar informatie voor deze specifieke doelgroep op het gebied van gezondheid en gezondheidszorg beschikbaar is. - advisering / consultatie Bij advisering / consultatie gaat het om verschillende doelgroepen. Enerzijds kan een cliënt en/of zijn mantelzorgers met bepaalde klachten een advies vragen aan de geriatriefysiotherapeut, anderzijds kunnen collega-hulpverleners de geriatriefysiotherapeut Visiedocument NVFG, oktober 2004 Pagina 3 van 7

4 consulteren. Te denken valt aan verpleeghuisartsen, huisartsen, (klinisch)geriaters, collega fysiotherapeuten, verzorgenden zowel intra- als extramuraal, (wijk)verpleegkundigen. Advies kan onder andere gevraagd worden op het gebied van de diagnostiek, de prognose, de behandeling en de mogelijkheden bij ontslag, maar ook met betrekking tot transferinstructies en hulpmiddelen. - behandeling Bij de behandeling van ouderen, passend binnen de doelgroep, richt de geriatriefysiotherapeut zich onder andere op: - het behouden of vergroten van de zelfredzaamheid en kwaliteit van leven van de cliënt, zodat deze zo lang mogelijk zelfstandig kan blijven wonen of functioneren; - de wensen en behoeften van de cliënt, waarbij hij de behandelbare grootheden haalt uit de, vaak complexe, zorgvraag; - het stellen van prioriteiten binnen de complexiteit van de zorgvraag en de manifestatie van de aandoeningen; - afstemming van de zorg met andere disciplines. - het koppelen van het bewegen aan de kwaliteit van leven. Binnen de fysiotherapie in de geriatrie is het van belang om de behandeling te koppelen aan en binnen de behandeling rekening te houden met activiteiten en sociale rollen, die zinvol zijn voor de cliënt. Hierin zal de geriatriefysiotherapeut de oudere cliënt en zijn systeem regelmatig moeten ondersteunen. Niet alle oudere cliënten moeten noodzakelijk door de geriatriefysiotherapeut behandeld worden. In onderstaand schema is aangegeven wanneer de geriatriefysiotherapeut ingeschakeld zou moeten worden. Wel is het van belang dat bij de behandeling van ouderen de algemeen fysiotherapeut (AF) aanvullende scholing heeft gevolgd op het gebied van de geriatrie. De NVFG hecht er namelijk grote waarde aan dat ouderen een behandeling krijgen waarbij sterk rekening wordt gehouden met de specificiteit van de oudere cliënt. In het schema is een grove indeling gemaakt om enige duidelijkheid te geven bij wie de cliënt het beste op zijn plaats is. In het blok andere problematiek met als prognose achteruitgang zal de behandeling in het verloop van de klachten of het ziektebeeld verschuiven van de algemeen fysiotherapeut naar de geriatriefysiotherapeut. Problematiek op het gebied van: eenvoudige problematiek 1. conditie AF met aanvullende scholing 2. neurologie AF met aanvullende scholing 3. bewegingsapparaat AF met aanvullende scholing andere problematiek, met als prognose achteruitgang AF met aanvullende scholing / geriatrieft / AF met aanvullende scholing / geriatrieft / AF met aanvullende scholing / geriatrieft / multipathologi e geriatrieft geriatrieft geriatrieft Om deze ideeën te verwezenlijken zal het aantal geregistreerde geriatriefysiotherapeuten moeten groeien. Het doel is dat over 7 jaar: - voldoende landelijke spreiding van geriatriefysiotherapeuten in de eerste lijn bestaat, zodat de cliënt, die de begeleiding van de geriatriefysiotherapeut nodig heeft deze zowel binnen korte tijd als binnen een acceptabele afstand kan bereiken; - alle in de verpleeghuizen werkende fysiotherapeuten geriatriefysiotherapeuten zijn; - ook op de geriatrieafdelingen in de ziekenhuizen alleen nog geriatriefysiotherapeuten. werken. Opleiding Al jaren bestaan er twee post-hbo-opleidingen tot fysiotherapeut in de geriatrie op bachelorniveau. Inmiddels is ook een opleiding tot professional master gestart. In de toekomst zal de opleiding tot geriatriefysiotherapeut alleen nog op masterniveau worden aangeboden. Voor de huidige geriatriefysiotherapeuten zal een aanheeltraject ontwikkeld worden, zodat zij zich ook kunnen ontwikkelen tot het niveau van professional master. Zowel de initiële opleiding tot geriatriefysiotherapeut als de scholingsactiviteiten moeten aansluiten bij het nieuwe te ontwikkelen beroepscompetentieprofiel, dat gebaseerd zal zijn op het Visiedocument NVFG, oktober 2004 Pagina 4 van 7

5 functieprofiel fysiotherapeut in de geriatrie. Met behulp van het op te stellen beroepscompetentieprofiel kunnen de opleidingen hun curriculum richten naar de competenties, nodig voorde geriatriefysiotherapeut zoals beschreven in het functieprofiel. Uit de Beroepsmonitor Fysiotherapie, editie 2003, en uit informatie van de opleidingen blijkt dat niet alle studenten aan de opleiding tot geriatriefysiotherapeut hun studie volledig afronden. Daarnaast is het geen vanzelfsprekendheid dat afgestudeerde geriatriefysiotherapeuten zich laten registreren in het Centraal Kwaliteitsregister KNGF. Het is van belang voor de ontwikkeling van het vak en de realisatie van deze visie dat alle fysiotherapeuten die de opleiding tot geriatriefysiotherapeut hebben afgerond zich laten opnemen in het KNGF-Kwaliteitsregister geriatriefysiotherapeut. Tevens worden de wenselijkheid en de mogelijkheden van een differentiatie binnen de geriatriefysiotherapie onderzocht en zo nodig geïmplementeerd. Nader overleg met de opleidingen, KNGF en andere actoren hierover is noodzakelijk. Wetenschappelijk onderzoek en kennismanagement Om de kwaliteit van de beroepsuitoefening van de geriatriefysiotherapeut te vergroten is het van belang dat de kennis die op dit moment opgebouwd is breder wordt uitgedragen en dat er wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt. Het verwerven van kennis heeft drie dimensies: - binnen de beroepsgroep is veel kennis en ervaring aanwezig, zonder dat dit wordt uitgedragen naar de collega s. Door het opzetten van werkgroepen rond bepaalde thema s kan de kennis uitgediept en verspreid worden. - de vertaling van wetenschappelijke onderzoek naar de praktijk: binnen de geriatrie wordt steeds meer wetenschappelijk onderzoek verricht. Echter door de complexiteit van de doelgroep is de vertaling naar de dagelijkse praktijk van de geriatriefysiotherapeut niet altijd even gemakkelijk. De professional master zal hierbij een essentiële rol gaan spelen. Daarnaast zal een database van alle belangrijke wetenschappelijke onderzoeken ingericht worden, die gemakkelijk beschikbaar is voor alle leden. - het genereren van onderzoeksvragen en het meewerken aan wetenschappelijk onderzoek door de geriatriefysiotherapeuten. Binnen de opleiding tot geriatriefysiotherapeut wordt aandacht besteed aan methodisch handelen, verslaglegging, het lezen van wetenschappelijke literatuur en aan evidence based handelen, waardoor binnen de beroepsgroep de basis is gelegd om het dagelijks handelen op een gestructureerde manier te beschrijven en het klinisch handelen te onderbouwen. Door het adequaat en systematisch beschrijven van de dagelijkse praktijk kunnen ervaringen onderling worden uitgewisseld en is het handelen van de geriatriefysiotherapeut toetsbaar voor collega s en anderen. Vanuit deze praktijk kunnen vragen voor onderzoek aangeleverd worden. Door antwoorden te geven op door de praktijk geformuleerde vragen zal implementatie van de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek vergemakkelijkt worden. De NVFG zal zich gaan inzetten om subsidieaanvragen voor wetenschappelijk onderzoek en de implementatie te ondersteunen. Het doel is dat binnen de NVFG zowel bachelors, professional masters als masters of science vertegenwoordigd zijn. Hierdoor zal een goede wisselwerking ontstaan tussen de ervaringen uit de dagelijkse praktijk en de wetenschappelijke ontwikkelingen. Doordat de wetenschappers direct binnen de vereniging vertegenwoordigd zijn zullen nieuwe ontwikkelingen makkelijker voor de fysiotherapeuten vertaald kunnen worden, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van richtlijnen, door presentaties tijdens scholingsactiviteiten en door publicaties op de website. Niet alleen binnen de fysiotherapie wordt onderzoek verricht naar onderwerpen uit de geriatrie. Ook binnen andere, aan de geriatriefysiotherapie verwante, disciplines worden belangrijke onderwerpen onderzocht. Ook deze onderwerpen moeten binnen de geriatriefysiotherapie geïntroduceerd worden. Tevens zal de NVFG een stimulerende rol spelen bij het laten uitvoeren van onderzoek van vraagstukken die een relatie hebben met andere disciplines. Visiedocument NVFG, oktober 2004 Pagina 5 van 7

6 Samenwerking Zoals in het functieprofiel is aangegeven werkt de geriatriefysiotherapeut in een multidisciplinair team. De NVFG zal zich dan ook bezinnen op hoe dit multidisciplinaire karakter binnen de vereniging gestalte kan krijgen. Hierbij kan gedacht worden aan verschillende vormen van lidmaatschap. De bestaande overlegvormen met het KNGF, de andere beroepsinhoudelijke verenigingen en met Arcares zullen worden voortgezet met als doel beleid op elkaar af te stemmen en daar waar mogelijk samen te werken. Aan de samenwerking met de verwijzers zoals huisarts, specialist, verpleeghuisarts en andere disciplines zoals thuiszorg, verzorgenden, ergotherapie, logopedie zal invulling worden gegeven vanuit het oogpunt dat de zorg in de geriatrie multidisciplinair van karakter is. Met de collega fysiotherapeuten, niet zijnde geriatriefysiotherapeuten, zal nadrukkelijker het overleg worden opgezet zodat de specifieke competenties van de geriatriefysiotherapeut duidelijk wordt en is. Tevens zal het domein van de geriatriefysiotherapie worden verduidelijkt. Dit alles om er voor zorg te dragen dat de cliënt door de juiste persoon en op de juiste plek wordt behandeld. De leden van de vereniging worden gestimuleerd om samen te werken en zo kennisgroepen op te zetten, die een rol kunnen spelen bij wetenschappelijk onderzoek en bij de implementatie van de resultaten hiervan. De initiële opleidingen tot fysiotherapeut en de wetenschappelijke instituten zullen regelmatig geïnformeerd worden over de (ontwikkelingen van) de geriatriefysiotherapie, waardoor de interesse voor deze verbijzondering wordt aangewakkerd en zo mogelijk samenwerkingsverbanden kunnen ontstaan. Om de kwaliteit van de geriatriefysiotherapeut te bewaken zal met de opleidingen tot geriatriefysiotherapeut overleg plaatsvinden. Tevens zal met de andere beroepsinhoudelijke verenigingen een visitatietraject worden ontwikkeld. Aan cliënten, cliëntorganisaties en de CliëntenAdviesraad Fysiotherapie wordt voorlichting gegeven over de geriatriefysiotherapie. Zeker in verband met de op handen zijnde directe toegankelijkheid fysiotherapie is dit van groot belang. Om in de eerste lijn / extramuraal de taken preventie, advisering en consultatie en behandeling goed uit te kunnen voeren zullen zorgverzekeraars worden geïnformeerd over de specifieke werkwijze en de daarbij behorende tijdsinvestering. Visiedocument NVFG, oktober 2004 Pagina 6 van 7

7 Profilering Als de toegevoegde waarde van de geriatriefysiotherapeut voor de geriatriefysiotherapeuten zelf en hun collega s duidelijk is, is het van belang dat degenen waarmee een werkrelatie bestaat hiervan op de hoogte zijn. Dit houdt in dat door continue communicatie de andere actoren actief op de hoogte gehouden moeten worden. Van belang is dat de geriatriefysiotherapeuten duidelijk en eenduidig hun identiteit, zoals beschreven in het Functieprofiel fysiotherapeut in de geriatrie, uitdragen. Daartoe moet ons product ook helder zijn. De middelen die hierbij gebruikt kunnen worden zijn: - congressen, scholingsdagen - tijdschrift Fysiotherapie en Ouderenzorg - op te zetten website, met duidelijke links - kwaliteitsregister voor de geriatriefysiotherapeuten - pro-actief kwaliteitsbeleid - pr-plan - informatievoorziening naar verwijzers - informatievoorziening naar cliënten - informatievoorziening naar samenwerkende disciplines - samenwerking met PatientenAdviesRaad Fysiotherapie - participatie in wetenschappelijk onderzoek - richtlijnen voor de geriatriefysiotherapeut - protocolontwikkeling - strategische samenwerkingsallianties. Als dan de gewenste positie binnen de gezondheidszorg is verkregen, is het voor de NVFG van belang deze positie te behouden en te verbeteren. Visiedocument NVFG, oktober 2004 Pagina 7 van 7