EFFECTEN VAN MECHANISCHE STRESS TIJDENS TRANSPORT OP DE HOUDBAARHEID VAN POTPLANTEN II

Transcriptie

1 Prefstatin vr Blemisterij en Glasgrente ISSN Vestiging Aalsmeer Linnaeuslaan 2a, 1431 JV Aalsmeer Tel FFTN VAN MHANISH STRSS TIJDNS TRANSPRT P D HUDBAARHID VAN PTPLANTN II Pref G. Sltweg A.A.. Bulle Aalsmeer, september 1996 Rapprt 60 Prijs f 15, Rapprt 60 wrdt u tegestuurd na strting van f 15, p girnummer ten name van PBG Aalsmeer nder vermelding van 'Rapprt 60: ffeten van mehanishe stress tijdens transprt p de hudbaarheid van ptplanten II'. \> ^ P^

2 INHUD 1. INLIDING 5 2. UITVRING 6 3. RSULTATN Januari Begnia 'Rsanne' Kalanhe 'Red Mirjam' Shefflera 'Trinette' Radermahera April Begnia 'Bars' Streptarpus Impatiens Nieuw Guinea Ahimenes September Hibisus'Paramarib' Brwallia Sinningia Shlumbergera Radermahera Dizygthea NLUSI LITRATUUR 26

3 1. INLIDING Gedurende de afzet wrden ptplanten aan vershillende vrmen van stress bltgesteld. Vrbeelden zijn: lihtgebrek, watergebrek en te hge f te lage temperaturen. Deze stressfatren verrzaken direte shade f shade die pas later in de keten tt uiting kmt. Naast genemde stressfatren, waarver al veel bekend is, staan de planten tijdens transprt k blt aan mehanishe stress in de vrm van trillen en shudden. De planten ndervinden daarbij gkrahten die variëren van 0,19 g in een luhtgeveerde aut tt 0,95 g in een bladgeveerde aut (Auer en Mnnel, 1984). Tijdens de teelt kan mehanishe stress nder andere krte stevige planten bij tmaat en lelie (Latimer en Thmas, 1991; Miller en Telewski, 1991) en epinastie bij pinsettia (Salveit et al, 1979) verrzaken. Deze effeten zijn in de meeste gevallen een gevlg van een verhgde ethyleenprdutie van de plant. ver de effeten van mehanishe stress na de gst (altijd gembineerd met lihtgebrek) is zeer weinig bekend. Wltering (1983) heeft ethyleenprdutie van blad van Shefflera en Belperne gemeten tijdens een behandeling p een labratriumshudmahine. nder de dr hem gehanteerde prefmstandigheden kn geen vershil in ethyleenprdutie aangetnd wrden. Auer en Mnnel (1984) hebben shudpreven uitgeverd met Begnia en Shefflera gedurende zes dagen met lage gkrahten (0,02 g). Zij vnden k geen signifiante vershillen in ethyleenprdutie van het blad. r werd ehter wel bij Begnia een verdubbeling en bij Shefflera een vertienvudiging van de bladabsissie gevnden. In eerdere experimenten bleek, nder de ten gekzen mstandigheden (aht uur trillen p drie vershillende niveaus), vrnamelijk diret zihtbare, mehanishe shade p te treden (Sltweg en Bulle, 1993). De shade bestnd uit blad en blembeshadiging, bladnerse en knpval. mdat in de praktijk het trillen tijdens transprt altijd gembineerd is met een dnkerperide tijdens de afzet en deze (negatieve) effeten p de planten elkaar zuden kunnen versterken, is in dit nderzek naast een talbehandeling van vershillende duur, een trilbehandeling gembineerd met een dnkerperide.

4 2. UITVRING De trilbehandelingen zijn uitgeverd bij Shape Tehnlgy in Bergshenhek, p een shud/triltafel waarp twee Deense karren gemnteerd waren. De karren waren vastgezet aan de tafel; in de praktijk staan de karren altijd gefixeerd in de vrahtaut en is er k geen beweging ten pzihte van de wagenvler mgelijk. De tafel bewg in het vertiale vlak met variabele amplitude bij vershillende frequenties, wat bij elke frequentie de vereiste gkrahten pleverde. Het trillingspatrn werd gestuurd dr een mputer, die aan de hand van een internatinale nrm vr het wegtransprt (ASTM 4728, 1987) de bewegingen stuurde. r werd getrild p een niveau van 50% van de nrm. De firma Shape Tehnlgy heeft twee maal riënterend gemeten tijdens een blemen en plantentransprt naar Duitsland (mderne aut, gede wegen) en heeft daarbij waarden gemeten die vereen kwamen met 50% van de nrm. De pstelling vr de trilbehandeling bevnd zih in een hal in het dnker. De temperatuur werd z diht mgelijk bij 15 gehuden. De karren waren mhuld met plastiflie. De behandelingen werden met vlledig gevuld fust uitgeverd. De luhtvhtigheid werd niet geregeld. De planten werden diret bij de tuinders uit de kas gehaald. De 'abslute ntrle' ( 5 planten) werd diret in de uitbleiruimte gezet (20, 60% RV, liht: TL 84, 3 Wm 2, daglengte 12 uur). De rest van de planten werd van Aalsmeer naar Bergshenhek ververd, waar de helft van de planten als ntrle in de hal bleef staan (alleen afzetsimulatie, 10 planten). De andere helft van de planten werd p de triltafel gezet (afzetsimulatie + trillen, 10 planten). Na de behandeling werden de planten weer naar het PBG ververd en in de uitbleiruimte gezet. en deel van de planten kreeg vr f na de talbehandeling een dnkerperide p het PBG bij 15, 70% RV. De planten kregen in de uitbleiruimte naar behefte water middels een eb/vledsysteem. De planten werden gedurende vier f vijf weken wekelijks berdeeld (in januari en april vanaf week 1, in september k diret na de behandelingen: week 0). r werden drie experimenten uitgeverd, in januari, april en september In januari werden de vlgende behandelingen uitgeverd: Vr trilbeh.. 1 week dnker 1 week dnker talbehandeling ntrle 1 dag 2 dagen 3 dagen ntrle 2 dagen ntrle 2 dagen na trilbeh. 1 week dnker 1 week dnker Alle trilbehandelingen en de ntrles zijn p maandag naar Bergshenhek ververd en p vrijdag in de uitbleiruimte geplaatst. Al deze planten hebben dus drie dagen dnker gehad. Naast deze behandelingen was er een 'abslute ntrle', die diret van de tuinder in de uitbleiruimte gezet is. en dag talbehandeling bestnd uit 12 uur trillen plus 12 uur rust. 6

5 De gebruikte gewassen in januari waren: Shefflera 'Trinette', niet ingehesd, in meermalig fust. Radermahera, niet ingehesd, in meermalig fust. Kalanhe 'Red Mirjam', ingehesd, in eenmalig fust. Begnia 'Rsanna', ingehesd, in eenmalig fust. In april werden de vlgende behandelingen uitgeverd: Vr trilbeh. talbehandeling na trilbeh. ntrle 1 dag 2 dagen 3 dagen ntrle 2 dagen 1 week dnker 1 week dnker Alle talbehandelingen en de ntrles zijn p maandag naar Bergshenhek ververd en p vrijdag in de uitbleiruimte geplaatst. Al deze planten hebben dus drie dagen dnker gehad. Naast deze behandelingen was er een 'abslute ntrle', die diret van de tuinder in de uitbleiruimte gezet is. en dag trilbehandeling bestnd uit 12 uur trillen plus 12 uur rust. De gebruikte gewassen in april waren: Ahimenes, niet ingehesd, in meermalig fust. Impatiens Nieuw Guinea, niet ingehesd, in eenmalig fust. Streptarpus, ingehesd, in eenmalig fust. Begnia 'Bars', ingehesd, in eenmalig fust. In september werden de vlgende behandelingen uitgeverd: Vr trilbeh. 4 dagen dnker 4 dagen dnker trilbehandeli ing ntrle 2 dagen ntrle 2 dagen ntrle 2 dagen na trilbeh. 4 dagen dnker 4 dagen dnker Alle talbehandelingen en de ntrles zijn p maandag naar Bergshenhek ververd en p dnderdag in de uitbleiruimte geplaatst. Al deze planten hebben dus twee dagen dnker gehad. Naast deze behandelingen was er een 'abslute ntrle', die diret van

6 de tuinder in de uitbleiruimte gezet is. en dag talbehandeling bestnd uit 12 uur trillen plus 12 uur rust. De gebruikte gewassen in september waren: Hibisus 'Paramarib', niet ingehesd, in meermalig fust. Radermahera, niet ingehesd, in eenmalig fust. Dizygthea elegantissima 'astr', niet ingehesd, in eenmalig fust. Shlumbergera 'va', ingehesd, in eenmalig fust. Sinningia, ingehesd, in eenmalig fust. Brwallia, niet ingehesd, in meermalig fust. 8

7 3. RSULTATN 3.1 JANUARI Begnia 'Rsanne' en trilbehandeling, al f niet gembineerd met een dnkerperide van een week, had geen effet p de drblei van Begnia 'Rsanne' in de uitbleiruimte (figuur 1 en 2). ^ e JD b 0 4 week a 1dtr + 2dtr 3d tr A ntr Figuur 1 Begnia 'Rsanne'. Aantal blemen per plant na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. 45 1wd+tr a. JU "ö Figuur 2 1 week Begnia 'Rsanne'. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr) f een ntrlebehandeling (), vrafgegaan f gevlgd dr een dnkerperide van een week (1wd). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte.

8 Dr drie dagen trillen verliest de plant wat blemen, maar de drblei is gelijk aan de andere behandelingen. Het perentage beshadigde blemen is afhankelijk van de duur van de talbehandeling (figuur 3 en 4). XI ) Ö. <D ) a ** ü a. D 1 4 week 1dtr 2dtr 3dtr ntr Figuur 3 Figuur 4 Begnia 'Rsanne'. Het perentage beshadigde blemen naeen, twee f drie dagen trillen (dtr) envan ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. ** u iwd+tr n ) u p / / X N\\ + + tr+1wd " w 20 h / / ^ 1wd+.Q <D g» m I // \ " A ~ +1wd i_ week Begnia 'Rsanne'. Het perentage beshadigde blemen na twee dagen trillen (tr) f eenntrlebehandeling (),vrafgegaan f gevlgd dr eendnkerperide van een week (1wd). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. Na twee f drie weken in de uitbleiruimte is geen ndersheid meer te maken tussen 10

9 beshadigde f uitgebleide blemen. De vershillen tussen de behandelingen zijn dan vrijwel verdwenen Kalanhe'Red Mirjam' Het trillen verrzaakt bij Kalanhe 'Red Mirjam' alleen een minder gede drblei bij een duur van drie dagen. en week dnker redueerd de drblei aanzienlijk, maar k dan is er geen extra redutie dr twee dagen trillen (figuur 5 en 6). ** i_ Q 70 ^ J Ö ÖU SK^ È^ /^ A"~~~~ /^ + ^ ^^a = ^ ^ _ ^ A ^ \ ^Z^ n~' ^ ^+"' <^ ^ ^^? B _ + + A 1dtr 2d tr 3dtr rntr \f\j\ m i I I I I 1 5 week Figuur 5 Kalanhe 'Red Mirjam'. Aantal blemen per plant na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte. 1wd+tr + tr+1wd 1wd+ <» A +1wd F/guur 6 1 week Kalanhe 'Red Mirjam'. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr) f een ntrlebehandeling (), vrafgegaan f gevlgd dr een dnkerperide van een week (1wd). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte. 11

10 3.1.3 Sheffiera 'Trinette' Bij Shefflera 'Trinette' trad dr het trillen bladnerse en bladval p. De bladnerse was diret na het trillen zihtbaar en veranderde gedurende de berdelingsperide niet (figuur 7). en dnkerperide had hier geen invled p (figuur 8). Ü +^ <D ^ d) ö D 1 5 week 1 dtr 2dtr 3 dtr ntr Figuur 7 Shefflera 'Trinette'. Aantal bladeren met nerse per plant na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte. ü 0). i_ «3 "ö +» week 1wd+tr A +1wd Figuur 8 Shefflera 'Trinette'. Aantal bladeren met nerse per plant na twee dagen trillen (tr) f een ntrlebehandeling (), vrafgegaan f gevlgd dr een dnkerperide van een week (1wd). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte. 12

11 Zwel een trilbehandeling van drie dagen, als een week dnker geeft enige bladval bij Shefflera te zien. Twee dagen trillen alleen geeft geen bladval, maar in mbinatie met een dnkerperide trad meer bladval p dan dnker alleen. en week dnker na het trillen geeft iets meer bladval dan vr het trillen (figuur 9) ntr 1dtr 2dtr 3dtr 1wd+tr tr+1wd 1wd+ +1wd behandeling Figuur 9 Bladval per plant van Shefflera 'Trinette' gedurende de berdelingsperide van vijf weken, bijdevershillende behandelingen Radermahera Bij Radermahera trad dr het trillen bladbeshadiging en bladval p. Het perentage beshadigd blad bij een,twee en drie dagen trillen was respetievelijk 12, 20 en 24%, een mbinatie met een dnkerperide had hier geen invled p. Het aantal afgevallen bladeren per plant staat in figuur 10. Trillen znder dnkerperide gaf alleen bladval bij een behandeling van drie dagen. en dnkerperide alleen gaf geen bladval, maar in mbinatie met twee dagen trillen trad wel bladval p. Net als bij Shefflera gaf een dnkerperide na het trillen meer bladval dan ervr. 13

12 14 12 a> a. 10 a> 8 Figuur 10 jd > a> > "ö (0 ( ntr 1dtr 2dtr 3dtr 1wd+tr tr+1wd 1wd+ +1wd behandeling Bladval per plant van Radermahera gedurende de berdelingsperide van vijf weken, bij de vershillende behandelingen. 3.2 APRIL Begnia 'Bars' en talbehandeling had bij Begnia 'Bars' invled p de drblei (figuur 11). a D 1dtr. Si dtr 3dtr nt 1 week Figuur 11 Begnia 'Bars'. Aantal blemen per plant na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (nt). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. 14

13 Vanaf de tweede week in de uitbleiruimte heeft de ntrlebehandeling meer blemen dan de talbehandelingen, vanaf de derde week hebben de planten die drie dagen getrild waren de minste blemen. r is geen vershil gevnden tussen de talbehandeling gembineerd met een week dnker en de ntrle hierp (deze behandelingen zijn niet te vergelijken met de talbehandelingen znder week dnker, mdat dit een andere partij planten betreft). Bij Begnia 'Bars' werd dr de trilbehandlingen een aanzienlijk deel van de blemen beshadigd, plpend tt bijna 100%, waarbij de duur van de behandeling een grte rl speelde (figuur 12). en mbinatie van twee dagen trillen met een week dnker leverde geen extra beshadigde blemen p. 0) a 1dtr Figuur 12 ) «j sz W Q) Q <D ) <** <D ü 1 <D 1 4 week 2d tr 3d tr ntr Begnia 'Bars'. Het perentage beshadigde blemen na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte Streptarpus en trilbehandeling van drie dagen heeft een negatieve invled p de drblei van Streptarpus; dit vershil werd gedurende de vijf weken in de uitbleiruimte steeds grter. en f twee dagen trillen had geen effet p de drblei (figuur 13). 15

14 40. "ö a dtr + 2d tr 3d tr A ntr 1 5 week Figuur 13 Streptarpus. Aantal blemen per plant na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vier weken in de uitblei ruimte. Twee dagen trillen gevlgd dr een week dnker had geen invled p de drblei in vergelijking met alleen een week dnker. De trilbehandelingen verrzaakten k beshadigde blemen. De perentages zijn: ntrle: 0%, een dag trillen 52%, twee dagen trillen 38% en drie dagen trillen 62%. Na drie weken in de uitbleiruimte zijn er dr uitblei geen beshadigde blemen meer Impatiens Nieuw Guinea k bij Impatiens is de drblei na een talbehandeling van drie dagen wat minder dan van de andere behandelingen (figuur 14). 16

15 a>. a> a 1dtr + 2d tr 3d tr Ö *^ 4 0 week A ntr Figuur 14 Impatiens Nieuw Guinea. Aantal blemen per plant na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte. en trilbehandeling gevlgd dr een week dnker gaf geen vershillen in drblei te zien met de ntrlebehandeling van alleen een week dnker. De trilbehandelingen verrzaakten bij Impatiens veel beshadigde blemen (figuur 15). JD ld tr + 2dtr Figuur 15 T5. ü T.Q ) * * ü i_. 1 3dtr ~ A ~ ntr week Impatiens Nieuw Guinea. Het perentage beshadigde blemen na een, twee f drie dagen trillen (d tr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte. 17

16 De duur van de behandeling had geen invled p het perentage beshadigde blemen Ahimenes k bij Ahimenes hadden de talbehandelingen een negatieve invled p de drblei (figuur 16). 1dtr 2d tr 3d tr A ntr 1 5 week Figuur 16 Ahimenes. Aantal blemen per plant naeen, twee f drie dagen trillen (dtr) en van ntrleplanten (ntr). Berdeeld gedurende vijf weken inde uitbleiruimte. Na een sterke terugval in het aantal blemen in de tweede en derde week na het trillen is er in week 4 en 5 een minder gede drblei te zien van de planten die twee f drie dagen getrild zijn. De planten die diret uit de kas in de uitbleiruimte gezet zijn hadden in de eerste week 17 blemen per plant, terwijl de afzetsimulatie znder trillen twee blemen per plant had. Hieruit blijkt dat Ahimenes zeer gevelig is vr een paar dagen dnker. De trilbehandelingen verrzaakten k ngeveer 60% beshadigde blemen en knppen, waarbij er geen effet was van de duur van de talbehandeling. 3.3 SPTMBR Hibisus 'Paramarib' Bij Hibisus is wekelijks het aantal kleurtnende knppen geteld (figuur 17). 18

17 <0.. JÉ T3 2 ID JÉ «(0 a R D + ntr tr diret A +d tr+d week Figuur 17 Hibisus 'Paramarib'. Aantal kleurtnende knppen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (ntr) en beide behandelingen gevlgd dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. en trilbehandeling, al dan niet gembineerd met een dnkerperide, verrzaakt vrijwel geen vershillen in drblei bij Hibisus. De planten die diret in de uitbleiruimte zijn gezet bleien wel beter dr, dr het ntbreken van een afzetsimulatie. en trilbehandeling vrafgegaan dr een dnkerperide geeft k geen vershil in drblei vergeleken met alleen een dnkerperide (figuur 18). (0 L L J ( 0> 3 J «j ** S a week d+ + d+tr diret Figuur 18 Hibisus 'Paramarib'. Aantal kleurtnende knppen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (), vrafgegaan dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. 19

18 k hier bleien de planten van de abslute ntrle beter dr. Van één sheut per plant is wekelijks het ttale aantal knppen geteld. Hierin zijn geen vershillen tussen de behandelingen gevnden. Bij Hibisus trad tevens een matige bladnerse p als gevlg van het trillen, welke nafhankelijk was van de trilduur Brwallia Brwallia bleide sleht dr in de uitbleiruimte, waarshijnlijk als gevlg van te weinig liht (figuur 19 en 20). a D ~ diret L 0. > flj *^ S A ~ ntr week Figuur 19 Brwallia. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (ntr) en beide behandelingen gevlgd dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. 20

19 «J Ê. «j (0 (0 0 1 à è 3 4 week F/gut// 20 Brwallia. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (), vrafgegaan dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. r is geen vershil in drblei tussen de talbehandelingen en de ntrles hierp. Wel bleit de abslute ntrle weer beter dr het ntbreken van een afzetsimulatie. Alle talbehandelingen verrzaakten 70 tt 80% beshadigde blemen Sinningia De drblei van Sinningia wrdt k niet beïnvled dr de talbehandelingen (figuur 21 en 22). 21

20 t ntr Q) (D JD «J + * (0 F/gut// 2/ Sinningia. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (ntr) en beide behandelingen gevlgd dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte.? 3 L ** (0 (0 0 d+ + d+tr diret week Figuur 22 Sinningia. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (), vrafgegaan dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vier weken in de uitbleiruimte. In figuur 21 laat de eerste partij Sinningia een betere drblei zien indien er geen afzetsimulatie tegepast is. In figuur 22 tnt de tweede partij znder afzetsimulatie slehts een snellere drblei. Het perentage beshadigde blemen lag hier rnd de 70% vr alle trilbehandelingen. 22

21 3.3.4 Shlumbergera De drblei van Shlumbergera wrdt niet beïnvled dr de tegepaste behandelingen (figuur 23 en 24)... ** (0 tr+d week Figuur 23 Shlumbergera. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (ntr) en beide behandelingen gevlgd dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte.. "ö week Figuur 24 Shlumbergera. Aantal blemen per plant na twee dagen trillen (tr), twee dagen ntrle (), vrafgegaan dr vier dagen dnker (d), en van planten die diret in de uitbleiruimte gezet zijn (diret). Berdeeld gedurende vijf weken in de uitbleiruimte. 23

22 Diret in de uitbleiruimte zetten heeft hier geen gunstig effet p de drblei Radermahera Bij Radermahera is in dit experiment geen bladval pgetreden. Alle talbehandelingen (al f niet gembineerd met een dnkerperide) hadden een gelijke, matige, bladnerse Dizygthea Bij Dizygthea is geen enkel effet van trillen f een dnkerperide p de planten gevnden. 24

23 4. NLUSI k in deze experimenten is veel diret zihtbare mehanishe shade dr trillen tijdens transprt gezien. r kan ehter k vervlgshade in de vrm van bladval en een minder gede drblei ptreden, maar deze effeten zijn bij de nderzhte gewassen gering ten pzihte van de diret zihtbare mehanishe shade. De invled van de duur van de talbehandeling p de mate van beshadiging en nerse was gering. en dnkerperide gedurende de afzet gaf meer vervlgshade, in de vrm van een minder gede drblei, dan een talbehandeling. De eerder gedane aanbevelingen blijven gelden. Dr aanpassing van steun en verpakkingsmateriaal en het verbeteren van transprtkarren en vrahtaut's kan de shade aanzienlijk verminderd wrden. k het aanpassen van het rijpheidsstadium (blemen beshadigen meer dan knppen) en de aanpassing van de gewas en ultivarkeuze aan de transprtafstand kan de kwaliteit van het geëxprteerde prdut verbeteren. 25

24 5. LITRATUUR Auer A., Mnnel D.B. (1984): Simulated transit vibratin and silver thisulphate appliatins affet ethylene prdutin and leaf absissin f Begnia and Shefflera. Hrt Siene 19(4):517519, ASTM D (1987): Standard test methd fr randm vibratin testing f shipping ntainers, Annual Bk f ASTM standards, Amerian Siety fr testing Latimer J.G., Thmas P.A. (1991): Appliatin f brushing fr grwth ntrl f Tmat transplants in a mmerial setting. HrtTehnlgy t/de 1991: Miller B., Telewski F. (1991): Try mehanial stress as a 'Natural' grwth regulatr. Grwer Talks Nvember 1991:8285. Saltveit M.. et al (1979): Mehanial stress indues ethylene prdutin and epinasty in Pinsettia ultivars. J. Amer. Hrt. S. Sei. 104(4):452455, Sltweg G., Bulle A.A.. (1993): ffeten mehanishe stress tijdens transprt p de hudbaarheid van ptplanten. Rapprt 163, PBN Aalsmeer. Wltering.J. (1983): Stress ethyleenprduktie bij Shefflera en Belperne. Intern verslag 594, Sprenger Instituut,