3. Energiebronne Week 7

Transcriptie

1 3. Energiebronne Week 7 Werkkaart 38 Energie: Wat mense lank gelede gebruik het. Tuisopdrag: Lank gelede, toe oupa en ouma nog kinders was, was daar nie elektrisiteit of brandstof nie. Vra oupa of ouer mense om jou die vrae te help voltooi: 1. Kos is op n of n gekook. 2. Ons het water op die koolstoof om onsself mee te was. 3. en is gebruik om ons klere te stryk. 4. Wanneer dit koud was, het ons almal saam om die gekuier. 73

2 Leer die liedjie: n Speletjie Rykie Pienaar 1. Kom aan maats, kom maak n kring, Ons gaan lekker speel. Ons gaan voete stamp, ons gaan hande klap, Jy sal jou nie verveel! Refrein: Klap petie klap en Klop petie klop, Klap op jou knieë, hop pe tie hop! Draai in die rondte spring in die lug! Klap petie klap en Klop - petie klop! Sing weer vers 1 Refrein 2e vers: Doem tieke doem tiek, hop sa sa sa! Links-om en regs-om, boem fa de ra! Loop op jou tone, staan op jou plek! Doem tieke doem tiek, hop sa sa sa! 74

3 Werkkaart 39 Steenkool Help die mynwerker om by die skag van die myn uit te kom: 75

4 Werkkaart 40 Windenergie Vul die regte woorde in: Darling anemometer Gariepdam water windpompe voedsel swart goud myne Sasol windenergie 1. Sonenergie stel plante in staat om te vervaardig. 2. Steenkool word genoem. 3. By die word steenkool onder die grond uitgegrawe. 4. By word petrol uit steenkool gemaak. 5. Vanaf die vroegste tye het seilskepe van gebruik gemaak. 6. word in Denemarke gebruik om te pomp. 7. Windsnelheid word gemeet met n. 8. In ons land word hidroëlektrisiteit opgewek by die. 9. Die eerste windplaas in ons land is by opgerig. 76

5 Werkkaart 41 Neweprodukte van steenkool Skryf die name by die regte prente: reukwater, brandstof, kunsmis, motorbande, verf

6 Leer die gedig: Die Donderstorm Susan Kotzé Dit flits en dit blits en die weer die dreun. Dit ruk en dit pluk en die bome kreun. Dit tip en dit tap en die water spat. Dit klik en dit klak en die droogte laat vat. 78

7 Kuns Papier-windmeul: Maak n paar kleurryke windmeule en plaas hulle in n winderige hoekie van die tuin. n Stuk stewige papier (wit of gekleurd) Potlood en liniaal Verf, viltpuntpenne of kryte Blinkertjies of sterretjies (opsioneel) Klein spyker, nie meer as 2 cm lank nie, of n sterk hegspyker n Skêr Klein stukkie kurk 1. Teken n vierkant van 20cm x 20cm op n stuk redelik stewige papier. Stewige tikpapier werk goed. 2. Vou die papier in die helfte om n driehoek te vorm en dan weer in die helfte om n kleiner driehoek te vorm. 3. Maak die papier oop, gebruik die voumerke en trek vanaf elke hoek n streep na die middel. Hierdie lyne behoort 10cm lank te wees. Knip langs hierdie lyne. 4. As wit papier gebruik word, verf of kleur die vier kwarte met verkillende kleure. As verf gebruik word, wag todat die papier droog is, draai dit om en herhaal die proses. Moenie dieselfde kleure op die agterkant gebruik nie; verander liewer die volgorde. 5. Begin by die boonste linkerhoek en vou elke hoek na die middel van die papier en maak dit vas met die spyker en steek dit dan deur die middel van die papier. 6. Steek die spyker deur n klein dun stukkie kurk ( n stukkie wat van n wynbottelprop afgesny is, werk goed). Moenie die spyker heeltemal indruk nie. Ten minste 1cm moet uitsteek. Die kurk is nodig om die windmeul te laat draai. 7. Wanneer dit klaar is, kan blinkertjies of sterretjies opgesit word. 79

8 Leer die liedjie: Die Groentetuin Rykie Pienaar Oompie stoot n kruiwa deur die land, Kruiwa is gelaai van kant tot kant; Kyk hoe beur die oompie kreun en stoot, Na die groentetuintjie Langs die sloot. Omkeer nou die kruiwa grond val uit in die groentebedding, sand en kluit; Gou die grond gelyk maak, hark en hark. Eendag gaan die groente na die mark. 80

9 Werkkaart 42 Steenkoolhandelaar Gee vir elke prentjie n opskrif. Merk die soort energieverbruik wat die goedkoopste is met n kruis. Merk die soort energie wat die minste skade aan die omgewing doen met n regmerkie. 81

10 Werkkaart 43 Pret met wind Maak jou eie anemometer: Die toestel wat windsnelheid meet, word n anemometer genoem. Benodighede: papierkoppies, stroke baie harde riffelkarton, krammetjies, n drukspyker, potlood met n uitveër aan die een end 1. Knip twee ewe groot stroke uit die riffelkarton. Sit hulle bo-op mekaar om n kruis te vorm. Kram hulle in die middel aan mekaar vas. 2. Kram nou vier papierbekertjies aan die punte van die riffelkartonkruis vas. Maak net seker dat die bekke van die koppies in dieselfde rigting wys soos in die il lustrasie. 3. Pen nou die kruis aan die potlood vas deur die drukspyker in die potlood se uitveër te druk. 82

11 Leer die liedjie: Melodie: Twinkle twinkle little star By die myn By die myn by Randfontein is die steenkool glad nie klein. Grawe hier en grawe daar bronne moet ons goed bewaar. Vure brand nou hoog en sterk Baie mense wat hier werk. 83

12 Werkkaart 44 Elektrisiteit Trek n rooi sirkel om al die voorwerpe wat elektrisiteit gebruik: glase horlosie stoof strykyster opwasbak besem steenkool besemkas muurprop hout voorskoot yskas kerse pan gloeilamp wasmasjien kastrol le gas strykplank ketel vuurhoutjies sleutel lepel stofsuier 84

13 Werkkaart 45 Noodhulpreëls Reëls vir die gebruik van elektrisiteit: Teken jou eie gevaarteken om mense te waarsku teen elektrisiteit: 85

14 Werkkaart 46 Noodhulp Vul die regte woorde in: waterblase, regop, nek, vyftien, elektriese stroom, twintig, koue, grond, ontsmettingsmiddel, kombers, hegpleister. 1. As n persoon se neus bloei, laat hom sit en maak alle stywe klere om sy los. 2. Knyp die neus vir tot sekondes toe. 3. Sit n lap agter die nek. 4. Was n wond met en plak dit toe met n. 5. As n persoon se klere aan die brand raak, laat hom op die rol of rol die persoon toe in n. 6. As iemand elektriese skok opdoen, skakel die dadelik af. 7. Moet nie stukkend steek nie. 86