nr.11 - najaar 2009 magazine NIEUWS Dit magazine wordt uitgegeven in samenwerking met de Vrienden van HOVO Utrecht

Transcriptie

1 nr.11 - najaar 2009 magazine NIEUWS activiteiten informatie Dit magazine wordt uitgegeven in samenwerking met de Vrienden van HOVO Utrecht

2 Colofon Het HOVO Utrecht- Magazine is een gezamenlijke uitgave van HOVO Utrecht en de Vrienden van HOVO Utrecht. Het Magazine verschijnt 2 maal per jaar, in het voorjaar en in het najaar. Redactiecommissie: Ineke Oomen Marijke Peyser Gert Rauws Gerard van Dorp Joop Ross (eindredactie) Verder werkten aan dit nummer mee: Paula de Smidt Astrid Kuiper Rieke Leenders Yvonne v.d. Valk Mathee Valeton Redactieadres: HOVO Utrecht Postbus TC Utrecht hovo@uu.nl In dit nummer... HOVO ACTUEEL 1 DE VOORZITTER, column AIUTA in Edinburgh, 3-5 september NIEUWS VAN HOVO UTRECHT 5 Een kennismaking met Bea Pols CURSUSINFORMATIE 9 De lokroep van het Oosten, Chinareis 10 Aanbevolen cursussen voorjaar Aanmeldingsformulier cursussen voorjaar Cursusoverzicht voorjaar 2010 VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT 3 Vrienden van HOVO Utrecht, van de bestuurstafel 7 Vrienden van HOVO Utrecht, bericht van de penningmeester 7 Byzanz: Pracht und Alltag, excursie Vrienden HOVO Utrecht 2 9 ACTIVITEITEN 2 Nieuwjaarsbijeenkomst 2010, spreker prof.dr. Paul Schnabel 4 Opening cursusjaar , verslag 6 Een brug bouwen tussen Leipzig en Utrecht, verslag 8 Nieuw bij HOVO Utrecht: Achter de Schermen 5 7 Oplage: 4000 ex. Vormgeving en opmaak: Joop Ross Druk: Zuidam Uithof Drukkerijen Coverfoto: HOVO, je lust en je leven! Het werk van HOVO Utrecht vindt plaats in samenwerking met vijf organisaties voor hoger- en wetenschappelijk onderwijs en wordt door deze organisaties mede mogelijk gemaakt FacuLteit katholieke theologie

3 DE VOORZITTER HOVO ACTUEEL HOVO Utrecht Magazine najaar 2009 Een hartekreet... Hoger Onderwijs voor Overleven 1 Nederland heeft één lid in de Club van Rome, Wouter van Dieren. Hij, en deze club met hem roepen en bewijzen al jaren met goede modelstudies dat het absoluut mis gaat met de wereld. Tot nu toe worden hun waarschuwingen doelbewust en nonchalant in de wind geslagen. Na Kyoto komt nu Kopenhagen in zicht en zullen duizenden afgevaardigden van de hele wereld met hun leiders weer plechtig en sereen beloven dat zij het anders gaan doen. Prof. dr. H.O. Voorma Hoe het anders moet is echter reeds verwoord door de Club van Rome. Wanneer we terugvallen op ons oude economisch systeem, en alle herstelplannen wijzen in die richting, zullen we hijgend naar zuurstof en zwetend van de hitte het jaar 2050 amper halen. Wij zeker niet, maar dat door onze gevorderde leeftijd. Het huidige economische systeem heeft amper een element van duurzaamheid, zonder oog voor de overlevingskansen van de volgende generatie. Egoïstisch gedrag en alleen kijken naar de financiële voordelen voor onszelf. Maar er is wel kans voor uw kleinkinderen, die misschien nog te onderwijzen zijn in een nieuwe manier van leven in een duurzame samenleving. Die nog niet verpest zijn door een samenleving waar het vanzelfsprekend geacht wordt dat er altijd economische groei moet zijn om te blijven bestaan. Onze generatie heeft nog schaarste van geld en materialen meegemaakt en wist daar achteraf gezien uitstekend mee om te gaan. Misschien is die kennis en levenshouding wel het mooiste wat we aan ons nageslacht kunnen meegeven. Genoeg is genoeg. Bosch en Duin, 18 okt Prof. dr. H.H. Voorma, voorzitter van HOVO Utrecht HOVO Internationaal: AIUTA in Edinburgh, 3-5 september 2009 Door Rieke Leenders, HOVO-coördinator Universiteit Utrecht. 400 Britse Hovoïsten Het Schotse Edinburgh was begin september wel een heel bijzondere stad. Behalve het bestuur van AIUTA waaronder ik, waren er in de plaatselijke Heriot- Watt Universiteit zo n 400 Britse Hovoïsten neergestreken voor hun jaarlijkse nationale congres. De Britse HOVO of U3A (University for the 3rd Age) is anders georganiseerd dan bij ons. Iedereen in Groot-Brittannië kan een U3A beginnen, eenvoudig door mensen in je omgeving te vragen mee te doen. U3A heeft meestal plaats bij de mensen thuis en er zijn geen kosten aan verbonden. De mensen in de groep die iets willen doen bepalen het cursusaanbod. Bij tien leden meld je je voor 20 Engelse Ponden per jaar per cursist aan bij de landelijke U3A. U3A is een grass-root-organisatie, zonder verbindingen met onderwijsinstellingen. De U3A heeft meer dan leden die elkaar in principe één keer per jaar ontmoeten. Dit gebeurde nu bij de Heriot-Watt Universiteit. 400 Britse Hovoïsten wandelen de Royal Mile in Edinburgh HOVO-studiereis naar Costa Rica Uit onze vergadering bericht ik deze keer alleen over het AIUTA-congres in november 2010 in Costa Rica. HOVO- Utrecht biedt dit AIUTA-congres aan u aan in de vorm van een HOVO-studiereis naar Costa Rica van 8 tot 22 november De HOVO-studiereis voert u ook naar diverse ecologische hoogtepunten in Costa Rica, verzorgd door het ervaren Labrys Reizen ( Het AIUTA-congres Older People, Experience and Sustainable Development heeft plaats op 15 en 16 november 2010 aan de Universiteit van Costa Rica (Universidad de Costa Rica Het universiteitscomplex zorgt voor huisvesting. De lokale HOVO biedt op 17 november een excursie aan naar haar thuishaven. De voertaal tijdens het congres is Spaans, maar met Engelse tolken voor iedereen. HOVO-cursisten uit heel Nederland kunnen zich voor deze reis aanmelden, maar de Hovoïsten van HOVO-Utrecht gaan voor. Wees er dus snel bij en stuur een naar h.w.g.leenders@uu.nl.

4 2 HOVO Utrecht Magazine najaar 2009 HOVO ACTUEEL NIEUWS VAN HOVO UTRECHT HOVO Utrecht heeft in het afgelopen jaar van een aantal bijeenkomsten video-opnamen laten maken. De opnames van de nieuwjaarsbijeenkomst en de opening van het cursusjaar staan inmiddels op en kunnen gratis worden bekeken. De opnames van de Zomeracademie volgen spoedig. We hebben besloten om als proef ook deze vrij toegankelijk te laten zijn en zijn uiteraard heel benieuwd naar uw reactie. HOVO Utrecht streeft er bewust naar om de lezingen tijdens allerlei bijeenkomsten direct te koppelen aan de actualiteit. Dat dit wordt gewaardeerd blijkt uit de grote belangstelling voor de nieuwjaarsbijeenkomst 2009 en de opening van het nu lopende cursusjaar. Voor de komende nieuwjaarsbijeenkomst hebben we daarom gekozen voor de demografische pechvogel. Onderwerp is de waterscheiding tussen de 55-minners en de 55-plussers. De vraag Sinds wanneer is het doel van werken om er zo snel mogelijk mee op te houden? was voor HOVO Utrecht aanleiding om aan Professor dr. Paul Schnabel van het Sociaal en Cultureel Planbureau te vragen om de zaken eens op een rij te zetten. (Zie hier onder). Het onderling kennis en ervaring uitwisselen tussen de docent en de cursisten enerzijds en tussen cursisten onderling anderzijds kan bij HOVO Utrecht ook via de ELO. HOVO Utrecht heeft namelijk sinds kort een eigen elektronische leeromgeving (ELO). De ELO biedt de mogelijkheid voor verspreiding van te lezen cursusteksten en tot onderling communiceren in een eigen afgeschermde omgeving. Het is een pilot die van start is gegaan voor de cursussen: - Aarde en kosmos: sondering drs. Gerard W. van Dorp vanuit de ruimte - De postsovjetziel - Het vrije denken en handelen volgens Spinoza - Maakt de kredietcrisis een einde aan globalisering? - Voorbij het eerste China Indien deze pilot door onze cursisten positief wordt beoordeeld, zullen we ook de andere docenten stimuleren om een eigen ELO in te richten. Tot slot kan ik met tevredenheid vaststellen dat het HOVO Utrecht bezoek aan de Klokkenluiders van de Dom op de tweede zondag van oktober een succes was. Kijkt u voor nieuwe activiteiten in dit Magazine op pag. 8. en op onze site bij ACHTER DE SCHER- MEN. Nieuwjaarsbijeenkomst 2010 Tussen levensloop en levenstrap. Nieuwjaarslezing op donderdag 7 januari Inloop om 14.30, aanvang uur. In de Aula van het Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht. Inleider: prof. dr. Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. De levenstrap was al in de 17e eeuw een populair beeld van s menschen op- en neergangh. Na het vijftigste jaar gaat de trap weer naar beneden en op honderdjarige leeftijd wacht alleen nog het graf. Wat er sindsdien veranderd is, is dat heel veel meer mensen de inmiddels ook al weer hoger gelegen bovenste trede van de trap halen en ook nog veel langer de geleidelijke afdaling meemaken. De levensverwachting neemt nog steeds toe, tegelijkertijd verandert de inhoud en de orde van de levensloop. Waar staan we in de 21e eeuw in de zich wijzigende verhouding tussen de biologie, sociologie, psychologie en economie van het menselijke leven? In de Stentor van 24 oktober 2009 schrijft Berrit de Lange De 55-minners zien het schrikbeeld van een steeds latere, kariger oude dag met rasse schreden naderen. Hun iets oudere collega s morren omdat zij op hun beurt weer de luxe VUT-leventjes van hun voorgangers mislopen. De strijd om de titel demografische pechvogel is definitief ontbrand... En... Is de kracht van ons oudedagstelsel niet al decennialang robuust gebouwd op solidariteit tussen de generaties? Op mensen die niet morren over langer doorwerken om oudere mensen een fatsoenlijk staatspensioen te bezorgen. In de hoop dat toekomstige generaties met diezelfde mentaliteit de handen uit de mouwen steken als zij aan hun pensioen toe zijn. Die solide basis brokkelt gestaag Prof.dr. Paul Schnabel af nu steeds meer mensen het idee hebben dat zij er in toenemende mate alleen voor staan terwijl de ouderen van hun centen een onbezorgd, luxe en zongebruind leventje leiden. Deze discussie en vragen zijn voor HOVO Utrecht aanleiding geweest om aan prof. dr. Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau te vragen om de zaken eens op een rij te zetten. De titel van zijn inleiding is: Tussen levensloop en levenstrap. Prof.dr. Paul Schnabel (1948), socioloog, is directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau en Universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Hij is columnist van NRC-Handelsblad en Het Financieele Dagblad. Bestuurlijk is hij o.a. actief in het Oranjefonds, het Van Gogh Museum, Museum Bredius, Managementcentrum VNO- NCW De Baak, de Stichting Praemium Erasmianum en het Forum Stedelijke Vernieuwing. Vanaf 2006 rekent de Volkskrant hem tot de top tien van invloedrijkste Nederlanders. Meest recente boek: Land in Zicht (Amsterdam, Business Contact, 2007). HOVO Utrecht nodigt u van harte uit deze nieuwjaarsbijeenkomst bij te wonen. Vooraf aanmelden is niet nodig.

5 HOVO VRIENDEN HOVO Utrecht Magazine najaar Veel nieuws uit de kring van de Vrienden van HOVO Utrecht: een nieuw bestuurslid, een nieuwe website in de maak, weer een prachtige excursie naar de tentoonstelling Byzantium in Bonn en de jaarlijkse Vriendenmiddag. Door Paula de Smidt, bestuursvoorzitter. Vrienden van HOVO Utrecht Uit het bestuur... Sinds juni 2009 is het Vriendenbestuur uitgebreid met Astrid Kuiper, alumnus van de Universiteit Utrecht (Spaanse Taal- en Letterkunde en Kunstgeschiedenis). In het verleden is zij werkzaam geweest als tolk/vertaler en als docente kunstgeschiedenis. In die functies heeft zij vele excursies georganiseerd. Zij is 10 jaar lid geweest van het bestuur van de Vrienden van Museum Catharijneconvent. Astrid Kuiper Astrid gaat zich in ons bestuur bezighouden met het organiseren van activiteiten en zij volgt Gerard Hazenkamp op als vertegenwoordiger van het Vriendenbestuur in de programmacommissie van de Universiteit Utrecht. De voorbereidingen voor een excursie op 28 maart 2010, naar de tentoonstelling Byzantium in de Kunst- und Ausstellungshalle te Bonn zijn inmiddels begonnen (zie pag. 7. in dit nummer). Nieuwe website: Met gepaste trots kondigen wij hierbij onze nieuwe website aan! Op deze mooi vormgegeven site vindt u alles over de Vrienden van HOVO-Utrecht: waar we voor zijn, wat we doen, onze activiteiten en excursies, verslagen, en een fotogalerij van recente activiteiten. Ook kunt u de pagina s uit het HOVO-Magazine met informatie over de Vrienden online inzien. Belangrijk is dat u zich via de site kunt aanmelden voor onze activiteiten en als donateur. Verder kunt u via de site uw donatie voldoen en adreswijzigingen doorgeven. Uiteraard is er een link naar de site van HOVO-Utrecht, zodat u ook via onze site direct alles over HOVO kunt vinden. Nieuw is het Vriendenplein, een prikbord /contactfunctie waarmee Vrienden oproepen kunnen plaatsen voor zaken rondom de cursussen, gezamenlijk museumbezoek met gelijkgestemden, carpooling etcetera. Deze functie, die werkt zonder tussenpersoon, is een experiment. Aan de hand van ervaringen en reacties wordt die verder ontwikkeld. Veel dank aan Joop Ross en Mathee Valeton die zich intensief met de inhoud en de vormgeving van de website hebben beziggehouden! Vriendenmiddag: 26 november Het onderwerp is dit jaar: 400 Jaar Handel Nederland - Japan. We zijn voor de derde keer te gast bij ASR Utrecht, in het AMEV Huis in Rijnsweerd (Hans Bartelds zaal). Er zijn twee sprekers: Prof. dr. J.A. Stam, Erasmus Universiteit Rotterdam (emeritus) en Universiteit Twente (leerstoel Japan en management van technologie ), zal spreken over de 400 jaar handelsbetrekkingen tussen Nederland en Japan. Bloeiende Pruimenboom, Vincent van Gogh, naar Hiroshige, 1887 Prof. dr. W. R. van Gulik, Universiteit Leiden (emeritus) houdt een voordracht over de Japanse schilderkunst en hoe uiteindelijk Japan en Nederland elkaar ontmoeten in het werk van Vincent van Gogh. De middag wordt geopend door drs. Paul de Leeuw, Shintopriester. Hij studeerde aan de Yamakage Shinto School in Hamamatsu, Japan; hij werd in 1981 de eerste niet-japanse Shinto leraar en hij kreeg toestemming om de traditionele ceremoniën te voeren. Ook dit jaar zijn wij ASR Utrecht zeer erkentelijk voor de geboden gastvrijheid! Wilt u voortaan ook een uitnodiging ontvangen voor de Vriedenactiviteiten? Wordt dan Vriend van HOVO Utrecht en meld u aan via of zend uw gegevens per naar vriendenhovoutrecht@xmsnet.nl of per post naar Marja Gelderman, Gemshoorn 64, 3766 EM Soest. Inlichtingen: pdesmidt@planet.nl of Wij begroeten u graag bij een van onze volgende activiteiten! Namens het bestuur van de Vrienden HOVO Utrecht, De handelspas, acte van vrijgeleide voor alle havens in Japan, Paula de Smidt, voorzitter

6 4 HOVO Utrecht Magazine najaar 2009 ACTIVITEITEN Op donderdag 3 september opende HOVO Utrecht het studieseizoen met een boeiende lezing van prof. mr. dr. Herman Philipse over Evolutie en (meta-)ethiek. De aula van de Universiteit Utrecht aan het Domplein te Utrecht was tot de laatste plaats bezet. Door Gert Rauws Opening cursusjaar HOVO-Utrecht kan zich gelukkig prijzen prof. dr. mr. Herman Philipse te hebben kunnen binnenhalen voor de seizoensopening van dit jaar. Maar eerst moest het cursusjaar, na inleidende woorden van de Algemeen Coördinator, drs. Gerard van Dorp, officieel worden geopend door de voorzitter van het College van Bestuur van de Hogeschool Utrecht, mw. drs. G.T.C. Bonhof. In haar toespraak ging zij in, begrijpelijkerwijs, op de karakteristieken van de groep HOVO-cursisten in vergelijking met die van de gemiddelde studentenpopulatie van de Hogeschool. Daarna betrad prof. Philipse het podium en begon zijn lezing Evolutie en (meta-) ethiek. Na de in dit jaar onvermijdelijke verwijzing naar het Darwin-dubbeljubileum zette de spreker zijn betoog voort met een beknopte geschiedenis van de evolutietheorie. Het begrip evolutie leefde al in de 18e eeuw. Naast Darwin was ook Wallace onafhankelijk tot de evolutietheorie gekomen, maar niet met het zorgvuldige Prof.mr.dr. Herman Philipse betoog en de macht aan voorbeelden die Darwin in zijn boek The Origin of Species ten toon spreidde. De publicatie van dit boek trok meteen de aandacht van wetenschappelijke en ontwikkelde kringen omdat de christelijke antithese al was geformuleerd in Paley s Natural Theology. Na felle en vaak minder fijne polemiek, waar Darwin zich zoveel mogelijk buiten hield, werd de evolutietheorie tegen het eind van de 19e eeuw door een groot deel van de wetenschappelijke wereld aanvaard, maar zij bleef nog steeds aangevochten door de protestantse en rooms-katholieke orthodoxie. Later in de 20e eeuw werd de evolutietheorie door de rooms-katholieke kerk aanvaard. De grote sterkte van de evolutietheorie was dat zij een kristallisatiekern bleek binnen de biologie. De gescheiden ontwikkelde subdisciplines konden nu in elkaar grijpen. Het medio 19e eeuw verrichte onderzoek van Mendel en de medio 20e eeuw explosief gegroeide kennis over DNA als drager van erfelijke informatie bleken direct compatibel met de evolutietheorie. Overigens, besef dat evolutie geen doelgericht proces is maar een door omgevingsinvloeden en toeval geleide ontwikkeling. En bedenk dat de mens niet het stralende eindpunt van de evolutie is. Belangrijker nog dan de biologische waren de filosofische en maatschappelijke implicaties van de evolutietheorie, vooral nadat Darwin in 1871 zijn The Descent of Man had gepubliceerd. Hierin zoekt hij een evolutionaire verklaring van onze mentale en morele vermogens. Onvermijdelijk raakt de biologie hierbij vervlochten met de maatschappelijke orde. Het bij dier en mens bestaande altruïsme is hierbij een knelpunt. De uitwerking van de gedachten van Darwin op dit gebied is uitgegroeid tot een levendig multidisciplinair vakgebied van filosofen, ethici, sociaalpsychologen, neurobiologen en veel anderen. De ontwikkeling van de mens wordt gestuurd door genetische, epigenetische en op steeds hoger niveau werkzame omgevingsinvloeden, totdat er als alles goed gaat een uitgerijpt individu is gegroeid. De moraal die wij kennen is de resultante van de op elkaar inwerkende hierboven genoemde mechanismen. Wanneer de moraal niet meer door een bovennatuurlijke autoriteit wordt opgelegd, maar een product is van biologische en psychologische wisselwerkingen, is er ruimte voor potentieel gevaarlijk moreel relativisme. Oppassen voor de naturalistische drogredenering! Ethische normen mag men niet baseren op wetenschappelijke feiten! De evolutietheorie kan helpen om de morele systemen te begrijpen, maar zij kan geen normen stellen. Prof. Philipse vermeldde nog de oude funderingen van de moraal, van Kant: de categorische imperatief en van Stuart Mill: het utilisme. Beide klinken overtuigend, maar zijn puur rationeel gefundeerd, terwijl men nu beseft dat morele beslissingen primair op emoties zijn gebaseerd, en dat discussie erover gedeelde cultuur en gedeelde emoties vooronderstelt. Charles Darwin Men is dus nog ver af van vruchtbare cultuurgrens overschrijdende discussies over moraal. Gelukkig was er nog tijd over voor veel vragen en opmerkingen, waar prof. Philipse zorgvuldig op in ging. Een voldaan publiek kon zich na afloop van deze interessante middag laven aan wat de catering te bieden had.

7 HOVO ACTUEEL HOVO Utrecht Magazine najaar Een kennismaking met Bea Pols, HOVO Coördinator Hogeschool Utrecht Door dr. Marijke Peyser profiel Wie: Bea Pols Woont: Utrecht Werkt: Ik heb een onderwijstaak bij de Hogeschool Utrecht; ook ben ik HOVO-coördinator voor de Hogeschool Utrecht Amersfoort. Sinds 1 september van dit jaar doe ik dit werk ook voor de Hogeschool Utrecht. Kranten: Thuis lees ik de NRC, Vrij Nederland en de VPRO gids. Must read : Het boek De harde kern van Frida Vogels heeft me aangegrepen. De hoofdpersoon in dit boek analyseert zichzelf met grote eerlijkheid tot op het bot. Leiderschap in zeven stappen van Covy kan ik ook oprecht aanbevelen. Film: Ieder jaar bezoek ik het filmfestival in Rotterdam met dezelfde vrienden. Hobbies: Een groot deel van mijn vrije tijd besteed ik aan kunst en cultuur. Ik ga heel graag naar tentoonstellingen, lezingen en voorstellingen van De Nederlandse Opera. Ook houd ik van sport, of het nu fietsen, tennis (ik geniet van de kampioenschappen in Wimbledon zoals die op de BBC te volgen zijn), schaatsen of zwemmen is. Lijfspreuk: Je hoeft je geen zorgen te maken, alles verandert toch. Bea en ik hebben een afspraak in het Academiegebouw op het Domplein op de openingsdag van het HOVO-Utrecht jaar Voorafgaand aan de lezing van Prof. dr. Herman Philipse vertelt Bea over haar werk. Zoals ze al aangaf heeft haar werkweek twee facetten: een onderwijstaak en een coördinerende functie. Bij de Hogeschool Utrecht is Bea verantwoordelijk voor de studenten die beginnen aan de opleiding social work. Dan is er haar dubbelfunctie als coördinator van twee onderwijsinstituten. Na het overlijden van Kees Velthuis (in 2008) is Bea in Amersfoort aangebleven. Sinds 1 september 2009 vervangt Bea Marieke Hummels bij de Hogeschool Utrecht. Ze zegt opgewekt: Het is altijd wat anders. Van lokalen zoeken op het laatste moment tot informatie verstrekken, van netwerken tot onverwachte vergaderingen, never a dull moment. Het is duidelijk dat er geen typische HOVO-dag bestaat. Al pratende krijg ik de indruk dat het cursusaanbod toch wel de hoofdmoot vertegenwoordigt. Er volgen wat bijzonderheden zoals de plaats van muziek in het aanbod in Amersfoort. Filosofie en literatuur zijn daar ook populaire onderwerpen. Dit heeft te maken met de traditie die bestond vóór de fusie van Hogeschool Utrecht met De Horst in Driebergen. De Horst was sterk in deze onderwerpen en beschikte over zeer bekwame docenten in deze vakgebieden. Bij het vaststellen van het cursusaanbod heeft de programmacommissie een belangrijke rol. Deze commissie bestaat uit vrijwilligers die vaak al als cursuscontactpersoon gefungeerd hebben. Plaatselijke activiteiten en gebeurtenissen hebben ook Bea s volle aandacht. Zo werd dit jaar het 750 jarig bestaan van de stad Amersfoort onder de aandacht van HOVO-cursisten gebracht. In het voorjaar van 2010 is er een cursus rondom de Roze Zaterdag die in juni zal plaatsvinden. Het hoofdthema van deze cursus, Homosexualiteit in Nederland, zal belicht worden door Prof. dr. R. Tielman. I n Utrecht is het gebruikelijk dat de verschillende faculteiten een bijdrage leveren aan het HOVO-programma. Ook hier is er een programmacommissie die Bea Pols nog niet heeft ontmoet. Dat is de plek waar de contacten liggen en de ideeën ontstaan en ontwikkeld worden om tot een gevarieerd en aantrekkelijk cursusaanbod te komen. Communicatie en journalistiek evenals economie zijn vakgebieden die volgens Bea zeker aan bod behoren te komen, onderwerpen die een volgend cursusaanbod zullen verrijken. Ingangspartij nieuwe gebouw HU, de Uithof

8 6 HOVO Utrecht Magazine najaar 2009 ACTIVITEITEN In het vorige nummer van HOVO Magazine was een verslag te lezen over het bezoek van Utrechtse Hovoïsten aan Leipzig in oktober Eind september dit jaar was een groep Leipzigers, cursisten van het Seniorenkolleg, in Utrecht op tegenbezoek. Door Gert Rauws Een brug bouwen tussen Leipzig en Utrecht Na een informele bijeenkomst in Rhijnauwen op de aankomstdag, 14 september, werd de volgende dag gewijd aan Utrecht (geschiedenis, stadswandeling en rondvaart). De dag daarop werd Amsterdam bezocht (Goethe Institut, Oost Indië Huis, stadswandeling). Op de derde dag was Rotterdam met Hoek van Holland aan de beurt Rieke Leenders (HOVO Utrecht) en (havenrondvaart, strandwandeling), gevolgd door een Treffen Caterina Hein (Seniorenkolleg Leipzig) ten huize van Trudy Cornelis, een organisator van het bezoek. De laatste ochtend was gewijd aan een lezing: Niederländisch- Deutsche Beziehungen, door dr. G van Maanen, gevolgd door discussie. De spreker begon zijn lezing met een relaas van zijn persoonlijke ervaringen als lid van een christelijke studentenorganisatie tijdens conferenties met Oostduitse studentengemeenten. Dramatisch was dat uitgerekend bij de slotbijeenkomst in West Berlijn in de nacht van 13 augustus 1961 het bericht doorkwam dat Oost Berlijn werd afgesloten met prikkeldraad, machinegeweren en later de Muur. Die nacht gingen alle Oostduitsers terug. Het was zijn eerste confrontatie met staatsgeweld en met leeftijdgenoten die zich bij zulke verstrekkende beslissingen moesten neerleggen. De ontwikkeling van de Nederlands-Duitse betrekkingen werd vervolgens vanuit een historisch perspectief besproken. De weg van diepgewortelde vijandschap tot gewoon nabuurschap was lang. Een aantal grote Duitse politici zoals Willy Brandt en von Weiszäcker hebben eraan bijgedragen dat de gevoeligheden ten aanzien van Duitsers geleidelijk aan verminderden, al kunnen ze nog wel de kop opsteken. Nu realiseert men zich dat Duitsers die aan het begin van de oorlog 15 waren, nu bijna 85 zijn. Op al het verschrikkelijke dat toen gebeurd is kan men huidige Duitsers niet aanspreken. Ten slotte kwamen de cultuurverschillen ter sprake: taalgebruik: Sie /Du versus u/jij, Duitse Informele momenten genoeg... formeelheid versus Nederlandse informele aanpak, Duitse hoffelijkheid versus Nederlandse directheid. Interessant was de beschrijving van een door de socioloog Hofstede ontworpen instrument om cultuurverschillen tussen nationaliteiten te meten op een semi-kwantitatieve schaal. Criteria waren: 1: afstand tussen leiding en uitvoering, 2: individu versus gemeenschap, 3: positie van mannen versus vrouwen, 4: invloed van onzekerheid op optreden. De lezer kan het resultaat waarschijnlijk zelf invullen. Gebrek aan inzicht in deze verschillen kan onbedoeld tot irritaties leiden. De levendige discussie na de lezing bewees dat de spreker belangrijke punten had aangeroerd. Een punt dat alle burgers van de voormalige DDR hoog zat, hoe zij verder ook over deze staat dachten, was de westelijke neiging naar zij dachten om de DDR net als Nazi-Duitsland als fascistisch te brandmerken. De meeste Nederlandse deelnemers zagen dat niet zo. Een ander punt was: Hoe heeft de invoeging van de voormalige DDR in de BRD op veel punten zó veel pijnlijker kunnen verlopen dan nodig was geweest? Een volslagen verrassing voor de politici kon de Wende niet zijn geweest. Veeleer ontbrak een zorgvuldig sociaal-economisch draaiboek voor de overgang waardoor veel problemen niet vooraf geïdentificeerd waren. Ook had men, begrijpelijkerwijs, acuut te weinig ervaren bestuursambtenaren ter beschikking die met kracht, maar ook met compassie, de veranderingen hadden kunnen begeleiden. Aan goede wil ontbrak het bij de politici niet. Maar men heeft niet voorzien hoe snel het zakenleven uit de BRD gebruik zou maken van de zwakke positie van de Oost- Duitsers. Men maakte zich meester van de Oost-Duitse economie, die daarna werd afgebouwd. Dit alles resulteerde in massale werkloosheid en frustratie. De interessante lezing en de soms geëmotioneerde discussie zullen voor de deelnemers nogal wat eye openers hebben opgeleverd. Gasten en gastgevers (een zinvol germanisme) hebben een waardevolle uitwisseling met elkaar gehad.

9 HOVO VRIENDEN HOVO Utrecht Magazine najaar Vrienden van HOVO Utrecht Bericht van de penningmeester Donateurs Het gaat goed met de Vrienden van HOVO Utrecht. Het aantal donateurs groeit gestaag: we zitten nu op 570! Het behoeft geen betoog dat het bestuur hier erg blij mee is! Van de Vrienden heeft 70% . Daar maken we gebruik van bij het versturen van uitnodigingen voor onze activiteiten. Daarnaast nog een kleine 200 uitnodigingen per post. Vaak is het zo dat de belangstelling voor een excursie zo groot is dat de intekenlijst snel volloopt. Om iedereen evenveel kans te geven om mee te kunnen sturen we de uitnodigingen eerst naar de postadressen en een dag later naar de adressen. Nieuwe aanmeldingsprocedure voor excursies Om iedereen bij het aanmelden evenveel kans te geven om mee te kunnen met een excursie werken we nu met een aanmeldingsstrookje dat tevens een machtiging is voor het afschrijven van de excursiebijdrage van uw bankrekening. Het laten samenvallen van aanmelding en betaling heeft een aantal voordelen: - deelname aan een excursie op volgorde van binnenkomst van aanmelding is eerlijk geregeld; - op de wachtlijst komen door problemen met een bankoverschrijving behoort tot het verleden; - de organisatie van excursies wordt aanzienlijk eenvoudiger; - uitnodigingen worden eerst naar de postadressen en een dag later naar de adressen verzonden; - het geeft ons een extra mogelijkheid om ons adressenbestand up-to-date te houden. Investering in nieuwe website Door het grote aantal donateurs is onze financiële positie zodanig dat we een nieuwe website hebben kunnen laten bouwen (meer hierover bij Van de bestuurstafel ). Wij hopen hiermee de dienstverlening voor de cursisten en voor HOVO- Utrecht verder te kunnen verbeteren en uit te breiden. Suggesties zijn welkom! Via of bij Paula de Smidt Rest ons u te bedanken voor uw bijdragen en het in ons gestelde vertrouwen! Mathee Valeton, penningmeester penningmeester-vriendenhovoutrecht@planet.nl of Excursie Vrienden van HOVO Utrecht Byzanz: Pracht und Alltag Over het roemruchte Byzantijnse Rijk is een spraakmakende expositie gemaakte in de Kunsthalle te Bonn. Heden ten dage heeft de tentoonstellingsmaker een scala van technische mogelijkheden tot zijn beschikking en hier is optimaal gebruik van gemaakt. Er wordt een overtuigend en realistisch beeld geschetst van het leven van alledag en van de spreekwoordelijke pracht en praal van het voormalig Byzantium. Door animaties en films gaan we naar Constantinopel, Efese, Thessaloniki, Pergamon en het Catharineklooster in de Sinai. De geschiedenis, de archeologie en de kunst uit het zogenaamde Byzantijnse Millennium, dat loopt vanaf de stichting van Constantinopel door Constantijn de Grote in 324 tot aan de verovering van het rijk door de Osmanen in 1453, worden uitvoerig belicht. Meer dan 500 voorwerpen uit Europese en Amerikaanse musea, waaronder prachtige ivoren kunstwerken, iconen en manuscripten, architectuurfragmenten, relieken, beelden en kunstwerken zullen bekeken worden vanuit hun oorspronkelijke betekenisverbanden en op die manier voor de toeschouwer duidelijk maken wat het betekende om onderdeel te zijn van het machtige Byzantijnse Rijk. Praktische zaken De reis gaat per luxe touringcar, wederom naar de Kunst und Ausstellungshalle te Bonn (BRD). De bus vertrekt vanaf Zwembad Kromme Rijn, Weg naar Rhijnauwen 3, 3584 AD te Utrecht om precies 9.00 uur. Op de heenweg maken we een koffiestop en we hopen rond uur in Bonn te zijn. In de Kunsthalle kunt u koffie drinken, lunchen en een hapje (warm) eten. Het restaurant is geopend tot uur. We vertrekken uit Bonn om uur en rijden non-stop naar Utrecht waar we om uur verwachten aan te komen. De kosten bedragen, inclusief toegang museum, rondleiding en koffie onderweg, 40 p.p. De Vriendenactiviteiten zijn uitsluitend toegankelijk voor donateurs, maar voor de excursie kan één introducé(e) worden meegenomen. Kosten: ook 40,-. Aanmelden U kunt zich vanaf begin 2010 aanmelden, bij voorkeur via Bestaande donateurs ontvangen individueel een uitnodiging met daarin alle informatie.

10 8 HOVO Utrecht Magazine najaar 2009 ACTIVITEITEN Nieuw bij HOVO Utrecht: Achter de Schermen Een nieuw project... HOVO-Utrecht is onder leiding van de Alg. Coördinator Gerard van Dorp een nieuw project gestart onder de titel Achter de Schermen. Binnen dit kader wil HOVO-Utrecht cursisten laten kennismaken met wat er achter de schermen gebeurt bij bedrijven, organisaties en instellingen, en dan vooral waar je normaal niet zo snel binnenkomt. Momenteel staat het project nog in de kinderschoenen, maar de werkgroep die zich met het project bezighoudt streeft ernaar in de toekomst elk semester zo n drie excursies te organiseren. Door in zekere mate exclusiviteit en niveau te bieden zijn de excursies erg interessant voor HOVO-cursisten. Achter de Schermen is onlangs gestart met een eerste excursie naar het Utrechts Klokkenluiders Gilde in de Utrechtse Domtoren. Maar er is voor de toekomst nog meer in voorbereiding (zie hieronder op deze pagina). Ook is bijzonder dat de publiciteit en werving zich voornamelijk afspeelt via de website van HOVO-Utrecht. Steeds als er actuele informatie is over excursies komt dit gelijk op de site en kunt u zich aanmelden. Kijk daarom vooral op ww.hovoutrecht.nl In dit Magazine zult u in de toekomst interessante verslagen aantreffen en waar mogelijk een aankondiging van nieuwe excursies. Nieuw: Volgens het Spoorboekje.. In januari worden deelnemers aan deze excursie ontvangen in het multifunctioneel Trefpunt van de Nederlandse Spoorwegen (NS). Op het programma staan: - Een rondleiding door de expositieruimte van de NS, onder de titel De reis van de klant, met de laatste ontwikkelingen rond de trein en op het station. - Vervolgens een presentatie onder de titel: Van Ontwerp tot Die(NS)tregeling, waar bij de deelnemers, middels een boeiende presentatie, een tipje van de sluier opgelicht krijgen over het tot stand komen van het Spoorboekje. Datum: maandag 18 januari, aanvang uur. Uitgebreide informatie en aanmelden via de website van HOVO Utrecht (Achter de Schermen), HOVO-Utrecht op bezoek bij het Utrechts Klokkenluiders Gilde. Een groep van 18 Hovoïsten maakte op de vroege zondagmorgen (je moet er wat voor over hebben..) van 11 oktober j.l. haar opwachting bij het UKG aan de voet van de Utrechtse Domtoren. Gedurende de rondleiding (verzorgd door Adrie Onnekink) stond het bijwonen van de zondagochtendluiding centraal. Utrecht is in wereldwijd opzicht een toonaangevende stad als het gaat om luidklokken. Zo beschikken de binnenstadskerken over een indrukwekkende verzameling van 57 luidklokken, waarvan er maar liefst 20 ouder zijn dan 400 jaar. Dit cultureel-historisch erfgoed moet duurzaam worden bewaard en daar wil het Utrechts Klokkenluiders Gilde een bijdrage aan leveren. Terwijl de meeste luidklokken in het land door een elektromotor in beweging worden gezet, zet het UKG zich in voor het handmatig luiden van de klokken. Op de excursiegroep maakte het luiden van de diverse klokken een machtige indruk. Vooral als je op de galerij staat boven de klokkenstoel, dan is een gehoorbeschermer geen overbodige luxe. Maar even zoveel indruk maakte daarna de uiterst interessante presentatie door de voorzitter van het UKG, Theo van Deelnemers luisteren onder de Maria naar de uitleg van Adrie Onnekink. Soest. Natuurlijk kwam de organisatie van het UKG aan de orde, waarbij duidelijk werd dat het UKG niet alleen de klokken van de Domtoren luidt, maar ook die van de Buurtoren, de Jacobitoren, de Geertetoren, de klokken van de RK Gertrudiskerk, de klok van het kerkje op fort Blauwkapel, de klok van het Bartholomeus Gasthuis en de Demkaklok in Zuilen. Veel viel er ook te vertellen over het gieten van de klokken, de geschiedenis van de klokken (Gerard van Wou, rond 1505), maar ook de muzikale samenhang en toonsoorten van de klokken kwamen uitgebreid aan de orde. Het zou geen HOVO-groep geweest zijn als er niet tot in de finesses doorgevraagd zou worden, waarbij de heer Van Soest geen enkel antwoord schuldig bleef. De uiterst positieve reacties van de deelnemers duidden er op dat de excursie naar De klokkenluiders van de Dom erg goed is bevallen, en dit smaakt naar nog veel meer interessants in de toekomst.

11 CURSUSINFORMATIE HOVO Utrecht Magazine najaar Met Leo van Grunsven op reis naar het andere China. Door Ineke Oomen De lokroep van het Oosten... Het Terracottaleger in X ian Het uitzicht is zo Hollands als het maar kan. Maar in de werkkamer van dr. Leo van Grunsven hangen prominent verschillende landkaarten van Azië. En, zo verklaart hij mij later, een aantal versierselen die bij het Chinese nieuwjaar horen. Leo van Grunsven is docent van de HOVO-cursus: Voorbij het Eerste China: nieuwe zwaartepunten van groei en modernisering na de mondiale economische crisis. Aan de cursus is een reis gekoppeld, die hij tezamen met Johan Borchert organiseert. Van Grunsven is verbonden aan de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht, waar Borchert tot zijn uittreding een paar jaar geleden zijn collega was. Oude liefde Voor Van Grunsven is het een oude liefde, Azië. Tijdens zijn studie sociale geografie in Utrecht deed hij zijn doctoraalveldwerk in Singapore. Een toeval, deze bestemming. Zijn bestuursactiviteiten hadden hem namelijk dermate lang in Utrecht vastgehouden dat er geen andere keus meer was. Maar het werd het begin van een levenslange liefde, in allerlei opzichten. Hij woonde er zeven jaar lang, ontmoette er zijn vrouw (een Maleisische die in Singapore woonde) en schreef er zijn dissertatie. Het vervolg werd een docentschap aan de UU bij zijn oude vakgroep en Azië bleef onderwerp van onderwijs en onderzoek in de opleidingen sociale geografie en internationale economie en economische geografie. In het kader van laatstgenoemde opleiding organiseerde hij regelmatig studiereizen naar Azië, totdat deze opleiding een aantal jaren geleden opging in de Utrechtse economieopleiding. Het is duidelijk, waar vindt men meer allround deskundigheid voor een China-reis. De China-reizen De China-cursussen zijn in feite een leergang die is gespreid over drie jaar. Drie jaar lang krijgt een trouwe deelnemer dus nieuws voorgeschoteld. Dit stramien volgen ook de reizen, met steeds andere accenten en geografisch gezien andere delen van China op het programma. De combinatie van cursus en reis, waarbij alle informatie aanschouwelijk wordt gemaakt, ligt ten grondslag aan het succes. De reis is inhoudelijk volledig door de organisatoren vormgegeven. Dit strekt zich zelfs uit tot de keuze van de hotels. Alleen logistiek is het een en ander uitbesteed aan een reisbureau. De eerste China-reis vond plaats in april 2009 en was een meer algemene reis. De reis die eerste helft april 2010 van start gaat focust nadrukkelijk op het andere China, op geschiedenis, cultuur en hedendaagse ontwikkeling in het traditionele binnenland. Het land is een mengeling van oude en nieuwe vormen van cultuur en ontwikkeling. Dit zorgt voor spanning tussen confuciaanse waarden en normen en de moderne kijk van met name de jeugd op de maatschappij. Pogingen tot sturing van bovenaf roepen ook weer tegenbeweging op. De verscheidenheid in het samenspel van geschiedenis, traditionele cultuur en modernisering is een kant van China die de gemiddelde toerist die langs de Zijderoute reist en over de Grote Muur loopt niet te zien krijgt. Maar dat wil niet zeggen dat deze toeristische kant geschuwd wordt, want ook dat is China. De studiereis maakt diagonaalsgewijs een doorsnede door het Andere China, van Beijing in het noordoosten tot Kunming in het zuidwesten. Hij omvat bekende highlights als het Terracotta Leger in X ian maar ook een bezoek aan een Nederlands sierteeltbedrijf in De bloemenveiling in Kunming... Yunnan en aan een multinational in Beijing. Hij biedt landschapsschoon én omgevingen met zware industrie. En dit zijn dan nog steeds maar enkele aspecten van een buitengewoon veelzijdige reis. Met het huidige regeringsregime en de toenemende Engelse taalvaardigheid van de Chinezen wordt de enorme drempel met China geleidelijk aan geslecht en groeit onze kennis van het land. Ook de Chinezen zelf zijn zeer leergierig en hebben een enorme honger naar informatie uit het buitenland. Toekomstdroom Ten slotte vraagt Van Grunsven nog even te benadrukken hoe leuk hij het vindt deze reis te organiseren en natuurlijk ter plekke te begeleiden. Af en toe speelt hij zelfs met de gedachte weer in Azië te gaan wonen, bijvoorbeeld in Maleisië, het geboorteland van zijn vrouw. Alleen zijn vrouw zelf zal hij waarschijnlijk niet meekrijgen, die heeft haar hart inmiddels geheel aan Nederland verpand.

12 10 HOVO Utrecht Magazine najaar 2009 CURSUSINFORMATIE Dr. Rieke Leenders, coördinator HOVO-cursussen van de Universiteit Utrecht, beveelt onderstaande cursussen speciaal aan voor voorjaar Aanbevolen cursussen... Mensenhandel Hoe ziet moderne slavernij er wereldwijd uit? docent: dr. A. Aronowitz, specialist mensenhandel; Cursuscode 03E002; Enkele belangrijke vragen van deze cursus over moderne vormen van slavernij (waaronder ook orgaanhandel) zijn: Waarom vindt wereldwijd mensenhandel plaats en hoe groot is het probleem? In welke landen komt het fenomeen het meest voor en in welke vorm? Welke organisaties zijn bezig mensenhandel te bestrijden en hoe pakken ze dat aan? De terugkeer van Karl Marx? docenten dr. Jos Scheren & dr. Friso Roest; Cursuscode 03M029 De economische crisis heeft intussen dramatische vormen aangenomen. Zij laat niemand van ons onberoerd en vrijwel iedereen heeft een mening over de oorzaken. Komt het door de excessieve bonussen, de extreem riskante speculatie? En, hoe lang zal deze crisis nog duren? In vooral het tweede deel van de cursus geeft Friso Roest als econoom een verrassend antwoord op deze vragen met behulp van begrippen van Marx. Deze begrippen zijn in het eerste deel van de cursus door Jos Scheren als filosoof ontwikkeld. Filmcyclus: Israel Beyond the frame of zionism docenten dr. Erella Grassiani e.a.; Cursuscode 03F005; Israël zou een veilige haven zijn voor joden uit de hele wereld. Maar het land zit al sinds 1948 gevangen in een gewelddadig conflict met de inheemse niet-joodse bevolking van Palestina. Deze film- en lezingenserie gaat kritisch in op de staat Israël en zijn geschiedenis. De serie wordt verzorgd in samenwerking met Gate48 ( Natuur en cultuur: 23-daagse studiereis naar Frans-Guyana en Suriname docenten dr. Wim Hoogbergen e.a.; Cursuscode 06S037 Deze succesvolle avontuurlijke HOVO-studiereis geschiedt onder deskundige begeleiding van onder meer antropoloog dr. Wim Hoogbergen. De ervaren stuurmanskunst van lokale bootslieden maakt het zelfs mogelijk om een nachtje in een hangmat op de Marowijne door te brengen. Ook bezoeken de reizigers onder meer het Natuurpark Trésor (zie voor meer info en www. tresorrainforest.org). Meer informatie gewenst? Een aanmeldingsformulier en een volledig overzicht van alle cursussen treft u aan op pag. 11. en 12. van dit Magazine. Veel meer informatie kunt u vinden op de Website van HOVO Utrecht, U kunt ook een curusgids aanvragen bij het bureau van HOVO Utrecht: tel

13 CURSUSINFORMATIE HOVO Utrecht Magazine najaar AANMELDINGSFORMULIER HOVO-CURSUSSEN VOORJAAR 2010 Achternaam:* Initialen:* Titulatuur: Voornaam: Straat:* Huisnummer:* Postcode:* Woonplaats:* Telefoonnummer:* Mobiele telefoon: (HOVO informeert u zoveel mogelijk per ) Geboorteplaats:* Geboortedatum:* Man/Vrouw:* M - V Heeft u al eerder een cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort? 0 Ja, in het jaar 0 Nee Achtergrondinformatie (alleen bij eerste aanmelding HOVO Utrecht) Hoogst genoten opleiding: Hoogst uitgeoefende functie of beroep: 0 Ik wil eventueel als cursuscontactpersoon optreden Betaling cursusgeld 0 Ik betaal het normale tarief I aan cursusgeld. 0 Ik wens in aanmerking te komen voor het gereduceerde tarief II. Ik verzoek u mij een inkomensformulier toe te zenden, dat ik per omgaande ingevuld zal retourneren. 0 Ik betaal vrijwillig het hogere tarief III (zie hiervoor de toelichting bij de praktische informatie in de cursusgids) 0 Ik maak het cursusgeld ad tegelijk met deze aanmelding over op rekeningnummer tnv HOVO Utrecht te Utrecht. Zodra uw aanmelding en betaling binnen zijn, ontvangt u per post de onderwijskaart ter bevestiging, voorzien van uw cursisten- en cursusnummer. Machtiging 0 Ik machtig hierbij HOVO Utrecht éénmalig het verschuldigde cursusgeld ad af te schrijven van mijn rekeningnr.: Deze afschrijving wordt geboekt ten gunste van HOVO Utrecht Deze machtiging is onherroepelijk, tenzij een onjuist bedrag wordt afgeboekt. Ca 2 weken voor aanvang van de cursus wordt het cursusgeld afgeboekt. Ik schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de inschrijvings- en betalingsvoorwaarden van HOVO Utrecht. Naam: Datum: Handtekening: Wilt u dit aanmeldingsformulier sturen naar : HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht Vergeet niet aan de achterzijde de cursus(sen) van uw keuze aan te kruisen.! Voor de inhoud en tarieven van de cursussen, zie of u kunt de cursusgids aanvragen per hovo@uu.nl of telefonisch:

14 12 HOVO Utrecht Magazine najaar 2009 CURSUSINFORMATIE Ik geef mij op voor de volgende cursus(sen): Architectuur en stedenbouw O 01A001 Renaissance- en Barokarchitectuur (HU) Economie en recht O 03E002 Mensenhandel (UU) O 03E003 Politieke strafprocessen in de geschiedenis van Europa (UU) Filmwetenschap O 02F004 Filmcyclus: de Italiaanse cinema, van neorealisme tot heden (HUA) O 03F005 Filmcyclus: Israël (UU) Geschiedenis O 01G006 Het Oude Egypte: de Amarnaperiode (HU) O 01G007 Het Oude Egypte: de verborgen tombe (HU) O 01G008 De geschiedenis van de geheime dienst (HU) O 02G009 Rusland en Europa (HUA) O 03G010 Vrede van Utrecht (UU) Humanistiek O 04H011 Spirituele levenskunst (UvH) O 04H012 Goed ouder worden (UvH) Kunst, kunstgeschiedenis en muziek O 01K013 Griekse goden en helden in nieuw perspectief (HU) O 01K014 De schoonheid van kunst (HU) O 02K015 Rule Britannia, sing Britannia! (HUA) O 02K016 Johann Sebastian Bach (HUA) O 02K017 Poëzie en muziek, muziek en poëzie in de Middeleeuwen (HUA) O 03K018 De uitstraling van de Byzantijnse kunst in het Nabije Oosten (UU) O 03K019 Deugden en ondeugden in de middeleeuwse kunst (UU) Letteren en talen O 02L020 Romananalyse: feiten, fictie en visie (HUA) O 03L021 Johann Wolfgang von Goethe (UU) O 03L022 De wereld van Stemmen op schrift (UU) O 03L023 Een historische reis door de moderne West-Europese literatuur (UU) O O O O O Mens- en maatschappijwetenschappen 01M025 Ouder worden, een noodzakelijk kwaad? (HU) 02M026 Ieders leven is een roman (HUA) 02M027 Homoseksualiteit in Nederland (HUA) 03M028 Suriname en Frans-Guyana (UU) 03M029 De terugkeer van Karl Marx? (UU) Natuurwetenschappen en geneeskunde O 03N030 Origins (UU) O 03N031 De mens, zijn oorsprong en zijn verwanten (UU) Religie O 05R032 Leven in een seculier tijdperk (FKT) O 01R033 Religies in beweging! (HU) O O O Wijsbegeerte 02W034 Tekorten in de westerse filosofie? (HUA) 02W035 Syncretisme (HUA) 03W036 Westerse en niet-westerse filosofie (UU)

15 HOVO Utrecht Magazine najaar ZuidamUithof Meer dan úw partner in drukwerk Voor veel organisaties is grafisch drukwerk een essentieel ruimte voor advertentie Zuidam onderdeel van hun communicatie. Het inkopen, produceren en afleveren van grafische producten en diensten is echter vaak een tijdrovende en complexe aangelegenheid. Voor deze activiteiten is ZuidamUithof Drukkerijen uw partner. ZuidamUithof Drukkerijen staat voor echte oplossingen die werken in de dagelijkse praktijk. Wij voldoen aan specifieke grafische wensen. Onze klanten waarderen dat. Onze grote en groeiende klantenkring is daarvan het bewijs. ZuidamUithof Drukkerijen

16 Belangrijke adressen HOVO Utrecht Bureau HOVO Mw C.L. Derks Mw. Y.C.M. van der Valk Bezoekadres: Bestuursgebouw Universiteit Utrecht Heidelberglaan 8 kamer 260,Utrecht-De Uithof hovo@uu.nl Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; tel (ma.- di.- wo.- do.- van 9.00 tot uur) Coördinatoren Algemeen coördinator Dhr. drs. G.W. van Dorp Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel , mobiel (maandag en donderdag) g.w.vandorp@uu.nl Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt. Hogeschool Utrecht Mw. B. Pols Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie Postbus 14007, 3508 SB Utrecht tel bea.pols@hu.nl Hogeschool Utrecht-locatie Amersfoort Mw. B. Pols Berkenweg 11, 3818 LA Amersfoort Postbus 512, 3800 AM Amersfoort tel bea.pols@hu.nl of kees.velthuis@hu.nl Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. Leenders Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel (maandag en donderdag) h.w.g.leenders@uu.nl Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie Dhr. drs. H.J. van Hout, directeur Luce Instituut Postbus 80101, 3508 TC Utrecht tel h.j.vanhout@uvt.nl Universiteit voor Humanistiek Mw. drs. M. Braakman Postbus 797, 3500 AT Utrecht tel mb@uvh.nl Het doel van de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht is het ondersteunen van HOVO Utrecht en het behartigen van de belangen van de cursisten. Zij doet dit o.m. door: - de stichting te vertegenwoordigen in het bestuur van HOVO Utrecht. - deelname aan de programmacommissies. - de eindredactie en de vormgeving te verzorgen van het HOVO Utrecht Magazine. - te assisteren bij lezingen en andere grote activiteiten. Verder organiseert de stichting elk najaar een z.g. Vriendenmiddag (meestal met een interessante lezing), om alle vrijwilligers te bedanken voor hun inzet. Tenslotte is de Stichting actief met het organiseren van excursies, waar uitsluitend donateurs van de stichting voor kunnen inschrijven. U kunt dit werk steunen door donateur te worden en een bedrag van 10,00 (minimaal) over te maken op bankrekening t.n.v. St. Vrienden HOVO Utrecht te Zeist o.v.v. donatie Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert.