Beleidshandreiking. Plaagdiermanagement

Transcriptie

1 Beleidshandreiking Plaagdiermanagement

2 Titelpagina Beleidshandreiking Plaagdiermanagement Auteurs Kuijs, Tim Nijenhuis, Michelle Schroijen, Ellen Projectbegeleiders Bax, Jeroen Horst, van der Klaske Opdrachtgever Koninklijke Vereniging voor Afval en Reinigingsmanagement (NVRD) Plaats s Hertogenbosch Datum 11 juli 2011 Beleidshandreiking plaagdiermanagement 2

3 Begrippenkader A symptomatisch betekent dat een ziekte zonder ziekteverschijnselen verloopt. Biociden zijn bestrijdingsmiddelen die uit micro organismen bestaan of een biologische oorsprong hebben. Deze middelen worden gebruikt bij het bestrijden van plaagdieren. Cultuurvolger staat voor een organisme dat bij zijn verspreiding gebruikmaakt van de mogelijkheden die de mens biedt. Curatief betekent letterlijk genezend. In de context van deze beleidshandreiking betekent dit het bestrijden van plaagdieren op het moment dat deze gesignaleerd zijn. Het is het tegenovergestelde van preventieve bestrijding. Dierplaag is een groep plaagdieren die overlast veroorzaakt bij meerdere mensen. Gastheer is een plant of dier wat een ander dier herbergt of voedt, zowel vrijwillig als niet vrijwillig. Een hond met een teek is bijvoorbeeld een gastheer, aangezien de teek zich voedt met het bloed van de hond. Immuun/resistent betekent dat een mens of dier niet vatbaar meer is voor een ziekte of bestrijdingsmiddel. Infectieziekte is een ziekte die veroorzaakt wordt door bacteriën, virussen en dergelijke microorganismen. Integrated Pest Management (IPM) is een beleid waar plaagdierbestrijders steeds meer mee te maken krijgen. Het beleid richt zich op de preventieve aanpak van plaagdieren in plaats van de curatieve aanpak. Meldingsplichtige ziekten zijn ziekten die voor huisartsen en laboratoria verplicht zijn om door te geven aan de Gemeentelijk Gezondheidsdienst (GGD). In Nederland zijn er 42 meldingsplichtige ziekten. Plaagdieren zijn dieren die als ongewenst of beschadigend worden beschouwd. Dit kunnen zoogdieren, vogels, en geleedpotigen zijn. Preventief betekent het voorkomen van een probleem. Bij preventieve bestrijding van plaagdieren wordt er dus voorkomen dat plaagdieren zich ergens vestigen. Preventief is het tegenovergestelde van curatief. Prooidier is een dier dat dient als voedsel voor een roofdier. Vectoren zijn bloedzuigende geleedpotigen (onder andere insecten) die ziekteverwekkers kunnen overbrengen op mensen en/of dieren. Voorbeelden van vectoren zijn steekmuggen en teken. Zoönose is een verzamelwoord voor infectieziekten die overgebracht worden van dier op mens en vice versa. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 3

4 Lijst met afkortingen AMvB Algemene Maatregel van Bestuur Awb Algemene wet bestuursrecht BAT Brabants Afval Team BW Burgerlijk Wetboek CIEH Chartered Institute of Environmental Health CPMV Certificeringinstituut Plaagdierbeheersing, Milieu en Volksgezondheid Ctgb Commissie toelating gewasbeschermingsmiddelen en biociden DR Loket Dienst Regelingen Loket EVM Stichting Examen en Certificeringinstituut Plaagdierpreventie GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst IPM Integrated Pest Management KAD Kenniscentrum Dierplagen Ldd Letale dodelijke dosis MBV Modelbouwverordening NRC Nieuwe Rotterdamse Courant NVO Nederlandse Vereniging van Ongediertebestrijdingsbedrijven NVPB Nederlandse Vereniging van Plaagdiermanagement bedrijven NVRD Koninklijke Vereniging voor Afval en Reinigingsmanagement OBN Ongedierte Bestrijding Nederland B.V. RIVM Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten VROM Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Wabo Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Wgb Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden Ww Woningwet Beleidshandreiking plaagdiermanagement 4

5 Inhoudsopgave Begrippenkader Lijst met afkortingen 1. Inleiding Achtergrondinformatie Wet en regelgeving/voorschriften Advies Voorlichting burgers Kennis van de gemeentemedewerkers Centraal meldpunt Samenwerkingsverbanden Database Kosten versus overlast Bijlagen Bijlage 1: Overzicht meest voorkomende plaagdieren Bijlage 2: Bestrijding en Preventie Bijlage 3: Risico s voor de volksgezondheid Bijlage 4: Overige wet en regelgeving Bijlage 5: Voorschriften uit oogpunt van gezondheid (volgens Bouwbesluit) Bijlage 6: Verplichtingen waaraan gemeenten moeten voldoen Bijlage 7: Stappenplan gemeentemedewerker Beleidshandreiking plaagdiermanagement 5

6 1. Inleiding Plaagdieren zijn voor burgers hinderlijk, onhygiënisch en kunnen een gevaar voor de volksgezondheid vormen. Daarnaast veroorzaken plaagdieren schade, zoals economische schade en afbreuk van het woongenot. Ondanks de problemen die plaagdieren teweegbrengen is het aantal soorten en de hoeveelheid plaagdieren de afgelopen jaren gestegen. Dit komt mede door: de opwarming van het klimaat, omdat mensen vaker naar het buitenland reizen en door de verbeterde isolatie in huizen. Bovendien zijn of kunnen plaagdieren immuun raken voor bestrijdingsmiddelen. Hierdoor wordt het lastiger om sommige plaagdieren te bestrijden. Een ander probleem is dat burgers de overlast van plaagdieren steeds minder accepteren. Toch veroorzaken ze, veelal onbewust, vaak zelf het probleem. Het niet correct opbergen van voedsel, slechte hygiëne en het klimaat in huis zijn een aantal zaken die plaagdieren aantrekken. Goede voorlichting, preventiemaatregelen en samenwerking tussen verschillende partijen worden daardoor of daarom steeds belangrijker. Ongediertebestrijdingbedrijven nemen een deel van deze taak op zich omdat zij steeds meer volgens het Integrated Pest Management (IPM) beleid werken en advies geven aan burgers over de wering van plaagdieren. De Koninklijke Vereniging voor Afval en Reinigingsmanagement (NVRD)heeft om deze redenen opdracht gegeven om deze beleidshandreiking te schrijven met als doel de kennis en kunde van gemeenten te vergroten. Om dit te realiseren is er kennis vergaard bij gespecialiseerde instanties door middel van interviews. Daarnaast is er een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd. De resultaten, verkregen uit het onderzoek vormen de basis voor deze beleidshandreiking. Alle gemeenten die aangesloten zijn bij de NVRD hebben toegang tot deze beleidshandreiking. De beleidsmedewerkers van de desbetreffende gemeenten kunnen aan de hand van de beleidshandreiking een gemeentelijk beleidskader plaagdiermanagement invullen. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 6

7 2. Achtergrondinformatie Een plaagdier is een dier met eigenschappen die door mensen als beschadigend of ongewenst worden ervaren. De groep dieren die als plaagdier wordt gezien is erg divers en bestaat uit zoogdieren, vogels en geleedpotigen. In hoeverre deze dieren als plaagdier worden gezien verschilt per persoon. De aaibaarheid van het dier bepaalt vaak het acceptatieniveau. In bijlage 1 staan de meest voorkomende plaagdieren in Nederland. Hierin staat onder andere de leefwijze, het uiterlijk en de weringsmaatregelen voor deze dieren genoemd. Een ideale leefomgeving en voldoende voedsel zijn de basisbehoeften van een plaagdier. De leefomgeving van de mens zorgt voor voldoende schuilmogelijkheden en voedselbronnen, waardoor plaagdieren aangetrokken worden. Voor de meeste plaagdieren geldt dat een hygiënische en schone omgeving minder aantrekkelijk is waardoor overlast beperkt zal blijven. Andere preventieve maatregelen die genomen kunnen worden om plaagdieren te weren zijn opgenomen in bijlage 2. Schade door plaagdieren Plaagdieren veroorzaken altijd een vorm van schade. Juist hierdoor is er continu vraag naar goede beheersing van plaagdieren. Elk plaagdier kan in een omgeving een ander soort schade aanrichten. Verschillende soorten schade die plaagdieren kunnen aanrichten zijn: Aantasting van het woongenot Economische schade Risico voor de volksgezondheid Aantasting van het woongenot is de meest voorkomende schade onder burgers. Hierbij kan gedacht worden aan: geluidsoverlast, stankoverlast, ergernis of angst en hygiëne problemen. Het imago van de gemeente kan aangetast worden bij meerdere negatieve berichten. Economische schade komt het meeste voor bij bedrijven. In de voedselindustrie kan bijvoorbeeld besmetting van een product tot de nodige onkosten leiden. Ook knaagschade kan gevolgen met zich meebrengen op economisch gebied. Het ontstaan van kortsluiting en of defecte machines zijn hier voorbeelden van. Daarnaast worden veel stalbranden veroorzaakt door knaagschade van ratten en muizen. Alle kosten die worden gemaakt, om plaagdieren te bestrijden en te weren, vallen ook onder economische schade. Het is algemeen bekend dat veel soorten plaagdieren een risico kunnen vormen voor de volksgezondheid. Naast allergische reacties worden er verschillende ziekten en ziektekiemen overgedragen door plaagdieren. Voorbeelden van dergelijke ziekten zijn de ziekte van Weil, Paratyfus, Varkenspest, Pseudovogelpest en Toxoplasma. Naast deze ziekten zijn plaagdieren eveneens in staat om andere ziektekiemen over te dragen. Deze zijn beschreven in bijlage 3. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 7

8 3. Wet en regelgeving/voorschriften Nederlandse gemeenten hebben een belangrijke taak op het gebied van plaagdierbeheersing, maar niet alle gemeenten zijn zich bewust van de wet en regelgeving omtrent plaagdiermanagement. In dit hoofdstuk wordt als eerste de jurisprudentie beschreven die te maken heeft met plaagdieren. De jurisprudentie geeft een beeld over hoe de wetgeving wordt toegepast in de praktijk. Daarna worden de plichten en taken van gemeenten omtrent preventie en beheer van plaagdierpopulaties beschreven. De belangrijkste wetten voor gemeenten zijn in dit hoofdstuk beschreven. De Wet Publieke Gezondheid en de Flora en Faunawet zijn in bijlage 4 toegevoegd als naslagwerk. 3.1 Jurisprudentie Jurisprudentie zijn de vastgelegde uitspraken/beslissingen van rechterlijke instanties, oftewel rechters. Tijdens rechtszaken wordt er vaak op eerdere uitspraken gewezen. Zo zijn er een aantal uitspraken tijdens rechtszaken omtrent plaagdieren. In deze paragraaf wordt kort ingegaan op een rechtszaak betreffende plaagdieren en de bijbehorende uitspraak. Gemeenten kunnen hierdoor een beeld krijgen van haar verplichtingen ten opzichte van haar burgers. Onderstaand voorbeeld geeft geen garantie voor toekomstige uitspraken. Elke situatie is verschillend en kan enkel vergeleken worden met onderstaande voorbeelden, omdat de wet continu aan verandering onderhevig is. Via de website kunnen dergelijke uitspraken (o.a. met behulp van het LJN nummer) gevonden worden. Via het LJN nummer: AI0103 is een zaak te vinden over een rattenplaag. Schade aan landbouwgewassen door plaagdieren kan onder bepaalde voorwaarden door het Faunafonds vergoed worden. De gemeente kan hiervoor niet verantwoordelijk worden gehouden (LJN nummer: BB4301, BF8957, BJ1874). Schade aan bedrijven door een plaag kan onder het bedrijfsrisico vallen (LJN nummer: AE1891). 3.2 Invulling beleid omtrent plaagdiermanagement Gemeenten dienen op basis van artikel 8 van de Woningwet een bouwverordening op te stellen. In een bouwverordening staan voorschriften over onder andere het gebruik van woningen, de staat waarin terreinen dienen te verkeren en het uitvoeren van bouwwerkzaamheden. De bouwverordening moet voorschriften bevatten omtrent het bestrijden van schadelijk of hinderlijk gedierte. De voorschriften die verplicht terug moeten komen staan uitgewerkt in bijlage 5. Gemeenten kunnen dus zelf een aangepast beleid omtrent plaagdiermanagement maken in de bouwverordening. (art. 8, lid 2, 3 de graad Woningwet) Daarnaast moeten de bouwwerken aan de voorschriften van het Bouwbesluit 2003 voldoen. Dit wordt in paragraaf 3.3 behandeld. De invulling van een bouwverordening kan per gemeente verschillen, afhankelijk van de ambtenaar die de bouwverordening opstelt. De verordening moet vastgesteld worden door de gemeenteraad van de desbetreffende gemeente. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft een basismodel bouwverordening opgesteld die door het merendeel van de gemeenten overgenomen wordt en op kleine punten wordt aangepast. In de bouwverordening wordt het onderdeel plaagdieren normaliter, door gemeenten, niet aangepast. Hierdoor is de wet en regelgeving betreffende plaagdiermanagement bij het merendeel van de gemeenten hetzelfde. De model bouwverordening is te vinden op de website van de VNG. ( 4.pdf ). Beleidshandreiking plaagdiermanagement 8

9 3.3 Wettelijke verplichtingen ten opzichte van plaagdieren In tabel 3.1 zijn de belangrijkste wet en regelgeving omtrent plaagdieren weergegeven. Tabel 3.1 Wettelijke verplichtingen omtrent plaagdiermanagement. Wat Verantwoordelijkheid Wanneer Wet Artikel Opstellen van een bouwverordening met daarin voorschriften omtrent het bestrijden van schadelijk of hinderlijk gedierte. Gemeente Een gemeente dient altijd een bouwverordening te hebben. Woningwet 8 Openbare erven en terreinen dienen goed onderhouden te zijn. Deze ruimten mogen geen hinder veroorzaken aan de omgeving ten gevolge van plaagdieren. Gebouwen dienen zich in zindelijke staat te bevinden. Voorraden en afval dienen zo bewaard te worden dat deze geen plaagdieren aantrekken. Gebouwen, open erven en terreinen dienen in ordelijke staat te bevinden. Onderzoeken wat het probleem inhoudt en desnoods adviseren/bestrijden. Het college van B&W heeft de bevoegdheid om te handhaven. Er kan een bestuursdwang of dwangsom opgelegd worden. Verantwoordelijk voor het waarborgen van de publieke gezondheidszorg. Leiding geven bij de bestrijding van een acute bedreiging voor de volksgezondheid. Verantwoordelijk voor het in stand houden van de GGD. Bij bestrijding dient bij beschermde inheemse diersoorten een ontheffing/vrijstelling aangevraagd te worden. Gemeente, burgers en bedrijven Gemeente, burgers en bedrijven Zorgplicht gemeente, burgers en bedrijven Onderzoeksplicht gemeente College van B&W College van B&W Burgemeester Burgemeester Burgemeester Gemeente, Burger en bedrijven. Een gemeente dient hier altijd zorg voor te dragen. Een gemeente dient hier altijd aan te voldoen. De zorgplicht dient altijd in acht genomen te worden Bij een melding of eigen waarneming. Een gemeente kan hier altijd van gebruik maken. Nadat een advies niet wordt opgevolgd. Een gemeente is hiervoor verantwoordelijk Bij acute bedreiging van de volksgezondheid Een gemeente is hiervoor verantwoordelijk Als er een overlast gevende beschermde diersoort bestreden moet worden. Bouwverordening Bouwverordening Woningwet a Woningwet 13 Gemeentewet Woningwet 92 Gemeentewet 125 Wet publieke 2 gezondheid Wet publieke gezondheid Wet publieke gezondheid Flora en Faunawet Beleidshandreiking plaagdiermanagement 9

10 Eisen aan een bouwwerk In het Bouwbesluit 2003 staat beschreven waar een bouwwerk aan dient te voldoen. In hoofdstuk drie van het Bouwbesluit 2003 staan voorschriften uit het oogpunt van gezondheid. Het Bouwbesluit geeft aan dat zowel nieuwbouw als bestaande bouw in zodanige staat dient te verkeren dat het bescherming biedt tegen het binnendringen van ratten en muizen. Nadere uitwerking van dit artikel is terug te vinden op #Hoofdstuk Handhaving Naast gemeenten hebben particulieren en inrichtingen een aantal verplichtingen omtrent plaagdiermanagement. Het woord inrichtingen is een wettelijk begrip waarmee instellingen/bedrijven aangeduid worden die commercieel actief en op winst gericht zijn. Zorgplicht In artikel 1a van de Woningwet is de zorgplicht opgenomen. Deze zorgplicht geldt voor de eigenaren en beheerders van bouwwerken, open erven en terreinen. Eveneens geldt deze zorgplicht voor personen die bouwwerken, open erven en terreinen in gebruik hebben, bouwen of slopen. Iedereen die een bouwwerk, terrein of erf gebruikt of laat gebruiken, bijvoorbeeld een verhuurder of huurder, is verantwoordelijk voor de staat van het bouwwerk, terrein of erf en dient hiervoor zorg te dragen. Deze mogen geen gevaar vormen voor de gezondheid of veiligheid. Plaagdieren kunnen een gevaar voor de gezondheid vormen, aangezien zij infectieziekten kunnen overdragen. Uit bovenstaande kan opgemaakt worden dat eigenaren of bewoners van een bouwwerk in eerste instantie verantwoordelijk zijn voor de preventie en bestrijding van plaagdieren. In het geval van een huurhuis kan ofwel de huurder ofwel de verhuurder verantwoordelijk worden gehouden voor de plaagdieroverlast. Dit is afhankelijk van het soort plaagdier. Aanschrijfplicht Artikel 13 tot en met artikel 16 van de Woningwet vervangt de oude aanschrijfplicht. De aanschrijfplicht zoals deze was opgenomen in artikel 14, beschreven in de Woningwet is sinds één april 2007 vervallen. Hierin stond beschreven dat de aanschrijfplicht verplicht was voor gemeenten. De aangeschreven persoon diende de opgelegde maatregelen uit te voeren In de nieuwe artikelen 13 t/m 16 in de Woningwet is het nieuwe aanschrijvingsystematiek opgenomen. Hierdoor kan er sneller overgegaan worden op handhaving, omdat er geen verplichte termijn meer is waarin de aangeschrevene de tijd heeft om te voldoen aan de eisen. Vooraf kan nog een waarschuwing worden afgegeven. Eveneens kunnen er voorzieningen verplicht opgelegd worden wanneer de woning niet voldoet aan de voorschriften, zoals deze genoemd zijn in het artikel 3.17 van het Bouwbesluit en de modelbouwverordening. Handhaving Indien burgers niet voldoen aan de zorgplicht kan overgegaan worden op handhaving. Een burger kan bij de gemeente een verzoek tot handhaving indienen wanneer deze vermoedt dat een persoon de regels overtreedt. Daarnaast kan een toezichthouder een ongewenste situatie opmerken. De gemeente is in beginsel verplicht om te handhaven. Veelal wordt er een waarschuwing gegeven alvorens over te gaan tot handhaving. Het college van B&W kunnen bestuurlijke handhaven en het Openbaar Ministerie strafrechtelijk. Zij dienen concreet aan te geven welke handelingen achterwege dienen te blijven of welke maatregelen genomen dienen te worden om de overtreding te beëindigen. (art. 92 Woningwet) Beleidshandreiking plaagdiermanagement 10

11 Op basis van artikel 92 van de Woningwet moet het college van B&W ervoor zorgen dat de Woningwet, daaronder valt dus ook de zorgplicht wordt nageleefd. Indien de Woningwet niet wordt nageleefd, dient de gemeente te handhaven. In artikel 92 wordt verwezen naar een aantal bepalingen uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Hierin staat o.a. in artikel 5.17 Wabo vernoemd: Een besluit tot oplegging van een last onder bestuursdwang of oplegging van een last onder dwangsom gericht op naleving van het bepaalde bij of krachtens de betrokken wet kan inhouden dat het bouwen, gebruiken of slopen van een bouwwerk wordt gestaakt of dat voorzieningen, met inbegrip van het slopen van een bouwwerk, gericht op het tegengaan of beëindigen van gevaar voor de gezondheid of de veiligheid worden getroffen. (art. 92 Woningwet) Bestuursrechtelijke handhaving Bestuursrechtelijke handhaving kan ingezet worden wanneer een situatie voorkomen of ongedaan gemaakt dient te worden. Bestuursrechtelijke handhaving is niet gericht op het straffen van de burger maar op het herstellen van de gewenste situatie. De kosten kunnen op de overtreder verhaald worden. Bestuursrechtelijke handhaving kan toegepast worden door onder andere het college van B&W. Het opleggen van een last onder dwangsom of van bestuursdwang vallen onder bestuursrechtelijke handhaving. De dader wordt dus niet gestraft maar wordt gedwongen om de ongewenste situatie te herstellen of te verbeteren. Naast bestuurlijke handhaving kan er tegelijkertijd strafrechtelijk gehandhaafd worden. Strafrechtelijke handhaving Strafrechtelijke handhaving is het straffen van een burger nadat een proces verbaal is opgemaakt door een buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) of politieagent. Met straffen wordt bedoeld dat de overtreder leed zal ondergaan. Strafrechtelijke handhaving kan strafrechtelijke sancties tot gevolg hebben, zoals een boete, taakstraf of vrijheidsberoving. Bij gebruik van strafrechtelijke handhaving zal het Openbaar Ministerie ingeschakeld moeten worden, die de overtreder moet vervolgen. Het niet voldoen aan de zorgplicht (art. 1a Woningwet) is via de Wet op de economische delicten (Wed) strafbaar gesteld. 3.5 Schema procedure melding plaagdier bij gemeente In figuur 3.4 is de procedure, die een gemeente kan doorlopen wanneer een burger een melding van een plaagdier maakt, schematisch weergegeven. Deze stappen zullen hieronder nader uitgelegd worden. 1: Het stroommodel begint bij de burger die een melding van een plaagdier maakt bij de gemeente. Deze burger kan ook een verzoek tot handhaving indienen bij de gemeente wanneer deze vermoedt dat een persoon of inrichting de regels overtreedt. 2: De melding komt bij de gemeente terecht of een toezichthouder komt een ongewenste situatie op het spoor. De gemeente heeft een onderzoeksplicht, wat betekent dat de gemeente verplicht is om de melding of verzoek tot handhaving te behandelen. 3: De gemeente kan deze onderzoeksplicht bij een gemeentelijke bestrijdingstechnicus of een particuliere bestrijdingstechnicus neerleggen. De gemeente is niet verplicht om de gemaakte kosten, van onder andere de bestrijdingstechnici, te vergoeden. De gemeente kan zelf beslissen wie opdraait voor de gemaakte kosten, de gemeente zelf of de melder. Indien er geen overtreding geconstateerd wordt, wordt het verzoek om handhaving schriftelijk afgewezen. 4: De bestrijdingstechnicus bezoekt de locatie waar het probleem zich bevindt. De bestrijdingstechnicus zal ten eerste advies geven over de te nemen maatregelen en indien nodig zal hij de plaagdieren bestrijden. 5: De persoon/inrichting met het plaagdierprobleem hoort het advies van de bestrijdingstechnicus op te volgen. De gemeente kan overgaan tot handhaving wanneer de maatregelen na aanleiding van het advies niet worden nageleefd en het plaagdierprobleem overlast vormt voor omwonenden of wanneer het plaagdierprobleem uit de hand loopt. Daarnaast kan een Beleidshandreiking plaagdiermanagement 11

12 toezichthouder de situatie terugkoppelen naar het college van B&W, waarna besloten kan worden om de situatie te handhaven. Er kan gekozen worden voor het strafrechtelijk of bestuursrechtelijk traject. 6: De burger kan een last onder bestuursdwang of last onder dwangsom worden opgelegd wanneer bestuursrechtelijk wordt opgetreden. Wanneer de burger strafrechtelijk wordt vervolgd, dan kan deze na veroordeling een boete of een taakstraf toegewezen krijgen. (zie handhaving) Burger 1 Melding plaagdier aan gemeente of verzoek tot handhaving Gemeente heeft onderzoeksplicht 2 Gemeentelijke Bestrijdingstechnicus Uitbesteden aan particuliere bestrijdingstechnicus 3 Advies en/of bestrijding 4 Handhaving 5 Bestuursrechtelijk handhaven Strafrechtelijk vervolgen Bestuursdwang Last onder dwangsom Boete Taakstraf 6 Figuur 3.4 Schema van procedure indien melding van een plaagdier bij de gemeente Beleidshandreiking plaagdiermanagement 12

13 4. Advies In dit hoofdstuk worden adviezen gegeven die naar aanleiding van uitgebreid onderzoek tot stand zijn gekomen. Per advies is beschreven welke actie ondernomen kan worden en waarom het belangrijk is om het advies op te volgen. Elk advies is verder uitgewerkt in de daarop volgende hoofdstukken. De volgende adviezen dragen bij aan een beter plaagdiermanagement binnen uw gemeente. 4.1 Voorlichting burgers Bij veel burgers ontbreekt de kennis over plaagdieren en de problemen die ze met zich meebrengen. Hierdoor creëren ze onbewust een ideale leefomgeving voor plaagdieren. Door goede voorlichting zal de burger eerder preventief te werk gaan en zullen veel problemen voorkomen worden. Verdere uitwerking van voorlichting richting burgers is te lezen in hoofdstuk vijf. 4.2 Kennis van de gemeentemedewerkers Het is van belang dat één of meerdere gemeentemedewerkers over de basiskennis van plaagdiermanagement beschikken. Hierdoor kunnen zij de burgers goed van dienst zijn, omdat de burgers behoefte hebben aan goede informatie over dit onderwerp. Daarnaast zorgt het voor een betere plaagdierbeheersing binnen de gemeente, omdat er genoeg kennis is om plaagdiermanagement aan te pakken. Maatregelen die genomen kunnen worden zijn uitgewerkt in hoofdstuk zes. 4.3 Centraal meldpunt Burgers met een vraag over plaagdieren weten vaak niet waar ze terecht kunnen voor hulp. Hierdoor worden problemen rondom plaagdieren niet opgelost. Deze problemen kunnen voorkomen worden door een centraal meldpunt binnen de gemeente te realiseren. In hoofdstuk zeven worden de voordelen hiervan beschreven. 4.4 Samenwerkingsverbanden Bij een regelmatige samenwerking tussen gemeenten en instanties/verenigingen kunnen problemen eerder waargenomen en opgespoord worden. Bij veel gemeenten ontbreekt deze samenwerking, waardoor problemen minder goed aangepakt en hierdoor groter worden. Er wordt aanbevolen om ervoor te zorgen dat er wordt samengewerkt met gemeenten en instanties/verenigingen. In hoofdstuk acht wordt hierop verder ingegaan. 4.5 Database Op dit moment ontbreekt bij enkele gemeenten een goede administratie van onder andere het aantal meldingen van plaagdieren. De verspreiding van plaagdieren kan in kaart worden gebracht wanneer meldingen worden bijgehouden. Door een database kunnen problemen vroegtijdig opgespoord en verholpen worden. In hoofdstuk negen zal dit onderwerp verder toegelicht worden. In hoofdstuk tien zullen de kostenposten versus het overlast veroorzaakt door plaagdieren besproken worden. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 13

14 5. Voorlichting burgers Burgers creëren vaak onbewust de voorwaarden voor het ontstaan van een plaagdierprobleem. Daarom is het belangrijk om burgers te informeren over plaagdieren en de gevaren die ze met zich meebrengen. Indien burgers op de hoogte zijn kunnen zij preventieve maatregelen nemen. Hierdoor wordt de kans verkleind dat zich een probleem voordoet of een bestaand probleem uitbreidt. Eveneens bespaart de gemeente kosten indien plagen worden voorkomen. 5.1 Plaagdier herkenning bij burgers In hoeverre een dier daadwerkelijk als plaagdier wordt beschouwd verschild per persoon. Knaagdieren hebben over het algemeen een hogere aaibaarheidsfactor dan insecten. Bovendien staan knaagdieren dichter bij de mens, ze hebben gelaatsuitdrukkingen en schreeuwen bij pijn, waardoor deze dieren eerder geaccepteerd worden. Veel mensen beseffen echter niet dat knaagdieren eveneens als insecten problemen kunnen veroorzaken (zie hoofdstuk 1). Daarnaast realiseren mensen zich niet dat het laten slingeren van voedsel en voedselresten plaagdieren aantrekt, het klimaat in huis gunstige omstandigheden kan bieden voor plaagdieren en muizen slechts 0,5 cm ruimte nodig hebben om een kier door te komen. Indien burgers op de hoogte zijn van dergelijke belangrijke feiten kunnen ze preventiemaatregelen treffen. Hierdoor zal de overlast van plaagdieren tot een minimum beperkt worden. 5.2 Bewustwording Door bewustwording zullen burgers inzien welke problemen plaagdieren kunnen veroorzaken waardoor zij eerder geneigd zullen zijn om deze problemen te voorkomen. De kennis van de burgers kan vergoot worden door een artikel over plaagdieren te plaatsen in gemeentelijke publicaties. Er kan gekozen worden om bij iedere uitgave een ander plaagdier toe te lichten. Uiterlijk, leefwijze, wering, schade en verspreiding zijn enkele onderwerpen die aan bod kunnen komen. Hierdoor krijgen burgers inzicht in de gewoonten en het leefgedrag van plaagdieren. Het artikel kan bijvoorbeeld weergegeven worden in de vorm van een folder die makkelijk uit het nieuwsblaadje gehaald kan worden. Deze kan dan makkelijk bewaard en indien nodig geraadpleegd worden. Verder kan op de website van de gemeente verwezen worden naar een link waar meer informatie te vinden is over plaagdieren. De belangrijkste plaagdieren kunnen hier uitvoerig worden toegelicht. Om een breed publiek aan te spreken is het organiseren van een milieu /gemeentedag een uitstekende oplossing. Door een milieudag te organiseren kun je burgers intensief betrekken bij het plaagdiermanagement. Tijdens deze dag kunnen ook andere onderwerpen gepromoot worden. Op een interactieve manier worden ze op de hoogte gebracht van de dieren en de risico s die ze met zich meebrengen. Veelal heeft dit meer invloed dan slechts een theoretisch verhaal. 5.3 Informatievoorziening Wanneer een plaagdier voor overlast zorgen, is het voor burgers belangrijk om te weten waar ze terecht kunnen voor vragen of waar ze hun klacht kunnen melden. De gemeente kan kiezen voor twee opties: of de klachten aannemen of informeren waar burgers terecht kunnen met een probleem. Ongeacht voor welke optie gekozen wordt is het van belang dat ze goed geïnformeerd worden over de algemene kennis van het plaagdier, de problemen die zij met zich meebrengen, de (preventieve)maatregelen die genomen dienen te worden en waar zij, indien nodig, terecht kunnen voor hulp. Wanneer er juist aangegeven wordt waar burgers terecht kunnen voor informatie zullen ze eerder geneigd zijn om hulp te zoeken. Hierdoor wordt er voorkomen dat ze zelf maatregelen Beleidshandreiking plaagdiermanagement 14

15 gaan nemen, bijvoorbeeld met biociden werken, hetgeen schadelijk is voor het milieu en op termijn kan leiden tot resistentie. Tevens zijn burgers tevreden bij een goede service, wat ten goede komt aan het imago van de gemeente. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 15

16 6. Kennis van de gemeentemedewerkers Meldingen en vragen over plaagdieren van burgers worden bij gemeenten op verschillende wijze verwerkt. Er kan telefonisch, via de of met behulp van invulformulieren worden gewerkt. Het is belangrijk dat elke melding en vraag van de burgers correct en zo snel mogelijk beantwoord wordt. Dit vergroot het vertrouwen van de burger in de gemeente en zal op langere termijn tot imagoverbetering leiden. Om dit te bereiken is het van belang dat de kennis van de medewerker die de burger helpt, up to date is. Het wordt aangeraden dat elke werknemer die een melding of vraag afhandelt over basiskennis van plaagdieren beschikt zodat deze de burger van goede informatie kan voorzien. Een medewerker moet onder andere weten wat een plaagdier is, welke de meest voorkomend zijn, welke schade ze kunnen aanbrengen en hoe ze geweerd kunnen worden. In bijlage 1 staan de meest voorkomende plaagdieren beschreven. Eveneens is het belangrijk om enige kennis te bezitten van preventie en bestrijding. Deze zijn weergegeven in bijlage 2. Bij een vraag of melding van een burger kunnen deze bijlagen geraadpleegd worden. Een werknemer moet weten welke plichten en taken een gemeente heeft met betrekking tot het beheren van plaagdieren. De wettelijke verplichtingen staan beschreven in bijlage 6. Omdat de taken en plichten omtrent plaagdiermanagement niet concreet in de wet staat beschreven zijn hieronder enkele adviezen gegeven die gebaseerd zijn op wettelijke voorschriften. In de Wet Publieke Gezondheid staat een zorgplicht beschreven die verplicht dat een gemeente de volksgezondheid van haar burgers moet beschermen. Vanwege deze wetgeving wordt geadviseerd om bij melding van één rat meteen actie te ondernemen, omdat zij binnen korte tijd ziektekiemen over een relatief groot gebied kunnen verspreiden. Daarnaast kunnen ratten zich snel voortplanten waardoor de populatie zich kan uitbreiden tot een ware plaag. Ook wespen kunnen een gevaar vormen voor burgers. Wespennesten die een gevaar vormen voor burgers, vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Naast de informatie gegeven in bovengenoemde bijlagen, is het aan te raden om de medewerker, die verantwoordelijk is voor plaagdieren, een cursus te laten volgen. Het KAD of Spa Groep zijn hiervoor geschikte opleidingsinstituten. Op dit moment geven zij alleen cursussen voor vakbekwaam bestrijdingstechnici. Spa Groep heeft in een interview aangegeven dat, wanneer er genoeg belangstelling is, zij speciale cursussen willen ontwikkelen voor gemeentemedewerkers. Aan de hand van deze informatie kan advies gegeven worden richting burgers en andere medewerkers. Hierdoor kan voorkomen worden dat problemen zich voordoen of problemen zelf verergeren. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 16

17 7. Centraal meldpunt Een centraal meldpunt is voor burgers een handige manier om een melding over plaagdieren door te geven aan de gemeente. Eveneens kunnen via dit meldpunt makkelijk vragen gesteld worden. Dit kan via de telefoon of via een formulier op internet. Een centraal meldpunt is voor een gemeente om diverse redenen belangrijk om te hebben, namelijk: Eenvoudig voor de burger. Problemen worden eerder inzichtelijk. Problemen kunnen sneller opgelost worden. Het voorkomt dat mensen zelf gaan experimenteren met het bestrijden van plaagdieren Door bovenstaande punten wordt voorkomen dat een plaagdierprobleem uit de hand loopt. Dit betekent dat het risico voor de volksgezondheid en de schade aan het milieu indirect wordt verminderd. 7.1 Telefonisch meldpunt Het telefonisch meldpunt moet makkelijk bereikbaar en toegankelijk zijn. Zo kan het telefoonnummer vermeldt worden in: gemeentebladen, gemeentenieuws, folders en op de gemeentelijke website. Het nummer kan ook via een eenmalige voorlichtingscampagne onder de aandacht van de burgers worden gebracht. Het wordt geadviseerd om de meldingen over plaagdieren bij de verantwoordelijke(n) te laten binnenkomen. Deze werknemer moet echter wel over voldoende kennis beschikken (zie hoofdstuk 6). Veelvuldig doorschakelen van de burger naar een ander telefoonnummer moet vermeden worden. 7.2 Kennisbank Via een kennisbank op de computer kan de telefonist(e) de burger makkelijk en snel helpen. Er zijn al enkele gemeenten die gebruik maken van een kennisbank. Een kennisbank is relatief eenvoudig op te zetten. Onderwerpen die daar in voor kunnen komen zijn: veel voorkomende plaagdieren met daarbij: de leefwijze, wering en bestrijding beschreven. Via deze kennisbank kan er snel en makkelijk informatie opgezocht worden over diverse plaagdieren. Op deze manier kan de burger snel ingelicht worden. Tevens is er een stroommodel opgesteld voor de telefoniste waar gebruikt van gemaakt kan worden indien iemand een klacht meldt. Dit stroommodel is weergegeven in bijlage 7. Hierdoor kan er direct hulp geboden worden aan de burger. 7.3 Meldpunt via internet Het is mogelijk om alleen meldingen via internet aan te nemen. Door de meldingen via internet aan te nemen bestaat echter wel de kans dat de oudere generatie minder snel een melding van plaagdieroverlast maakt. Hierdoor wordt er aangeraden om zowel via internet als telefonisch een meldpunt te hebben waar burgers plaagdiermeldingen door geven. Het invulformulier moet vragen bevatten die het probleem inschatten, daarnaast moet het formulier duidelijk en makkelijk te vinden zijn. De gemeente kan ervoor kiezen dat burgers foto s en video s mee kunnen sturen van het plaagdier. Hierdoor is snelle determinatie van het plaagdier mogelijk en kan er snel actie ondernomen worden. Wanneer een gemeente kiest voor het aannemen en registreren van de meldingen, kan er een goed beeld van de situatie binnen de gemeente verkregen en kunnen eventuele probleemgebieden in kaart worden gebracht. Voor het gemak dienen burgers ook klachten te kunnen melden via de website van de gemeente. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 17

18 Als de gemeente ervoor kiest om burgers door te verwijzen naar erkende bestrijdingstechnici dienen deze contactgegevens makkelijk opvraagbaar te zijn. Daarnaast kunnen burgers via de gemeentegids op de hoogte gebracht worden van het nummer van de gemeente en de bestrijdingsbedrijven. Eveneens kunnen de contactgegevens geplaatst worden op de website van de gemeente en op de regionale televisie zender/teletekst. In bijlage 1 (tabel met voorkomende plaagdieren) is ruimte gecreëerd om contactgegevens van personen toe te voegen die hierover de verantwoording hebben. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 18

19 8. Samenwerkingsverbanden Samenwerking leidt in het algemeen tot een beter resultaat en nieuwe kansen. Dit is ook van toepassing bij gemeenten die hun plaagdiermanagement willen verbeteren. Gemeenten worden geadviseerd om met meerdere instanties samen te werken voor de beheersing van plaagdieren. Gemeenten kunnen hiervoor met verschillende soorten (overheid)instanties samenwerken. Plaagdieren komen voor in of nabij water, rioleringen, openbaar groen en (gemeentelijk) gebouwen. Verschillende instanties dragen de verantwoordelijkheid over deze gebieden. Zo zijn waterschappen verantwoordelijk voor het beheer van beken en sloten. Overleg en samenwerking met diverse partijen buiten de gemeentelijke organisatie is dan ook ten zeerste aan te raden. Hieronder staan een aantal instanties/bedrijven opgesomd waar de gemeente mee kan samenwerken. Buurgemeenten Handhaving Waterschap GGD Ongediertebestrijdingbedrijven Woningcoöperaties Agrarische bedrijven Rioleringsbedrijven Er zal per instantie uitgelegd worden wanneer en waarom er samengewerkt dient te worden met de gemeente. Het onderhouden van een contactpersoon binnen iedere instantie maakt de communicatie efficiënter. 8.1 Buurgemeenten Plaagdieren zullen gemeentegrenzen passeren. Wanneer er veel plaagdieren zijn gesignaleerd kunnen naastgelegen gemeenten gewaarschuwd worden zodat zij alvast preventieve maatregelen kunnen toepassen. Dit om ervoor te zorgen dat de plaagdieren zich niet verder verspreiden. Deze kunnen preventieve maatregelen nemen en burgers inlichten over de te nemen maatregelen. Verder kan er communicatie plaatsvinden over de methoden die toegepast worden. Hierover kunnen ervaringen en kennis worden uitgewisseld om een uniforme bestrijding te kunnen aanbieden. 8.2 Handhaving Handhavers zijn verantwoordelijk voor toezicht op de naleving van wettelijke voorschriften. Daarnaast zijn ze bevoegd om op te treden tegen overtredingen. De VROM Inspectie kan bijvoorbeeld toezien op de geldigheid van het bewijs van vakbekwaamheid van bestrijdingstechnici. Handhavers dienen klachten direct op te pakken waardoor problemen snel opgelost kunnen worden, al of niet met inschakeling van het college van B&W. Door samen te werken kan de kwaliteit en de uitvoering van het plaagdiermanagement op een hoger niveau getild worden. 8.3 Waterschap In het geval van muskusratten en bruine ratten dienen gemeenten samen te werken met het waterschap. Het waterschap is verantwoordelijk voor het onderhoud van dijken en hiermee voor de bestrijding van de muskusrat. De gemeente kan de burgers doorverwijzen naar het waterschap indien deze een melding maken van muskusratten en woelratten. Wanneer werkzaamheden gaan plaatsvinden aan bijvoorbeeld slootkanten, uitgevoerd door het waterschap, dient dit tijdig gemeld te worden aan de gemeente. Ratten en muizen kunnen door de werkzaamheden verjaagd worden uit hun leefgebied en vluchten naar nabijgelegen woningen. De plaagdieren zullen zich dan tijdelijk huisvesten in de woningen en andere opstallen. Nadat de rust is wedergekeerd, aan bijvoorbeeld de Beleidshandreiking plaagdiermanagement 19

20 slootkant, dan zullen de plaagdieren vanzelf weer richting hun oude leefomgeving vertrekken. Indien de gemeente tijdig op de hoogte is van de werkzaamheden kan deze preventief maatregelen nemen, zoals het plaatsen van biociden en eventueel het uitzetten van vallen. Daarnaast kunnen burgers ingelicht worden. 8.4 GGD Meldingsplichtige ziekten dienen gemeld te worden bij de GGD. Door samen te werken met de GGD wordt getracht de volksgezondheid te waarborgen. Informeren van de burgers is direct mogelijk en de gemeente kan gelijk actie ondernemen indien er veel ziekten in een bepaalde omgeving worden waargenomen. De GGD spoort bij een uitbraak de bron op. Door intensief contact kunnen er effectief maatregelen getroffen worden om de uitbraak in te dammen en burgers te informeren. 8.5 Ongediertebestrijdingbedrijven Indien de gemeente de bestrijding uitbesteedt is nauw contact met het bestrijdingsbedrijf van belang. De gemeente kan controleren of het bedrijf aan de wettelijke voorschriften voldoet, immers blijft de gemeente bij uitbesteding verantwoordelijk voor de geleverde diensten. Het ingehuurde bedrijf dient de handelingen schriftelijk terug te koppelen. Op deze manier krijgt de gemeente inzicht in het probleem en de aanpak. Tevens kan de gemeente controleren of het probleem goed aangepakt wordt en de burgers tevreden zijn. 8.6 Woningcoöperaties Aanleg van nieuwe woonwijken veroorzaakt verstoringen binnen het leefgebied van de daarin voorkomende (plaag)diersoorten. Problemen die hiermee gepaard gaan zorgen voor extra kosten voor de bestrijding en onrust onder de (nieuwe) bewoners. Vooraf overleg met projectontwikkelaars, aannemers en uitvoeders is aan te bevelen. Indien een plaagdier zich heeft verspreid naar meerdere woningen, die vallen onder een woningcoöperatie, is samenwerking tussen gemeente en woningcoöperaties van belang. Samenwerking leidt tot een betere aanpak van het probleem. 8.7 Agrarische bedrijven Knaagdieren verblijven in gebieden waar veel voedsel te verkrijgen is. Naast de stad, waar veel voedsel te vinden is, bevinden ze zich vaak in of bij velden waar graan, maïs, fruit of groente wordt verbouwd. Wanneer velden geoogst worden, worden knaagdieren verjaagd en zullen een nieuwe plek zoeken om zich te vestigen. Uit onderzoek is gebleken dat deze dieren naar nabijgelegen huizen migreren, waardoor het aantal meldingen plots stijgt. In tabel 7.1 staan een aantal, veel voorkomende, gewassen weergegeven met het bijbehorende oogstseizoen. Echter er zijn meer gewassen waar plaagdieren zich in kunnen schuil houden. Het oogstseizoen is slechts een indicatie, door samenwerking met agrarische bedrijven kan de exacte data verkregen worden. Ook kan er contact gelegd worden met een voorlichtingsbureau zoals DLV Plant. Burgers kunnen gewaarschuwd worden als er een gewas geoogst wordt bij hun in de omgeving. Op deze manier kunnen ze preventieve maatregelen nemen om zo de overlast te beperken. Tabel 8.1 gewassen met oogstseizoen Gewas Oogstseizoen Maïs Oktober Tarwe Voorjaar Gerst Augustus Aardappelen Juli september Voederbieten November Gras Voorjaar najaar Beleidshandreiking plaagdiermanagement 20

21 8.8 Rioleringsbedrijven Ratten zijn rioolbewoners. Door de werkzaamheden zullen ratten en muizen verjaagd worden en vluchten naar nabijgelegen woonwijken. Wanneer er aan riolen gewerkt wordt is communicatie naar de gemeente, door het rioleringsbedrijf, van belang. De werkzaamheden dienen ruim van tevoren aangekondigd te worden. Rattenoverlast kan zoveel mogelijk beperkt worden door tijdig preventieve maatregelen te nemen. Wanneer zich toch problemen voordoen kan er snel actie ondernomen worden. Daarnaast kunnen burgers tijdig geïnformeerd worden zodat deze gewaarschuwd zijn en eveneens preventieve maatregelen kunnen nemen. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 21

22 9. Database Het is onbekend hoeveel plaagdieren er in Nederland zijn, omdat er geen landelijke monitoring plaats vind. Hierdoor is het probleem moeilijk in te schatten. Uit veldonderzoek van de HAS Kennis Transfer kwam naar voren dat er landelijk behoefte is aan een database met daarin het aantal meldingen over plaagdieren. Door bij elke gemeente een database aan te leggen wordt het probleem inzichtelijk en kunnen probleemgebieden in kaart worden gebracht. Daarbij kunnen migrerende plaagdierpopulaties eerder opgespoord worden. Hierdoor kan snel gehandeld worden en wordt er voorkomen dat het probleem zich uitbreid. Preventie en bestrijding worden hierdoor een stuk makkelijker en uiteindelijk goedkoper. Door middel van de database kunnen mogelijke resistentie en besmettingsbronnen worden opgespoord. 9.1 Gebruik database In eerste instantie is de database voor de betreffende gemeente bedoeld. Ongediertebestrijdingbedrijven krijgen gemiddeld meer meldingen van plaagdieren dan gemeenten. Het wordt daarom geadviseerd om deze bedrijven toegang tot de database te geven. Hier kunnen zij de meldingen, die bij hen binnenkomen, toevoegen. Daarnaast is het aan te raden om met buurgemeenten samen te werken en de gegevens in de databases, uit te wisselen. Hiermee kunnen migrerende plaagdieren eerder gesignaleerd worden en vroegtijdig weringsmaatregelen toegepast worden. Het ideaalbeeld zou een landelijke database zijn. Hiermee wordt het probleem grondig aangepakt waardoor het op de lange termijn onkosten scheelt. 9.2 Inhoud database Een binnenkomende melding kan direct in de database toegevoegd worden. De volgende onderwerpen die opgenomen kunnen worden zijn: - Wie de melding heeft gemaakt - Datum melding - Soort dier - Waar gesignaleerd - Indicatie of er plaagdieren aanwezig zijn - De oorzaak of bron, bijvoorbeeld eten niet opgeborgen of renovatie riolering. - Welke schade heeft het dier veroorzaakt - Wie de melding in de database heeft ingevoerd Een week na de melding kunnen de volgende drie onderwerpen opgenomen worden: - Welke aanpak of welk bestrijdingsmethode is er gebruikt - Is er nacontrole geweest - Is het probleem opgelost Beleidshandreiking plaagdiermanagement 22

23 10. Kosten versus overlast De kosten die een gemeente maakt om plaagdierproblemen binnen haar gemeente te voorkomen kunnen sterk variëren. In dit hoofdstuk zijn de kosten die gemeenten kunnen maken beschreven. Daarnaast worden deze kosten vergeleken met de problemen die plaagdieren veroorzaken. Gemeenten hebben de optie om het plaagdiermanagement volledig uit te besteden of om deze taak zelf op zich te nemen. Er dienen een aantal zaken in acht te worden genomen wanneer een gemeente ervoor kiest om het volledig uit te besteden. Hierbij gaat het niet alleen om de kosten maar ook concurrentie. Als een gemeente namelijk besluit om alles zelf te doen of alles gratis te doen dan zal dit zorgen voor oneerlijke concurrentie. De verdere voor en nadelen zijn hieronder kort weergegeven. Voordelen: De gemeente hoeft geen medewerker aan te nemen voor het plaagdiermanagement. Hier bespaart de gemeente op loonkosten. Het beheer en de bestrijding van plaagdieren wordt vakkundig uitgevoerd. De meldingen worden bijgehouden. De gemeente kan deze, indien er een ongediertebestrijdingbedrijf is gecontracteerd, inzien. Nadelen: De communicatie tussen het bestrijdingsbedrijf en de gemeente dient optimaal te zijn. Binnen de gemeente dient iemand beschikbaar te zijn die de informatie met het bestrijdingsbedrijf uitwisselt. Het kan daarbij voorkomen dat de gemeente minder zicht en controle over het plaagdierbeheer heeft binnen de gemeente. De kosten kunnen hoger zijn. Dit ligt aan de grootte van de gemeente en het aantal meldingen. Voor de burger is het onpersoonlijker wanneer deze direct naar een ongediertebestrijdingbedrijf wordt doorgestuurd Bestrijdingskosten versus overlast Gemeenten zijn verplicht om plaagdieren te bestrijden wanneer deze een risico voor de volksgezondheid vormen. Dit is een ruim begrip en kan op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Daarnaast zijn gemeenten verantwoordelijk voor openbare terreinen en ruimten. Binnen openbare ruimten dienen plaagdieren geen overlast te veroorzaken. Naar aanleiding van het onderzoek wordt er aangeraden om bij een melding van één rat bij een particulier deze te bestrijden. Bij een dergelijke melding dient ten eerste de bron opgespoord te worden. De eigenaar draait op voor de kosten wanneer de rat is aangetrokken door toedoen van de eigenaar, zoals onhygiënische omstandigheden. De gemeente dient voor de kosten op te draaien wanneer de rat is binnengedrongen door toedoen van de gemeente, bijvoorbeeld door een kapotte riolering in openbaar gebied. Door een melding serieus te nemen en direct actie te ondernemen kan er indirect geld bespaard worden. Er zijn altijd meerdere soortgenoten aanwezig bij signalering van een plaagdier, bijvoorbeeld bij een rat of muis. Door ze direct te bestrijden wordt er voorkomen dat ratten naar naastgelegen huizen migreren. Gemeenten zijn verplicht om een plaag van bijvoorbeeld ratten aan te pakken. Dit omdat een plaag van deze dieren een gevaar vormt voor de volksgezondheid. Dit hoeft niet per se te betekenen dat de gemeente de onkosten moeten betalen, maar hierbij moet gedacht worden aan lasten, zoals de loonkosten van een toezichthouder. De gemeente dient de bestrijding van bijvoorbeeld ratten te betalen wanneer deze voor hinder en overlast zorgen in het openbaar gebied. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 23

24 10.2 Preventieve maatregelen versus kosten In bijlage 2 staan preventieve maatregelen beschreven die een gemeente of burger kan nemen om plaagdieren te weren. Door deze weringsmaatregelen toe te passen kan er indirect geld bespaard worden. De gemeente kan burgers voorlichten over plaagdieren en de te nemen weringsmaatregelen. Plaagdieren worden door deze maatregelen in mindere mate aangetrokken of zelfs helemaal geweerd. Hierdoor hoeven er uiteindelijk ook minder bestrijdingskosten betaald te worden. Gemeenten kunnen eveneens een habitat voor bijvoorbeeld roofvogels, welke onder andere op muizen en ratten jagen, creëren. Het voorlichten van burgers kost vanzelfsprekend geld, maar bespaart echter indirect op de onkosten. De gemeente kan een service aan de burgers aanbieden voor de totale plaagdierbestrijding. Hierbij wordt aangeraden om de burger voor deze service te laten betalen. Daarbij wordt er aangeraden om bij een dergelijke service een bestrijdingsbedrijf te contracteren. Naast de kosten voor bestrijding kan er ook een administratief systeem ontwikkeld worden om meldingen te ontvangen en te registreren. Hierdoor kan er een beter beeld worden verkregen over het plaagdierprobleem binnen de gemeente. De arbeidskosten die hiermee gepaard gaan zullen eveneens betaald moeten worden. Daarnaast wordt er aanbevolen om enkele gemeentemedewerkers een basiscursus plaagdieren te laten volgen. Aan dergelijke cursus zitten eveneens kosten verbonden. Er kan besloten worden om geen extra kosten te maken omtrent plaagdieren. De kosten voor het plaagdierbeheer zullen dan minimaal zijn, hoewel het probleem kan zich ongemerkt uitbreiden. Uiteindelijk kan een plaag ontstaan die onder andere het imago van de gemeente kan schaden. Bovendien kan een infectieziekte zich sneller verspreiden Het is dus aan te raden om enige kosten te maken om plaagdieren te beheren Prijzen In bovenstaande tekst is een indicatie gegeven van de kostenposten die gepaard (kunnen) gaan met plaagdierbeheer. Bij deze posten zijn echter geen prijzen vernoemd. De prijzen kunnen namelijk per gemeente variëren, omdat er verschillende factoren zijn die de hoeveelheid onkosten kunnen beïnvloeden. Per gemeente verschilt bijvoorbeeld het aantal plaagdieren en daarmee het aantal meldingen. Dit kan onder andere te maken hebben met de geografische ligging en de grootte van een gemeente. Deze factoren bepalen tevens hoeveel personen nodig zijn om het plaagdiermanagement optimaal te houden. Indien meerdere medewerkers betrokken zijn bij het plaagdiermanagement zullen de kosten vanzelfsprekend toenemen. Beleidshandreiking plaagdiermanagement 24