Toegankelijkheidsscreenings van zwembaden in de Provincie West-Vlaanderen

Transcriptie

1 ONDERZOEKSRAPPORT Toegankelijkheidsscreenings van zwembaden in de Provincie West-Vlaanderen Een onderzoek van Inter in opdracht van de Sportdienst van de Provincie West-Vlaanderen 2016

2 COLOFON Datum eerste publicatie: 20 oktober 2016 Update: 17 maart 2017 Contacteer Inter Hoofdzetel: Belgiëplein 1, 3510 Hasselt T Regio West-Vlaanderen: Abdijbekestraat 9, 8200 Brugge T

3 INHOUD 1. Inleiding Opdracht Screeningsmethodiek Hoe is dit rapport opgebouwd? Overzicht gescreende zwembaden Locaties AVELGEM Ter Muncken BLANKENBERGE BLOSO Sportcentrum en zwembad BREDENE Ter Polder BRUGGE Jan Guilinibad BRUGGE Interbad BRUGGE S&R Olympia DE HAAN Wielingenbad DE PANNE Plopsaqua GISTEL Zomerloos IEPER Stedelijk zwembad IZEGEM De Krekel KNOKKE-HEIST Sportoase Duinenwater KOKSIJDE Strandbad Oostduinkerke Zeedijk KOKSIJDE Zwem- & recreatiebad Hoge Blekker KORTRIJK Lagaeplein KUURNE Stedelijk zwembad LICHTERVELDE Zwembad MENEN t Badhuis MEULEBEKE Ter Borcht MOORSLEDE De Amfoor (Domein Grimmertinge) NIEUWPOORT Stedelijk Zwembad OOSTKAMP De Valkaart POPERINGE De Kouter TIELT Stedelijk zwembad TORHOUT Sportcentrum Benny Vansteelant en zwembad VEURNE Stedelijk zwembad WAREGEM De Treffer WINGENE Recreatiebad De Alk ZEDELGEM De Groene Meersen Kaart

4 3. De ketting van toegankelijkheid in een zwembad Globale resultaten Overzicht (tabel) Overzicht (grafieken) Overzicht scores volgens de ketting Zwemmer Bezoeker Resultaten per hoofdonderdeel Aangepaste parkeerplaats Toegangspad Inkom Loket balie Voorzieningen (niet scorebepalend) Ter hoogte van het loket In de zwemzone Horizontale en verticale circulatie Kleedruimte zwembad Toegangscontrole (horizontale circulatie) Kleedruimte Lockers Douches Aangepast toilet (nat gedeelte) Zwemhal Toegang Looproutes Betreden van het zwembad (voorzieningen) Toeschouwersruimte Eet- en drinkgelegenheid Aangepast toilet (droog gedeelte) Conclusies Algemeen Evolutie in structurele verbeteringen Evolutie in de integrale toegankelijkheid Welke richting moeten we uit?

5 1. Inleiding 1.1. Opdracht In opdracht van de sportdienst van de provincie West-Vlaanderen heeft Inter tussen 2014 en 2016 een toegankelijkheidsonderzoek uitgevoerd naar 29 publieke zwembaden in West-Vlaanderen. De zwembaden zijn onderzocht op basis van een plaatsbezoek door een architect toegankelijkheidsadviseur van Inter en volgens de methodiek en richtlijnen van de Toegankelijk Vlaanderen-databank (afgekort Toevla). De databank informeert gebruikers objectief en gedetailleerd over de mate van toegankelijkheid van publieke gebouwen en omgeving in Vlaanderen. De selectie is gemaakt op basis van de zwembaden die in de nabije toekomst niet sluiten of waar geen belangrijke werken gepland zijn. De sportdienst krijgt de rapporten en de analyse van de resultaten van deze screenings. Aan de eigenaar of beheerder van het zwembad wordt het rapport toegelicht dat gekoppeld is aan een concreet actieplan op drie niveaus. Dit kan gaan van kleine aanpassingen in functie van afwerking en/of inrichting tot aanpassingen van structurele aard waarvoor grotere werken of eventueel verbouwingen nodig kunnen zijn. De gedetailleerde toegankelijkheidsinformatie is ook publiek raadpleegbaar via de Toegankelijk Vlaanderen-databank ( Via uitgebreide zoekfuncties op de website kan de gebruiker inzoomen op speciale voorzieningen voor personen met een beperking, zoeken op niveaus van toegankelijkheid, regio, enz. Zo kan men zwembaden vergelijken en kiezen in functie van toegankelijkheid. Deze analyse bundelt alle onderzoeksresultaten om een zicht te geven hoe het met de toegankelijkheid van de infrastructuur van de zwembaden gesteld is, een globaal en vergelijkend overzicht te geven, de evolutie in de graad van toegankelijkheid en de meest voorkomende knelpunten Screeningsmethodiek De databank Toegankelijk Vlaanderen is een initiatief van de Vlaamse Overheid (Gelijke Kansen in Vlaanderen) en Inter. Het onderzoek brengt de toegankelijkheid van het gebouw in kaart op basis van betrouwbare informatie. De accommodatie wordt ter plaatse onderzocht. De input van toegankelijkheidsdoorlichtingen gebeurt door de architect-toegankelijkheidsadviseur binnen Inter. De gegevens worden zo objectief mogelijk weergegeven per gebouwonderdeel, zowel voor eigenaars/beheerders, als voor gebruikers en beleidsmakers. Bij het Toevla-onderzoek wordt geen totaalscore gegeven voor het hele gebouw maar wel per onderdeel of een combinatie van onderdelen in het gebouw (parkeergelegenheid, toegangspaden, inkom, circulatie, cafetaria, aangepast toilet, kleedruimte ). 5

6 Voor het bepalen van deze scores gaat Toegankelijk Vlaanderen steeds uit van de afmetingen/maatvoeringen die nodig zijn om als rolstoelgebruiker zelfstandig gebruik te kunnen maken van het gebouw of de publieke omgeving. Om te bepalen welke items we binnen een onderdeel van een bepaald type gebouw bekijken, vertrekken we van de vraag: Wat is voor personen met een beperking een reden om een gebouw niet zelfstandig te kunnen bezoeken?. Dit benoemen we het vetoprincipe. De mate van toegankelijkheid wordt weergegeven in drie niveaus: - niet toegankelijk +/- gedeeltelijk toegankelijk of toegankelijk met hulp + zelfstandig toegankelijk 1.3. Hoe is dit rapport opgebouwd? Er wordt een overzicht gegeven van de gescreende zwembaden met telkens de link naar de publieksinformatie op de Toevla-databank. Het overzicht is ook raadpleegbaar via de interactieve kaart op pag 17. De toegankelijkheidsresultaten worden weergegeven in een schema waarbij via kleuren groen (+), oranje (+/-) en rood (-) de toegankelijkheid van de verschillende onderdelen van de zwembaden in kaart gebracht worden. Op deze wijze krijgt men in één oogopslag een totaaloverzicht van het gebouw. Het globaal schema wordt toegelicht aan de hand van de principes van de ketting van toegankelijkheid. Daarna gaan we dieper in op de resultaten door per onderdeel te gaan analyseren en vergelijken. De volgende scorebepalende gebouwonderdelen van een zwembad komen aan bod: Parkeergelegenheid Toegangsweg Inkom Loket of balie Horizontale en eventuele verticale circulatie Kleedruimte Zwembad Sanitair in de droge en natte ruimtes Toeschouwersruimte Cafetaria Per onderdeel bekijken we de scorebepalende criteria of wat noodzakelijk is om een (+) score te behalen. De resultaten en de meest voorkomende (-) en (+/-) scores worden uitgelicht en geïllustreerd met beeldmateriaal. Op het einde van dit rapport worden de conclusies samengebundeld. 6

7 2. Overzicht gescreende zwembaden 2.1. Locaties AVELGEM Ter Muncken Doorniksesteenweg 226, 8580 Avelgem BLANKENBERGE BLOSO Sportcentrum en zwembad Koning Boudewijnlaan 15 bis 8370 Blankenberge De naam van dit zwembad is veranderd naar Sport Vlaanderen Blankenberge, naar aanleiding van de recente naamsverandering van BLOSO. In dit rapport wordt echter nog verwezen naar Bloso Blankenberge BREDENE Ter Polder Spuikomlaan 21, 8450 Bredene 7

8 BRUGGE Jan Guilinibad Keizer Karelstraat 41, 8000 Brugge BRUGGE Interbad Veltemweg 35, 8310 Brugge Sint-Kruis (Brugge) BRUGGE S&R Olympia Doornstraat 110, 8200 Brugge Sint-Andries 8

9 DE HAAN Wielingenbad Graaf-Jansdijk 18, 8420 De Haan (Wenduine) DE PANNE Plopsaqua Dorpsplein, 8660 De Panne GISTEL Zomerloos Sportstraat 1, 8470 Gistel 9

10 IEPER Stedelijk zwembad Leopold III-laan 18, 8900 Ieper IZEGEM De Krekel Heilig Hartstraat 15, 8870 Izegem KNOKKE-HEIST Sportoase Duinenwater Duinenwater 43, 8300 Knokke-Heist 10

11 KOKSIJDE Strandbad Oostduinkerke Zeedijk Zeedijk 442 A 8670 Koksijde (Oostduinkerke) KOKSIJDE Zwem- & recreatiebad Hoge Blekker Pylyserlaan 32, 8670 Koksijde KORTRIJK Lagaeplein Lagaeplein, 8501 Kortrijk (Heule) 11

12 KUURNE Stedelijk zwembad Nieuwenhuyse 49, 8520 Kuurne LICHTERVELDE Zwembad Zandstraat 15, 8810 Lichtervelde MENEN t Badhuis Sluizenkaai 75, 8930 Menen 12

13 MEULEBEKE Ter Borcht Meulebeke Ingelmunstersteenweg 11, 8760 Meulebeke MOORSLEDE De Amfoor (Domein Grimmertinge) Iepersestraat 52 H, 8890 Moorslede NIEUWPOORT Stedelijk Zwembad Stationslaan, 8620 Nieuwpoort 13

14 OOSTKAMP De Valkaart Albrecht Rodenbachstraat 42, 8020 Oostkamp POPERINGE De Kouter Bruggestraat 42, 8970 Poperinge TIELT Stedelijk zwembad Gen. Maczekplein 3, 8700 Tielt 14

15 TORHOUT Sportcentrum Benny Vansteelant en zwembad Bruggestraat 14, 8820 Torhout VEURNE Stedelijk zwembad Sint-Denisplaats 15, 8630 Veurne WAREGEM De Treffer Meersstraat 5, 8790 Waregem 15

16 WINGENE Recreatiebad De Alk Beernemstraat 23, 8750 Wingene ZEDELGEM De Groene Meersen Stadionlaan 48, 8210 Zedelgem 16

17 2.2. Kaart De grotere interactieve kaart kunt u raadplegen op 17

18 3. De ketting van toegankelijkheid in een zwembad Als openbaar gebouw ontvangt een zwembad heel uiteenlopende doelgroepen. Het is dan ook essentieel dat het gebouw maximaal toegankelijk is, zowel voor ouderen, kinderen als personen met een handicap. Integrale toegankelijkheid betekent dan ook dat het volledige parcours voor iedereen zelfstandig en gelijkwaardig toegankelijk moet zijn. Aparte voorzieningen voor personen met een handicap worden zoveel mogelijk geïntegreerd. De toegankelijkheidsketting mag nergens onderbroken worden. Dat wil zeggen dat alle afzonderlijke gebouwonderdelen ook binnen een logisch geheel moeten passen. De toegankelijkheid van het onderdeel is afhankelijk van iedere vorige schakel. De onderdelen kunnen we samenbrengen in 4 grote schakels (zie schema op de volgende bladzijde): BEREIKBAARHEID De bereikbaarheid omvat het toekomen, de overgang tussen buitenomgeving en het gebouw. Daaronder behoren parkeergelegenheid, de aangepaste parkeerplaats en de toegangsweg. INKOM EN ANDERE FUNCTIES De toegang van het gebouw, de inkomhal met de balie is waar het eerste contact kan gelegd worden. Van daaruit worden de andere ruimtes en functies bereikt zoals de cafetaria, sanitair, de toeschouwersruimte. OVERGANG VAN DROOG NAAR NAT GEDEELTE De specifieke schakel binnen zwembaden is dat de zwemmer zich moet ontdoen van de schoenen (geschoeid en ongeschoeide zone) en zich moet omkleden om in de natte zone te komen. Voor een rolstoelgebruiker betekent dit een rolstoelwissel en het gebruik van de aangepaste kleedkamer. De kleren worden achtergelaten in de lockers. Onderweg naar de zwembadzone passeer je de douches en toiletten. In deze schakel moet heel wat overgangen gemaakt worden. ZWEMZONE Uiteindelijk bereiken we de zwemzone en de verschillende baden. 18

19 19

20 4. Globale resultaten 4.1. Overzicht (tabel) 20

21 4.2. Overzicht (grafieken) De resultaten zijn samengebracht in een groot schema, waar per zwembad (kolom links) en per onderdeel (rij boven) de scores te zien zijn. De blanco velden duiden aan dat een onderdeel niet aanwezig is, bijvoorbeeld (gelijkvloerse) zwembaden zonder lift of kleine zwembaden zonder cafetaria of toeschouwersruimte. Maar het duidt ook op het ontbreken van een aangepaste voorziening, zoals een sanitair blok zonder een aangepast toilet. Dit laatste scoort per definitie negatief. De onderdelen met een info- veld werden niet volledig opgemeten. In sommige cafetaria s waren werken in uitvoering op het moment van de screening of niet open. Het geeft ook aan dat een alternatief aanwezig is. Bijvoorbeeld is er geen toeschouwersruimte, maar wel zicht mogelijk vanuit de inkomhal. De resultaten zeggen op het eerste zicht niet veel. Er komen evenveel goede, als slechte scores voor. Wel opvallend is dat de meeste negatieve scores voorkomen in het aangepaste sanitair en bij de balie/loket. Om een beter zicht te hebben op de graad van toegankelijkheid van het volledig gebouw, moeten we de onderdelen plaatsen in de ketting van toegankelijkheid. Grafiek: totaal aantal keer dat een score voorkomt Totaalscores /- - Info n.v.t. 21

22 Grafiek: scoreverdeling per hoofdonderdeel Scores per hoofdonderdeel Aangepaste parkeerplaats Toegangspad Inkom Loket - balie Horizontale circulatie Verticale circulatie Toeschouwersruimte Eet- en drinkgelegenheid Aangepast toilet (droog gedeelte) Kleedruimte zwembad Douches Aangepast toilet (nat gedeelte) Zwembad /- - 22

23 4.3. Overzicht scores volgens de ketting Op basis van de ketting van toegankelijkheid worden twee bezoekersscenario s bekeken: de bezoeker als zwemmer, en de niet-zwemmende bezoeker die op toegankelijke wijze komt kijken. Let wel, dit is een zeer vereenvoudigde voorstelling, waarbij de ketting is herleid tot enkel de basis, het minimale dat nodig is om de functie uit te oefenen Zwemmer Als zwemmer gaan we het parcours na van aan het toegangspad tot in het bad en bekijken we enkel de functies die noodzakelijk zijn om te gaan zwemmen. (Een drankje achteraf hoort er dus niet bij). Het algemeen schema (hoofdstuk 4.1) moet genuanceerd worden. (Zie schema s op de volgende bladzijde). De circulatie en overgangen zijn verwerkt in de scores van elk onderdeel. Iedere ontoegankelijke schakel wordt doorgetrokken naar het volgend onderdeel. Wanneer bijvoorbeeld een (-) score op het toegangspad of aan de inkom te vinden is, kunnen we per definitie de daaropvolgende ruimtes niet meer bereiken. Of wanneer de overgang in de kleedruimte negatief scoort, zal de zwemhal dus ook niet meer kunnen bereikt worden. Als we dan filteren op de groene en gele scores, komen 7 van de 29 zwembaden naar voor die toegankelijk (met hulp) zijn over het volledige parcours. (De rode score van de balie wordt niet in rekening gebracht. Zie verder in de analyse.) 23

24 24

25 Bezoeker Bij het scenario van de niet-zwemmende bezoeker is het traject korter. We gaan na of de bezoeker op een toegankelijke manier binnen geraakt, kan plaatsnemen in de toeschouwersruimte of langsgaan in de cafetaria en van het toilet gebruik kan maken. Hier blijken slechts 5 van de 29 zwembaden toegankelijk te zijn. 25

26 5. Resultaten per hoofdonderdeel 5.1. Aangepaste parkeerplaats Scorebepalende onderdelen Een voorbehouden en aangepaste parkeerplaats moet voldoende uitstapruimte bieden (maatvoering), goed aangeduid zijn (omlijning en verkeersbord ) en aangelegd zijn met een rolstoeltoegankelijke ondergrond (hellingspercentage kleiner of gelijk aan 2%, materialisatie). De meeste zwembaden hebben een goed aangepaste of bruikbare parkeerplaats. Aangepaste parkeerplaats /- - Info n.v.t. Voorbeelden Stedelijk Zwembad Ieper (+) S&R Olympia Brugge (+) 26

27 Vaak voorkomende knelpunten De meeste (-) scores hebben te maken met te smalle parkeerplaatsen. Een slechte materialisatie of schuine ondergrond resulteren ook in een negatieve score. Parkeerplaatsen die (+/-) scoren hebben knelpunten die een comfortabel gebruik verhinderen maar niet onbruikbaar zijn. Bij sommige gevallen gaat het slechts over een tekort aantal aangepaste plaatsen of het ontbreken van de correcte signalisatie. Plopsaqua De Panne (-) Lagaeplein Kortrijk (-) Kiezel, te smal Geen vlakke ondergrond, te smal, niet drempelloos De Alk Wingene (+/-) Stedelijk Zwembad Tielt (+/-) Voldoende ruimte maar geen omlijning Beperkte uitstapruimte, slechts één parkeerplaats met uitstapruimte op de rijbaan Mogelijke actiepunten Eenvoudige ingrepen: correcte signalisatie aanbrengen. Ingrepen i.f.v. de inrichting: bijkomende aangepaste parkeerplaatsen aanduiden. Structurele ingrepen: (Her) aanleg van de parking en ondergrond. 27

28 5.2. Toegangspad Scorebepalende onderdelen Een toegangsweg moet drempelloos, voldoende breed (maartvoering) en obstakelvrij zijn. Ze kan vlak of hellend zijn (maximale hellingspercentages). De ondergrond dient in goede staat, rolstoelvast, effen en aaneengesloten te zijn. De meeste zwembaden hebben een goed toegankelijke of bruikbare toegangsweg naar de inkom. Toegangspad /- - Info n.v.t. Voorbeelden Ter Polder Bredene (+) Bloso Blankenberge (+) 28

29 Vaak voorkomende knelpunten (-) 2 zwembaden hebben een te steil hellend vlak. De toegangsweg bij één zwembad heeft een te hoge drempel, van aan de parking versperren paaltjes de doorgang. De (+/-) scores hebben ook voornamelijk te maken met niveauverschillen. Hier zijn de hellende vlakken niet volgens de norm maar nog bruikbaar. Een oneffen ondergrond zoals kleine drempels of vlakke kasseien scoren ook (+/-). De Treffer Waregem (-) Helling net te smal en te steil De Alk Wingene (+/-) Hellend vlak net te steil en smal t Badhuis Menen (-) Niet drempelloos, obstakels op de route (idem) Mogelijke actiepunten Ingrepen i.f.v. de inrichting: (kleine) drempels en obstakels wegwerken. Structurele ingrepen: (her) aanleg van de hellende vlakken volgens norm, een liftsysteem plaatsen bij grote niveauverschillen. 29

30 5.3. Inkom Scorebepalende onderdelen De inkom moet drempelloos zijn, een goede maatvoering (doorgangsbreedte, opstelruimte en draairuimte) en een gemakkelijke bediening (licht om te openen, bereikbare bel/aanmelding) hebben. Alle zwembaden, uitgezonderd één, hebben een goed toegankelijke of bruikbare toegang. Inkom /- - Info n.v.t. Voorbeelden Stedelijk Zwembad Nieuwpoort (+) Benny Vansteelant Torhout (+) 30

31 Vaak voorkomende knelpunten (-) Door te weinig manoeuvreerruimte aan de deur én het steil hellend vlak is de inkom moeilijk toegankelijk. (+/-) Hulp kan nodig zijn bij kleine drempels, zware deuren en dubbele deuren met een beperkte doorgangsbreedte van één deurdeel. De Groene Meersen Zedelgem (-) Te steile helling, onvoldoende draairuimte voor de deur De Alk Wingene (+/-) Te zwaar, beperkt aan één deurdeel Stedelijk Zwembad Tielt (+/-) Drempeltje Mogelijke actiepunten Eenvoudige ingrepen: contrastmarkering aanbrengen op de glazen delen tot op de grond, de trekkracht van deuren lichter instellen. Ingrepen i.f.v. de inrichting: dubbele deuren vervangen door excentrische deuren, kleine drempels wegwerken. 31

32 5.4. Loket balie Scorebepalende onderdelen Een toegankelijke balie heeft een verlaagd en onderrijdbaar gedeelte en er is voldoende draairuimte ter hoogte van de balie. De meeste zwembaden scoren slecht. Slechts 4 zwembaden hebben een goed toegankelijke balie. Loket - balie /- - Info n.v.t. Voorbeelden Bloso Blankenberge (+) S&R Olympia Brugge (+) 32

33 Zomerloos Gistel (+) Vaak voorkomende knelpunten Bij de (-) scores moet een kanttekening gemaakt worden: balies die verlaagd zijn maar niet onderrijdbaar, scoren onmiddellijk negatief, wat het hoge aantal verklaart. Toch kunnen we ervan uitgaan dat ook een niet onderrijdbare verlaagde balie bruikbaar is, gezien aan een loket van een zwembad niet veel handelingen moeten gebeuren. Uit de 23 (-) scores leiden we af dat 13 balies moeilijk toegankelijk zijn: 8 balies niet verlaagd en onderrijdbaar 3 balies niet of moeilijk bereikbaar 2 betaalautomaten met hoge bediening Duinenwater Knokke-Heist (-) De Amfoor Moorslede (-) Mogelijke actiepunten Ingrepen i.f.v. de inrichting: herinrichten van de balie volgens norm. 33

34 5.5. Voorzieningen (niet scorebepalend) Ter hoogte van het loket Er zijn over het algemeen zeer weinig voorzieningen voor blinden, slechtzienden, doven en slechthorenden. Op dit moment beschikt Toevla nog niet over een scorebepalende criteria voor deze doelgroepen. De databank informeert of een bepaalde voorziening aanwezig is. Een beoordelingscriterium voor een blinde of een dove persoon is niet zo eenvoudig uit te werken. Een voorziening is, in tegenstelling tot een structureel gegeven, moeilijk meetbaar. Zo kan moeilijk een ondergrens ((-) score) of een tussen marge ((+/-) score) bepaald worden. Niettegenstaande de beperkte informatie, zijn voorzieningen wel heel belangrijk voor de doelgroep en moet ook daaraan de nodige aandacht geschonken worden. Goede contrasten en markering op glazen delen tot op de grond, onderscheid tussen wanden en deuren van bijvoorbeeld kleedcabines, veiligheidsmarkeringen aan trappen en randen van de baden zijn enkele voorbeelden die noodzakelijk zijn. Bloso is de uitzondering op de regel, de voorzieningen voor blinden en slechtzienden zijn geïntegreerd van aan de balie tot in de zwembadzone. Bloso Blankenberge Bloso Blankenberge Hoge Blekker Koksijde Informatie in braille Lagaeplein Kortrijk Ringleiding aan het loket 34

35 In de zwemzone 19 zwembaden hebben een rolstoel ter beschikking die geschikt is om te gebruiken in de natte zone. In de andere zwembaden wordt getolereerd dat de eigen rolstoel gebruikt wordt, bij sommige zwembaden kunnen de wielen gereinigd worden. Er bestaan verschillende types. Zwembad- of doucherolstoelen voor zelfstandig gebruik vereisen grote wielen. 35

36 5.6. Horizontale en verticale circulatie De circulatie omvat het geheel van gangen doorheen het gebouw. Bij verdiepingen wordt ook de verticale circulatie met name de trappen en liften bekeken. De circulatie wordt niet afzonderlijk besproken, maar wordt steeds meegenomen in de ruimte als onderdeel van de bereikbaarheid. 12 zwembaden hebben functies op de verdieping gelegen. Bij 6 zwembaden betreft dit de zwembadzone. Scorebepalende onderdelen Gangen hebben dezelfde scorebepalende onderdelen als toegangspaden (hoofdstuk 5.2), maar dan binnen. Bij de verticale circulatie is enkel de lift scorebepalend (deur, kooiafmeting, bedieningsknoppen). Horizontale circulatie 3 1 Verticale circulatie /- - Info n.v.t. + +/- - Info n.v.t. Vaak voorkomende knelpunten (verticale circulatie) De negatieve scores betreffen gebouwen zonder of met een te kleine lift. Traplift (De Groene Meersen Zedelgem); te kleine lift (Stedelijk Zwembad Veurne); lift in een ander gebouw ( t Badhuis Menen). Nieuwere gebouwen hebben meestal een goede lift. (+/-) scores hebben voornamelijk te maken met de plaatsing van de bedieningsknoppen die te dicht in de hoek staan. Stedelijk Zwembad Veurne (-) 36

37 5.7. Kleedruimte zwembad Het onderdeel kleedruimte bestaat uit 3 subonderdelen. Om bij de kleedkamers te komen moet de bezoekers eerst voorbij de toegangscontrole Er is een voldoende ruime kleedruimte met een goede zitbank nodig om zich om te kleden en de rolstoelwissel te maken. De kleren worden opgeborgen in de locker. In onderstaande grafiek wordt enkel de score van de kleedruimte weergegeven. De scores van de toegangscontrole maken deel uit van de horizontale circulatie. De negatieve scores van de toegangscontrole zijn dus hier niet in rekening gebracht. Lockers zijn niet noodzakelijk om zich te moeten omkleden (hoofdfunctie van een kleedruimte). Daarom zijn de scores van de lockers geen veto. Een negatieve score weegt dus niet door op de totaalscore van de kleedruimte. Het merendeel van de zwembaden heeft een bruikbare kleedruimte maar er zijn weinig zwembaden met een goed aangepaste kleedruimte. Kleedruimte zwembad /- - Info n.v.t. 37

38 Toegangscontrole (horizontale circulatie) Scorebepalende onderdelen De toegangscontrole heeft dezelfde scorebepalende onderdelen als de inkom. Die moet drempelloos zijn, een goede maatvoering (doorgangsbreedte, opstelruimte en draairuimte) en een gemakkelijke bediening (licht om te openen, bereikbare bel/aanmelding) hebben. Voorbeelden Toegang voor iedereen Duinenwater (+/-) Zware deur Alternatieve poort (vaak voor groepen) De Amfoor Moorslede (+) Vaak voorkomende knelpunten (-) Bij 4 zwembaden is de toegangscontrole moeilijk toegankelijk omwille van te smalle doorgangen of drempels. 6 zwembaden hebben geen toegankelijke toegang, waardoor de rolstoelgebruiker een afwijkende route moet nemen via het EHBO-lokaal (Stedelijk Zwembad Tielt, Ter Borcht Meulebeke) of rechtstreeks in de natte zone komt (De Groene Meersen Zedelgem, Jan Guilinibad Brugge, Stedelijk Zwembad Veurne, Strandbad Oostduinkerke). De Alk Wingene (-) Stedelijk Zwembad Veurne (-) 38

39 Kleedruimte Scorebepalende onderdelen Een aangepaste kleedcabine heeft brede deuren met de nodige opstel- en draairuimtes voor en na de deuren. Er is een vrije draairuimte en een aangepaste bank in de kleedruimte. Voorbeelden Sportoase Duinenwater Knokke-Heist (+) De Amfoor Moorslede (+/-) Beperkte manoeuvreerruimte na de deur 39

40 Vaak voorkomende knelpunten (-) Bij 8 zwembaden zijn de deuren van de kleedcabines te smal of is er onvoldoende manoeuvreerruimte. Er zijn weinig goed aangepaste kleedcabines, slechts 4 (+) scores. De meeste kleedruimtes zijn wel voldoende ruim en bruikbaar maar ontbreekt de opstelruimte aan de klinkzijde van de deur of is er geen aangepaste bank aanwezig. We zien ook weinig aanbod. Slechts 15 zwembaden bieden een individuele aangepaste cabine aan, waarvan 4 met aangepast sanitair (waarbij 3 sanitaire ruimtes negatief scoren). Bij 14 zwembaden moet een rolstoelgebruiker een groepskleedkamer nemen omdat er geen aangepaste cabine ter beschikking is. S&R Olympia Brugge (+/-) Beperkte opstelruimte aan de deur Zwembad Benny Vansteelant Torhout (+/-) Beperkte opstelruimte aan de deur Toilet in de aangepaste kleedkamer, maar (-) Stedelijk Zwembad Kuurne (-) Te smalle deuren, drempel aan de deur, beperkte manoeuvreerruimte De Alk Wingene (-) Te smalle deuren, geen manoeuvreerruimte, smalle en lage zitbank 40

41 Lockers Scorebepalende onderdelen (geen veto) Er moet voldoende manoeuvreerruimte zijn ter hoogte van de lockers. De bediening (hoogte, sleutel of code) wordt informatief meegegeven. Voorbeelden Bloso Blankenberge (+) Strandbad Oostduinkerke (Koksijde) (+) De Kouter Poperinge berging voor rolstoel Vaak voorkomende knelpunten Slechts 1 zwembad scoort negatief omwille van de beperkte manoeuvreerruimte. Plopsaqua De Panne (-) 41

42 Mogelijke actiepunten Eenvoudige ingrepen: bediening van de deuren verbeteren (goed omgrijpbare klink en slot plaatsen), contrasten aanbrengen op de deuren van de kleedcabines en de lockers, een goede zitbank plaatsen, kleerhaakjes op bereikbare hoogte plaatsen. Ingrepen i.f.v. de inrichting: meubilair verplaatsen/aanpassen in functie van de zijdelingse opstelruimte. Structurele ingrepen: (her)inrichten van aangepaste kleedkamers, deuren en gangen verbreden, manoeuvreerruimte voorzien. Extra aandachtspunten: voorzie verschillende types/groottes lockers voor bijvoorbeeld rolstoel, buggy, De bergruimte voor de rolstoel/zwembadrolstoel moet nabij de aangepaste kleedkamer gelegen zijn. 42

43 5.8. Douches Scorebepalende onderdelen Douchen kan in de gemeenschappelijke douche die drempelloos bereikbaar is. De douchezone biedt de nodige manoeuvreerruimte en is voorzien van een douchezitje met beugels en een bereikbare en goed bedienbare kraan. Een doucherolstoel die zelfstandig bruikbaar is (grote wielen) kan een alternatief zijn voor het zitje en beugels. Een individuele aangepaste badkamer moet voldoen aan de maatvoering die opgenomen is in de Vlaamse Stedenbouwkundige Verordening Toegankelijkheid. Er moeten beugels aanwezig zijn en de bedieningselementen (deurklink en -slot, kranen, sproeikop) zijn bereikbaar en goed bedienbaar. Er zijn veel zwembaden met een ontoegankelijke douche. Op de balie na, is dit het onderdeel met de meeste (-) scores. Douches /- - Info n.v.t. 43

44 Voorbeelden De Kouter Poperinge (+) Jan Guilinibad Brugge (+/-) Beperkte opstelruimte aan de deur Interbad Brugge (+/-) Drukknop op de kraan Plopsaqua De Panne (+) Bloso Blankenberge (+/-) Beperkte opstelruimte aan de deur S&R Olympia Brugge (+/-) Beperkt onderrijdbare wastafel, beperkte opstelruimte voor het toilet, drukknop op de kraan 44

45 Vaak voorkomende knelpunten Slechts 4 zwembaden bieden een aangepaste badkamer/doucheruimte aan. Daarvan scoren 2 zwembaden goed (+/-). Verkeerde inrichting en onvoldoende opstelruimte scoren (-). Tekort aan voorzieningen: slechts één gemeenschappelijke douche is ingericht met een zitje en beugels. Wanneer er ook geen doucherolstoel beschikbaar is scoren deze ruimtes (-). Heel veel gemeenschappelijke douches zijn niet drempelloos bereikbaar en scoren bijgevolg (-). De gemeenschappelijke douches die (+/-) scoren zijn bruikbaar maar er is bijna steeds een minder goede bediening van de kraan. Stedelijk Zwembad Nieuwpoort (-) Geen opstelruimte naast het zitje t Badhuis Menen (-) Hoge drempel, geen douchezitje of -rolstoel Stedelijk Zwembad Veurne (-) Onvoldoende manoeuvreerruimte, geen douchezitje of -rolstoel Mogelijke actiepunten Eenvoudige ingrepen: bedieningselementen vervangen/plaatsen: plaatsen van een goed omgrijpbare deurklink en -slot, een horizontale beugel op de binnenzijde van de deur, gemakkelijk bedienbare kranen. Correcte steunbeugels voorzien, een zwembadrolstoel voor zelfstandig gebruik ter beschikking stellen. Ingrepen i.f.v. de inrichting: de sanitaire toestellen aanpassen (zithoogte toiletpot, onderrijdbaarheid wastafels,..) Structurele ingrepen: herinrichten van de aangepaste badkamers, drempels wegwerken aan de douches. 45

46 5.9. Aangepast toilet (nat gedeelte) Scorebepalende onderdelen Een aangepast toilet moet voldoen aan de maatvoering die opgenomen is in de Vlaamse Stedenbouwkundige Verordening Toegankelijkheid. Er moeten beugels aanwezig zijn en de bedieningselementen (deurklink en -slot, kraan) zijn bereikbaar en goed bedienbaar. Slechts 1 zwembad heeft een goed scorend aangepast toilet. Aangepast toilet (nat gedeelte) /- - Info n.v.t. Voorbeelden De Kouter Poperinge (+) 46

47 Vaak voorkomende knelpunten Geen voorziening: in 4 zwembaden is er geen aangepast toilet in de natte zone. In bijna alle aangepaste toiletten met een (-) of (+/-) gaat het over meerdere knelpunten in de ruimte. De correcte inrichting van een aangepast toilet is duidelijk een moeilijk gegeven. De opstelruimte aan de deur is vaak beperkt of niet voorzien, er wordt maar één transfermogelijkheid aangeboden, beugels worden soms vergeten of verkeerd geplaatst. De Amfoor Moorslede (+/-) Slechts één steunbeugel Plopsaqua De Panne (+/-) Beperkte opstelruimte aan de deur, beperkte diepte naast het toilet, drukknop op de kraan 47

48 Strandbad Oostduinkerke (Koksijde) (-) Geen opstelruimte naast het toilet, beperkte draairuimte, te korte beugels, drukknop op de kraan Benny Vansteelant Torhout (-) Geen opstelruimte voor het toilet door plaatsing wastafel, beperkte diepte naast het toilet,, slechts één steunbeugel, drukknop Stedelijk Zwembad Nieuwpoort (-) Geen opstelruimte naast het toilet door plaatsing wastafel, beperkte diepte naast het toilet, geen onderrijdbare wastafel,draaikraan Interbad Brugge (+/-) Smalle deur, beperkte draai- en opstelruimte, beperkte ruimte voor het toilet, beperkte diepte naast het toilet, beperkt onderrijdbare wastafel 48

49 De Treffer Waregem (-) Beperkte draai- en opstelruimte aan de deur, geen doorgang tussen de toestellen, slechts één beugel, geen ruimte voor de wastafel, te laag geplaatste wastafel Mogelijke actiepunten Eenvoudige ingrepen: Bedieningselementen vervangen/plaatsen: plaatsen van een goed omgrijpbare deurklink en -slot, een horizontale beugel op de binnenzijde van de deur, een gemakkelijk bedienbare kraan. Correcte steunbeugels voorzien. Ingrepen i.f.v. de inrichting: de sanitaire toestellen aanpassen (zithoogte en diepte van het toilet, onderrijdbaarheid wastafels ) Structurele ingrepen: herinrichten van de aangepaste toiletten: opstel- en manoeuvreerruimte voorzien volgens huidige norm. 49

50 5.10. Zwemhal Scorebepalende onderdelen De zwemhal moet bereikbaar zijn met een toegankelijke toegang (zelfde scorebepalende onderdelen als inkom zie hoofdstuk 5.3). De looproutes aan de baden moeten drempelloos en voldoende breed zijn (zelfde scorebepalende onderdelen als looppaden zie hoofdstuk 5.6). Over het algemeen is de zwemhal toegankelijk, al dan niet met hulp. 4 Zwembad /- - Info n.v.t. 50

51 Toegang De knelpunten van de zwemhal bevinden zich voornamelijk in het onderdeel van de toegang, wat aannemelijk is gezien deze overgang vaak gepaard gaat met drempels van de voetenwaadbak. Er is een verscheidenheid aan alternatieve oplossingen, soms op dezelfde route, soms zeer afwijkend van de route. Het is moeilijk een lijn te trekken in de veel voorkomende knelpunten maar ze gaan gepaard met onvoldoende doorgangsbreedte en manoeuvreerruimte. Voorbeelden 10 zwembaden hebben een toegankelijke (+ en +/-) toegang: een drempelloze natte toegang of een alternatief poortje naast de voetenwaadbak (droge toegang). (Bloso Blankenberge, S&R Olympia Brugge, De Amfoor Moorslede, De Kouter Poperinge, Duinenwater Knokke-Heist, Jan Guilinibad Brugge, Stedelijk Zwembad Ieper, Stedelijk Zwembad Nieuwpoort, Lagaeplein Kortrijk, t Badhuis Menen) Duinenwater Knokke-Heist (+) t Badhuis Menen (+) Plopsaqua De Panne (+/-) Beperkte draai- en opstelruimte aan de deur Lagaeplein Kortrijk (+/-) Doorgang net te smal 51

52 Bij 3 zwembaden moet de rolstoelgebruiker in omgekeerde richting via de drempelloze uitgang naar de zwemhal. (De Valkaart Oostkamp, Stedelijk Zwembad Kuurne, De Treffer Waregem) Stedelijk Zwembad Kuurne (+/-) Doorgang net te smal De Treffer Waregem (+/-) Steeds met behulp van de redder Bij een groot aantal zwembaden moet de rolstoelgebruiker afwijken van de route om de zwemhal te bereiken. Vaak verloopt die route via een personeelstoegang of het EHBO- of redderslokaal. (Ter Polder Bredene, Stedelijk Zwembad Tielt, Lichtervelde, Stedelijk Zwembad Veurne, Interbad Brugge, De Groene Meersen Zedelgem, De Alk Wingene, Wielingenbad De Haan, Hoge Blekker Koksijde, Benny Vansteelant Torhout, De Krekel Izegem, Ter Borcht Meulebeke, Zomerloos Gistel) Lichtervelde (+/-) Drempel Stedelijk Zwembad Veurne (+) 52

53 Wielingenbad De Haan (-) Hellend vlak te smal en te steil Interbad Brugge (-) Deuren te smal Looproutes De looproutes bij de meeste zwembaden scoren goed. Knelpunten komen voor wanneer een zwemhal uit verschillende niveaus bestaat. Zoals bij het hoofdonderdeel toegangswegen worden de meeste fouten gemaakt bij het overbruggen van niveauverschillen. Voorbeelden Ter Bocht Meulebeke (+) Duinenwater Knokke-Heist (+) 53

54 S&R Olympia Brugge (+/-) Luwe, maar lange hellingen Plopsaqua De Panne (-) Te veel zones/baden zijn niet bereikbaar De Treffer (+/-) De lift is net te klein Mogelijke actiepunten Algemeen: (onderdeel toegang van de zwemzone) De ketting van toegankelijkheid aftoetsen bij het ontwerp. Structurele ingrepen: drempels wegwerken en de nodige doorgang, opstel- en manoeuvreerruimte voorzien. 54

55 Betreden van het zwembad (voorzieningen) Er moeten voorzieningen zijn zodat de rolstoelgebruiker met hulp of zo zelfstandig mogelijk het water kan betreden. Er bestaan verschillende liftsystemen: vaste punten, mobiele systemen die aan verschillende baden kunnen geplaatst worden, plafondliften, tilliften of stoelliften. 24 zwembaden hebben een liftsysteem. Een luwe helling in het water is voor iedereen toegankelijk 55

56 Comfortverhogende voorzieningen Stevige handgrepen zijn noodzakelijk bij trappen en ladders. In sommige zwembaden zijn luie trappen (een trap met een kleine hellingshoek) voorzien om nog comfortabel in en uit het water te geraken. Een verhoogd platform laat voor sommige rolstoelgebruikers toe om zonder hulp een transfer te maken van de rolstoel tot in het water. 56

57 5.11. Toeschouwersruimte Scorebepalende onderdelen De toeschouwersruimte moet bereikbaar zijn met een toegankelijke toegang (zelfde scorebepalende onderdelen als inkom zie hoofdstuk 5.3). Er moet voldoende manoeuvreerruimte en vrije opstelruimte zijn zodat een rolstoelgebruiker kan plaatsnemen. Slechts 6 zwembaden hebben een toeschouwersruimte, waarvan 4 met een slechte score. Bij andere zwembaden doet meestal de cafetaria of de inkomhal dienst als kijkzone en moet de score van het betreffende onderdeel bekeken worden. Toeschouwersruimte /- - Info n.v.t. Vaak voorkomende knelpunten De route naar de toeschouwersruimte bevat knelpunten. Er is onvoldoende vrije ruimte om als rolstoelgebruiker plaats te nemen. Bij veel zwembaden is er een kijkzone in de inkomhal die in de meeste gevallen goed scoort. Actiepunten Algemeen: meer aandacht voor de toegankelijkheid van de toeschouwersruimte bij het ontwerp, zowel de bereikbaarheid als de vrije zitplaatsen. 57

58 S&R Olympia Brugge (-) Te steile helling Interbad Brugge (-) Enkel met de trap bereikbaar Ter Muncken Avelgem (-) Deuren te smal, geen manoeuvreerruimte Ter Polder Bredene (informatief) De Alk Wingene (informatief) 58

59 5.12. Eet- en drinkgelegenheid Scorebepalende onderdelen De eet- en drinkgelegenheid moet bereikbaar zijn met een toegankelijke toegang (zelfde scorebepalende onderdelen als inkom zie hoofdstuk 5.3). Er moet voldoende manoeuvreerruimte zijn en een aantal tafels moeten onderrijdbaar zijn. De meeste cafetaria s in de zwembaden zijn toegankelijk met of zonder hulp. Eet- en drinkgelegenheid /- - Info n.v.t. Voorbeelden Stedelijk Zwembad Ieper (+) Ter Bocht Meulebeke (+) 59

60 Vaak voorkomende knelpunten Het meest voorkomend knelpunt is de onderrijdbaarheid van de tafels. Vaak zijn de tafels klein en hebben ze een centrale poot die de voetruimte hindert. Een zestal kleinere zwembaden heeft geen drinkgelegenheid in hetzelfde gebouw, en bij enkele zwembaden kon de screening niet uitgevoerd worden wegens de beperkte openingstijden. Bloso Blankenberge (-) S&R Olympia Brugge (+/-) Mogelijke actiepunten Eenvoudige ingrepen: een aantal goed onderrijdbare tafels voorzien. 60

61 5.13. Aangepast toilet (droog gedeelte) Scorebepalende onderdelen De scorebepalende onderdelen zijn gelijk aan deze van het aangepast toilet nat gedeelte (hoofdstuk 5.9). Net zoals in de natte zone is er geen enkel goed scorend aangepast toilet. Geen voorziening: in 6 zwembaden is er geen aangepast toilet. In bijna alle toiletten met een (-) of (+/-) gaat het over meerdere knelpunten in de ruimte en hebben die te maken met een verkeerde maatvoering (beperkte opstelruimtes) of inrichting (slechte plaatsing of ontbreken van beugels). Aangepast toilet (droog gedeelte) /- - Info n.v.t. 61

62 6. Conclusies 6.1. Algemeen Bereikbaarheid scoort over het algemeen goed. Knelpunten komen voor wanneer er niveauverschillen moeten overbrugd worden. In de inkomzone scoren balies opvallend slecht. De onderrijdbaarheid is blijkbaar nog een onbekende regel. Nochtans is de balie sinds 2010 ingebed in de wettelijke bepalingen waarbij de normen zeer nauwkeurig worden vermeld (Vlaams Stedenbouwkundige Verordening Toegankelijkheid van publieke gebouwen). Het niet onderrijdbaar zijn van de tafels is ook het voornaamste knelpunt in de cafetaria. De moeilijke zones situeren zich bij de overgang. Zowel na de toegangscontrole als bij de overgang naar de natte zone van de zwemzone ontbreekt veelal een zelfstandig bruikbare toegang. De rolstoelgebruiker moet afwijken van de route en ook vaak rekenen op de hulp van het personeel. Een ander opvallende rode zone situeert zich bij de toegankelijke faciliteiten in de overgangszone met name de kleedkamers en het sanitair. Bij veel zwembaden moet een rolstoelgebruiker een groepskleedkamer nemen omdat er geen aangepaste cabine is. Er is bijna geen aangepast sanitair voor individueel gebruik (een aangepaste badkamers) en bij de gemeenschappelijke douches ontbreken voorziening zoals een douchezitje en beugels. Wanneer er een aangepast toilet is, wordt de ruimte vaak verkeerd ingericht. Eens men de toegang gepasseerd is, zijn de meeste zwemzones goed toegankelijk Evolutie in structurele verbeteringen De nieuwste gebouwen (Duinenwater en S&R Olympia) scoren beter op vlak van toegankelijkheid, zowel structureel (maatvoering) als in de nodige voorzieningen. De toegankelijkheid is dan ook verplicht in het wetgevend kader bij de bouwaanvraag. Ook zwembaden die recentelijk grote renovaties lieten uitvoeren, konden de nodige structurele aanpassingen doen om de toegankelijkheid te verbeteren. De drempels en wegneembare hellende vlakken worden vervangen door vaste hellingen. Dit verklaart de betere scores van vernieuwde toegangspaden (hellend vlak Ter Polder Bredene en Wielingenbad De Haan) en nieuwe inkompartijen Evolutie in de integrale toegankelijkheid Het toepassen van het UD principe vertaalt zich in de nieuwste gebouwen. Er moeten minder alternatieve (afwijkende) routes genomen worden. De aangepaste voorzieningen ontbreken minder. In meerdere zwembaden werden zwembadrolstoelen of mobiele tilliften aangeschaft. Nieuwe inrichtingen zijn ook voor iedereen bruikbaar (geen specifieke aanpassingen of ad hoc oplossingen). Er wordt rekening gehouden met een integraal aanbod. Zo zien we bijkomende types kleedcabines zoals gezinscabines die ook bruikbaar zijn voor een rolstoelgebruiker (multifunctioneel gebruik). 62

63 6.4. Welke richting moeten we uit? Toegankelijkheid integreren van aan de start en aftoetsen bij iedere fase. Toegankelijkheid voor iedereen op een gelijkwaardige manier moet het uitgangspunt zijn. Universal design als ontwerpmethodiek. Ad hoc en specifieke aanpassing werken stigmatiserend en zijn niet meer van deze tijd. De verordening behandelt bij nieuwe of vernieuwde gebouwen (enkel) de maatvoering en de specifieke inrichting. Maar de ketting van toegankelijkheid moet steeds afgetoetst worden. Het is belangrijk de verschillende bezoekersscenario s in kaart te brengen en deze te vertalen in het ontwerp. Drempelloosheid, nabijheid en gelijkwaardig zijn één van de belangrijke principes die deel moeten uitmaken van het concept. Correcte inrichting en afwerking bepalen de bruikbaarheid. Het gebruikscomfort zit immers in de details. Het toegankelijk maken van een zwembad stopt niet eenmaal het gebouw er staat. Het structureel aspect maakt slechts een deel uit van het proces. De toegankelijkheid zal tenslotte ook afhangen van de dienstverlening, uitbating, communicatie, enz. 63