Microteaching Semantiek Betekenisrelaties: Homoniemen, homografen en homofonen.

Transcriptie

1 Microteaching Semantiek Betekenisrelaties: Homoniemen, homografen en homofonen. Deel 1: homonieme woorden, homografen en homofonen Introductie: verwonderen over taal: Lk schrijft het woord 'arm' op het bord. Maak mij eens een zin met het woord 'arm'. Vb: Hij is arm, want hij heeft geen geld. Wie had nog een andere zin in zijn hoofd? Kan je mij een zin maken waarbij 'arm' een andere betekenis krijgt? Vb: Hij heeft gisteren zijn arm gebroken. Lk schrijft ook volgende zinnen op het bord: -Sinds haar vader gestorven is, leidt zij het bedrijf. -Hij lijdt aan anorexia nervosa, een ernstige eetstoornis. En ook: -Het regent pijpestelen! -De regent geeft les in het middelbaar onderwijs. Wat valt je op aan de onderlijnde woorden in deze zinnen? Schrijfwijze Uitspraak Betekenis Zelfde Zelfde Verschillend Verschillend Zelfde Verschillend Zelfde Verschillend Verschillend Instructie: Schrijfwijze Uitspraak Betekenis Zelfde Zelfde Verschillend --> homoniemen Verschillend Zelfde Verschillend --> homofonen Zelfde Verschillend Verschillend --> homografen Inoefening: Homonieme woorden: oefening 1: leid de betekenis af uit de context (van de zin) --> homoniemen oefening 2: vul het juiste woord in --> homofonen oefening 3: hoe spreek je het uit? Zet een accent op de juiste letter --> homografen Verwerking: oefening 4-6: Maak zelf zinnen met de opgegeven woorden, zodat het woord telkens een andere betekenis krijgt. --> homoniemen --> homofonen --> homografen Miriam Perrone Homoniemen 1

2 Differentiatie: moeilijke oefening: Er zijn drie betekenissen gegeven. Wat is het woord dat we zoeken? --> homoniemen Deel 2: homonieme zinnen Introductie: Verwonderen over taal: Lk schrijft op het bord: Koen kreeg het fotoapparaat van vader. Deze zin kan je op twee manieren begrijpen. Welke? -Koen kreeg het fotoapparaat van vader, en niet van moeder. -Koen kreeg vader zijn fotoapparaat. Instructie: Ook zinnen kunnen dus homoniem zijn. Dat wil zeggen... dat ze op verschillende manieren kunnen begrepen worden, hoewel er toch hetzelfde staat. Inoefening: oefening 7: Omschrijf de verschillende betekenissen van de volgende homonieme zinnen. Eerste (twee) oefening(en) klassikaal maken. Verwerking: Rest van de oefeningen maken per twee. Reflectie: Wat heb je vandaag geleerd? -homoniemen zijn... -homonieme zinnen zijn... -homofonen... -homografen... KADERING: homoniemen, homografen, homofonen horen thuis onder 'betekenisrelaties'. Andere betekenisrelaties zijn hyponiemen en hyperoniemen, collocaties, woordvelden, synoniemen en antoniemen en polysemie. Verschil met polysemie: de betekenissen zijn nog verwant met elkaar vb: tafel -een tafel heeft vier poten -de hele tafel gierde van het lachen Betekenisrelaties zijn een onderdeel van de 'semantiek', d.w.z. het onderdeel van de taalkunde dat zich bezighoudt met de betekenis van woorden, van woordgroepen, zinnen en teksten. Zie ook Compendium pag Miriam Perrone Homoniemen 2

3 Homoniemen: oefeningen Oefening 1 Welke betekenis hebben de volgende woorden? Onderlijn de homoniemen in de zinnen. Zet daarna de juiste letter (van de tekening) bij de passende zinnen. A B C D E F G H I J K L Voorbeeld: De muis vluchtte snel onder de kast door naar zijn holletje.... L... Nadat hij op de grond gevallen was, werkte de muis niet meer.... E a) De ridders naderden het slot dat hoog op de heuvel stond.... b) De stiefmoeder draaide de sleutel om in het slot. Assepoester kon... nu nergens meer heen. 2- a) Het water in de pan kookt. Nu kan de spaghetti erin.... b) Nu die pan hersteld is, zal het niet meer binnenregenen a) Moeder wordt verschrikkelijk boos wanneer vader de bril niet... terug naar beneden doet nadat hij zijn kleine boodschap gedaan heeft. b) Als je die bril opzet, zie je misschien beter wat daar op dat bord staat!... Miriam Perrone Homoniemen 3

4 4- a) Die viooltjes ruiken heerlijk!... b) Mijn broer kan al heel goed viool spelen. Nu ja, hij gaat dan ook al... jaren naar de muziekschool. 5- a) Ze verbrandde haar lippen! De koffie in die kop was veel te heet.... b) Wat een dom dier. Het stootte zijn kop tegen de deurstijl van de schuur... Oefening 2 Vul het juiste woord in. ligt - licht - meid - mijt - zij - zei - veilen - vijlen - wild - 1. Hij wil niet dat... dat ooit te weten komt! 2. Die lerares doet niets anders dan haar nagels..., in plaats van les te geven. 3. Mama, laat je het... aan op de gang? 4. Toen ik aanbelde, deed de... de deur open. 5. Hij heeft wellicht zelfmoord gepleegd. Op zijn kamer... een afscheidsbrief. 6. Hou nu toch eens op met zagen,... pa. 7. De jongen was woedend!... sloeg hij om zich heen. 8. Vanmiddag zullen ze dat antieke meubelstuk.... We hopen dat het wat zal opbrengen. 9. Een... plant zich voort door eitjes te leggen in en/of op de huid gij daar nu wel eens mee ophouden, onnozelaar! wilt Oefening 3 Hoe spreek je het uit? Zet een accent op de juiste letter. 1. Als je nu niet blijft stilzitten, zal de boot beslist kantelen. 2. De schutter verborg zich achter de kantelen van het kasteel. 3. Die maffia verplicht de straatkinderen de hele dag op straat te bedelen! 4. Gelukkig zijn er regelingen getroffen om maaltijden te bedelen. 5. Eline, wil je graag een appel? 6. Om 6u 's morgens moesten de gevangenen op appel komen. Ze werden bijeen gebracht om geteld te worden. 7. De jongens vonden het dolfijn in het zwembad. 8. Gisteren is er een dolfijn aangespoeld. Hij ligt daar nu op het strand. 9. Miriam is mijn voornaam. Miriam Perrone Homoniemen 4

5 10. Die meneer daar is een voornaam man. Oefening 4 Maak met deze homoniemen telkens twee zinnen waarin het woord een verschillende betekenis heeft. Verklaar de betekenissen achteraf. Voorbeeld: tong 1-De dokter vroeg me of ik even mijn tong wilde uitsteken. Tong = orgaan in je mond, waarmee je spreekt en proeft 2-We aten vanmiddag heerlijke tong. Tong = eetbare vis a) aas b) noot c) as d) blik e) week f) vorst g) licht h) trap i) wijs Miriam Perrone Homoniemen 5

6 j) haar Oefening 5 Maak met deze homografen telkens twee zinnen waarin het woord een verschillende betekenis heeft. Verklaar de betekenissen achteraf. Voorbeeld: minister -De minister van Buitenlandse Zaken is op bezoek in Congo. -Die minister kun je zeker nog geen BV noemen. borduurwerk: valkuil: overweg: kantelen: Miriam Perrone Homoniemen 6

7 Oefening 6 Maak met deze homofonen telkens twee zinnen waarin het woord een verschillende betekenis heeft. Verklaar de betekenissen achteraf. Voorbeeld: wij/wei: -Wij zongen en wij sprongen en wij vierden feest. -De koeien stonden te grazen in de wei. hard/hart: nog/noch: schot/schot: Kan je zelf nog homoniemen, homografen of homofonen bedenken? Maak telkens een goede zin Miriam Perrone Homoniemen 7

8 Oefening 7: De volgende zinnen zijn homoniem. Omschrijf zo precies mogelijk de betekenissen van de zinnen. Voorbeeld: Koen kreeg het fotoapparaat van vader. - Koen kreeg het fotoapparaat van vader, en niet van moeder. - Koen kreeg vaders fotoapparaat. 1. Wie heeft de man met de stok geslagen? 2. De politica bedankte voor de camera in korte woorden. 3. Wie gaf je dat boek terug? 4. Blijf je eten? 5. Ze vertelden over hun belevenissen met de lerares Nederlands. 6. Ik mag die boeken van mijn pa nog niet lezen. 7. We waren zo nieuwsgierig dat we dat blaadje in het klaslokaal gingen lezen. Miriam Perrone Homoniemen 8

9 Een moeilijke oefening: Het woord dat je zoekt, heeft maar liefst drie betekenissen! punt karaktereigenschap aanvalsspeler tocht scherpzinnig eetlust lust consumeren betekenis tradities frase toepassen ik verlang hebzuchtig bloem speelkaart huidziekte lokspijs mikpunt in aanwezigheid van explosief pienter in eigen bezit insect delfplaats computertoebehoren aantekening knaagdier boomvrucht deel van de hand muziekteken pantoffels bevoegdheid sjokken ongebogen sigarettenpakken geschreven wetten Miriam Perrone Homoniemen 9

10 omheinen kaartspel oplichten kledingstukken amputeren schillen dessin spiraal kogel pluim chef pont vereniging dichtmaken stoel zekeringen golfstok ophouden akte harde klap zaak deel van een kerk pleeg boom TIP Zin in online puzzelen? Surf dan naar: Je vindt er o.a. puzzels met homoniemen. Miriam Perrone Homoniemen 10