nije enerzjie foar fryslan samen 14% duurzame energie in 2020 halen

Transcriptie

1 nije enerzjie foar fryslan samen 14% duurzame energie in 2020 halen

2 Ons Friese platteland en onze steden zijn ons dierbaar. Wij willen, ondanks de krimp, wonen in leefbare dorpen en zorgen voor een duurzame toekomst in Fryslân voor onze kinderen en kleinkinderen. Wij willen onafhankelijk zijn van grijze stroom. Dat kunnen wij samen in Fryslân; Duurzame energie van en voor Friezen. nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 2

3 Nije enerzjie foar Fryslân Samen 14% duurzame energie in 2020 halen nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 3

4 Inhoudsopgave Energie in Nederland 14% foar Fryslân (Hoe) halen we mei inoar de doelstelling? Colofon Nije enerzjie foar Fryslân Uitgevoerd door: Ekwadraat en Platform Duurzaam Fryslan Met medewerking van: Agentschap.nl Opmaak: FisK, concept en communicatie Platform Duurzaam Fryslân Contactpersoon: Nynke van Ens Gebouw Tesselstate Tesselschadestraat 6, 8913 HB Leeuwarden Copyright Platform Duurzaam Fryslân nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 4

5 Verbruik van Energie in Nederland (Totaal PJ in 2011, waarvan 132 PJ hernieuwbaar) Bron: CBS, juni 2012 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 5

6 Opbouw van de ca. 4% hernieuwbaar in 2011 Bron: CBS, juni 2012 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 6

7 Het energieverbruik in Nederland in 2020 Hernieuwbare energie vs. totaal energieverbruik in Nederland. Linieare voorspelling tot 2020 (PJ/jr). Conclusie: bij het vasthouden van deze koers is maar 5-6% hernieuwbaar in 2020, in plaats van 14%. Bron: CBS, juni 2012 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 7

8 14% betekent 4 x zo veel als nu Totaalverbruik 2020 : PJ / jr. (variatie afhankelijk besparingen) 14% hernieuwbaar : PJ / jr. Dit betekent 3,7-4,2 x het totale hernieuwbare aanbod van *Deze cijfers zijn gebasseerd op basis van netto productie, netverliezen en verliezen bij de productie zijn niet meegenomen nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 8

9 De technieken tot 2020 (en verder.) Zon Biodiesel/ -ethanol Wind Houtverbranding Geothermie Getijden Blue Energy Slib/mest Coverbranding Energie opslag WKO Vergassing / Pyrolyse nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 9

10 Wat kost duurzame energie in 2012? Basisbedragen SDE + (2013) Elektriciteitsproductie Basisbedragen SDE + (2013) Warmte / Warmte en elektriciteit ct / kwh 10 8 ct / kwh Wind op land/meer 0 Zon Wind op zee Biogas Biomassa Aardwarmte Bron: ECN, conceptadvies 2013 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 10

11 Prognose kosten duurzame energie Figuur 4.15 Kostencurven productiekosten hernieuwbaar, in mln per PJ 120 Onshore windenergie Offshore windenergie Zon PV Biomassa bijstook Referentie: kostprijs kolen incl. CO Bron: Sociaal Economisch Onderzoek (UvA), juli 2010 Investeren in een schone toekomst i.o.v. Regieorgaan Energietransitie nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 11

12 Voor doelstelling van 14% is nodig: Nederland: Aantal indien Huidig aantal Aantal maal (doel %, 490 PJ) alleen dit type Nederland huidig aantal energie Hectare zonnepanelen ha in NL 100 ha x 5,7 % van NL Aantal windmolens x Aantal vergisters x Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk Bron: Windmolens: EnerQ/Wikipedia / Zon: ECN / Vergisters: Verkenning biogas in Fryslân, Deze cijfers zijn gebaseerd op netto productie, netverliezen en verliezen bij de productie zijn niet meegenomen nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 12

13 14% foar Fryslân nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 13

14 Het verbruik van Fryslân Electriciteit Transportbrandstof Aardgas Totaalverbruik 62 PJ, waarvan 2,5 duurzaam in Groei wordt verdisconteerd met besparing. Doelstelling 14% hernieuwbaar in 2020 = > 9 PJ duurzame energie Bron: Duorsume enerzjy yn Fryslân, 2010 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 14

15 (Hoe) halen we mei inoar de Doelstelling? nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 15

16 Wat is nodig? Fryslân: Indien alleen Huidig aantal Aantal maal (doel %, 490 PJ) met dit type Fryslân huidig aantal energie Hectare zonnepanelen ha in NL 5 ha 659 x 1,1 % van Fryslân Aantal windmolens ,5 x Aantal vergisters ,1 x Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 16

17 Wat is mogelijk? Bijdrage (in PJ) Aktueel Technisch Financieel Beleidsmatige Per type duurzame energie maximum realistisch ambitie Zon 0,0 12,4 2,5 2,0 Wind op land 1,2 10,8 10,8 4,3 Biogas 1,3 9,2 3,8 1,5/2 Hout 0 0,5 0,5 0,5 Overige technieken 0 0,4 0,2 0,2 Totaal duurzaam in Fryslân 2,5 33,3 17,6 8,5/9 Tekort/Overschot t.o.v. -6,5 24,5 8,6-0,5/0 doelstelling Aandeel duurzame energie 4% 54% 29% 14% in verbruik nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 17

18 Afhankelijk van markt en beleid 2011 Scenario s 2020 Bijdrage (in PJ) Aktueel Beleidsmatige Biogas stagneert Pro-aktieve Per type duurzame energie ambitie zon, matig beleid overheid remt wind best care Zon 0,02 2,0 1,6 2,5 Wind op land 1,2 4,3 4,3 8,1 Biogas 1,3 1,5/2 1,3 3,8 Hout 0 0,5 0,3 0,5 Overige technieken 0 0,2 0,0 0,2 Totaal duurzame energy in Fryslân 2,5 8,5/9 7,4 15,1 Tekort/Overschot t.o.v. doel (9 PJ) -6,5-0,5/0-1,6 6,1 Aandeel duurzame energie 4% 14% 12% 24% (vergeleken met het verbruik van 62 PJ) nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 18

19 Conclusie De belangrijkste energie producerende technieken zijn: zon, wind en biogas. De bijdrage van zon ligt tussen de 16 en 23%. De bijdrage van wind ligt tussen de 51 en 58%. De De bijdrage van biogas ligt tussen de 17 en 25%. Conclusie: wind draagt meer dan de helft bij aan de doelstelling, gevolgd door zon en biogas. nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 19

20 Constateringen: It kin Energie in Fryslân (in PJ) Nu duurzaam 2,5 Verbruik Verbruik 2020 ca. 62 Doelstelling 2020 duurzaam 14% 9 Conclusie: met een proactieve houding, technische innovatie is 15,1 PJ (> 9 PJ) in 2020 mogelijk. nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 20

21 Haalt Fryslân de doelstelling? Nu: Markt matig, beleid remt 7 PJ nee Uitvoering beleid + markt OK 8,5-9 PJ misschien net Ruimer, aktief beleid, markt OK 15 PJ ja, zeker Technisch maximum 25 PJ niet reëel De markt is matig en vooruitzichten eveneens Conclusie: Alleen bij verruiming van beleid en pro-aktieve uitvoering er van halen we de doelstelling. nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 21

22 Maar Huidige groei groene energie is te beperkt: Overheidsbeleid beweegt => onzekerheid voor projecten - Locaties voor wind - Saldering en energiebelasting voor zon - Subsidie op energie Markten bewegen: markten voor biomassa, digestaat, financiering zijn matig tot slecht Conclusie: het behalen van de doelstelling staat onder druk nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 22

23 Afhankelijk van markt en beleid Markten zijn niet te beïnvloeden Beleid wel (kaders van de markten) Noodzaak: Consistent beleid van de overheid Pro-aktieve inzet van de overheid Conclusie: zonder mix wordt het nix (inzet alle bewezen technieken). Conclusie: reservecapaciteit i.v.m. onzekerheden wenselijk en mogelijk (m.n. wind). nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 23

24 Beleid: Mei inoar naar 14% in 2020 Fryslân pro-aktief op: Zon: informatie, stimuleren consument Wind: beleid, samen ontwikkelen/sturen, reservecapaciteit inbouwen Biogas: slimme combinaties/locaties zoeken, onzekerder peiler door marktrisico Daarnaast: Biomassaverbranding (potentie beperkt) Geothermie (potentie beperkt) Overig: ná 2020, ontwikkeling stimuleren nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 24

25 Concrete kansen voor 2020 Bestaand Agrarische (co-)vergisters (21) Industriële/RWZI vergisters (6) Lamb Weston/Meijer, Oosterbierum Ecopark De Wierde, Oudehaske RWZI, Leeuwarden RWZI, Franeker RWZI, Drachten RWZI, Burgum Nieuwe grote stallen (41 locaties) Houtstook (2012, > 500 kw) Zoekgebieden Windmolenclusters Kansen voor zon, geothermie en biomassaverbranding Zwembad Ziekenhuis Industrie Zorg-/ wooncomplex Nieuwbouwplan in ontwikkeling Bron: 1: Verkenning biogas in Fryslân, : Houtskoolschets windstreek 2011 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 25

26 Mei inoar! Overheid en mienskip Duurzame energie: Samen ontwikkelen Samen investeren Samen profiteren Voorzieningen: Werkgelegenheid Schone energie Betaalbare energie Saneren oude molens nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 26

27 Mei inoar!: Overheid en mienskip samen ontwikkelen en investeren is goed mogelijk vele bewezen modellen Publieke partij Winst en zeggenschap Stichting DE Belanghebbendenoverleg Gemeenschap Privé-personen Bedrijven Organisaties Lokaal Energiefonds Fondsmanagement Uitvoering Winst Leefbaarheids projecten Initiatiefnemers Ontwikkelfase Project Project B.V. uitvoering door (lokale) partijen nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 27

28 Conclusie: Het behalen van de doelstelling staat onder druk Met een proactieve houding, technische innovatie is 15,1 PJ (> 9 PJ) in 2020 mogelijk Fryslân heeft alles in huis Zonder mix wordt het nix (inzet alle bewezen technieken) De belangrijkste technieken zijn wind (50%), zon en biogas (beide ca. 25%) Markt biomassa is matig => bouw reservecapaciteit in (wind) Door samenwerking er uit halen wat er in zit Ja, wy kinne it mei inoar! nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 28

29 Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân! nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen 29

30 nije enerzjie foar fryslan aanvullende sheets

31 Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Zon Technisch bewezen Grootschalig nog niet rendabel Voor particulieren wel rendabel (fiscale subsidie, saldering) Er is ca (2) hectare dak beschikbaar Stel 850 hectare wordt geschikt gemaakt voor zon: 2,5PJ (50% van de ha is geschikt voor panelen, waarvan 25% op zuid georiënteerd, waarvan 40% overgaat op financiering, 1100 kwh/wp, 0.74 MWp/ha (1) ) (doel 9 PJ)(850 hectare, 630 MWpiek) Stel hectare wordt geschikt gemaakt: 12,4 PJ Bron: (1) Arcadis / Zonnepark 2012 Twente (2) CBS, juni 2012: oppervlakte wonen, werken, winkelen, uitgaan, cultuur en openbare voorzieningen nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 31

32 Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Wind op land Technisch bewezen Financieel aantrekkelijk (Kleine- en) grootschalig mogelijk Door beleid Fryslân nu gemaximeerd Stel 400 (1) MW en (2) vollasturen => 4,3 PJ Stel 750 MW (3) => 8,1 PJ (doel 9 PJ) Bron: (1) Houtskoolschets Windstreek 2011 (2) EnerQ productiegegevens A7 (3) Op basis van projectinventarisatie Platform Duurzaam Fryslân nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 32

33 Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Biogas Technisch bewezen Door marktomstandigheden financieel lastig Stel 60 vergisters (3x huidig) => 3,8 PJ (ca. 180 miljoen m3 biogas uit mest, grassen, GFT, slib en reststromen industrie). Stel vergisting alle beschikbare mest/reststoffen => 9.2 PJ Bron: (1) Verkenning biogas in Fryslân nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 33

34 Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Hout Maximale beschikbare biomassastromen voor verbranding: 27 kton (1) per jaar => 0,5 PJ Bron: (1) Vraag en aanbod van biomassa in de Energy Valley Regio, 2010 Houtblok, -snipper, -zaagsel, -pellets, afkorthout en A-hout. Uitgaande van droog hout. Noot: biomassa kan makkelijk geïmporteerd worden. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 34

35 Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Geothermie Maximale potentie onbekend. Noord Nederland is wel kansrijk (1) Stel: 10 doubletten van 10 MW, met een productie van 5500 uur per jaar (2), 0,2 PJ (Focus van Leeuwarden en de glastuinbouwgebieden, aanvraag opsporingsvergunning Fryslân 2012) Stel: 20 doubletten van 10 MW, met een productie van uur per jaar (2), 0,4 PJ Bron: (1) Technische pontentieelstudie diepe ondergrond Noord Nederland, 2008 (2) ECN, conceptadvies 2013 nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 35

36 Toelichting scenario s en groeipotentie Bron: (1) Verkenning biogas in Fryslân, 2010 Bron Zon Wind 0,02 PJ nu 12,4 PJ theorie 2,5 PJ haalbaar 1,6 PJ worst case 1,2 PJ nu 10,8 PJ theorie 8,1 PJ haalbaar 4,4 PJ worst case Groeipotentie +++, toename is technische en financieel mogelijk. M.n. door betere informatie en communicatie voor particulieren. Als alle goed liggende daken, ook industrieel zouden worden benut, dan 10,8 PJ. Grootschalige projecten en projecten voor grootverbruikers stroom blijven echter voorlopig financieel een uitdaging. Indien 40% van de particulieren euro investeren in zon, dan groei naar 2,5 PJ. Doorlooptijd projecten is kort. Met de nodige stimulering moet dit in 8 jaar kunnen lukken. Als slechts 25% van de particulieren investeert, 1,6 PJ. +++, Technisch is meer dan MW mogelijk (10,8 PJ). Financieel aantrekkelijk, veel initiatieven. Ervaring van hinder door omwonenden en landschappelijke inpassing beperken draagvlak. Beleidsmatige ambitie mikt nu rond de 400 MW (4,4 PJ). Pro-actief beleid overheid en proces van gebiedsontwikkeling met alle stakeholders is nodig om draagvlak te vergroten. Delen van opbrengsten als bij dorpsmolens eveneens. Op basis van pro-aktieve aanpak en gezamenlijke ontwikkeling kan naar schatting 750 MW met voldoende draagvlak ontwikkeld worden (8,1 PJ). Wind biedt daarmee buffer voor risico s. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 36

37 Groeipotentie Bron: (1) Verkenning biogas in Fryslân, 2010 (2) Technisch potentieelstudie diepe ondergrond Noord Nederland, 2008 Geologische inventarisatie Gemeente Leeuwarden, 2009 Bron Biogas 1,3 PJ nu 9,8 PJ theorie 3,8 PJ haalbaar 1,3 PJ worst case Biomassa-verbranding 0,5 PJ maximaal Aardwarmte/Geothermie 0,4 PJ maximaal (inschatting) Groeipotentie + de maximale potentie in Fryslân is o.b.v. beschikbaar te vergisten materiaal vastgesteld op 9,8 PJ, 440 mln. m3 biogas per jaar(1). Financieel moeilijk ivm afhankelijkheid van moeilijke markten voor inkoop grondstoffen en afzet digestaat, warmte en/of biogas. Stel dat bij verbetering van techniek en/of markten het huidige aantal van 20 vergisters in Fryslân verdrievoudigt, dan stijgt de bijdrage van 1,3 naar 3,8 PJ. Uitgangspunt daarbij is 100% benutting van gas en/of opgewekte warmte en stroom. + beperkte potentie door beperkte hoeveelheid beschikbaar houtachtigen. Afhankelijk van import van biomassastromen. In statistiek wordt ook geïmporteerde biomassa meegerekend en/of afvalverbranding deels- in deze categorie geplaatst. + Financieel en organisatorisch lastig i.v.m. vereiste schaalgrootte en zeer lange termijn van investering in netwerk. Maximale potentie afhankelijk van de afzetmogelijkheden van grootschalige warmte(2) (indicatie: huishoudens per doublet). nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 37

38 Kwalitatieve analyse Vermeden CO2 emissie Investering Operationele kosten Rendement Innovatie voor de regio Werkgelegenheid Maatschappelijke acceptatie Zon ++ -(-) +(+) Wind op land (+) -(-) Wind op zee ++ -(-) (+) 0 Biogas ++(+) Biomassaverbranding + 0(-) - - +(-) Aard-warmte + 0(-) 0(-) - + 0(+) + Fossiel nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 38

39 Kwalitatieve analyse, biogas Vermeden CO2 emissie Investering Operationele kosten Rendement Innovatie voor de regio Werkgelegenheid Maatschappelijke acceptatie Biogas Zowel in de voorketen (biomassaproductie, verwerking, transport), gedurende het proces (vergisting, distributie van energie) als aan het einde van de keten (digestaatverwerking, CO2 productie) ontstaan economische activiteiten. Bij CO2 productie wordt CO2 gewonnen door biogas om te zetten naar groen gas. De CO2 wordt ingezet in bijvoorbeeld de tuinbouw. Dit resulteert in extra CO2 reductie. Daarnaast zijn diverse spin-off activiteiten mogelijk, zoals algenteelt, grondstoffen raffinage, etc. Deze spin off technieken zijn nog niet allemaal uitontwikkeld. De biomassaprijs en de prijs van af te zetten digestaat zijn echter onderhevig aan marktontwikkelingen. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 39

40 Kwalitatieve analyse, biomassaverbranding Vermeden CO2 emissie Investering Operationele kosten Rendement Innovatie voor de regio Werkgelegenheid Maatschappelijke acceptatie Biomassaverbranding + 0(-) - - +(-) Indien houtstromen aanwezig zijn. Voor deze stromen wordt veelal geld betaald in de afdankfase. Wanneer lokaal hout wordt omgezet naar warmte (verbranding) kunnend diverse gebouwen van duurzame warmte worden voorzien. Zowel in de voorketen (rooien, creëren van chips/pellets, transport) als gedurende het proces ontstaan economische activiteiten. In de afdankfase (as) zal de economische spin-off beperkt zijn. Echter dient er een faciliterend warmtenet gerealiseerd te worden binnen een straal van 2-4 km vanaf de bron. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 40

41 Kwalitatieve analyse, zon Vermeden CO2 emissie Investering Operationele kosten Rendement Innovatie voor de regio Werkgelegenheid Maatschappelijke acceptatie Zon ++ -(-) +(+) Zonnesystemen zijn overal toepasbaar. In het buitengebied, op gebouwen en kunstwerken. Wanneer wordt gekeken naar de maatschappelijke discussie, zijn zonne-energiesystemen geaccepteerd. De prijs wordt steeds lager. Echter, gekoppeld aan de doelstelling versterken van de economische ketens, is de toegevoegde waarde beperkt. Vanuit zonne-energie systemen worden nauwelijks of geen aanvullende economische activiteiten verwacht. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 41

42 Kwalitatieve analyse, wind Vermeden CO2 emissie Investering Operationele kosten Rendement Innovatie voor de regio Werkgelegenheid Maatschappelijke acceptatie Wind op land (+) -(-) Wind op zee ++ -(-) (+) 0 Over het algemeen kan gezegd worden dat de financiële haalbaarheid van grootschalige windenergie op land in landelijk gebied goed haalbaar is. Windenergie is alleen realiseerbaar op specifieke locaties waar de mogelijkheid ervan benoemd is in het bestemmingsplan. Vanuit windparken worden beperkte aanvullende economische activiteiten verwacht, namelijk onderhoud. Negatieve aspecten, zoals zicht, slagschaduw en geluid verminderen de maatschappelijke acceptatie. Wind op zee is aanmerkelijk duurder dan zon, biomassa en wind op land en projecten kennen meer risico. Qua vergunningverlening door het ontbreken van omwonenden vaak makkelijker nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 42

43 Kwalitatieve analyse, aardwarmte Vermeden CO2 emissie Investering Operationele kosten Rendement Innovatie voor de regio Werkgelegenheid Maatschappelijke acceptatie Aardwarmte + 0(-) 0(-) - + 0(+) + Geothermie is het gebruik van warmte uit de diepe ondergrond, enkele duizenden meters diep. Noord Nederland is globaal gezien geschikt voor de inzet van Geothermie. Zowel de bodemgesteldheid als de temperaturen in de geschikte aardlagen zijn toereikend. De temperatuur op een diepte van ca. 4 tot 6 km is >100 C en daarmee toepasbaar. Echter zijn er nog geen dergelijke projecten uitgevoerd in Noord Nederland. Daarnaast dient er een langjarige warmtevraag te zijn van ca. 6/8.000 huishoudens binnen een straal van 5 km. De kosten in infrastructuur/leidingen kennen een lange terugverdientijd. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 43

44 Constateringen, waarnemingen, conclusies en aanbevelingen nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 44

45 Constateringen Nederland verbruikt in 2020 tussen de 3500 en 4000 PJ energie. Fryslân draagt ca. 62 PJ bij aan dit verbruik (1,6%). Doelstelling 2020 Fryslân: 14% hernieuwbare energie: 9 PJ Fryslân produceert in ,5 PJ Om de 9 PJ te behalen is 4x zoveel nodig! Met zon, wind en biomassa kan Fryslân 9 PJ halen Wind draagt 50% bij aan de doelstelling, gevolgd door zon en biogas (beide ca. 25%). Andere technieken specifiek inzetten of zijn pas na 2020 marktwaardig T.o.v. Nederland presteert Fryslân goed t.o.v. haar potentie matig Fryslân heeft ruimte voor bijdrage aan doelstelling Nederland nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 45

46 Constateringen Fryslân kansrijk door veel zon, biomassa en wind In potentie kan Fryslân > 50% duurzame energie produceren Maar: Iedere bewezen techniek kent risico s en beperkingen Overheidsbeleid beweegt => extra onzekerheid voor projecten Conclusie Alle technieken zijn hard nodig om de doelstelling te halen Reservecapaciteit inbouwen om 14% Fryslân te halen (m.n. wind) Ruimer, consistent (en pro-aktiever ) beleid is nodig nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 46

47 Waarnemingen en conclusies Wind op land: Potentieel in windrijk Fryslân is groot. Financieel aantrekkelijk. Beleidsmatig lastig. Belangrijk(st)e bijdrage aan de duurzame energie in Fryslân. Door provinciale ambitie begrensd op 400 MW en bijdrage van ca. 50% in Per project een grote bijdrage. Wind is rendabel, stuurbaar en kan tekorten andere technieken opvangen (indien provinciale ambitie wordt bijgesteld). Zon: De potentie van Zon is groot. Voor particulieren al rendabel zolang saldering (fiscale subsidie) blijft toegestaan. Gezien de technische en economische ontwikkelingen is bijdrage van 30% aandeel in DE productie in 2020 goed mogelijk door m.n. particulieren te stimuleren te investering in zon. Biogas: De potentie in agrarisch Fryslân is groot. Financieel op dit moment lastig i.v.m. marktomstandigheden biomassa en digestaatafzet. Huidige bijdrage van 1,3 PJ kan doorgroeien naar 3,8 PJ indien techniek en/of marktomstandigheden verbeteren. Verbranding biomassa (houtachtigen): Maximaal ca 10% aandeel in DE productie in 2020 o.b.v. aanwezig hout. Onzekerheden in m.n. biogas en verbranding kunnen goed worden gebufferd door ruimere ambitie c.q. reservecapaciteit in m.n. wind. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 47

48 Waarnemingen en conclusies Geothermie: Relatief nieuw. In de praktijk nog weinig/geen projecten. Lastig om voor een voldoende lange periode en met acceptabel risico aanbod en voldoende vraag samen te brengen. Wind op Zee: Potentie groot. Duurder dan Wind op land, zon en biogas. Risicovoller dan wind op land en zon. Doorlooptijd en risico projecten aanzienlijk, waardoor slechts mondjesmaat groei. Niet meegenomen voor bijdrage aan Andere technieken: In/voor 2020 erg locatie gebonden of nog niet marktwaardig of te duur. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 48

49 Waarnemingen en conclusies Een consistente, proactieve houding van de provincie, gericht op zon, wind en biogas is essentieel voor het behalen van de doelstelling van 9 PJ. Door consistent beleid én actie projectrisico s verminderen en slaagkans vergroten het mei inoar vinden van goede locaties (met begrip voor ruimte, natuur en leven). Het zoeken en stimuleren van slimme combinaties. De provincie kan relatief eenvoudig, een stimulerende rol vervullen, vooral gericht op bewezen technieken om 9 PJ in 2020 te behalen. Voor zon: actief informeren en stimuleren van klein en midden verbruikers (particulieren/kantoren). Voor wind proactief, samen met stakeholders ontwikkelen locatie & draagvlak Voor biogas proactief, afnemers en leveranciers, input en output, koppelen. Mocht een techniek uitvallen of bijv. de markten verslechteren, dan kan wind op land relatief eenvoudig dienen als back-up, vanwege de hoge opbrengst per te investeren euro. Verruim de ambitie voor wind op land om zeker te zijn dat doelstelling wordt gehaald. Stimuleer ontwikkeling andere technieken en blijf alert op kansen die zich voor doen. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 49

50 Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân! nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 50

51 Voorbeelden nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 51

52 Lokale biomassa in Beetsterzwaag nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 52

53 Biogas maakt zwemmen mogelijk Start de film nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 53

54 Zon en wind in Heerhugowaard nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 54

55 Wind geeft al 17 jaar leefbaarheid in Wommels / Iens 15/ per jaar naar Wommels/Iens voor Leefbaarheid Start de film nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 55

56 Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân! nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets 56

57