Provincie Utrecht m.e.r. Natuurontwikkeling Wilnisse Bovenlanden notitie reikwijdte en detailniveau Witteveen+Bos Van Twickelostraat 2

Transcriptie

1 Provincie Utrecht m.e.r. Natuurontwikkeling Wilnisse Bovenlanden notitie reikwijdte en detailniveau Van Twickelostraat 2 Postbus AE Deventer telefoon telefax

2

3 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Aanleiding, achtergrond en doel Aanleiding en doel van de inrichting Achtergrond: beleidskader en besluitvorming tot nu toe Doel notitie Reikwijdte en Detailniveau Procedure en inspraak Procedure Inspraak Leeswijzer 4 2. REIKWIJDTE Probleem- en doelstelling voorgenomen activiteit Plan- en studiegebied Plangebied Studiegebied Varianten Referentiesituatie Variant 1; ontwerp-voorkeursvariant Variant 2; Adviesgroep variant Variant 3; Sobere natuurvariant Variant 4; Optimale natuurvariant 7 3. DETAILNIVEAU Beoordelingskader Wijze van beoordeling 11 laatste bladzijde 11

4 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding, achtergrond en doel Aanleiding en doel van de inrichting De provincie Utrecht is voornemens om in het kader van de natuurontwikkeling in het gebied Wilnisse Bovenlanden (verder: De Bovenlanden) een inrichtingsschets voor het Utrechtse deel van De Bovenlanden vast te stellen. Het in de provincie Utrecht gelegen gebied (355 ha) is een onderdeel van de Utrechtse Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en vormt een essentiële schakel in de ecologische verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en het gebied Groot Wilnis-Vinkeveen. De provincie heeft de gebiedscommissie de Venen gevraagd om in samenwerking met de provincie tot een door de streek gedragen voorkeursvariant voor de inrichting van het gebied en een uitvoeringsstrategie te komen. De gebiedscommissie heeft dit gemandateerd aan de Stuurgroep De Bovenlanden, die bestaat uit een vertegenwoordiging uit deze gebiedscommissie; de provincie is adviserend lid. In deze Stuurgroep participeren Gemeente De Ronde Venen, Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht, LTO Noord, Staatsbosbeheer, Natuur en Milieufederatie Utrecht en ANV de Utrechtse Venen. De Stuurgroep laat zich adviseren door een Adviesgroep van betrokken bewoners en organisaties uit het gebied. De Adviesgroep bestaat uit lokale vertegenwoordigers van vijf gebiedspartijen: Stichting WEI in De Bovenlanden, Stichting De Bovenlanden, ANV de Utrechtse Venen, LTO Noord en IVN De Ronde Venen en Uithoorn. Het gebied De Bovenlanden ligt langs de oude veenstroom Kromme Mijdrecht, op de grens van de provincies Utrecht en Zuid Holland. Het gebied werd in het Plan van aanpak de Venen (1998) aangewezen als nieuw natuurgebied binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De begrenzing van het gebied werd later vastgelegd in de natuurgebiedplannen van respectievelijk de provincies Zuid Holland en Utrecht. In deze natuurgebiedplannen zijn ook de natuurdoelen voor de verschillende deelgebieden vastgelegd. In totaal is in de twee provincies 464 hectare natuurontwikkelingsgebied begrensd. De inrichting van het Zuid-Hollandse en het Utrechtse gebied bestaat uit twee verschillende en van elkaar onafhankelijke projecten. Ieder project heeft daarbij zijn eigen organisatie- en financieringsstructuur. Uiteraard vindt er inhoudelijk een goede afstemming plaats tussen beide provincies. Op basis van het eerdere natuurgebiedplan zijn in het thans geldende Natuurbeheerplan provincie Utrecht 2011 de volgende doelen opgenomen: vochtig hooiland, vochtig weidevogelgrasland, nat schraalland, moeras, hoog- en laagveenbos en kranswierwater. De provincie heeft, in samenspraak met de gebiedscommissie De Venen en de gemeente De Ronde Venen, besloten om, gekoppeld aan de totstandkoming van een besluit over de toekomstige inrichting van De Bovenlanden, de uitgebreide m.e.r. (milieueffectrapportage) procedure te doorlopen. De m.e.r. is erop gericht om op een zorgvuldige en onderbouwde wijze, met inbreng van betrokkenen, tot besluitvorming te komen. Er zullen drie verschillende varianten met betrekking tot de inrichting van het gebied worden geanalyseerd. Deze varianten worden in paragraaf 2.3 van deze notitie nader beschreven. Op basis van een globale analyse en beoordeling van deze varianten is een ontwerp-voorkeursvariant opgesteld, welke ook weer wordt geanalyseerd en beoordeeld. In de ontwerp-voorkeursvariant staat duidelijk geformuleerd welke natuurdoelen worden gerealiseerd en globaal welke inrichtingsmaatregelen daartoe worden genomen. Het uiteindelijke doel is om te komen tot een inrichtingsschets bestaande uit een gedragen voorkeursvariant en een uitvoeringsstrategie tot en met 2013, met een doorkijk van de variant op langere termijn. 1

5 Achtergrond: beleidskader en besluitvorming tot nu toe Vanaf 2002 wordt er al gewerkt aan inrichtingsplannen voor het gebied De Bovenlanden. Vanwege diverse knelpunten werd het proces stilgelegd. In 2008 was er een doorstart, die in 2009 leidde tot een conceptinrichtingsplan dat door de gebiedscommissie in hoofdlijnen werd vastgesteld en waarbij besloten is een inventarisatie te doen naar het draagvlak in het gebied voor het plan. Aangezien er weinig draagvlak voor bleek te zijn, hebben provincie en gebiedscommissie toen besloten een traject in te zetten om met belanghebbenden tot een gedragen plan te komen. Dit traject heeft in de loop van 2010 geleid tot bovengenoemde afspraak over het uitvoeren van een m.e.r. en de instelling van Stuurgroep en Adviesgroep. In oktober van 2010 is duidelijk geworden dat er met het nieuwe Regeerakkoord veel minder middelen beschikbaar zullen komen voor realisatie van de EHS. Dat heeft er mede toe geleid dat provincie en Stuurgroep de kaders voor het inrichtingsplan hebben geactualiseerd, samengevat in de volgende 4 kernpunten: 1. een goed functionerende EHS is en blijft uitgangspunt; 2. uitgangspunt is soberheid in de inrichting, in het licht van de beschikbare budgetten; 3. tempo houden in de inrichting van de reeds verworven gebieden; 4. uitgangspunt is draagvlak voor de voorkeursvariant en kansen voor agrariërs in het beheer van natuur benutten. Deze kernpunten leidden in feite tot het bijstellen van de ambitie, in zoverre dat provincie en Stuurgroep wat flexibeler omgaan met de in het Natuurbeheerplan 2011 vastgelegde natuurdoelen en daaraan gekoppelde hectares. Het gaat om een EHS die goed functioneert en waarin verbindingen een plaats hebben. Dit betekent dat de natuurontwikkeling in De Bovenlanden zich primair richt op het herstel van de oorspronkelijke natuurwaarden, waarbij tevens de ecologische verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en het gebied Groot Wilnis-Vinkeveen wordt gerealiseerd. In het MER zullen de doelen voor de EHS inclusief verbinding nader worden beschreven Doel notitie Reikwijdte en Detailniveau In deze notitie Reikwijdte en Detailniveau geeft de provincie in overleg met de Stuurgroep en geadviseerd door de Adviesgroep van betrokken bewoners en organisaties, aan wat de reikwijdte is van het op te stellen Milieueffectrapport (MER) en tot op welk detailniveau de beoordeling in het MER wordt uitgewerkt. Op basis van een conceptnotitie zijn de betrokken bestuursorganen geraadpleegd. De vraag die bij consultatie aan betrokken partijen werd voorgelegd, is of ze kunnen instemmen met de in deze notitie voorgestane reikwijdte en aanpak. Mede op basis van de reacties van de geraadpleegde instanties en de zienswijzen op de kennisgeving zijn de reikwijdte en het detailniveau van het MER door de provincie in overleg met de Stuurgroep vastgesteld Procedure en inspraak Procedure Voor deze m.e.r. wordt de uitgebreide procedure gevolgd. 1. Openbare kennisgeving (artikel 7.11 c Wet milieubeheer) In de openbare kennisgeving wordt het voornemen voor het opstellen van een MER gepubliceerd. Een ieder wordt in de gelegenheid gesteld zienswijzen in te dienen over wat men in het op te stellen MER onderzocht wil hebben. De openbare kennisgeving is op 10 november gepubliceerd. Er zijn 10 zienswijzen ingediend. In een Nota van beantwoording zijn deze zienswijzen door de provincie in overleg met Stuurgroep De Bovenlanden beantwoord. 2

6 2. Raadplegen betrokken bestuursorganen (artikel 7.11 b Wet milieubeheer) Na de publicatie van de openbare kennisgeving wordt in een conceptnotitie reikwijdte en detailniveau de inhoud van het milieurapport afgebakend. Deze notitie wordt toegezonden aan de bestuurlijke instanties die te maken kunnen krijgen met de uitvoering van het plan. Aan deze instanties wordt advies gevraagd over de inhoud van het MER. 3. Opstellen MER, milieurapport (artikel 7.11 a Wet milieubeheer) In het milieurapport worden het voornemen en de varianten beoordeeld op de milieueffecten. Het milieurapport wordt opgesteld binnen het kader van de vastgestelde reikwijdte en het vastgestelde detailniveau. Het MER vormt een centraal onderdeel van de procedure en dient hierbij als milieuinformatiebron voor het inrichtingsplan. 4. Terinzagelegging en inspraak (artikel 7.11 a Wet milieubeheer) Het MER en de ontwerp-voorkeursvariant, zoals vastgesteld door provincie en Stuurgroep, liggen tegelijkertijd ter inzage. Een ieder kan gedurende een periode van 6 weken schriftelijk of mondeling een reactie op beide documenten geven. Ook wordt de Commissie m.e.r. om advies gevraagd 5. Vaststelling inrichtingsschets, motivatie en communicatie hierover (artikel 7.26 d Wet milieubeheer) De provincie Utrecht zal bij de vaststelling van de uiteindelijke inrichtingsschets motiveren hoe met de uitkomsten van het MER en de inspraakreacties is omgegaan en hierover communiceren. 6. Evaluatie van de effecten na realisatie (artikel 7.39 Wet milieubeheer) Na vaststelling en uitvoering van de inrichtingsschets zullen de daadwerkelijke optredende milieugevolgen worden gemonitord en geëvalueerd. te raadplegen bestuursorganen De onderhavige notitie reikwijdte en detailniveau is opgesteld in het kader van punt 2 van de uitgebreide m.e.r.procedure. De notitie is afgestemd met Advies- en Stuurgroep. De conceptnotitie is ter advisering voorgelegd aan de te raadplegen bestuursorganen, die te maken kunnen krijgen met de uitvoering van de inrichtingsschets. Dit zijn: - gemeente De Ronde Venen (ook lid van de Stuurgroep); - waterschap Amstel, Gooi en Vecht (ook lid van de Stuurgroep); - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed; - Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Directie Regionale zaken, vestiging West. Er zijn geen aparte reacties op de conceptnotitie gekomen. initiatiefnemer en bevoegd gezag De provincie neemt, in nauw overleg met de Stuurgroep, de rol van initiatiefnemer en bevoegd gezag op zich Inspraak Inspraak is onderdeel van het ontwerpproces en van de doelstelling om tot een gedragen voorkeursvariant te komen. Daarom worden ook bewoners en belangenorganisaties bij het proces betrokken. Dat krijgt vorm doordat: 1. de Stuurgroep zich in het hele traject laat adviseren door de Adviesgroep (zie 1.1.1); 2. de Adviesgroep één van de te analyseren varianten heeft ontwikkeld (zie 2.3.2); 3. de conceptvoorkeursvariant is opgesteld in een werkconferentie op 15 december 2010 met de Stuurgroep, Adviesgroep en Projectgroep (bestaande uit ambtelijke vertegenwoordigers van het programmabureau De Venen, gemeente De Ronde Venen, hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht, Staatsbosbeheer en provincie Utrecht); 4. bewoners en lokale betrokkenen op 13 januari 2011 hun reactie hebben kunnen geven op de conceptvoorkeursvariant en globale beoordeling; 5. de ontwerpvoorkeursvariant samen met het MER ter inzage zal worden gelegd (zie paragraaf 1.2.1). 3

7 1.3. Leeswijzer In hoofdstuk 2 van deze notitie wordt de reikwijdte van het MER toegelicht. Hierin worden de probleemen doelstellingen van de inrichtingsschets De Bovenlanden besproken, het plan- en studiegebied afgebakend en worden de varianten omschreven. Het detailniveau komt aan de orde in hoofdstuk 3. In dit hoofdstuk wordt een nadere toelichting van het beoordelingskader en van de wijze van beoordelingen gegeven. 4

8 2. REIKWIJDTE 2.1. Probleem- en doelstelling voorgenomen activiteit In 1998 werd in het plan van aanpak de Venen het gebied De Bovenlanden aangewezen als nieuw natuurgebied van de ecologische hoofdstructuur (EHS). De begrenzing van en de natuurdoelen voor het gebied zijn vastgelegd in de natuurgebiedplannen van respectievelijk de provincies Utrecht en Zuid- Holland. Het doel voor de inrichting van het Utrechtse deel van De Bovenlanden is een goed functionerende EHS. Daarnaast dient de inrichting te kunnen rekenen op draagvlak bij bewoners en belanghebbenden door een zorgvuldige inpassing binnen de bestaande waarden en gebruiksfuncties van het gebied. Tevens dient rekening te worden gehouden met een versobering van het budget en dus ook van de inrichting ten opzichte van de oorspronkelijke doelen in het natuurgebiedplan van de provincie Utrecht (later overgenomen in het Natuurbeheerplan 2011) vanwege het aantreden van een nieuw kabinet en de daarmee gepaard gaande bezuinigingen. Hierbij is wel duidelijk gekozen om te streven naar een vlotte inrichting van de reeds verworven gebieden Plan- en studiegebied Plangebied Het plangebied beslaat grofweg het gebied tussen de Ennipwetering, de Wilnisse Zuwe, de Bovendijk en Molenland. afbeelding 2.1. Overzicht van De Bovenlanden en het plangebied binnen de provincie Utrecht 5

9 Studiegebied Het studiegebied is het gebied waarbinnen de milieueffecten van het voornemen merkbaar kunnen zijn. De omvang van het studiegebied kan per milieuthema variëren. Voor de meeste milieuthema s geldt dat de belangrijkste effecten beperkt zullen blijven tot het plangebied. In het MER wordt per milieuthema een studiegebied vastgesteld Varianten Referentiesituatie De analyses van de verschillende varianten worden afgezet tegen de referentiesituatie (huidige situatie inclusief autonome ontwikkeling (peiljaar 2018)). De effectbeoordeling van het inrichtingsplan vindt plaats ten opzichte van deze referentiesituatie. De autonome ontwikkeling van het plangebied is de situatie waarbij de uitvoering van het inrichtingsplan De Bovenlanden niet plaatsvindt, maar andere reeds voorgenomen ontwikkelingen wel doorgaan. Dit wordt in het MER per milieuthema uitgewerkt Variant 1; ontwerp-voorkeursvariant Op 27 januari 2011 is door Stuurgroep De Bovenlanden en de provincie overeenstemming bereikt over de ontwerp-voorkeursvariant op basis van de eerder opgestelde en besproken conceptvoorkeursvariant. De ontwerp-voorkeursvariant kenmerkt zich door een inrichting gebaseerd op de cultuurhistorische waarde als veengebied met het karakteristieke slotenpatroon, open veenweide landschap en agrarisch uiterlijk, natuurondernemerschap door twee biologische melkveehouders, pas op de lange termijn de mogelijkheid van een natuurlijk peilbeheer, kleinschalig afplaggen in de gebieden waar nat schraalland wordt gerealiseerd en het streven naar een gesloten grondbalans. In het zuidoostelijke deel van het gebied wordt een goed functionerende ecologische verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en Groot Wilnis-Vinkeveen beoogd. Hierbij ligt het accent op een inrichting bestaande uit voornamelijk brede natuurlijk oevers begroeid met lage helofyten 1, die overgaan in natte schraallanden. De aard en invulling van deze verbinding volgt het realisatietempo van de ontwikkelingen in de omgeving. Het middengebied wordt voor de meerderheid ingericht als vochtig weidevogelgrasland en kruiden- en faunarijk grasland en beheerd door twee biologische melkveehouders. De beoogde weidevogeldoelstelling krijgt vooral in dit middengebied vorm. Hierbij wordt het belang van het gebied als broedgebied voor weidevogels versterkt. Het noordwestelijk weidevogelgebied bestaat uit een combinatie van vochtig weidevogelgrasland, kruiden- en faunarijk grasland en nat schraalland. Het herstellen/zichtbaar maken van de in dit gebied aanwezige relicten van kleiputten is tevens onderdeel van deze variant. Natuurvriendelijke oevers verbinden de kleiputten met de Veldwetering Op de korte termijn (2013) worden ten behoeve van de ontwikkeling van het nat schraalland twee kleine peilvakken met een flexibel peilbeheer (zomerpeil -2,30 mnap, winterpeil -2,20 mnap) in het zuidoostelijk deel ingericht. In het resterende gebied blijft het huidig polderpeil (= winterpeil: -2,35 m NAP en zomerpeil -2,30 m NAP) behouden. Het streven is daarnaast om in de doorkijk (2018) De Bovenlanden zo in te richten dat één integraal, natuurlijk peilbeheer (zomerpeil = -2,30 m NAP en winterpeil = - 2,20 m NAP) kan worden ingesteld, waarmee alle natuurdoelen worden bediend. De bebouwing aan de randen van het gebied wordt van dit natuurlijk peilbeheer afgescheiden en de huidige waterhuishouding blijft hier gehandhaafd Variant 2; Adviesgroep variant De variant die door de Adviesgroep is ontwikkeld, wordt gekenmerkt door behoud van het huidige cultuurlandschap en het huidige polderpeil, de aanwezigheid van twee biologische melkveehouders in het middengebied, kleinschalig afplaggen, een gesloten grondbalans en de afwezigheid van hoog opgaande begroeiing zoals riet. Het huidige cultuurlandschap met open zichtlijnen is in deze variant van grote waarde. 1 Lage helofyten zijn overjarige moerasvegetaties bestaande uit zeggen, biezen en/of russen die in de winter/het voorjaar in ondiep water staan. 6

10 In het zuidoostelijk deel van De Bovenlanden wordt invulling gegeven aan de ecologische verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en Groot Wilnis Vinkeveen. Hierbij ligt in deze variant het accent op een wetland -achtige inrichting, waarin hoogopgaande begroeiing als riet niet voorkomt. Bovendien wordt in het zuidoostelijk deel een aantal brede natuurvriendelijke oevers aangelegd, die aan weerszijden overgaan in natte schraalgraslanden. Het middengebied wordt ingevuld met vochtig weidevogelgrasland en kruiden- en faunarijk grasland en wordt door twee biologische melkveehouderijen beheerd. Tevens wordt in kansrijke gebieden, die zoveel mogelijk op de natte verbinding in het zuidoostelijk deel van het gebied aansluiten, nat schraalland gecreëerd door kleinschalig afplaggen. Het noordwestelijk weidevogelgebied bestaat uit een combinatie van vochtig weidevogelgrasland, kruiden- en faunarijk grasland en nat schraalland. Het herstellen/zichtbaar maken van de in dit gebied aanwezige relicten van kleiputten is tevens onderdeel van deze variant. Deze variant berust op een watersysteem, waarbij men uitgaat van het huidige (omgekeerde) polderpeilbeheer (= winterpeil: -2,35 m NAP en zomerpeil: - 2,30 m NAP), ook op langere termijn Variant 3; Sobere natuurvariant De sobere natuurvariant is afgeleid van de optimale natuurvariant (zie verder). In de sobere natuurvariant is de bijgestelde ambitie als gevolg van de beschikbare budgetten verwerkt (zie 1.1.2). In de sobere natuurvariant is het middengebied aangewezen als ruimte voor natuurondernemerschap, wordt er gestreefd naar een eindsituatie met natuurlijk peilbeheer, wordt ter ontwikkeling van nat schraalland afgeplagd en wordt eveneens naar een gesloten grondbalans gestreefd. De percelen in het zuidoostelijk deel van De Bovenlanden worden ingericht als natte natuur, bestaande uit brede rietstroken en natte schraallanden. Voor de realisatie van natte schraallanden wordt de nutriëntrijke bovengrond afgeplagd. Deze inrichting heeft als doel het realiseren van een functionerende natte verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en Groot Wilnis-Vinkeveen. De percelen van Staatsbosbeheer in het noordwestelijke deel krijgen in 2013 natuurvriendelijke oevers. Er wordt hier niet geplagd. Pas na 2013 worden op hiervoor potentierijke percelen natte schraallanden ingericht. De kleiputten in het gebied worden uitgediept en opnieuw geprofileerd. In het centrale deel van De Bovenlanden is ruimte voor de ontwikkeling van het concept Natuurondernemerschap. Hierbij wordt uitgegaan van een verdeling van 75 % Kruiden- en faunarijk grasland en 25 % Nat schraalland. In 2013 worden drie aparte peilvakken ingericht voor de te ontwikkelen natte natuur in het zuidoostelijk deel van De Bovenlanden. Deze vakken krijgen een natuurlijk peilverloop variërend tussen een winterpeil van -2,20 m NAP en een zomerpeil van -2,30 m NAP. De rest van het gebied behoudt het huidige polderpeil (= winterpeil: -2,35 m NAP en zomerpeil: -2,30 m NAP). In de periode na 2013 worden de aparte peilvakken opgeheven en geldt voor het gehele gebied een natuurlijk peilverloop Variant 4; Optimale natuurvariant De optimale natuurvariant is gebaseerd op het concept inrichtingsplan uit 2009 (zie 1.1.2). De optimale natuurvariant kenmerkt zich door een inrichting gebaseerd op optimalisering van natuurdoelstellingen, geen natuurondernemerschap, flexibel peilbeheer, afplaggen van de bovengrond ter realisatie van nat schraalgrasland en rietlanden en geen gesloten grondbalans. Deze variant is gebaseerd op het oorspronkelijk Natuurgebiedsplan van de provincie Utrecht (nu het Natuurbeheerplan 2011), waarin de natuurdoelen van het Utrechtse deel van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) zijn vastgelegd. Voor dit gebied wordt volgens het Natuurbeheerplan gestreefd naar een grootschalig complex van moerassen, natte schraallanden en wateren. Aan de oostzijde van De Bovenlanden wordt een verbindingscorridor voor de ecosysteemtypen Grasland met klein water en Moeras, struweel en groot water (terminologie conform Handboek Robuuste Verbindingen) tussen de Nieuwkoopse Plassen en het aansluitende gebied van groot Wilnis Vinkeveen gecreëerd. Tevens wordt een aaneengesloten moerasknoop gerealiseerd. Voor het realiseren van natte schraallanden moet de nutriëntrijke bovengrond worden afgeplagd. Dit gebeurt enkel op locaties die als kansrijk zijn aangemerkt. De beoogde weidevogeldoelstelling krijgt vooral in het middengebied vorm. Hierbij wordt het belang van het gebied als broedgebied voor weidevogels versterkt. 7

11 Op de korte termijn (2013) worden in de reeds verworven gebieden zes peilvakken ingericht met een natuurlijk peilbeheer. Het streven is echter om in de doorkijk (2018) het natuurgebied zo in te richten dat één integraal, natuurlijk peilbeheer, waarmee alle natuurdoelen worden bediend, kan worden ingesteld. Het huidige zomerpeil (-2,30 m NAP) vormt de ondergrens voor het peilbeheer in beide situaties, terwijl in de winter het regenwater vastgehouden wordt. Hierdoor ontstaat een hoger peil van maximaal -2,10 m NAP. De bebouwing aan de randen van het gebied wordt van dit flexibel peilbeheer afgescheiden en de huidige waterhuishouding (= winterpeil: -2,35 m NAP en zomerpeil -2,30 m NAP) blijft hier gehandhaafd. tabel 2.1. Overzicht met kwantitatieve karakteristieken van de vier varianten (ha natuurdoeltypen en km natuurvriendelijke oevers) ontwerp-voorkeursvariant adviesgroepvariant sobere natuurvariant optimale natuurvariant 2013 doorkijk 2013 doorkijk 2013 doorkijk 2013 doorkijk nat schraal land NO NO moeras vochtig hooiland vochtige weidevogelgrasland/kruiden- faunarijk grasland en water totaal (ha) natuurvriendelijke oevers (km) NO : Natuurondernemerschap ??? De exacte locatie van natuurvriendelijke oevers (NVO) is in de optimale natuurvariant nog niet bepaald en vandaar dat er voor deze variant nog geen oppervlaktes zijn berekend. 8

12 3. DETAILNIVEAU 3.1. Beoordelingskader In het MER wordt de integrale afweging van de inrichtingsvarianten gepresenteerd op basis van de criteria: natuur, water, bodem, landbouw, leefbaarheid, landschap en cultuurhistorie, recreatie en beheer en onderhoud. Deze afweging wordt gebaseerd op de beschikbare onderzoeken. Tabel 3.1 bevat het beoordelingskader met daarin gespecificeerd de criteria en relevante aspecten per criterium. De toetsingscriteria zijn ontleend aan de beleidsdoelstellingen en zijn op 25 oktober 2010 door de Stuurgroep goedgekeurd. Op 20 januari 2011 heeft nog een kleine actualisatie plaatsgevonden. In het beoordelingskader is onderscheid gemaakt tussen het hoofddoel, de nevendoelen (tabel 2.1) en de neveneffecten (tabel 2.2). Het hoofddoel is natuur en de nevendoelen zijn onderverdeeld in de aspecten: - water; - bodem; - landbouw; - landschap en cultuurhistorie; - recreatie. tabel 3.1. Hoofd- en nevendoelen, criteria en meeteenheden hoofddoelen van de inrichting aspect criterium meeteenheid toelichting natuur - functioneren als kerngebied -- / - / 0 / + / ++ - aantal hectare per natuurdoeltype - functioneren van de EHS als kerngebied conform de doelstellingen uit het natuurgebiedsplan (vochtig hooiland, weidevogelgrasland en nat schraalland). In hoeverre worden doelstellingen gerealiseerd (in relatie tot afgraven, peilbeheer, inrichting, etc.) - kansrijkheid realisatie beoogde natuurwaarden in relatie tot ammoniakdepositie - functioneren als verbindingszone en effect op doelsoorten Groene Ruggengraat 2 -- / - / 0 / + / ++ - functioneren van de ecologische verbindingszone conform de vereisten uit het handboek Robuuste Verbindingen - functioneren als verbindingszone tussen Nieuwkoopse Plassen enerzijds en Botshol en Vechtplassen anderzijds - effect op weidevogels -- / - / 0 / + / ++ - effecten op de huidige functie van het gebied voor weidevogels (o.a. als gevolg van veranderingen landschap, natuurdoeltypen, predatoren), onderverdeeld in natte en droge vogels (kemphaan, watersnip en de negen inrichtingssoorten van het Weidevogelmeetnet) nevendoelen van de inrichting water - verbetering waterkwaliteit o bereiken van KRW doelen o schoonwaterverbinding o doorstroming o wel/niet afgraven in combinatie met vernatten - diverse op basis van KRW maatlat - mg P/l, mg N/l - l/u - effecten op waterkwaliteit (met name N, P, Cl en S) in relatie tot KRWdoelen als gevolg van: o wel/niet afgraven in combinatie met vernatten; o verandering verblijftijd (doorstroming); o verandering kwaliteit inlaatwater (schoonwaterverbinding) 2 Zie rapport Uitwerking ecologische doelen Groene Ruggengraat Venen-Vechtstreek 9

13 hoofddoelen van de inrichting aspect criterium meeteenheid toelichting - waterkwantiteit - effecten waterkwantiteit als gevolg o minimaliseren aan- en afvoer; o kans op afwenteling wateroverschot o robuuste peilvakken -- / - / 0 / + / / - / 0 / + / ++ - aantal peilvakken van verandering peilbeheer op o minimaliseren aan- en afvoer; o kans op afwenteling; o aantal peilvakken Bodem - bodemdaling - mm/jaar - bodemdaling als gevolg van afplaggen, afbraak en inklinking (mede in relatie tot peilbeheer) Landbouw - natuurondernemerschap -- / - / 0 / + / ++ - mogelijkheden voor agrariërs om natuurdoelen te realiseren binnen economisch rendabele bedrijfsvoering Landschap en cultuurhistorie Recreatie - karakteristieke verkaveling (middeleeuws verkavelingspatroon) - behoud en versterking cultuurhistorische waarden; - openheid - recreatieve gebruikswaarde (wandelen, kanoën, schaatsen, hengelen) tabel 2.2. Neveneffecten, criteria en meeteenheden aspect criterium meeteenheid toelichting Natuur Water Bodem Landbouw Leefbaarheid Landschap en cultuurhistorie Beheer en onderhoud -- / - / 0 / + / ++ - beoordeling van mogelijke effecten op het middeleeuwse verkavelingspatroon - beoordeling van effecten op openheid van het gebied (zichtlijnen e.d.) - instandhouding en herkenbaar houden van cultuurhistorische elementen -- / - / 0 / + / ++ - beoordeling van mogelijkheden voor genoemde vormen van recreatie - effect op Natura 2000 en FF-wet -- / - / 0 / + / ++ - effecten op instandhoudingsdoelen Natura gebieden in de omgeving (m.n. purperreiger Nieuwkoopse plassen) en beschermde soorten in het plangebied - effecten omgeving (omliggende functies) o kwel/wegzijging o droogte/natschade o wateroverlast o stankoverlast (in relatie tot doorstroming) -- / - / 0 / + / ++ - effecten op omliggende functies (landbouw, bebouwing waaronder arkenparken) als gevolg van verandering peilbeheer - toemaakdek -- / - / 0 / + / ++ - kwantitatieve beschrijving van de hoeveelheid te verwijderen toemaakdek - effect van verwerken toemaakdek binnen het gebied; - effect van verwijderen toemaak in relatie tot dan aan oppervlakte liggende laag - effect op bestaande landbouw plangebied in 2013 ting -- / - / 0 / + / ++ - effecten op landbouw als gevolg van ganzen en verspreiding onkruiden en ziekte van vee door vernat- - zie ook effecten omgeving onder criterium Water - schade aan landbouw omliggend -- / - / 0 / + / ++ - effecten op landbouw als gevolg van ganzen en verspreiding onkruiden en ziekte van vee door vernatting gebied - zie ook effecten omgeving onder criterium Water - overlast muggen en knutten - privacy - uitzicht - (geluids)overlast door recreanten - openheid - archeologie -- / - / 0 / + / ++ - beoordeling van overlast inclusief waar mogelijk mitigerende maatregelen om overlast te verminderen of te voorkomen -- / - / 0 / + / ++ - beoordeling van effecten op openheid en archeologische waarden - technische beheerbaarheid -- / - / 0 / + / ++ - technische (on)mogelijkheden voor beheer om beoogde natuurdoelen te realiseren - financiële beheerbaarheid -- / - / 0 / + / ++ - financiële (on)mogelijkheden voor beheer om beoogde natuurdoelen te realiseren - institutionele beheerbaarheid (kansen en risico s) -- / - / 0 / + / ++ - institutionele (on)mogelijkheden voor beheer om beoogde natuurdoelen te realiseren effectbeschrijving en vergelijking De beschrijving wordt per thema, op basis van bovenstaande beoordelingskaders, uitgevoerd. De beoordeling van de effecten van de verschillende varianten gebeurt voornamelijk kwalitatief en ten opzichte van de referentiesituatie. 10

14 Deze bestaat uit de huidige situatie inclusief autonome ontwikkeling in het peiljaar Hierdoor heeft de referentiesituatie per definitie een neutrale score. Waar mogelijk (bijvoorbeeld oppervlakte natuurdoeltypen) vindt een kwantitatieve beoordeling plaats. De beoordeling berust grotendeels op de volgende codering: - ++ : zeer goed, c.q. grote mate van verbetering ten opzichte van de referentie situatie; - + : goed, c.q. verbetering ten opzichte van de referentie situatie; - 0 : neutraal, c.q. gelijk aan de referentie situatie; - - : negatief, c.q. verslechtering ten opzichte van de referentie situatie; - -- : zeer negatief, c.q. grote mate van verslechtering ten opzichte van de referentie situatie. De inrichting van De Bovenlanden in Zuid-Holland wordt in deze milieueffectrapportage betrokken daar waar dit directe raakvlakken heeft met de inrichting van het Utrechtse deel. Een voorbeeld hiervan is het functioneren van de ecologische verbinding, die immers door beide gebieden loopt Wijze van beoordeling De beoordeling van de effecten van de verschillende varianten wordt voornamelijk kwalitatief uitgevoerd. Waar mogelijk (bijvoorbeeld oppervlakte natuurdoeltypen) vindt een kwantitatieve beoordeling plaats. De inrichting van De Bovenlanden in Zuid-Holland wordt in het MER betrokken daar waar dit directe raakvlakken heeft met de inrichting in het Utrechtse deel. Een voorbeeld hiervan is het functioneren als ecologische verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en het gebied Groot Wilnis Vinkeveen. 11