Welke consequenties hebben wijzigingen van de opdrachtgever na het sluiten van het bouwcontract?

Transcriptie

1 Welke consequenties hebben wijzigingen van de opdrachtgever na het sluiten van het bouwcontract? Een onderzoek naar de verschillen tussen de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm Tilburg University Studie: Rechtsgeleerdheid Master: Privaatrecht Departement: Bouwrecht Afstudeerbegeleider: Prof. Mr. C.E.C. Jansen Tweede beoordelaar: Mr. Dr. S. van Gulijk Suzanne Rijnders (428187) Juni 2014

2 Voorwoord Voor u ligt mijn masterthesis die is opgesteld in het kader van mijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg. Met deze masterthesis sluit ik niet alleen mijn rechtenstudie af, maar ook mijn studententijd in Tilburg. Tijdens het schrijven van deze scriptie heb ik hulp gekregen van verschillende mensen die ik door middel van dit voorwoord wil bedanken. Allereerst gaat mijn dank uit naar Professor Jansen die mij heeft begeleid gedurende het gehele proces. Zijn kritische feedback en fijne begeleiding hebben geleid tot een goede afronding van deze scriptie. Daarnaast wil ik ook mijn moeder, Ans Rijnders, bedanken voor het nalezen van de scriptie en haar tips en ideeën vanuit een niet-juridisch oogpunt. Tevens wil ik Jaap IJdema, Rikkert Hoekstra en Anouk Broekmans bedanken voor de kennismaking met het bouwrecht tijdens mijn periode als student-stagiaire bij Adriaanse van der Weel advocaten. Doordat ik met verschillende bouwrechtelijke zaken mocht meekijken tijdens mijn stageperiode, heb ik besloten het vak bouwrecht te gaan volgen en heb ik verschillende ideeën opgedaan voor deze masterthesis. Ten slotte wil ik mijn familie en vrienden bedanken voor de interesse die zij hebben getoond in de scriptie en de vorderingen daarvan. Dankzij jullie heb ik de eindstreep gehaald. Suzanne Rijnders, Tilburg, juni

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Bouworganisatievormen De traditionele bouworganisatievorm: de UAV De geïntegreerde bouworganisatievorm: de UAVgc Verschillen tussen de bouworganisatievormen De bevoegdheid tot wijzigen De ontwerpfase De uitvoeringsfase Wettelijke regeling van de bevoegdheid tot wijzigen De traditionele bouworganisatievorm: de UAV De geïntegreerde bouworganisatievorm: de UAVgc Verschillen tussen de bouworganisatievormen omtrent de bevoegdheid tot wijzigen Financiële consequenties van door de opdrachtgever opgedragen wijzigingen Kostenverhogende omstandigheden Wettelijke regeling van de kostenverhogende omstandigheden De traditionele bouworganisatievorm: de UAV De geïntegreerde bouworganisatievorm: de UAVgc Meerwerk Wettelijke regeling van het meerwerk De traditionele bouworganisatievorm: de UAV De geïntegreerde bouworganisatievorm: de UAVgc Verschillen tussen de bouworganisatievormen omtrent kostenverhogende omstandigheden en meerwerk Gebreken na oplevering als gevolg van een opgedragen wijziging De oplevering Wettelijke regeling van de oplevering De traditionele bouworganisatievorm: de UAV De geïntegreerde bouworganisatievorm: de UAVgc De aansprakelijkheid voor gebreken na oplevering Wettelijke regeling van de aansprakelijkheid voor gebreken na oplevering

4 5.2.2 De traditionele bouworganisatievorm: de UAV De geïntegreerde bouworganisatievorm: de UAVgc Verschillen tussen de bouworganisatievormen omtrent de gebreken na oplevering Conclusie Literatuurlijst

5 1. Inleiding Het thema dat in deze scriptie centraal staat is de verantwoordelijkheid en soms zelfs aansprakelijkheid van de opdrachtgever tijdens of na afloop van het bouwproces wanneer er gebruik wordt gemaakt van een geïntegreerd contract. Deze geïntegreerde bouworganisatievorm is anders dan de traditionele bouworganisatievorm, omdat bij de geïntegreerde variant het ontwerpen en bouwen bij de opdrachtnemer liggen. De opdrachtnemer wordt om die reden ook vaak de ontwerpende bouwer genoemd. De geïntegreerde bouworganisatievorm geeft de opdrachtnemer meer vrijheid, omdat hij de opdracht zelf uitwerkt in een ontwerp en realiseert. Een voordeel van deze vrijheid is dat de opdrachtnemer de ruimte heeft om gebruik te maken van innovatieve ideeën en technieken, waardoor bijvoorbeeld tijd en geld kunnen worden bespaard. 1 Een keerzijde van de verhoudingsgewijs grote vrijheid die bij de opdrachtnemer wordt gelegd is dat de offerteaanvraag en contractsluiting in een vroeg stadium worden gedaan. Meestal is er dan slechts sprake van een globaal ontwerp, waardoor het voor de opdrachtnemer lastiger in te schatten is welke werkzaamheden er moeten worden uitgevoerd. Ook voor de opdrachtgever is het vroege stadium waarin de offerteaanvraag en contractsluiting plaatsvindt lastig, aangezien de werkzaamheden voor hem ook niet volledig in te schatten zijn. Zo zou het kunnen gebeuren dat de opdrachtgever na contractsluiting nog wijzigingen wil aanbrengen in de eisen die zijn neergelegd in het contract. De vraag ontstaat of dit in dat stadium nog wel mogelijk is, aangezien er gekozen is voor een geïntegreerde bouworganisatievorm, waar de opdrachtnemer veel vrijheid heeft met betrekking tot het ontwerp en veel bemoeienis van de opdrachtgever in principe niet gewenst is. Mocht het mogelijk zijn de eisen na het sluiten van het contract toch te wijzigen, wat zijn dan vervolgens de rechtsgevolgen voor de opdrachtgever wanneer de met de wijziging gemoeide kosten hoger zijn dan vooraf is begroot? Daarnaast is het ook mogelijk dat de opgedragen wijziging tot gevolg heeft dat er meerwerk ontstaat of dat er een constructiefout wordt ontdekt. Indien deze voorbeelden zich voordoen, is de opdrachtgever dan aansprakelijk? 1 J.K. de Schipper, Geïntegreerde bouwcontracten en het verwachtingspatroon van de opdrachtgever. Het juridische belang van de vraagspecificatie, BR 2007, p

6 Bovenstaande vragen met betrekking tot de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever bij gebruikmaking van een geïntegreerd contract staan centraal in dit onderzoek. De te beantwoorden onderzoeksvraag is de volgende: Welke consequenties heeft het gebruik van een geïntegreerde bouworganisatievorm tijdens het bouwproces voor de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever, wanneer hij na het sluiten van het contract de eisen waaraan het te realiseren werk volgens het contract moet voldoen, wil wijzigen? Om deze onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden, zijn vier deelvragen opgesteld. Deze deelvragen worden ieder uitgewerkt per hoofdstuk. De deelvragen die aan bod komen zijn de volgende: 1. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm? 2. Wat is de reikwijdte van de wijzigingsbevoegdheid van de opdrachtgever om de eisen na totstandkoming van het geïntegreerde contract te wijzigen en in hoeverre verschilt deze met het traditionele contract? 3. Hoe worden de consequenties van een wijziging na het sluiten van het geïntegreerde contract tussen contractspartijen verdeeld wanneer de overeengekomen aanneemsom niet meer toereikend is om de uitvoering van de eisen financieel af te dekken en welke overeenkomsten en verschillen bestaan er wat dat betreft met het traditionele contract? 4. Hoe worden de consequenties van een wijziging van de eisen, welke is opgedragen door de opdrachtgever, na het sluiten van het geïntegreerde contract tussen contractspartijen verdeeld, wanneer die wijziging tot een ontwerpfout leidt die de opdrachtnemer over het hoofd ziet waardoor een gebrek in het werk ontstaat, en welke overeenkomsten en verschillen bestaan er wat dat betreft met het traditionele contract? In het tweede hoofdstuk van deze scriptie staat de eerste deelvraag centraal, waarin de bouworganisatievormen uiteengezet worden. De bouworganisatievormen die besproken worden zijn de traditionele bouworganisatievorm en de geïntegreerde bouworganisatievorm. Bij de bespreking van deze bouworganisatievormen wordt er ingegaan op de belangrijkste juridische kenmerken van de bouworganisatievormen en de relatie tussen de opdrachtgever en de aannemer of de opdrachtnemer. Ook worden de verplichtingen van de opdrachtgever, de adviseur, de aannemer en de opdrachtnemer per bouworganisatievorm uiteengezet. Bij het beantwoorden van deze eerste deelvraag wordt allereerst gebruik gemaakt van Titel 7.7 en 7.12 BW, aange- 6

7 zien deze wettelijke bepalingen van toepassing zijn op beide bouworganisatievormen. Ook zijn er gestandaardiseerde algemene voorwaarden van toepassing op de beide bouworganisatievormen, namelijk de DNR 2011, de UAV 2012 en de UAVgc In zowel het BW als in de gestandaardiseerde algemene voorwaarden zijn de verplichtingen van de contractspartijen beschreven. De verplichtingen die in deze scriptie voornamelijk aan bod komen zijn de prestatieplicht en de waarschuwingsplicht. Per bouworganisatievorm komen de verplichtingen van iedere contractspartij aan bod. Na de uiteenzetting van die verplichtingen wordt de traditionele bouworganisatievorm vergeleken met de geïntegreerde bouworganisatievorm om de belangrijkste verschillen tussen beide bouworganisatievormen in kaart te brengen. Deze belangrijkste verschillen hebben betrekking op de kenmerken van de bouworganisatievormen en de verplichtingen zoals de prestatieplicht en de waarschuwingsplicht van de opdrachtgever en de aannemer, dan wel opdrachtnemer. In het derde hoofdstuk komt de tweede deelvraag aan bod. De tweede deelvraag betreft de reikwijdte van de wijzigingsbevoegdheid van de opdrachtgever na contractsluiting. De opdrachtgever heeft namelijk in een vroeg stadium het contract met de opdrachtnemer gesloten, waarna hij vaak in een later stadium de overeengekomen eisen wil wijzigen aangezien niet alle werkzaamheden op voorhand zijn in te schatten. Bij beantwoording van deze deelvraag wordt allereerst art. 7:755 BW besproken, aangezien deze wettelijke bepaling uit Titel 7.12 BW van toepassing is op beide bouworganisatievormen. Ook wordt de UAVgc 2005 geraadpleegd en dan voornamelijk hoofdstuk 7, waar onder andere de bepalingen omtrent wijzigingen zijn opgenomen. Ook komt de UAV 2012, de gestandaardiseerde algemene voorwaarden voor de traditionele bouworganisatievorm, aan bod en dan voornamelijk hoofdstuk 10, waar onder andere de bepalingen omtrent bestekswijzigingen en meer- en minderwerk zijn opgenomen. Aan de hand van de UAVgc 2005 en de UAV 2012 wordt een onderzoek gedaan naar de reikwijdte van de wijzigingsbevoegdheid en de voorwaarden waaraan deze wijziging moet voldoen. Daarna worden de verschillen in de reikwijdte van de wijzigingsbevoegdheid van de bouworganisatievormen benoemd en besproken. De laatste twee deelvragen betreffen de rechtsgevolgen van de wijziging door de opdrachtgever. In hoofdstuk vier is de derde deelvraag opgenomen. In deze deelvraag wordt ingegaan op de financiële consequenties van de wijziging na contractsluiting. Doordat de opdrachtgever in een later stadium de eisen heeft veranderd, is het mogelijk dat de overeengekomen aanneemsom wordt overschreden door de aannemer. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op kostenverhogende omstandigheden en het meerwerk dat door de opgedragen wijzigingen van de opdrachtgever 7

8 kan ontstaan. In de eerste paragraaf is er aandacht besteed aan de kostenverhogende omstandigheden, die onder andere van buitenaf komende omstandigheden betreffen. Een voorbeeld hiervan is zware regenval. Ook kunnen kostenverhogende omstandigheden ontstaan indien de door de opdrachtgever verstrekte gegevens niet kloppen. Deze situatie kan zich voordoen als de opdrachtgever een wijziging opdraagt. In de tweede paragraaf is het onderwerp meerwerk uiteengezet, dat kan ontstaan nadat de opdrachtgever een wijziging heeft opgedragen aan de opdrachtnemer, waardoor mogelijk de overeengekomen aanneemsom wordt overschreden. Aan het begin van iedere paragraaf worden allereerst de wettelijke bepalingen van Titel 7.12 BW behandeld, waarna de UAV 2012 en UAVgc 2005 worden besproken. In de laatste paragraaf worden de verschillen tussen de regelingen van beide bouworganisatievormen benoemd en besproken met betrekking tot de kostenverhogende omstandigheden en het meerwerk. In hoofdstuk vijf wordt de vierde deelvraag behandeld. De vierde deelvraag gaat in op de rechtsgevolgen van een gebrek in het werk wanneer door de opdrachtgever de eisen na contractsluiting zijn gewijzigd. De veronderstelling is dat er door deze wijziging van de opdrachtgever een fout in het ontwerp wordt gemaakt. Door deze fout ontstaat er een gebrek in het werk, waarbij het mogelijk is dat dit gebrek pas wordt opgemerkt na de oplevering. Doordat de mogelijkheid bestaat dat het gebrek pas na oplevering wordt opgemerkt, is de eerste paragraaf gewijd aan de oplevering. Over het algemeen is de aannemer na de oplevering niet meer aansprakelijk voor gebreken in het werk, althans niet voor zover die gebreken ten tijde van de oplevering zichtbaar waren. Het BW, de UAV 2012 en de UAVgc 2005 kennen ieder een uitzondering op deze hoofdregel. Ook wordt er opgemerkt dat deze uitzonderingen van elkaar verschillen. In de tweede paragraaf van hoofdstuk vijf wordt de aansprakelijkheid voor de gebreken na oplevering besproken. Net als bij de derde deelvraag komt ook de verantwoordelijkheid voor de gevolgen die deze wijziging van eisen met zich meebrengt aan bod. Aan de hand van de wet en de gestandaardiseerde voorwaarden wordt de aansprakelijkheid voor de gebreken, die als gevolg van een opgedragen wijziging ontstaan en aan het licht komen na oplevering, benoemd en besproken. In de laatste paragraaf worden de verschillen tussen beide bouworganisatievormen besproken met betrekking tot die aansprakelijkheid. Deze verschillen hebben betrekking op de ontwerpkeuzes van de opdrachtgever, de waarschuwingsplicht van de aannemer en opdrachtnemer, de deskundigheid van partijen en de voorgeschreven constructie. Naar mijn mening is dit onderzoek interessant omdat beide bouworganisatievormen onderzocht worden. De traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm bestaan naast elkaar maar hebben ieder dezelfde uitgangspunten uit het BW. In de bouwpraktijk worden de grenzen tus- 8

9 sen beide bouworganisatievormen regelmatig opgezocht, hetzij door traditioneel te contracteren, maar elementen te gebruiken die voorkomen in het geïntegreerd werken, hetzij door juist het omgekeerde te doen. 2 Jansen heeft verschillende malen voorgesteld om daarom de UAV 2012 en de UAVgc 2005 te integreren, zodat er één set van uniforme juridisch-administratieve voorwaarden ontstaat. 3 Anderen, zoals Van den Berg en Chao-Duivis, vonden deze voorstelling van zaken iets te simpel, aangezien de geïntegreerde bouworganisatievorm is bedoeld om het ontwerp en de uitvoering te integreren. 4 Van den Berg geeft aan dat hij het te ver vindt gaat dat de UAVgc ook de mogelijkheid te bieden dat de opdrachtgever het ontwerp zelf verzorgt. Van den Berg stelt daarbij de vraag: wat valt er dan nog te integreren 5? Tegen deze achtergrond vind ik het interessant om de verschillen in kaart te brengen tussen de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm. Daarbij zullen in ieder hoofdstuk verschillende onderwerpen passeren, zoals meerwerk, kostenverhogende omstandigheden en gebreken na de oplevering. Op dit moment bestaan de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm naast elkaar en hebben beiden ieder hun eigen set van gestandaardiseerde algemene voorwaarden. Ruim twee jaar geleden zijn de UAV 2012 in werking getreden als gestandaardiseerde algemene voorwaarden voor de traditionele bouworganisatievorm. De voorganger van de UAV 2012 is de UAV In 2004 is besloten de UAV 1989 te herzien in verband met de invoering van het nieuwe BW en de nieuwe Titel 7.12 BW, maar ook om ontwikkelingen in de jurisprudentie en nieuwe inzichten te verdisconteren. 6 Eén van de voorstanders hiervan was Van den Berg, die vond dat de UAV een stevige renovatiebeurt nodig had. 7 In deze scriptie is onder andere aandacht besteedt aan een aantal onderwerpen die ook tijdens de herziening aan bod zijn gekomen. Een voorbeeld daarvan is de waarschuwingsplicht van de aannemer, die is opgenomen in art. 7:755 BW en die aan de UAV toegevoegd diende te worden. 8 Ook wordt er in deze scriptie aandacht besteedt aan paragraaf 12 UAV 2012; een paragraaf die volgens verschillende critici 2 Universitair nieuws, NJB 2014/ C.E.C. Jansen, Een werk tot stand brengen. Over de integratie van de UAV in de UAVgc, (Rede Tilburg), Tilburg 2014, p.5. 4 M.A.M.C. van den Berg, Renovatie van een kroonjuweel. Voorstellen voor herziening van de UAV 1989, BR 2004, p M.A.M.C. van den Berg, Renovatie van een kroonjuweel. Voorstellen voor herziening van de UAV 1989, BR 2004, p W.J.M. Herber, Herziening UAV 1989, BR 2004, p.1032; G.L. van t Hoff, De herziening van par. 12 UAV 1989, een voorstel tot meerwerk, BR 2011/68, p G.L. van t Hoff, De herziening van par. 12 UAV 1989, een voorstel tot meerwerk, BR 2011/68, p M.R. Boer, De toekomst van een kroonjuweel, De lichte herziening van de UAV 2012 en de Aedes aannemingsovereenkomst, TBR 2012/160, p

10 te licht is herzien. 9 Door in het begin van ieder hoofdstuk een situatie te schetsen zoals het meerwerk dat kan ontstaan door een wijziging van de opdrachtgever en daarbij de situatie te belichten vanuit het BW, de UAV 2012 en de UAVgc 2005, worden de verschillen tussen beide bouworganisatievormen zichtbaar. Door de situaties vanuit verschillende invalshoeken te bekijken, zoals de jurisprudentie, recente ontwikkelingen en discussies wordt het onderzoek in een breed kader geplaatst. Door middel van dit onderzoek wil ik inzicht verschaffen in de bouworganisatievormen, op welke vlakken de bouworganisatievormen met elkaar verschillen en of deze verschillen daadwerkelijk problematisch zijn. Ik hoop daarmee een bijdrage te leveren aan de huidige stand van de wetenschap. De onderzoeksmethode die in deze scriptie wordt gebruikt is dogmatisch onderzoek aan de hand van wet- en regelgeving. Zo is er onderzoek gedaan naar het BW, de UAV 2012, de UAVgc 2005, DNR 2011 en jurisprudentie van de overheidsrechter en de Raad van Arbitrage. Daarnaast is er ook literatuuronderzoek verricht, waarbij naslagwerken zoals de Asser-serie zijn gebruikt, handboeken zijn bestudeerd en relevante artikelen uit erkende tijdschriften zijn geraadpleegd. 9 W.J.M. Herber, Voorstel herziening par. 12 UAV 1989: een gemiste kans, TBR 2011/5, p. 420; G.L. van t Hoff, De herziening van par. 12 UAV 1989, een voorstel tot meerwerk, BR 2011/68, p

11 2. Bouworganisatievormen Wanneer een opdrachtgever een bouwproject wil starten zal hij verschillende partijen moeten benaderen om het bouwwerk daadwerkelijk te kunnen realiseren. Met deze partijen zal hij afspraken moeten maken, die doorgaans worden vastgelegd in contracten. Er bestaan verschillende soorten van deze bouwcontracten, welke ruwweg geplaatst kunnen worden onder twee bouworganisatievormen, namelijk de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm. 10 Met de keuze van een van deze bouworganisatievormen legt de opdrachtgever niet alleen zijn afspraken vast, maar bepaalt hij ook zijn eigen rol in het bouwproces. 11 In dit hoofdstuk zal er een uiteenzetting op hoofdlijnen worden gegeven van de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm en de daaruit voortvloeiende verplichtingen. Ook worden de verschillen tussen beide bouworganisatievormen besproken. De deelvraag die in dit hoofdstuk centraal staat is dan ook: Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm? De beantwoording van deze deelvraag is voor de deelvragen die in de volgende hoofdstukken worden beantwoord relevant. De volgende deelvragen schetsen ieder een verschillende situatie, maar zullen steeds bezien worden vanuit beide bouworganisatievormen. 2.1 De traditionele bouworganisatievorm: de UAV 2012 Het bouwproces vangt doorgaans aan met het idee van de opdrachtgever om te gaan bouwen waarbij hij het nodige vooronderzoek doet. 12 Om dit idee te realiseren zal er een ontwerp gemaakt moeten worden. Dit ontwerp wordt gemaakt door de adviseur. Voor de uitvoering van het ontwerp wordt ook een andere partij ingeschakeld, namelijk de aannemer. 13 De vorm die hierdoor ontstaat wordt ook wel de klassieke driehoek genoemd, aangezien de opdrachtgever de ontwerpfunctie en de uitvoeringsfunctie bij verschillende partijen neerlegt. 14 Eigenlijk klopt de naam klassieke driehoek niet omdat er geen sprake is van een driehoek. Twee zijden van de driehoek bestaan uit overeenkomsten, maar de zijde tussen de adviseur en de aannemer is 10 C.E.C. Jansen/Regieraad Bouw, Leidraad Aanbesteden voor Bouwopdrachten 2009, Gouda: CROW 2009, p M.A.M.C. van den Berg, Samenwerkingsvormen in de bouw, Deventer: Kluwer 1990, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p J.J. Goudsmit, De ontwerpende bouwer; over turnkey- en design en build-contracten BR 1998, p

12 niet-juridisch en louter van functionele aard. 15 Het relatiepatroon tussen opdrachtgever, adviseur en aannemer kan daarom alleen in functioneel opzicht als een driehoek worden verbeeld, doch vanuit een juridisch gezichtspunt kan het slechts als een hoek worden gesymboliseerd. 16 Ongeacht de naam is deze klassieke driehoek kenmerkend voor de traditionele bouworganisatievorm. Over het algemeen sluit de opdrachtgever met de adviseur een overeenkomst en gaat hij daarna, met het ontwerp in de hand, op zoek naar een aannemer. 17 De opdrachtgever sluit met de aannemer een overeenkomst om het ontwerp uit te laten voeren. De traditionele bouworganisatievorm kenmerkt zich dus door de gescheiden functies van ontwerp en uitvoering. Hieronder zullen deze functies worden omschreven. De overeenkomst die de opdrachtgever heeft met de adviseur wordt gezien als één zijde van de klassieke driehoek, waarbij de DNR 2011 van toepassing is. Onder het begrip adviseur vallen volgens artikel 1 van de DNR 2011 verschillende personen. Een adviseur kan namelijk een architect of een ingenieur zijn. De fase waarin de adviseur van start zal gaan is de ontwerpfase, welke gevolgd zal worden door de aanbestedingsfase en directievoering. De ontwerpfase is op te delen in een drietal chronologisch op elkaar volgende deelfasen: het maken van een voorlopig ontwerp, het maken van een definitief ontwerp en het voorbereiden van de feitelijke bouw. 18 In verband hiermee rijst de vraag of de verschillende werkzaamheden die de adviseur dient te verrichten in één contractueel kader zijn te plaatsen, of dient er per deelfase een nieuw contract gesloten te worden? 19 Beide mogelijkheden hebben in de literatuur aanhang gekregen en worden ook in de praktijk toegepast, waardoor het aan de ene kant mogelijk is dat de adviseur een contract krijgt dat alle fasen omvat, terwijl aan de andere kant ook een contract per fase mogelijk is. 20 Gedurende de ontwerpfase hebben adviseurs de verplichting jegens de opdrachtgever om bij de vervulling van de opdracht de opdrachtgever onafhankelijk en deskundig in een vertrouwenspositie als adviseur terzijde te staan. 21 Deze verplichting bestaat tijdens de gehele duur van de relatie. Op de adviseur rust de verplichting om een bouwplan te ontwikkelen dat tech- 15 M.A.M.C. van den Berg, Samenwerkingsvormen in de bouw, Deventer: Kluwer 1990, p M.A.M.C. van den Berg, Samenwerkingsvormen in de bouw, Deventer: Kluwer 1990, p Instituut voor Bouwrecht, Veranderende rollen; nieuwe contractvormen in het bouwrecht BR 2005, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, Samenwerkingsvormen in de bouw, Deventer: Kluwer 1990, p M.A.M.C. van den Berg, Samenwerkingsvormen in de bouw, Deventer: Kluwer 1990, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p

13 nisch deugdelijk, financieel haalbaar en juridisch uitvoerbaar is. Met betrekking tot de technische deugdelijkheid dient de adviseur ervoor te zorgen dat het ontwerp zodanig is ingericht dat als dienovereenkomstig wordt gebouwd een goed en deugdelijk bouwwerk ontstaat, dat voldoet aan alle door de opdrachtgever gestelde eisen. 22 Het is echter voldoende dat het plan beantwoordt aan de stand van de wetenschap en techniek ten tijde van het ontwerpen, dat ook wel het voldoen aan state of the art wordt genoemd. 23 Dan zouden gebreken in door de adviseur voorgeschreven constructies en materialen die te wijten zijn aan op het moment van het ontwerpen nog onbekende factoren, niet voor diens risico zijn. 24 De financiële haalbaarheid is de tweede verplichting van de adviseur, waardoor hij eerst op de hoogte dient te zijn van het beschikbare bedrag van de opdrachtgever waarna hij een ontwerp kan maken dat ten naaste bij voor dat bedrag kan worden gerealiseerd. De woorden ten naaste bij geven een tolerantiemarge die voortvloeit uit het feit dat niet alle factoren die van invloed kunnen zijn op de prijsvorming vooraf exact te bepalen zijn. 25 De derde verplichting betreft de juridische uitvoerbaarheid welke samenhangt met de wettelijke voorschriften waarmee de adviseur rekening dient te houden. Van de adviseur mag verwacht worden dat hij van het uitgebreide regelcomplex van zowel publiek- als privaatrechtelijke voorschriften op de hoogte is en bij het ontwerpen rekening houdt met de juridische hindernissen die daaruit kunnen voortvloeien. 26 De verantwoordelijkheid van de adviseur reikt echter niet altijd even ver. Zo kan het voorkomen dat aan het bouwvoornemen van de opdrachtgever weliswaar een juridisch obstakel in de weg staat, zoals bij het verkrijgen van een vergunning, maar deze hindernis door het verkrijgen van een vrijstelling te overwinnen is. 27 Wanneer de adviseur de opdrachtgever allereerst adequaat heeft geïnformeerd over deze belemmering maar de opdrachtgever desondanks toch wil doorzetten, dan staat de adviseur slechts voor zijn inspanning in. De tweede fase waarin de adviseur een belangrijke rol speelt is de aanbestedingsfase. In de eerste plaats dient de adviseur de opdrachtgever te adviseren over de te volgen aanbeste- 22 M.A.M.C. van den Berg, Samenwerkingsvormen in de bouw, Deventer: Kluwer 1990, p M.A.B. Chao-Duivis & A.Z.R. de Koning, Veranderende rollen. Een inleiding in nieuwe contractvormen in het bouwrecht, Deventer: Kluwer 2001, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.B. Chao-Duivis & A.Z.R. de Koning, Veranderende rollen. Een inleiding in nieuwe contractvormen in het bouwrecht, Deventer: Kluwer 2001, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p

14 dingsmethode en (zo nodig) omtrent de keuze van de uit te nodigen deelnemers. 28 Vervolgens zal de adviseur zich belasten met de praktische afwikkeling van de aanbestedingsprocedure en zal hij na ontvangst van de prijsaanbiedingen de opdrachtgever adviseren omtrent de gunning. 29 Als laatst dient de adviseur een concept van het aannemingscontract op te maken. 30 In de laatste fase staat de directievoering centraal, waarbij de adviseur een deels controlerende en deels sturende taak heeft. Enerzijds dient de adviseur er nauwgezet op toe te zien dat de aannemer het werk naar de eisen van het bestek en binnen de gestelde termijn uitvoert, anderzijds dient hij door het geven van aanwijzingen in de uitvoering van het werk in te grijpen wanneer de aannemer uit het juiste spoor dreigt te lopen, of wanneer de uitvoering stokt doordat zich bij de uitvoering van het bestek niet voorziene problemen voordoen. 31 Volgens artikel 7 DNR 2011 treedt de adviseur op als gemachtigde wanneer de opdrachtgever de adviseur daartoe schriftelijk heeft aangewezen. De tweede zijde van de klassieke driehoek betreft de relatie tussen de opdrachtgever en de aannemer. Op deze relatie zijn de UAV 2012 en Titel 7.12 BW van toepassing. Vanuit deze relatie bezien rust de zorg voor het ontwerp op de opdrachtgever en richt de prestatieplicht van de aannemer zich op de uitvoering van dat ontwerp. 32 Ongeacht de situatie dat de primaire verantwoordelijkheid voor het ontwerp bij de opdrachtgever ligt, brengt een goede taakvervulling door de aannemer mee dat hij het hem voorgelegde bouwplan niet blindelings uitvoert, doch integendeel met aandacht en zorgvuldigheid waarbij van de aannemer mag worden verwacht dat hij tekortkomingen welke hem als deskundig vakman zouden moeten opvallen, daadwerkelijk onderkent en daar voor waarschuwt. 33 Deze tekortkomingen kunnen voorkomen in het ontwerp of in de voorschriften die tijdens de uitvoering worden gegeven. De waarschuwingsplicht is geformuleerd in artikel 7:754 BW en in paragraaf 6 lid 14 UAV De waakzaamheid van de aannemer houdt niet in dat hij het ontwerp diepgaand zou moeten navorsen, maar het omvat slechts een globale toetsing aan de normen van het bouwvak, aangezien zijn waarschuwings- 28 M.A.B. Chao-Duivis & A.Z.R. de Koning, Veranderende rollen. Een inleiding in nieuwe contractvormen in het bouwrecht, Deventer: Kluwer 2001, p M.A.M.C. van den Berg, Samenwerkingsvormen in de bouw, Deventer: Kluwer 1990, p C.E.C. Jansen/Regieraad Bouw, Leidraad Aanbesteden voor Bouwopdrachten 2009, Gouda: CROW 2009, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.B. Chao-Duivis & A.Z.R. de Koning, Veranderende rollen. Een inleiding in nieuwe contractvormen in het bouwrecht, Deventer: Kluwer 2001, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p

15 plicht een afgeleide is van zijn verplichting tot zorgvuldige uitvoering. 34 Van de aannemer kan niet verwacht worden dat hij het totale ontwerp overdoet, een marginale toetsing van het ontwerp is voldoende. 35 Een aantal factoren spelen een rol bij het antwoord op de vraag wanneer een aannemer een ontwerpfout had moeten onderkennen. De mate van evidentie en de deskundigheid die bij de aannemer aanwezig mocht worden geacht zijn de factoren waar aan getoetst dient te worden. 36 Het spiegelbeeld van het geval van de waarschuwingsplicht kan zich voordoen wanneer een aannemer een uitvoeringsfout begaat die door het directietoezicht van de opdrachtgever niet is opgemerkt. Als daardoor een gebrek of schade ontstaat, is deze primair veroorzaakt door de aannemer, maar is dit een gevolg van onvoldoende waakzaamheid van de door de opdrachtgever aangestelde directie waarvoor de opdrachtgever verantwoordelijk is. 37 Toch is hierbij grote terughoudendheid gepast, aangezien de opdrachtgever niet verplicht is directietoezicht te houden. Een eventueel falen van het directietoezicht mag geen factor zijn die de prestatieplicht van de aannemer vermindert. De aannemer mag er in dit opzicht niet beter van worden dat, onverplicht, directie wordt gevoerd De geïntegreerde bouworganisatievorm: de UAVgc 2005 Net als in de traditionele bouworganisatievorm, vangt de geïntegreerde bouworganisatievorm ook aan met een idee van de opdrachtnemer. Om dit idee te realiseren schakelt de opdrachtgever ook externe partijen in, maar staan zij niet in dezelfde verhouding tot elkaar als in de klassieke driehoek van de traditionele bouworganisatievorm. Bij de geïntegreerde bouworganisatievorm wordt er namelijk geen partij gezocht die alleen het ontwerp op zich neemt en een andere partij die het werk uitvoert, maar wordt er gezocht naar één partij die zowel het ontwerp als de uitvoering voor zijn rekening neemt. Hierdoor is de terminologie ook anders, waardoor er niet meer over een adviseur of aannemer wordt gesproken maar over een opdrachtnemer of ont- 34 M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.B. Chao-Duivis & A.Z.R. de Koning, Veranderende rollen. Een inleiding in nieuwe contractvormen in het bouwrecht, Deventer: Kluwer 2001, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p

16 werpende bouwer. 39 In de geïntegreerde bouworganisatievorm wordt er dus ook maar één contract gesloten, namelijk tussen de opdrachtgever en de opdrachtnemer waarop de UAVgc 2005 van toepassing is. In dit contract maakt de opdrachtgever zijn bouwbehoefte kenbaar aan de opdrachtnemer, waarbij de opdrachtgever zich niet inlaat met de wijze waarop de opdrachtnemer het project realiseert. 40 Deze vorm van de geïntegreerde bouworganisatievorm wordt door Van den Berg ook wel het Bahama-model genoemd, waarbij de opdrachtgever zich bij wijze van spreken tijdens het realiseringsproces naar de Bahama s kan begeven, mits hij maar tijdig terugkeert om het gerealiseerde werk in ontvangst te nemen. 41 Deze invulling van de geïntegreerde bouworganisatievorm komt in de praktijk echter niet of nauwelijks voor, maar geeft wel een illustratie van de verhouding tussen beide partijen. Wanneer een opdrachtgever kiest voor de geïntegreerde bouworganisatievorm wordt dit vrijwel steeds gegoten in een contractvorm waarbij, met integratie van ontwerp en uitvoering als uitgangspunt, toch wordt voorzien in een bepaalde mate van bemoeienis van de opdrachtgever met het feitelijke realiseringsproces. 42 De mate van betrokkenheid van de opdrachtgever in de geïntegreerde bouworganisatievorm kan dus variëren, waardoor er een glijdende schaal van bouwcontractvormen kan worden getekend, waarbij de twee uitersten als het traditionele model en het Bahama-model zouden kunnen worden aangeduid. 43 Zoals hierboven is aangegeven is de UAVgc 2005 van toepassing op de geïntegreerde bouworganisatievorm. De UAVgc 2005 bestaat, anders dan de UAV 2012, uit een model basisovereenkomst (hierna: MBO) en daarbij behorende algemene voorwaarden. Ook bestaat er een toelichting op de UAVgc 2005 en de MBO. De MBO is een document dat de opdrachtgever en opdrachtnemer zelf dienen in te vullen, waarin wordt vermeld wie de partijen zijn, welk bouwwerk het betreft, wie welke werkzaamheden uitvoert, welke prijs en datum van oplevering er wordt bepaald enzovoort. Ook leggen de partijen in de MBO vast welke mate van bemoeienis de opdrachtgever met het totale ontwerp- en uitvoeringsproces zal hebben. In artikel 1 van de MBO is bepaald dat de overeenkomst beschouwd wordt als een overeenkomst van aanneming 39 M.A.M.C. van den Berg en C.E.C. Jansen, De ontwerpende bouwer. Over turnkey- en design & build contracten, Deventer: Tjeenk Willink 1996, p M.A.M.C. van den Berg, De UAV-GC 2000 en de glijdende schaal van verantwoordelijkheden in het bouwcontractenrecht, BR 2000, p M.A.M.C. van den Berg, De UAV-GC 2000 en de glijdende schaal van verantwoordelijkheden in het bouwcontractenrecht', BR 2000, p M.A.M.C. van den Berg, De UAV-GC 2000 en de glijdende schaal van verantwoordelijkheden in het bouwcontractenrecht', BR 2000, p M.A.M.C. van den Berg en C.E.C. Jansen, De ontwerpende bouwer. Over turnkey- en design & build-contracten, Deventer: Tjeenk Willink 1996, p

17 van werk in de zin van afdeling 7.12 BW, waardoor deze regelgeving dus ook van toepassing is op de geïntegreerde bouworganisatievorm. In paragraaf 4 UAVgc 2005 worden de verplichtingen van de opdrachtnemer verwoord. In het eerste lid van dit artikel is beschreven dat de opdrachtnemer verplicht is de ontwerp- en uitvoeringswerkzaamheden zodanig te verrichten dat het werk op de in de MBO vastgelegde datum van oplevering voldoet aan de uit de overeenkomst voortvloeiende eisen. Wanneer het werk niet voldoet aan deze eisen is er sprake van een gebrek. Het derde lid van deze paragraaf geeft een uiteenzetting van de eisen waaraan het werk dient te voldoen, namelijk: de eisen die voortvloeien uit het normale gebruik waarvoor het werk bestemd is, alsmede eisen die voortvloeien uit het bijzonder gebruik dat van het werk zal worden gemaakt, doch uitsluitend voor zover de eisen die het bijzonder gebruik stelt in de vraagspecificatie zijn vastgelegd. 44 Wanneer het werk niet aan deze eisen voldoet is er sprake van een gebrek, tenzij de opdrachtnemer bewijst dat het gebrek niet aan hem kan worden toegerekend op grond van wet, overeenkomst of de in het verkeer geldende verkeersopvattingen. 45 Deze verbintenis, waarbij het bouwwerk moet voldoen aan de kwaliteit die de opdrachtgever mag verwachten, is de primaire prestatieverplichting van de opdrachtnemer. Het vijfde lid van deze paragraaf verplicht de opdrachtnemer al datgene te doen wat naar de aard van de overeenkomst door de wet, de eisen van redelijkheid en billijkheid of het gebruik wordt gevorderd. In dit artikel is ook een waarschuwingsplicht opgenomen voor de opdrachtnemer. Deze waarschuwingsplicht zal hieronder worden besproken. Naast de verplichtingen van de opdrachtnemer zijn er ook nog een aantal verplichtingen van de opdrachtgever te noemen, welke zijn opgenomen in paragraaf 3 UAVgc Hierin is beschreven dat de opdrachtgever er voor moet zorgen dat de opdrachtnemer tijdig beschikt over alle informatie die noodzakelijk is voor de opdrachtnemer, het bouwterrein waarop het werk dient te worden gerealiseerd en alle goederen die de opdrachtgever volgens de MBO dient te verschaffen. Met deze bewoordingen wordt duidelijk dat de opdrachtgever alleen dan verplicht is zijn informatie tijdig ter beschikking te stellen aan de opdrachtgever indien deze laatste niet zelf over de mogelijkheid beschikt de informatie te verkrijgen. 46 Met betrekking tot de goederen wordt duidelijk dat de opdrachtgever alleen verplicht is deze te verschaffen wanneer dit is overeengekomen. De opdrachtgever is verantwoordelijk voor deze informatie en goederen wanneer 44 Zie paragraaf 4 lid 3 UAVgc Zie paragraaf 4 lid 9 UAVgc M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p

18 hij ze op de manier, beschreven in het eerste lid heeft verschaft. Het derde lid van paragraaf 3 UAVgc 2005 bepaalt dat de opdrachtgever verantwoordelijk is voor de inhoud van de vraagspecificatie, ook wanneer deze na de totstandkoming is gewijzigd of aangevuld. Ook wordt aangegeven dat de leden van deze paragraaf de waarschuwingsplicht van de opdrachtnemer onverlet laat. 47 Het feit dat bij deze bouworganisatievorm de opdrachtnemer het ontwerp- en uitvoeringsproces op zich neemt, wil niet zeggen dat de opdrachtgever zich niet met het werk bemoeit, zoals is beschreven in het Bahama-model. De opdrachtgever heeft de keuze in hoeverre hij betrokken is bij de uitvoering, bijvoorbeeld door middel van de toetsings- en acceptatieplannen, waarmee de opdrachtgever een controlemogelijkheid houdt op de activiteiten van de opdrachtnemer. 48 Het aspect toetsing omvat een veelheid aan controlerende activiteiten die er op gericht zijn na te gaan of de opdrachtnemer de werkzaamheden (heeft) verricht conform de bepalingen van de overeenkomst, waarbij het resultaat niet wordt meegedeeld aan de opdrachtnemer maar de opdrachtgever wel de opdrachtnemer kan sommeren te werken volgens de overeenkomst wanneer dit niet is gebeurd. 49 Acceptatie gaat een stap verder dan toetsing en houdt in dat de opdrachtnemer bepaalde, vaak essentiële aspecten van zijn werkzaamheden ter acceptatie aan de opdrachtgever moet voorleggen en de opdrachtgever uitdrukkelijk moet mededelen of hij tot acceptatie overgaat. 50 Naast deze toetsings- en acceptatiemomenten kan de opdrachtgever ook behoefte hebben aan fysieke keuring van het werk waarbij hij stop- en bijwoonpunten kan inlassen. Zijn er bijwoonpunten in het keuringsplan van de opdrachtnemer opgenomen, dan is de opdrachtnemer verplicht de opdrachtgever te informeren dat een dergelijk punt is bereikt. 51 De opdrachtgever heeft dan de mogelijkheid om fysiek naar het werkproces te gaan kijken of alleen de resultaten daarvan te bekijken. De toetsing van de bijwoonpunten is alleen voor de opdrachtgever zelf. Wanneer de opdrachtgever vindt dat de opdrachtnemer tekort schiet, zal hij de opdrachtnemer schriftelijk in gebreke moeten stellen. 52 Wanneer er een stoppunt wordt ingelast 47 Zie paragraaf 3 lid 7 UAVgc D.J.L. van Ee, Contractvormen in de bouw, vastgoed fiscaal & civiel 2011/3. 49 M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.B. Chao-Duivis & A.Z.R. Koning, Veranderende rollen. Een inleiding in nieuwe contractvormen in het bouwrecht, Deventer: Kluwer 2001, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p Zie paragraaf 43 lid 2 UAVgc

19 dient de opdrachtnemer de feitelijke werkzaamheden en resultaten voor te leggen aan de opdrachtgever. De opdrachtgever dient hierop te reageren door deze al dan niet te accepteren. 53 In paragraaf 2.1 van deze scriptie betreffende de traditionele bouworganisatievorm is de waarschuwingsplicht van de aannemer beschreven. De waarschuwingsplicht is in het kader van deze scriptie belangrijk voor het antwoord op de vraag welke partij aansprakelijk is in een bepaalde situatie. Ook in de geïntegreerde bouworganisatievorm bestaat er een waarschuwingsplicht voor de opdrachtnemer jegens de opdrachtgever. Deze waarschuwingsplicht is beschreven in paragraaf 4 lid 7 van de UAVgc 2005 en verplicht de opdrachtnemer om de opdrachtgever onverwijld schriftelijk te waarschuwen indien: de vraagspecificatie, de daarbij gevoegde annexen, de basisovereenkomst, de informatie, het terrein en/of het water of de goederen door de opdrachtgever ter beschikking gesteld, dan wel een door de opdrachtgever genomen maatregel of een door hem opgedragen wijziging klaarblijkelijk zodanige fouten bevat of gebreken vertoont, dat hij in strijd met de redelijkheid in billijkheid zou handelen als hij zonder waarschuwing bij het verrichten van werkzaamheden daarop zou voortbouwen. In de toelichting wordt erop gewezen dat, anders dan bij de UAV 2012, van de opdrachtnemer een actievere onderzoekshouding wordt verwacht aangezien de opdrachtnemer zelf moet komen met de oplossingsrichting. 54 Het volgende lid van paragraaf 4 vermeldt dat wanneer de opdrachtnemer zijn waarschuwingsplicht verzuimt, hij aansprakelijk is voor de schadelijke gevolgen van zijn verzuim. Een voorbeeld hiervan is de fout welke is ontdekt in het ontwerp van de opdrachtnemer. Het is hierbij de vraag wanneer de opdrachtnemer voor deze ontwerpfout aansprakelijk is. Verschillende oorzaken kunnen ten grondslag liggen aan deze ontwerpfout, zoals: onjuiste gegevens van de opdrachtgever, bodemrisico s en innovatieve ontwerpoplossingen. In beginsel is in al deze drie gevallen van ontwerpfouten de opdrachtnemer aansprakelijk, wat voortvloeit uit paragraaf 4 lid 3 van de UAVgc2005. Als verweer zal de opdrachtnemer moeten stellen en bewijzen dat hij niet aansprakelijk is. Wanneer de opdrachtgever onjuiste gegevens heeft verstrekt, zal de opdrachtnemer moeten aantonen dat die gegevens daadwerkelijk onjuist zijn en dat hij hiervoor niet hoefde te waarschuwen. 55 Als de bodemgesteldheid afwijkt van de verwachtingen van de opdrachtnemer, zal hij moeten bewijzen dat hij zorgvuldig heeft gehandeld en aantonen dat deze wijze van handelen ter voorkoming van vertraging, schade of gebreken was en hij alle voorzorgsmaatre- 53 M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p Zie paragraaf 3 lid 2 UAVgc 2005 en par. 4 lid 7 jo 3 lid 8 UAVgc

20 gelen heeft genomen die hij als zorgvuldig opdrachtnemer had moeten nemen. 56 In het geval van een fout in een innovatief ontwerp dat is toegepast door de opdrachtnemer, zal de opdrachtnemer moeten bewijzen dat deze fout op grond van de verkeersopvattingen niet aan hem kan worden toegerekend. 57 Naast fouten in het ontwerp, kunnen er ook fouten in de uitvoeringsfunctie ontstaan. De fouten die tijdens de uitvoering van het werk ontstaan zijn hierboven besproken. Het is mogelijk dat de gebreken in het werk ontdekt worden na de oplevering van het werk. De aansprakelijkheid van de opdrachtnemer voor gebreken na de feitelijke datum van oplevering is geregeld in paragraaf 28 van de UAVgc Het uitgangspunt is dat de opdrachtnemer na oplevering niet meer aansprakelijk is voor gebreken in het werk. Op dit uitgangspunt wordt echter een uitzondering gemaakt indien de gebreken te wijten zijn aan de schuld van de opdrachtnemer of krachtens wet, rechtshandeling of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komen en bovendien de opdrachtgever voorafgaande aan de oplevering die gebreken niet heeft opgemerkt en hij bovendien die gebreken op het tijdstip van aanvaarding van het werk redelijkerwijs niet had moeten ontdekken. 58 Er moet dus aan drie eisen zijn voldaan, wil het uitgangspunt van niet-aansprakelijkheid voor gebreken na oplevering doorbroken kunnen worden. 59 Wanneer de opdrachtgever de opdrachtnemer aansprakelijk wil stellen dient hij dit volgens paragraaf 28 lid 2 UAVgc 2005 binnen vijf jaar na de feitelijke datum van oplevering van het werk te doen of, dreigt het werk in te storten, binnen tien jaar na de feitelijke datum van oplevering van het werk. Lid drie van deze paragraaf voorziet in een beperking van de aansprakelijkheid betreffende de omvang van de te vergoeden schade. Deze is beperkt tot 10% van de in de basisovereenkomst vastgelegde prijs voor zover die prijs verband houdt met de realisatie van het werk door middel van ontwerp- en uitvoeringswerkzaamheden. Deze beperking tot 10% is niet van toepassing indien het te vergoeden bedrag lager is dan ,-; in dat geval geldt een te vergoeden maximum van dat bedrag Zie paragraaf 4 lid 9 jo 13 lid 1 UAVgc Zie paragraaf 4 lid 9 UAVgc M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p M.A.M.C. van den Berg, A.G. Bregman & M.A.B. Chao-Duivis, Bouwrecht in kort bestek, s-gravenhage: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2010, p

21 2.3 Verschillen tussen de bouworganisatievormen In de vorige paragrafen zijn beide bouworganisatievormen beschreven. Hierin zijn zowel de kenmerken van het ontwerpen als van het uitvoeren van het werk besproken. De vraag die in dit hoofdstuk centraal staat, luidt: Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de traditionele en de geïntegreerde bouworganisatievorm? In deze paragraaf zullen de verschillen tussen beide bouworganisatievormen, die in de vorige paragrafen zijn besproken, worden uiteengezet. De belangrijkste verschillen die centraal staan in deze scriptie zijn ruwweg in te delen in: de belangrijkste kenmerken van de bouworganisatievormen, de relatie tussen de verschillende partijen en de verplichtingen die partijen tegenover elkaar hebben. Deze verschillen zijn van belang voor het verdere vervolg van deze scriptie. De belangrijkste verschillen zijn daardoor volgens subjectieve criteria in kaart gebracht. Het eerste en misschien wel het belangrijkste kenmerk van de traditionele bouworganisatievorm betreft de strikte scheiding tussen ontwerp en uitvoering. 61 De geïntegreerde bouworganisatievorm daarentegen heeft deze strikte scheiding niet waardoor ontwerp en uitvoering door dezelfde partij worden uitgevoerd. Doordat de opdrachtnemer in de geïntegreerde bouworganisatievorm zowel het ontwerp als de uitvoering voor zijn rekening neemt, sluit de opdrachtgever slechts met één partij een contract, namelijk met de opdrachtnemer. In de traditionele bouworganisatievorm sluit de opdrachtgever met meerdere partijen contracten, namelijk met de adviseur en de aannemer. Ook is een verschil tussen de bouworganisatievormen op te merken betreffende de verantwoordelijkheid van partijen. De opdrachtnemer in de geïntegreerde bouworganisatievorm heeft een grotere verantwoordelijkheid omdat hij nu ook aansprakelijk wordt voor (een deel van) de ontwerpfase, terwijl in de traditionele bouworganisatievorm de functies en de aansprakelijkheid verdeeld zijn over twee partijen. 62 Een volgend verschil betreft de regelgeving en algemene voorwaarden die van toepassing zijn op beide bouworganisatievormen. In de traditionele bouworganisatievorm staan in de relatie tussen de opdrachtgever en de adviseur de DNR 2011 en Titel 7.7 BW centraal en in de relatie tussen de opdrachtgever en de aannemer de UAV 2012 en Titel 7.12 BW. In de geïntegreerde bouworganisatievorm zijn de UAVgc 2005 en Titel 7.12 BW van toepassing. Tijdens de ontwerpfase is de adviseur in de traditionele bouworganisatievorm verplicht om te zorgen dat er een bouwplan ontstaat dat technisch deugdelijk, financieel haalbaar en juridisch 61 J.N. De Koning, Het schemergebied tussen de UAV en UAV-GC, BR 2009/186, p J.N. De Koning, Het schemergebied tussen de UAV en UAV-GC, BR 2009/186, p