Literatuur uit Midden-Amerika. mevr. I.H. van Geldermalsen mevr. E.M.H. van Buuren

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Literatuur uit Midden-Amerika. mevr. I.H. van Geldermalsen mevr. E.M.H. van Buuren"

Martina Vermeiren
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Literatuur uit Midden-Amerika mevr. I.H. van Geldermalsen mevr. E.M.H. van Buuren

3 LITERATUUR UIT MIDDEN-AMERIKA Uitgeverij het Wereldvenster heeft de afgelopen zeven jaar een serie bloemlezingen uitgebracht met literatuur uit Middenamerikaanse landen. In deze serie verschenen tot nog toe vier boeken. Het eerste - over Nicaragua - hette De bergen, de vogels en Sandino en bevatte behalve vertaald Nicaraguaans proza en poezie, enkele essays over Nicaraguaanse cultuur en cultuurpolitiek. De drie boeken die daarna gepubliceerd werden, bevatten uitsluitend literaire teksten, zowel proza als poezie en kwamen tot stand via een collectief productieproces. Aan elk boek werkten gemiddeld acht mensen mee, die gezamenlijk materiaal verzamelden, bediscussieerden, selecteerden en vertaalden. Deze methode heeft een groot voordeel: de kwaliteit van het eindproduct stijgt, omdat acht mensen nu eenmaal meer weten dan een. Er is ook een nadeel verbonden aan deze aanpak: de arbeidsintensiviteit. De bundel over Salvadoreense literatuur kostte het collectief gedurende ruim een jaar twee volle werkdagen per week. Normaal gesproken zou een dergelijke, arbeidsinten sieve aanpak veel geld kosten en dan zou zo'n bloemlezing vermoedelijk niet uitkomen. In dit geval kostte het niets, omdat alle werkzaamheden van het begin tot het eind onbetaald werden verricht. De boeken zijn gemaakt door studenten Spaans van de Rijksuniversiteit Utrecht, die studiepunten kregen voor het werk. Tegelijkertijd deden zij vertaalervaring op, die van grote waarde is wanneer men in de vertalerswereld zijn entree wil maken. Gevolg van de vertaalprojecten is dan ook geweest dat een aantal leden van het collectief op dit moment werkzaam is als professioneel literair vertaler. Sommigen zijn van mening dat elk gratis verricht vertaalwerk oneerlijke concurrentie betekent met de professionele vertalerswereld. Het belangrijkste argument dat hiertegen ingebracht kan worden, is dat dit soort boeken zonder vrijwilligerswerk helemaal niet gemaakt zou worden, omdat de productiekosten veel to hoog zijn. Het collectief hecht belang aan de publicatie van dergelijke bloemlezingen, omdat het zich ten doel gesteld heeft de Middenamerikaanse literatuur onder de aandacht to brengen van een Nederlands lezerspubliek en een beeld to schetsen van verschillende culturen door middel van hun literaturen. 159

4 ,De drie bundels die tot stand zijn gekomen via de collectieve productiemethode bevatten literatuur uit El Salvador, Panama en Guatemala. Het boek met literatuur uit El Salvador is getiteld De doden worden met de dag opstandiger en kwam uit in Drie jaar daarna verscheen een bundel met moderne Iiteratuur uit Panama onder to titel In het kanaal zwemmen verbaasde vissen. Dit jaar is een bloemlezing uit de Guatemalteekse Iiteratuur op de markt gebracht en dit boek heet Gele konijnen in de hemel. Op inhoud en opbouw van elk van de boeken zal hierna kort worden ingegaan. Het eerste boek over El Salvador is opgebouwd uit vier delen. Het eerste deel geeft een algemene introductie over het land, waarin zaken aan de orde komen als de macht van het leger en de ongelijke verdeling van rijkdommen. In de andere delen zit een historische lijn. Het tweede deel gaat namelijk over de opstand van In dat jaar vond er een volksopstand van vooral boeren plaats, georganiseerd door de communistische partij die kort daarvoor was opgericht. De opstand was een reactie op de erbarmelijke economische omstandigheden, de sociale onrechtvaardigheid en de politieke onderdrukking. Het leger sloeg de opstand bloedig neer en doodde mensen. Het politieke en culturele klimaat was vervolgens gedurende ongeveer dertig jaar lamgelegd. Door de repressie en de (zelf)censuur werden de gebeurtenissen drie decennia lang doodgezwegen. Het tweede deel uit dit boek gaat over deze opstand, maar de teksten met dit thema zijn minstens dertig jaar na dato geschreven. Het derde deel gaat over de generatie van 156, een groepje jonge schrijvers, voortgekomen uit de universiteit van San Salvador. Zij waren degenen die als eersten 'door muren van stilten heenbraken', zoals een van hen - Manlio Argueta - het uitdrukte. Niet alleen roerden zij de opstand van 1932 aan, ook andere politieke thema's verwerkten zij in hun literatuur. De meest getalenteerde en de meest militante uit deze groep was Roque Dalton. Als eerste gaf hij openlijk toe lid to zijn van de communistische partij. Voorheen durfde niemand dat. Later sloot Dalton zich aan bij de guerrilla. Hij staat bekend om zijn poezie en getuigenisliteratuur. Een kenmerk van Daltons getuigenisliteratuur is de collagetechniek. Door niet-literair materiaal naast literaire teksten to plaatsen werd het geheel een nieuwe dimensie en een andere betekenis gegeven. 160

5 Het laatste deel van het boek bevat de meest recente literatuur, die vaak refereert aan de burgeroorlog die in El Salvador gaande is sinds de jaren zeventig. Dit deel is om die reden De oorlog genoemd. [let Panama-boek is niet in verschillende delen opgebouwd. De auteurs zijn eenvoudigweg gerangschikt naar hun geboortejaar. Opvallend is het grote aantal gedichten in deze bundel. Toeval is dat zeker niet, omdat het gedicht en het korte verhaal in Panama de meest beoefende genres zijn als gevolg van de geringe publicatiemogelijkheden. Uitgeverijen zijn er nauwelijks, wel tijdschriften. De Panamese schrijvers laten hun genre-keuze noodgedwongen bepalen door de practische mogelijkheden met betrekking tot publiceren. Men zou wellicht verwachten dat een bundel over Panama wordt overheerst door teksten over de Noordamerikaanse militaire en culturele aanwezigheid in de kanaalzone. Dit is echter niet het geval. Het belangrijkste thema van het boek is de vervreemding van de werkelijkheid. Als middel om dit uit to drukken, gebruiken de auteurs ironie, zelfspot en absurdisme. De derde bundel, over Guatemalteekse literatuur, bevat weer veel meer proza, om de eenvoudige reden dat het proza een hogere kwaliteit had dan de poezie. Het boek is onderverdeeld in een Indiaans en een blank deel. De reden voor deze indeling is gelegen in de culturele verschillen van Guatemala, waar meer dan de helft van de bevolking een traditioneel Indiaanse levenswijze heeft, terwijl de rest ladino is, hetgeen wil zeggen, Westers georienteerd. In het Indiaanse deel zijn oude en recente Indiaanse overleveringen, getuigenissen en historische documenten to vinden. Een aantal fragmenten gaat over de 'vuile oorlog' die bet leger vanaf de jaren zestig voert tegen de bevolking. Bij deze oorlog vallen vooral veel Indiaanse slachtoffers. Ook staat er in de bundel een fragment uit de roman De doem van de mais van de Guatemalteekse Nobelprijswinnaar Miguel Angel Asturias. In de tweede helft komen de ladino-schrijvers aan de orde. Thematische overeenkomsten tussen hun werk zijn er amper, of het zou hun voorkeur voor bizarre situaties moeten zijn. Veelgebruikte middelen zijn ook hier ironie en satire. mevr. I.H. van Geldermalsen mevr. E.M.H. van Buuren 161

6 De volgende gedichten zijn op 28 maart gelezen*: van Jose Maria Cuellar. - OAS van Roque Dalton. Uit: De doden worden met de dag opstandiger. - Verlangen van Cesar Young Nfinez. - In het kanaal zwemmen verbaasde vissen van Aristides Martinez Ortega. Uit: In het kanaal zwemmen verbaasde vissen. - Gedichten van erotisch links (fragment V) van Ana Maria Rodas. - XX van Manuel Jose Arce. Uit : Gele konijnen in de hemel. * Deze gedichten zijn opgenomen op de pag.'s 82, 58, 100, 136, 36,

Vergelijkbare documenten

Boekverslag Nederlands Nagelaten gedichten door Jan Arends

Boekverslag Nederlands Nagelaten gedichten door Jan Arends Boekverslag door een scholier 1334 woorden 26 april 2004 4,2 21 keer beoordeeld Auteur Genre Jan Arends Poëzie Eerste uitgave 1975 Vak Nederlands