Nulmeting leermiddelen laaggeletterdheid

Transcriptie

1 Een inventarisatie van lesmaterialen en toetsen taal, rekenen en digitale vaardigheden voor laaggeletterden.

2 Een inventarisatie van lesmaterialen en toetsen taal, rekenen en digitale vaardigheden voor laaggeletterden. Versie: NextValue Research Rotterdam, September 2012

3 Inhoud INHOUD INLEIDING DOELSTELLING EN AANPAK Doelstelling Aanpak RESULTATEN EN VERANTWOORDING Resultaten Verantwoording Vervolganalyse... 6 BIJLAGEN Geraadpleegde experts

4 Inleiding INLEIDING Steunpunt Taal en Rekenen VE wil opleidingen en educatieve organisaties informeren over het aanbod van lesmaterialen en toetsen taal, rekenen en digitale vaardigheden voor laaggeletterden. Daarnaast wil het Steunpunt inzicht krijgen in mogelijke gaten in het aanbod van deze lesmaterialen en toetsen voor laaggeletterden. De nulmeting die in dit rapport besproken wordt is een eerste stap hiertoe. De nulmeting geeft een zo compleet mogelijk overzicht van actueel in de volwasseneneducatie gebruikte lesmaterialen en toetsen voor laaggeletterden. De lesmaterialen en toetsen zullen in een volgende fase meer kwalitatief worden beoordeeld en worden gekoppeld aan de standaarden en eindtermen voor de volwasseneneducatie. Op die manier wordt het gemakkelijk voor aanbieders van volwasseneneducatie en laaggeletterden om te zoeken naar geschikte leermaterialen. Het overzicht van het actuele aanbod van voor laaggeletterden geschikte lesmaterialen en toetsen wordt gepubliceerd op de website van het Steunpunt Taal en Rekenen VE. 1

5 Doelstelling en aanpak 1. DOELSTELLING EN AANPAK 1.1 Doelstelling Steunpunt Taal en Rekenen VE wil opleidingen en educatieve organisaties informeren over het aanbod van lesmaterialen en toetsen taal, rekenen en digitale vaardigheden voor laaggeletterden. Daarnaast wil het Steunpunt inzicht krijgen in mogelijke gaten in het huidige aanbod van lesmaterialen en toetsen voor laaggeletterden. Deze nulmeting is een eerste stap hiertoe. De nulmeting dient een overzicht te geven van het actuele aanbod van lesmaterialen en toetsen voor volwassen laaggeletterden. SELECTIECRITERIA Steunpunt Taal en Rekenen VE heeft vooraf een aantal selectiecriteria bij de nulmeting gesteld: Lesmaterialen en toetsen (materialen) dienen gericht te zijn op taal, rekenen en/of digitale vaardigheden. In het geval van materialen voor digitale vaardigheden dienen deze ook ten dienst te staan van de taal en/of rekenvaardigheden van laaggeletterden. In de inventarisatie dienen zowel analoge materialen (folio) als digitale materialen te worden meegenomen. Bij digitale materialen gaat het dan om zowel stand alone als online materialen. De materialen zijn in de afgelopen 5 jaar actief gebruikt binnen de volwasseneneducatie. De materialen kunnen zowel specifiek voor volwasseneneducatie als voor andere contexten zijn ontwikkeld (voor formele educatie zowel als voor non-formele educatie, zoals bijvoorbeeld in welzijnswerk, sociale werkvoorziening, bibliotheken etc.). Het niveau van de materialen is maximaal 2F (Referentiekader taal en rekenen Meijerink). BESCHRIJVINGSKENMERKEN Steunpunt Taal en Rekenen VE heeft naast de selectiecriteria ook een overzicht gegeven van kenmerken waarop zij de materialen (voor zover mogelijk binnen het kader en de doorlooptijd van het onderzoek) beschreven wil hebben. Lesmateriaal: o titel/naam; o korte omschrijving; o naam uitgever en contactgegevens; o wat is het leermiddel? (bijvoorbeeld een methode, cursus, programma, module, iets anders); o gericht op het leren van (gebied, vaardigheden enz.); o doelgroep; o niveau; o geïntegreerd of vakspecifiek; o referentiekader; o beheersingsniveau (instap- en eindniveau van het leermiddel); o relatie met andere leermiddelen; 2

6 Doelstelling en aanpak o vorm van het leermiddel (bijvoorbeeld leerboeken, werkbladen, software, webbased, combinatie); o gebruik (instructie nodig door docent of zelfstandig gebruik door deelnemers); o flexibiliteit (in- en aanpassingsmogelijkheden, instapmomenten); o beschikbaarheid ondersteuning (bijv. docentenhandleiding, cursus voor docenten, helpdesk, enz.); o referenties (schatting aantal onderwijsinstellingen dat de materialen gebruikt); o prijs; o verschijningsjaar. Toetsen: o titel/naam; o korte omschrijving; o naam uitgever en contactgegevens; o gericht op het toetsen van (inh. gebied, specifieke vaardigheden, eindtermen, kerndoelen, kwalificaties, enz.); o doelgroep; o referentiekader en niveau; o soort toets (summatief of formatief, instap- of eindtoets); o kwaliteit (of/in welke zin de toetsen valide en betrouwbaar zijn); o relatie met andere leermiddelen (afhankelijk of onafhankelijk van een leermiddel); o vorm van de toets (hard copy, digitaal, enz.); 1.2 Aanpak o gebruik (instructie nodig door docent of zelfstandig gebruik door deelnemers); o flexibiliteit (in- en aanpassingsmogelijkheden); o verwerking/nakijken (geautomatiseerd of handmatig); o beschikbaarheid van ondersteuning (bijv. docentenhandleiding, cursus voor docenten, helpdesk, enz.); o referenties (welke onderwijsinstellingen gebruiken de toetsen); o prijs; o verschijningsjaar. GEFASEERDE AANPAK Voor de inventarisatie is een gefaseerde aanpak gehanteerd. Fase 1: deskresearch (eerste scan van materialen); Fase 2: gesprekken met experts uit het veld; Fase 3: aanvulling van de eerste scan met door de experts aangedragen materialen en opmerkingen. EERSTE SCAN ALS KATALYSATOR Het aanbod van leermiddelen en toetsen taal, rekenen en digitale vaardigheden voor laaggeletterden kan voor een deel middels deskresearch op internet gevonden worden (zoals bijvoorbeeld de materialen van educatieve uitgeverijen, overzichten zoals van Kennisnet en ook online oefenmaterialen). Daarnaast kan geput worden uit eerdere 3

7 Doelstelling en aanpak onderzoeken en andere bronnen waarin materialen voor laaggeletterden genoemd worden (bijvoorbeeld Handboek NT1 en Handboek NT2). netwerk LevenLangLeren, en individuele adviseurs en deskundigen (zie Bijlage 2 voor een overzicht). In de eerste fase is daarom met behulp van internet en informatie uit eerder onderzoek en andere bronnen een eerste overzicht gemaakt van leermiddelen voor laaggeletterden. Daarbij zijn de beschrijvingskenmerken ingevuld voor zover de daarvoor benodigde informatie met deskresearch toegankelijk was. Deze eerste scan betrof geen volledig overzicht maar heeft als katalysator gefunctioneerd in de gesprekken met de experts. GESPREKKEN MET EXPERTS Een belangrijk selectiecriterium bij de inventarisatie, is dat de materialen in de afgelopen 5 jaar actief gebruikt zijn binnen de volwasseneneducatie. Daarnaast is ook informatie gewenst over bijvoorbeeld de breedte van de inzet van de materialen in volwasseneducatie en de (mogelijke) relatie met andere materialen. Tot slot zou een inventarisatie enkel en alleen op basis van deskresearch een te onvolledig beeld geven. Aan experts is het middels deskresearch samengestelde overzicht voorgelegd met de vragen: Worden de verzamelde materialen in de opinie van de expert ook daadwerkelijk gebruikt in de volwasseneneducatie (nu of in de afgelopen 5 jaar)? En welke materialen ontbreken nog volgens de expert? Indien bekend bij de experts is naast informatie omtrent de actualiteit en mate van het gebruik van materialen ook informatie verzameld met betrekking tot in het overzicht nog openstaande beschrijvingskenmerken. AANVULLING OP DE EERSTE SCAN In de derde fase is het eerste overzicht aangevuld met de door de experts genoemde materialen en opmerkingen. Vervolgens is nog ontbrekende informatie voor zover mogelijk verder aangevuld middels deskresearch. Naast deskresearch is daarom ook gesproken met experts in het veld van educatie voor laaggeletterden. Het gaat dan om docenten NT1 en NT2, experts in brancheorganisaties zoals de Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO) en Landelijk Netwerk Thuislesorganisaties (LNT), materiaalontwikkelaars, lectoren lezen, gecijferdheid en laaggeletterdheid in het hoger onderwijs, leden van de expertgroep NT1, leden van het 4

8 Resultaten en verantwoording 2. RESULTATEN EN VERANTWOORDING 2.1 Resultaten De inventarisatie heeft geresulteerd in een overzicht met ruim 280 lesmaterialen en toetsen voor laaggeletterden. Deze lesmaterialen en toetsen zijn te vinden in de bij dit rapport behorende bestanden: Leermiddelen educatie laaggeletterden; Toetsen educatie laaggeletterden. De lesmaterialen omvatten zowel algemene als doelgroepspecifieke materialen, voor zowel NT1 als NT2. Naast materialen die specifiek voor lessituaties zijn ontwikkeld, al dan niet als methode of aanvullend, zijn ook materialen voor zelfstandig gebruik door laaggeletterden opgenomen. 2.2 Verantwoording ZO COMPLEET MOGELIJK Hoewel geprobeerd is een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van het actuele aanbod aan lesmaterialen en toetsen voor laaggeletterden kan het zijn dat nog materialen ontbreken. Individuele docenten, particuliere taalaanbieders, verschillende welzijnsorganisaties met specifieke doelgroepen ontwikkelen en gebruiken materialen naar eigen voorkeur. Wij hebben voor deze inventarisatie niet met al de verschillende taalaanbieders, docenten en begeleiders van laaggeletterden kunnen spreken. Desalniettemin verwachten wij dat het overzicht de meest bekende en het gros van de gebruikte lesmaterialen en toetsen voor laaggeletterden bevat. De lesmaterialen zijn onderverdeeld naar de leergebieden taal, rekenen, digitale vaardigheden en materialen die verschillende vaardigheden combineren. De toetsen zijn onderverdeeld naar de leergebieden taal, rekenen en gecombineerd taal en rekenen. De materialen zijn, voor zover mogelijk aan de hand van de beschrijvingen van de makers van de materialen, beschreven volgens de in Hoofdstuk 1 genoemde beschrijvingskenmerken. GROEIDOCUMENT Wanneer in de toekomst meer en andere materialen door educatieve instellingen, begeleiders en docenten naar voren gebracht worden, of wanneer meer informatie over bepaalde materialen beschikbaar komt, kan een en ander alsnog opgenomen worden in het aanbodoverzicht. Het huidige overzicht mag dan ook als een groeidocument gezien worden. GEEN KWALITATIEVE BEOORDELING De inventarisatie geeft geen kwalitatieve beoordeling van de materialen die verzameld zijn. De materialen zijn geselecteerd op basis van het niveau of de omschrijving van de doelgroep zoals door de makers bij de materialen is gegeven. Hoe goed de materialen daadwerkelijk geschikt 5

9 Resultaten en verantwoording zijn voor educatie voor laaggeletterden zal in een vervolganalyse beoordeeld worden. 2.3 Vervolganalyse Het overzicht van lesmaterialen en toetsen dat met deze nulmeting tot stand is gekomen zal door deskundigen verder kwalitatief in kaart worden gebracht. De materialen zullen dan onder andere worden gekoppeld aan en worden ingedeeld naar de standaarden en eindtermen voor volwasseneneducatie, verschillende doelgroepen en didactische opbouw. Waar nodig worden nog ontbrekende gegevens verder aangevuld. Het doel van deze vervolganalyse is het verkrijgen van meer inzicht in de dekking van het aanbod en het bieden van handvatten voor het gebruik van de materialen. 6

10 Bijlagen BIJLAGEN 1. Geraadpleegde experts Annelies Jacobs Boek voor Taal. Ella Bohnenn Ella Bohnenn Opleidingsadvies, coaching en communicatie, ontwikkelgroep Nederlandse taal. Fé te Nuijl Da Vinci College, Klankbordgroep NT1. Mieke de Haan MBO Raad, Netwerk Leven Lang Leren. Mieke van Groenesteijn lector van het Lectoraat Gecijferdheid, Hogeschool Utrecht. Ria van t Klooster Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO); met medewerking van BonTalen en TopTaal. Riet Thijssen CINOP. Simon Verhallen College voor Examens. Hanneke Wentink lector Functionele geletterdheid in doorlopende leerlijnen Hogeschool Edith Stein. Ina den Hollander CINOP, Kenniskring NT1. Jet Wijdeveld ROC Nijmegen. Jody Hoekstra Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO). Kees Vernooy lector Doorlopende leerlijnen: effectief taal- en leesonderwijs Hogeschool Edith Stein. Maurice de Greef Directeur Artéduc, onderzoeker. Margareth van Galen Landelijk Netwerk Thuislesorganisaties. 7

11 Colofon Titel Auteurs Versie Datum : Nulmeting leermiddelen laaggeletterdheid. Een inventarisatie van lesmaterialen en toetsen taal, rekenen en digitale vaardigheden voor laaggeletterden. : Sander Smit en Dzenita Camo : 1 : 5 oktober 2012 Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van en in samenwerking met Steunpunt Taal en Rekenen VE, en in samenwerking met Maurice de Greef (Artéduc). NextValue Research Lloydstraat EA Rotterdam Tel: