Versneld aan de slag met klimaatadaptatie

Transcriptie

1 Uitnodiging Versneld aan de slag met klimaatadaptatie Wij ervaren klimaatverandering in Zuid-Nederland als urgent én acuut. Droogte, hitte, hagel of wateroverlast zijn haast aan de orde van de dag. Wij nemen daarom het voortouw om onszelf aan te passen aan het nieuwe klimaat. Ruimtelijke adaptatie, in de breedste zin van het woord. Wij gaan aan de gang met anders ontwerpen en inrichten, bewustwording en gedragsverandering. Wij richten onze governance en middelen op een klimaatrobuust Zuid- Nederland. Dat doen wij graag samen met u. Doet u mee?

2 Wij moeten, Klimaatverandering is urgent De aandacht voor ruimtelijke adaptatie in het Deltaprogramma komt op het juiste moment. In Zuid-Nederland bereiden wij ons versneld voor op de toekomst, zodat klimaatverandering ons niet overkomt, maar wordt omgezet in kansen voor een fijne en veilige omgeving om in te wonen, te werken en te zijn. Met het Deltaplan Hoge Zandgronden (DHZ) hebben we een belangrijke stap gezet om te werken aan droogte. Maar er is meer nodig. Toeval of niet, in Zuid-Nederland worden wij de afgelopen jaren vaak geconfronteerd met weersextremen en de gevolgen van stijgende temperaturen. Zijn wij voldoende voorbereid op wateroverlast, hittestress in de steden, droogte en gevolgen van overstromingen? Energietransitie, stedelijke verdichting en uitbreiding, een vergrijzende bevolking, gezondheid, veranderend sociaal domein, mobiliteit; klimaatverandering heeft gevolgen voor allerlei vraagstukken en het samenkomen van deze opgaven vraagt om ruimtelijke keuzes. Daarom werken wij aan adaptatiestrategieën waarin wij die keuzes maken en schetsen hoe wij ze realiseren in alliantie met velen, want het is duidelijk dat dit veel partijen aangaat. Klimaatverandering is acuut Tijdens de regiotafel Noord-Brabant en het diner pensant in Limburg waren bestuurders het er over eens dat er meer dan een tandje bij moet. In Zuid-Nederland pakken wij deze uitdaging op. De fysieke kenmerken en omstandigheden van ons gebied maken dat bij ons klimaatverandering urgent én acuut is. In juni 2016 bedroeg de schade door wateroverlast in Zuid-Nederland meer dan 285 miljoen euro, terwijl een maand later sprake was van extreme droogte. bron: Kliknieuws De Maas Driehoek 2

3 Wij willen, Klimaatverandering levert problemen op, maar biedt ook kansen. Andere teelten in de landbouw, meer mogelijkheden voor recreatie, nieuwe impulsen voor innovatie, etc. Zuid-Nederland gaat met zowel de bedreigingen als de kansen aan de slag. Niet alleen de overheden, maar ook ondernemers, onderzoeks- en onderwijsinstellingen en maatschappelijke initiatieven vanuit de omgeving. Wij maken daarbij maximaal gebruik van de mogelijkheden die de Omgevingswet gaat bieden, onder het motto ruimte maken voor omgevingskwaliteit. Omgevingskwaliteit staat dan voor de ambitie om gebruikswaarde (voor functies), toekomstwaarde (voor duurzaamheid) en belevingswaarde perfect te combineren. Daar is bestuurlijke afwegingsruimte voor nodig, gecombineerd met een stevig gevulde toolbox om de kwaliteit ook daadwerkelijk te realiseren. Zuid-Nederland nodigt de rijksoverheid uit om hier een aandeel in te leveren. Deze toolbox vullen wij door samen te experimenteren. Zo komen wij tot effectievere en breed gedragen oplossingen die ook doorwerken in de beheerfase. Wij beginnen hierbij niet vanaf nul. Wij hebben veel goede voorbeelden waarop wij verder kunnen bouwen. Een brede samenwerking vraagt een gezamenlijk gevoel van urgentie, een gezamenlijke taal en een gezamenlijke agenda. Het gaat dus niet alleen om het wat maar ook om het hoe en met wie. We leggen dwarsverbanden met de aanpalende opgaven en laten deze samenkomen in het leefbaar en toekomstbestendig inrichten en beheren van de openbare ruimte. Zo wordt meekoppelen tweerichtingsverkeer. bron: Boerenverstand 3

4 Wij kunnen. 2020: klimaatbestendig en waterrobuust handelen Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie omvat vier opgaven: wateroverlast, hittestress, droogte en overstroming. Overstroming-risicoreductie (2e laag meerlaagsveiligheid ) is voor de gebieden langs de Maas aan de orde. Droogte pakken we in Zuid-Nederland al aan met het Deltaplan Hoge Zandgronden onder het Deltaplan Zoetwater. Een bestuursovereenkomst tussen Rijk en regio voorziet in de benodigde governance, kennisagenda en financiering. Dit beleid voor droogte verbinden we in de regio met de aanpak van wateroverlast, hittestress en overstroming zodat er synergie ontstaat in een integrale aanpak. In overeenstemming met de doelen van de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie willen wij dat alle partijen in onze regio vanaf 2020 klimaatbestendig en waterrobuust handelen zodat Zuid-Nederland uiterlijk 2050 klimaatbestendig en waterrobuust is. Wij richten ons beleid, onze governance en onze financiering daarop in. Zuid- Nederland neemt de regie. Wij stimuleren de samenwerking op het niveau waar het best de oplossing kan worden gerealiseerd. Soms is dit op regionaal niveau, soms in de wijk, soms op straatniveau. De Nationale Adaptatiestrategie 2016 adresseert klimaateffecten als schades, overlast, ziekten, vroegtijdige sterfte en nadelige veranderingen in milieukwaliteit en ecosystemen. Wij houden consequent rekening met de klimaatverandering en de effecten daarvan op onze leefomgeving. Geen gemillimeter op basis van knellende sectorale normen en geen verkokering. De kwaliteit van de woon-, werk- en leefomgeving wordt de norm. Wij handelen daarmee in de geest van de Omgevingswet. Wij realiseren ons daarbij dat de klimaatverandering ruimtelijke consequenties heeft: niet iedere functie kan meer overal. En niet overal kan de overheid in dezelfde mate overlast voorkomen. Wij realiseren ons ook dat klimaatverandering sociale consequenties heeft: een bepaalde mate van acceptatie van overlast, effecten op de volksgezondheid, de arbeidsproductiviteit, recreatie etc. Wij zijn en blijven aan de slag. De waterschappen maken werk van een robuuster watersysteem; zowel kwantitatief als kwalitatief. Dit werken wij uit in de actieprogramma s naar aanleiding van de wateroverlast van de afgelopen jaren. Gemeenten leggen de verbinding met het sociale domein, pakken hitteplekken aan, vergroenen de openbare ruimte, creëren waterretentie en infiltratie. Zij stimuleren particulier initiatief en brengen lokale partijen bijeen. Vanuit diverse invalshoeken zoals water, gezondheid, natuur, educatie. De provincies pakken hun rol in het verbinden van klimaatadaptatie aan andere opgaven en het ontsluiten en delen van kennis. Maatschappelijke partners in ons netwerk stimuleren wij om mee te doen en hun eigen kansen te creëren en te verzilveren. 4

5 Concreet Iedereen aan zet Zuid-Nederland wil alle betrokkenen mobiliseren door o.a. klimaatstresstesten, actief kennis te delen, mee te doen met maatschappelijke initiatieven, stimuleringsregelingen in het leven te roepen, etc. Samen optrekken en samen leren. Dit past bij de culturele kracht van Zuid-Nederland. Wij zijn aan zet. Bij alle projecten betrekt Zuid-Nederland degenen die belang hebben bij de investeringen bij de probleemanalyse en het maken van plannen, zodat zij ook kunnen bijdragen aan het realiseren van de plannen. Verbinden aan andere maatschappelijke opgaven in gebiedsgericht werken Zuid-Nederland neemt klimaatverandering in gebiedsprocessen mee aan de voorkant van het proces. Hiermee benutten wij de kracht van de regio s. Wij zoeken op (sub)regionaal niveau naar mogelijkheden om blauwe, groene en agrarische opgaven te combineren in retentiegebieden, klimaatbuffers, smart farming, etc. Wij koppelen op lokaal niveau de investeringen in het water- en groenbeheer concreet aan geplande investeringsprojecten zoals nul op de meter, sociale investeringen en andere innovaties. Probleem en oplossing ontstijgen hierdoor de gestelde institutionele grenzen. Benutten experimenteerruimte en regelgeving als instrument Ervaringen met succesvolle projecten herleiden wij naar concrete handreikingen voor andere situaties. Als ook in deze andere situaties de handreiking functioneert, dan overwegen wij om de handreiking een bredere werking te geven bijvoorbeeld via regelgeving. In situaties waarbij meer ruimte nodig is in nationale regelgeving gaan wij in overleg met de rijksoverheid over structurele aanpassing of tijdelijke experimenteerruimte. bron: gemeente s-hertogenbosch 5

6 2050: klimaatbestendig en waterrobuust zijn De gezamenlijke investeringsinspanning voor watersysteembeheer, riolering en klimaatadaptieve maatregelen bedraagt nu meer dan 500 mln. per jaar. Vanwege de schaal van de maatschappelijke opgave en de versnelling in de klimaatverandering moet het investeringsvolume omhoog. Onze reeds begrote budgetten zetten we uiteraard in, maar er is meer nodig. De komende jaren maken we een start met deze impuls. Provincies, waterschappen en gemeenten, inclusief de maatschappelijke partners, in Noord-Brabant en Limburg willen gaan investeren in weten (onderzoek en kennisdeling), willen (strategievorming en kaderstelling) en werken (concrete uitvoering). Voor zover we dat als overheden kunnen dat nu kunnen inschatten, gaat het om een extra investering van minimaal 52 miljoen euro (weten en willen 4 miljoen euro, werken 48 miljoen) in de periode In deze periode ligt het accent op afzonderlijke (extra) investeringen. Met deze uitnodiging vragen we als regio aan de nationale overheid om vanuit het nationale Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie in deze periode met ons mee te doen. Het accent verschuift vervolgens naar een integraal investeringspakket aan de hand van de vraag waar de euro de grootste maatschappelijke impact heeft in de vorm van risicoreductie, schadebeperking of acceptatie. Op basis van individuele actieprogramma s van de overheden ramen wij dit bedrag als oplopend tot ruim 50 mln. per jaar vanaf Onze gezamenlijke inzet maken we nog in 2017 concreet in een acute uitvoeringsagenda , met nadrukkelijke vervolgstap te komen tot een langetermijn-uitvoeringsagenda voor na Daarnaast gaan wij in de periode experimenteren met vormen voor betrokkenheid, samenwerking en sturing. Wij nodigen u uit om daar aan mee te doen. Om onderling commitment en draagvlak te houden, zetten wij de regionale tafels voort. Doet u mee? Wordt u aandeelhouder zodat u ons helpt bij het klimaatrobuust maken van Noord-Brabant en Limburg vóór 2050, met aandacht voor de acute problematiek op korte termijn? Zodat de lessen uit onze ervaringen ook worden gedeeld met de overige regio s en we samen werken aan een toekomstbestendig Nederland. 6

7 7

8 Colofon ORG-ID, Utrecht - april 2017 Deze uitnodiging is opgesteld door Zuid-Nederland; de provincies Noord-Brabant en Limburg, waterschappen Limburg, Aa en Maas, De Dommel, Rivierenland, Brabantse Delta en de inliggende gemeenten. Redactie: ORG-ID (Robert de Graaff), Vormgeving: Verf & de Buuf,