De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in één oogopslag

Transcriptie

1 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Jaarverslag 2008

2 De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in één oogopslag De hulpvragers: Aantal hulpvragers (unieke personen) op 1 januari Aantal aangemelde hulpvragers Totaal aantal hulpvragers (unieke personen) per jaar Aantal uitgeschreven hulpvragers Aantal hulpvragers (unieke personen) op 31 december De hulpverleningscapaciteit (op 31 december) Aantal plaatsen dagopvang Aantal bedden intramurale voorzieningen Aantal effectieve uren ambulante hulpverlening (in fte's van 36 uur/week) De organisatie: Aantal werkeenheden op 31 december Aantal vestigingen op 31 december Aantal personeelsleden per 31 december Aantal arbeidsplaatsen (in fte's van 36 uur/week) De kosten: % % % % % Maatschappelijke opvang Geestelijke Gezondheidszorg Ouderen- en gezondheidszorg Jeugdzorg Preventie en Maatschappelijk herstel Reclassering Verslavingszorg Totale kosten W&G De bekostiging: % % % % % Subsidies van overheden AWBZ, ZVW en Forensische zorg Bijdragen hulpvragers Door Leger des Heils ontvangen giften, legaten, e.d Overige Totale bekostiging W&G Het Leger des Heils heeft een eigen registratiesysteem: Clever. In dit systeem wordt aan hulpvragers een unieke 'sleutelwaarde' toegekend. Op basis hiervan is het Leger des Heils in staat de registratie over alle afdelingen heen te ontdubbelen. Ook na consolidatie van alle afdelingen komt een persoon maar één keer voor, ook al heeft deze in de loop der jaren meerdere malen en vanuit meerdere vestigingen hulp ontvangen. Om bestandsvervuiling te voorkomen worden alle hulpverleningstrajecten die langer dan één jaar openstaan zonder dat het Leger des Heils daadwerkelijk een hulpverleningsactiviteit heeft verricht, automatisch afgesloten. Dit met terugwerkende kracht vanaf de datum van de laatste hulpverleningsactiviteit. Hierdoor kunnen verschillen met eerdere jaarverslagen ontstaan.

3 2 JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

4 Inhoudsopgave De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in één oogopslag... 1 Inhoudsopgave... 3 Het Leger des Heils in Nederland... 4 Voorwoord... Doelstelling Van Limburg naar Nijkerk en terug... 8 Analyse maatschappelijke omgeving Passie voor mensen en dienstverlening Doelgroepen Verzorgingstehuis en sociaal pension onder één dak Gevarieerd zorgaanbod Ik zou er zo weer een groep Bevers bij willen Aantal mensen dat door het Leger des Heils werd geholpen Wie wil, mag binnenkomen Uitbreiding en diversiteit hulpverleningscapaciteit Laat mensen zo veel mogelijk in hun thuissituatie Resultaten Meer dan sport alleen Verbeterpunten Een standaard geeft kwaliteit aan Kwaliteit Alles is hier anders Medewerkers Ongedwongen de diepte in Personeelsbeleid Wij zijn er voor de onderkant van de samenleving Bestuur en toezicht Bedrijfsvoering Financieel beleid Financiën Financieel overzicht Toelichting op de balans Toelichting op de exploitatierekening Analyse verschil werkelijke - begrote uitkomsten Accountantsverklaring Risico analyse Jochem (16), een dakloze jongere Onvoorwaardelijk betrokken bij mensen zonder helper Jaarverslag toezichthouders Leger des Heils is een ontzettend sterk merk Samenstelling bestuur en directie Ons doel: betaald werk voor cliënten Een keukentrapje naar de maatschappelijke ladder Vooruitzichten... Adressen... Colofon

5 Het Leger des Heils in Nederland DE GESCHIEDENIS > het Leger des Heils is in 1865 opgericht door de Engelse methodisten-predikant William Booth. Het Engeland van zijn dagen kenmerkte zich door industrialisatie en kapitalisme. Grote groepen arbeiders leefden in armoede en zochten een uitvlucht in de alcohol. William Booth richtte zich als rondreizend evangelist met name op deze onderklasse. Hij zag in dat hij zijn publiek niet van Gods liefde kon overtuigen zonder iets van deze liefde te laten zien. Behalve dat hij het Evangelie predikte, bood hij daarom praktische hulp. Een lege maag heeft geen oren, verklaarde Booth. DE NAAM > de naam Leger des Heils stamt uit Daarvoor heette de beweging The Christian Mission. Toen een van de betrokkenen de organisatie in een artikel wilde omschrijven als a volunteer army (een leger van vrijwilligers), maakte Bramwell Booth (de zoon van de oprichter) daartegen bezwaar. William Booth verving het woord volunteer door Salvation (heil). DE MISSIE > het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke Kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie. 4 DE ORGANISATIE > sinds 1988 bestaat het Leger des Heils in Nederland uit een kerkgenootschap en vier stichtingen. Daarvoor was de organisatie, juridisch gezien, een kerkgenootschap. De herstructurering vond plaats om beter aan te kunnen sluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen en te voldoen aan de eisen van de overheid. Het kerkgenootschap en de stichtingen maken deel uit van The Salvation Army, ofwel het Leger des Heils.! Kerkgenootschap Leger des Heils Het Kerkgenootschap Leger des Heils heeft in Nederland 73 kerkelijke gemeenten (korpsen). Kernfuncties van deze gemeenten zijn evangelisatie, geestelijke groei, verbondenheid en dienstverlening aan de naaste.! Stichting Leger des Heils De Stichting Leger des Heils is verantwoordelijk voor het beheer van geldmiddelen en de verdeling van onbestemde centrale inkomsten over de andere stichtingen en het kerkgenootschap.! Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat uit 14 werkeenheden en 239 vestigingen. De stichting is verantwoordelijk voor de professionele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderen- en gezondheidszorg, jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg, reclassering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel.! Stichting Leger des Heils Dienstverlening De Stichting Leger des Heils Dienstverlening verleent tegen kostprijs ondersteunende diensten aan de andere stichtingen en het kerkgenootschap.! Leger des Heils ReShare BV Leger des Heils ReShare, een besloten vennootschap sinds 2006, verzorgt alle activiteiten op het gebied van inzameling van gedragen kleding en schoenen.! Het Leger over de grenzen Het internationale Leger des Heils is momenteel in meer dan 115 landen actief. Een groot aantal van deze landen bevindt zich in de zogeheten ontwikkelingsgebieden. Eind jaren 80 van de vorige eeuw heeft het Leger des Heils zijn werk hervat in het voormalige Oostblok. Jarenlang is de organisatie daar verboden geweest. Het Leger des Heils in Nederland heeft de verantwoording voor de activiteiten van het Leger des Heils in Tsjechië.! Stichting Leger des Heils Fondsenwerving De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving houdt zich bezig met het werven van fondsen onder derden. Deze stichting is erkend als keurmerkhouder van het CBF-Keur. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

6 Voorwoord mijn leven. Daarin vind ik bemoediging en kracht, maar ook voor het werk dat ik samen met collega s ten dienste van de hulpvragers in het afgelopen jaar mocht verrichten. Wie een kuil graaft, loopt de kans erin te vallen; wie een bres slaat in de muur, kan gebeten worden door een slang. Wie stenen uit een rots houwt, kan zich verwonden; wie hout in stukken hakt, loopt gevaar. Iemand die zijn bijl niet slijpt wanneer de snede bot wordt, moet meer kracht gebruiken. Wie met wijs beraad te werk gaat, heeft meer kans van slagen. Uit: Bijbelboek Prediker Medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg weten dat er successen zijn te behalen door vasthoudend en liefdevol zorg en begeleiding te geven aan kwetsbare mensen. Dit verslag over 2008 geeft daar blijk van. Het Leger des Heils wil, samen met anderen, zich in blijven zetten om perspectief en hoop te bieden aan mensen in de knel. Kinderen hebben zorg en aandacht nodig, hulp en correctie om op te kunnen groeien tot stabiele volwassenen. Tot mensen die participerende burgers in de maatschappij kunnen zijn en zo op hun beurt hun bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. Volwassenen, die niet of niet meer in staat zijn hun eigen leven richting te geven hebben begeleiding, ondersteuning en verzorging nodig om de zelfredzaamheid te vergroten. Als het even kan zodanig dat zij weer of voor het eerst op eigen kracht verder kunnen met hun leven. Vaak moeten er barrières worden overwonnen, gewoonten worden afgeleerd, vaardigheden worden aangeleerd, vertrouwen worden gewonnen en natuurlijk ook waargemaakt. Het persoonlijk geloof in Jezus Christus ondersteunt medewerkers van het Leger des Heils om hulpvragers, die te maken hebben met complexe vraagstukken, daadkrachtig ter zijde te staan. Samen met hen de zoektocht aan te gaan om daar waar schijnbaar geen of weinig mogelijkheden te zien zijn, andere wegen te verkennen om het doel toch te kunnen bereiken. Successen zijn maar zelden te herleiden tot de inspanningen van één persoon of één organisatie. Ze zijn meestal het resultaat van goed samen werken. Mede daarom woorden van dank aan medewerkers, collega-instellingen, overheden, bedrijven, wetenschappers en donateurs die hieraan een bijdrage hebben geleverd in het afgelopen jaar. Terugziend op 2008 is er veel om dankbaar voor te zijn. Echter het grootste succes is dat mannen en vrouwen, jongens en meisjes, het leven weer zien zitten. Het leven weer kunnen beleven als waardevol Dat wens ik ook u toe! 5 Het Leger des Heils steekt niet onder stoelen of banken dat geloof een rol speelt in de motivatie van de medewerkers. De mensen van het Leger des Heils geloven in een toekomst voor iedereen. Voor mij persoonlijk is de Bijbel daarbij als een reisgids in Lt.-kolonel mevr. dr. C.A. Voorham Directeur Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg

7 Doelstelling 6 Dit jaarverslag heeft betrekking op de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg stelt zich ten doel daadwerkelijk uitdrukking te geven aan de doelstelling en werkwijze zoals omschreven in de statuten van het Leger des Heils en beoogt in dit kader directe materiële en immateriële hulp te verlenen aan mensen, die deze hulp willen aanvaarden zonder onderscheid naar godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of welke andere in het kader van haar doelstelling niet relevante grond ook. De organisatie ontleent zijn kracht aan de inzet van medewerkers en vrijwilligers die zich gedreven, energiek en vasthoudend inzetten voor hun medemens De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheids- zorg is onderdeel van het Leger des Heils in Nederland. Het Leger des Heils in Nederland bestaat, naast voornoemde stichting uit de volgende juridische entiteiten: Kerkgenootschap Leger des Heils Stichting Leger des Heils Stichting Leger des Heils Fondsenwerving Stichting Leger des Heils Dienstverlening. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg coördineert en geeft leiding aan werkeenheden die zich op geïnstitutionaliseerde basis met welzijnswerk en gezondheidszorg bezighouden. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat eind 2008 uit 14 werkeenheden die landelijk actief zijn vanuit in totaal 239 vestigingen. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een professionele, flexibele en praktisch ingestelde organisatie die zonder onderscheid des persoons, materiële en immateriële hulp verleent aan medemensen in de Nederlandse samenleving die om uiteenlopende redenen een direct of indirect beroep doen op (werkeenheden van) de stichting. Dit gebeurt vanuit een christelijke motivatie, waarin rechtvaardigheid, gerechtigheid en solidariteit centrale waarden zijn. De stichting appelleert aan de verantwoordelijkheid van de samenleving om gerechtigheid daadwerkelijk te realiseren. De organisatie ontleent zijn kracht aan de inzet van medewerkers JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

8 en vrijwilligers die zich gedreven, energiek en vasthoudend inzetten voor hun medemens, de facilitaire middelen van de stichting, alsmede aan samenwerkingsverbanden met andere organisaties. De mensen die bij de stichting aankloppen voor hulp, zorg, steun en begeleiding zijn zowel kinderen als volwassenen die kampen met vragen op het gebied van (acute) opvang, psychosociale hulp, contacten met justitie, gezondheid, verslaving, huisvesting en werk en inkomen. In bijna alle gevallen gaat het om personen die vragen hebben op meerdere terreinen tegelijkertijd. Dit is kenmerkend voor de benadering van het Leger de Heils. Het uitgangspunt is dat wordt aangesloten bij de eerste behoeften van deze mensen, waarbij de gehele leefsituatie in ogenschouw wordt genomen. Het welbevinden van de cliënt is het uitgangspunt binnen de hulpverlening en het zorgaanbod van de werkeenheden van de Stichting Leger des Heils Welzijns- Gezondheidszorg. De principes van respect voor autonomie, weldoen, geen schade toebrengen en rechtvaardigheid zijn daarbij richtinggevend. Elementen van klantgerichtheid zijn terug te vinden in: het hulpverleningstraject dat op individueel niveau en in samenspraak met cliënt en hulpverlener tot stand is gekomen; een houding van de hulpverlener die wordt gekenmerkt door waarden als respect en professionaliteit; de hulpverlener die op alle levensgebieden, de wensen en behoeften van de cliënt inventariseert; het vastleggen van afspraken in een zorgleverings- overeenkomst; de bejegening van de cliënt waarin de opvatting dat het beter is om gedrag aan te leren dan om af te leren, prevaleert. De afgelopen jaren heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zich ingespannen om naast de bestaande vormen van hulpverlening een innovatief hulp- en zorgaanbod te ontwikkelen dat nog beter aansluit bij de knelpunten waar hulpvragers Het uitgangspunt is dat wordt aangesloten bij de eerste behoeften van deze mensen, waarbij de gehele leefsituatie in ogenschouw wordt genomen. mee worden geconfronteerd. Dit in samenhang met activiteiten om de samenleving te blijven informeren over waar het Leger des Heils voor staat en de wijze waarop dat gestalte krijgt. In toenemende mate vraagt de organisatie, naast het bieden van hulp, aandacht voor moeilijke situaties waarin mensen verkeren. Met deze signalering wil de stichting problemen voor zowel individuele mensen als voor de maatschappij als geheel trachten op te lossen. Niet alleen dweilen, maar ook inspanningen leveren om de kraan geleidelijk dicht te draaien. 7

9 Will Linssen (46) ging als verpleegkundige in de psychiatrie werken. Via via stroomde hij door naar de GGZ. De laagdrempelige verslavingszorg sprak hem het meest aan: straathoekwerk, dat veraf stond van de core business van zijn werkgever. Juist daardoor groeide hij haast vanzelfsprekend het management in. 8 Van Limburg naar Nijkerk en terug Will Linssen over beleidsontwikkeling en -implementatie Regelmatig had hij te maken met het Leger des Heils, tot hij in 2008 de overstap maakte. Will is nu manager primair proces (MPP) voor de regio Zuid- en Midden-Limburg. Van buitenaf had ik al gezien dat de cliënt bij het Leger echt centraal staat. Men werkt hier met veel passie voor mensen die door anderen aan de kant worden gezet. Ik zie daarin een verband met de christelijke identiteit. Dat moet ook wel, want je hebt bij het Leger op een veel intensievere manier met de doelgroep te maken. De zorg is niet puur ambulant, vluchtig, maar 24 uur per dag. Dan heb je medewerkers nodig met de drive om dat vol te houden. Dat kwam ik hier tegen. Toen ik zelf nog met cliënten werkte, wilde ik wel invloed uitoefenen op het beleid. Dan loop je tegen muren op, bestaande structuren, waar je niet dwars doorheen kunt. Ergens moet je een deur zien te maken. In de projectstructuur bij de GGZ bleek dat verrassend eenvoudig te gaan. Je staat dan als veldwerker met je voeten in de modder, maar communiceert met het hoger management. Ik moest gewoon wennen aan een heel andere manier van denken. Als ik bij wijze van spreken zei dat de koeien moesten vliegen, vroegen ze niet waar ik die onzin vandaan haalde, maar waar de startbaan moest komen. Ik dacht: dat gaat makkelijk! En naarmate je hoger in een organisatie komt, kun je steeds méér vorm geven aan het beleid. Soms mis ik het veldwerk wel. Dan denk ik: wat heb ik me op het lijf gehaald. Maar intussen heb ik hier bij het Leger een leuke functie met veel mogelijkheden. In Zuid- en Midden-Limburg hebben we verschillende voorzieningen: dagopvang, nachtopvang, Domus voorzieningen. Als manager primair proces stuur ik de verschillende afdelingshoofden ervan aan. Daarnaast onderhoud ik de contacten met gemeenten, politie, justitie en partners in de zorg. Het Leger kan het nu eenmaal niet alleen, zeker niet omdat onze cliënten vaak meerdere problemen tegelijk hebben. Verder werk ik zoals gezegd graag mee aan de ontwikkeling van beleid, zowel dat van de werkeenheid in Limburg-Brabant als dat van heel de stichting. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

10 Voor landelijke beleidsontwikkeling hebben we nu ook ons expertisecentrum in Nijkerk. Daar brengen we als medewerkers onze kennis en ervaringen naartoe om er dan met anderen over te sparren. Het is mooi om te zien hoe iedereen, dwars door de organisatie, er zo bij betrokken wordt, tot onze cliënten toe. Zo hebben we het afgelopen jaar geprobeerd scherp te krijgen waar het Leger voor staat en wat we allemaal doen. Van daaruit zijn we met een aantal taskforces begonnen productomschrijvingen te maken. De Leger de Heils aanpak is heel diffuus. Daarom is het zo moeilijk te beschrijven. We weten zelf wel waar we het over hebben, maar hoe kun je dat vatten in woorden zodat het voor een cliënt of financier begrijpelijk is. Continu moet je je aanpassen aan de plaatselijke situatie. Dat gaat het Leger heel goed af 9 Wat mij opviel, is dat het in Nijkerk nooit een eenzijdig gebeuren is. Je deelt echt informatie met elkaar, aan de hand van duidelijk gestructureerde onderwerpen en deelvragen. Iedereen kan daarop reflecteren via een laptop. Dat wordt op een scherm bijeengebracht tot een geheel. Op die manier creëer je draagvlak voor datgene wat je wilt bereiken. Dat is ook een sterk punt van het Leger des Heils: de implementatie van beleid. Vóór ik bij het Leger kwam was mijn ervaring: hoe groter de organisatie, hoe moeilijker de beleidsontwikkeling. Maar het Leger is een landelijke organisatie, die regionaal georganiseerd is en zich plaatselijk weet te voegen. Continu moet je je aanpassen aan de lokale situatie. Dat gaat het Leger heel goed af. En dan hebben we ook nog een landelijk elektronisch dossier dat gewoon goed werkt. Bij andere organisaties is het al gauw een probleem wanneer er verschillende locaties zijn. Met gestandaardiseerde productomschrijvingen zullen de voordelen van dat elektronisch dossier nog groter zijn. De middelen die we hebben, gebruiken we dan waar we ze voor willen gebruiken. Rapportages zullen minder tijd en moeite kosten, waardoor onze medewerkers meer met cliënten bezig zullen zijn. En dat doen we uiteindelijk het liefste.

11 Analyse maatschappelijke omgeving De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg kijkt vanuit bepaald perspectief naar de externe omgeving. Vanuit zijn missie wil de stichting oplossingen bieden voor maatschappelijke noden in de samenleving en perspectief bieden voor een zinvol leven. Daarbij doet de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een appèl aan de samenleving om sociale uitsluiting van mensen tegen te gaan. 10 Eenzaamheid Eenzaamheid is een zorgwekkend maatschappelijk verschijnsel en treft grote groepen van de samenleving. Het Leger des Heils heeft in 2008 een representatief onderzoek laten doen naar sociale issues in Nederland. Tien procent van de Nederlandse bevolking (12% van de jongeren tussen jaar) geeft aan zich vaak eenzaam te voelen. In 2008 heeft een aantal maatschappelijke organisaties (waaronder het Leger des Heils) de Coalitie Erbij opgericht, een Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. De Coalitie beoogt door middel van een landelijke publiekscampagne, toegepast onderzoek en samenwerking een bijdrage te leveren aan het verminderen van eenzaamheid. Tevredenheid en zingeving Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders minder tevreden zijn met hun leven. Het betreft vaker mensen die zich buitengesloten voelen, alsmede niet verbonden voelen met de omgeving. Het Leger des Heils onderkent dat contact met andere mensen sociale verbondenheid zorgt voor zingeving in het leven. De leefbaarheid in een groot aantal achterstandswijken in Nederland laat te wensen over. Er doen zich in deze wijken vaak tegelijkertijd complexe maatschappelijke problemen voor zoals onder meer schooluitval, een verloederde woon- en leefomgeving met weinig mogelijkheden voor sociale contacten, hoge (jeugd) werkloosheid, een gebrekkige inburgering van vooral niet-westerse vrouwen, weinig werkgelegenheid in de buurt, criminaliteit en gevoelens van onveiligheid, en het ontbreken van relevante sociale netwerken en contacten. Sociale uitsluiting In het Nationaal Strategisch Rapport zijn de doelstellingen van de rijksoverheid geformuleerd om sociale bescherming en insluiting voor iedereen mogelijk te maken. Participatie, met nadruk op deelname aan de arbeidsmarkt, is daarin een sleutelbegrip. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beoordeelt het risico op sociale uitsluiting in een complexe samenleving als Nederland hoog. De solidariteit met mensen die zich bevinden aan de onderkant van de samenleving staat onder druk door verharding in de samenleving en bezuinigingen in de zorg. Met de omvorming van een verzorgingsstaat naar een participatiemaatschappij waarin veel nadruk wordt gelegd op zelfredzaamheid, dienen er voldoende waarborgen te blijven bestaan voor ondersteuning en zorg voor de meest kwetsbaren. Het Leger des Heils is van mening dat de civil society (een van de pijlers van de WMO) om de participatiesamenleving vorm te geven, niet vanzelf tot stand komt. Het Leger des Heils investeert in buurtnetwerken (Bij Bosshardt) om daarmee contacten en ontmoetingsmomenten tussen mensen in de buurt te bevorderen. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

12 een landelijk informatiesysteem voor betalingsachterstanden op te richten. De oprichting van het LIS is ondersteund door de ministeries van Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Problematische schulden blijven hardnekkig probleem De laatste jaren is de schuldenproblematiek in Nederland fors toegenomen. De maatschappelijke kosten van problematische schuldensituaties zijn hoog: armoede, sociale uitsluiting, huisuitzettingen, onverzekerdheid, afsluiting van gas en licht. Een problematische schuldsituatie is een belangrijke belemmerende factor voor (volwaardige) participatie aan de samenleving en belemmert ook de arbeidsparticipatie. Schuldenproblematiek staat hoog op de politieke agenda: een pakket van maatregelen is ingevoerd om problematische schulden met de helft terug te dringen in Om de effectiviteit van schuldhulpverlening door gemeenten te vergroten komt er een wettelijke zorgplicht voor minnelijke schuldregeling. Hierbij kan gedacht worden aan minimale eisen t.a.v. duur van wacht- en doorlooptijden en een betere toegankelijkheid van schuldhulp voor burgers. Het Leger des Heils is actief betrokken bij het realiseren van het Landelijk Informatiesysteem Schulden (LIS). In april 2008 is een nieuwe stap gezet in het breed maatschappelijk initiatief van banken, financieringsmaatschappijen, energieleveranciers, thuiswinkelbedrijven, woningcorporaties, gemeenten, schuldhulpverleningsinstanties en het Leger des Heils in de strijd tegen problematische schulden bij huishoudens. Een overeenkomst is ondertekend om Arbeidsparticipatie De aanpak van re-integratie en participatie aan de onderkant van de arbeidsmarkt vraagt om een nieuwe vormgeving. Het stelsel aan de onderkant van de arbeidsmarkt is verkokerd en kenmerkt zich in het bestaan van een groot aantal regelingen, die allemaal hun eigen dynamiek en financieringssystemen kennen en niet op elkaar zijn afgestemd. In 2007 verleende het Leger des Heils hulp aan dak- en thuislozen, of mensen waarvoor een dergelijke situatie dreigt, in de leeftijd van 16 tot 65 jaar. Van hen had 48% (6.694 mensen) geen zinvolle dagbesteding. Binnen deze groep is voorts nog een verdeling te maken: mensen participeerden (al) in een vorm van hulpverlening waarbij sprake is van een (min of meer) stabiele woon/huisvestingssituatie in een vorm van begeleid wonen. De overige mensen maakten gebruik van een laagdrempelige opvangvoorziening (een bed, bad, brood voorziening). Het Leger des Heils wil de inspanningen gericht op verwerving van betaald werk in eerste instantie richten op de (3.259) mensen waarvoor een stabiele woon/huisvestingssituatie is geregeld. De aanpak van re-integratie en participatie aan de onderkant van de arbeidsmarkt vraagt om een nieuwe vormgeving. 11

13 De Brit Tony DeNunzio is nu zo n vier jaar bestuursvoorzitter van de Maxeda-groep, voorheen Vendex KBB. Hij besloot tot de naamsverandering van het concern waaronder bijvoorbeeld V&D, Praxis, Hunkemöller en De Bijenkorf vallen. 12 Passie voor mensen en dienstverlening Samenwerking tussen Maxeda en Leger des Heils staat in teken van Werk voor iedereen Voordat hij aan deze taak begon, stond hij in Engeland drie jaar lang aan het roer van de supermarktketen Asda. De slogan A passion to serve van Maxeda is niet alleen op het lijf van de Engelsman geschreven, maar ook op dat van lt.-kolonel dr. Ine Voorham. Zij is sinds 2000 directeur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg (W&G). Onder haar leiding is de maatschappelijke hulpverlening en zorg die de organisatie verleent, meer en meer geprofessionaliseerd en gemoderniseerd. Op het kantoor van Tony DeNunzio praten beiden over hun passie en de samenwerking die er is ontstaan tussen Maxeda en het Leger des Heils. De topman van Maxeda schenkt zelf de koffie in voor zijn gaste in zijn ruime werkkamer in de buurt van Schiphol. Dat geeft aan dat hij zich nergens te hoog of te goed voor voelt. Dat is ook zijn visie op het leiderschap: luister naar en houd contact met je personeel. Als klant bezoekt hij zeker één keer per week een aantal winkels om zo te ervaren wat goed is en wat voor verbetering in aanmerking komt. Ine Voorham s manier van leidinggeven verschilt daar niet zo veel van. Ook bij haar staat de klant centraal of liever gezegd: de mens die geen helper heeft en om hulp vraagt bij een van de 239 vestigingen van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De hulp moet op maat gesneden zijn en leiden tot een menswaardig leven. Die samenwerking ontstond heel spontaan toen een van DeNunzio s topmensen overstapte naar het Leger des Heils. Wij vonden het jammer dat Ruud de Vries, een van onze topmanagers bij Hunkemöller, zei dat hij na een succesbaan in het bedrijfsleven, nu voor een ideële organisatie wilde gaan werken. Ik denk dat het ook een goede zaak is om voor Hunkemöller te werken, maar het is natuurlijk geweldig als iemand zegt dat hij iets anders met zijn leven wil gaan doen, herinnert de topman van Maxeda zich nog heel goed. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

14 Ik kan me voorstellen dat je het jammer vond, maar wij zijn heel erg blij met hem, onderbreekt Voorham hem lachend. Het is echt geweldig om iemand zoals hij in je organisatie te hebben. De lach op het gezicht van DeNunzio geeft aan dat hij het Leger de aanwinst van de Vries gunt. Tony DeNunzio kent het Leger des Heils vanuit Engeland, de bakermat van de organisatie. Van de kerstpotten en het hulpverleningswerk wereldwijd. Maar ook van de 50I50 t-shirts die in De Bijenkorf werden verkocht en de lunchroom SOEP. Ine Voorham herinnert zich de lancering van de t-shirt lijn nog goed. Dat heeft ons toch heel wat publiciteit opgeleverd met al die fotografen en media-aandacht. Als klant kent ze Maxeda vooral van La Place in V&D in Haarlem, waar ze regelmatig een kop koffie drinkt. En van de man die daar op de horlogeafdeling werkt. Hij is bijzonder en voor mij hét voorbeeld van dienstbaar zijn. Op een heel speciale manier helpt hij mensen en hij is heel klantgericht. Een geweldige ambassadeur voor het bedrijf. Het totale Maxeda-concern leerde kolonel Voorham beter kennen toen ze in de Amsterdam Arena tijdens een masterclass voor driehonderd managers mocht vertellen over hoe wij de gemeenschap kunnen dienen en hoe we als Maxeda en het Leger elkaar daarbij kunnen helpen. De bestuursvoorzitter van Maxeda haakt daar direct op in. Wij zijn er niet alleen om winst te maken. Als we niet ten dienste staan van onze medewerkers, onze klanten en onze samenleving, dan doen we iets niet goed. De samenwerking met het Leger des Heils past in onze visie op het ondersteunen van goede doelen. We wilden meer weten over het concept van het Leger en wat het van Maxeda verwacht. Tijdens de masterclass in de Arena waarvan de meeste stoelen dus leeg waren, hebben we de kolonel de kans gegeven haar ideeën te presenteren. We hebben daarop veel feedback gekregen van onze medewerkers wat we voor het Leger kunnen doen. Het ging om het informeren van onze mensen over en betrekken bij het werk van het Leger des Heils. Als je dat zo vertelt, zie ik je nog daar op het veld staan, terwijl je de bal hoog houdt en tegen je managers zegt datzelfde te doen in hun dagelijkse werk, onderbreekt Voorham hem. Je kunt niets veranderen of niets bijdragen als je daar geen moeite voor doet. Ja, vervolgt Tony, we hebben ook de voetbal analyses en bekende uitspraken van Johan Cruyff gebruikt. Zoals: Je moet schieten om te scoren. Dat geldt ook voor ons 13

15 De samenwerking met het Leger des Heils past in onze visie op het ondersteunen van goede doelen. 14 werk in de samenleving. Je kunt niets veranderen of niets bijdragen als je daar geen moeite voor doet. De ideeën van de directeur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg over het concept Werk voor iedereen waren nieuw voor Maxeda s topman. Ik denk dat het beeld dat ik van het Leger had, uit de tijd was. Ik dacht aan soepkeukens, een bed voor de nacht voor daklozen en warme maaltijden. Dus het verraste me toen ik hoorde over het openen van winkels, het ontwikkelen van producten en mensen betrekken in het arbeidsproces. Want uiteindelijk willen mensen het gevoel hebben dat zij het verschil maken, dat ze zichzelf helpen om uit de moeilijke situatie te komen. De meeste mensen willen niet alles voor niets krijgen. Als ik zo naar je luister, Tony, is het goed om te horen dat je nu anders naar ons kijkt. Maar het idee van Werk voor iedereen is zeker niet nieuw binnen het Leger des Heils. William Booth, de oprichter van het Leger des Heils schreef in 1890 het boek In Darkest England and the Way Out. Daarin is een tekening opgenomen waarop alle problemen waarmee mensen te maken kunnen krijgen, zijn te zien. Bovenaan de tekening is een steen te zien met de woorden: Work for All. Ook toen al was het Leger erg actief bij het vinden van werk voor mensen, zodat zij hun eigen geld verdienden om brood te kopen en de huur te betalen. Het is misschien wat op de achtergrond geraakt, omdat we ons gericht hadden op het aanleren van sociale vaardigheden. We weten dat het niet zo gemakkelijk is om voor onze cliënten werk te vinden. Daarom gaan we op zoek naar bedrijven die ons daarbij kunnen helpen. Juist daarom ben ik zo blij met de hulp die Maxeda aanbiedt om daar oplossingen voor te vinden. Een baan is heel belangrijk voor de eigenwaarde van mensen. Als je dan ook nog veel problemen hebt en je kunt je huis uit om naar een andere plek te gaan waar je mensen ontmoet, dan kun je je problemen even vergeten. Het hebben van werk zorgt er voor dat iemand zich minder op zijn problemen concentreert en dat helpt weer om je leven weer op de rails te krijgen. Dat is geen onbekend terrein voor DeNunzio. Hij legt uit dat hij met het vorige bedrijf in Engeland een zelfde project heeft opgezet, maar dan niet met het Leger des Heils. Waar het om ging was dat wij banen voor mensen creëerden en hen betaalden. We betaalden ex-drugsverslaafden en ex-gedetineerden. Zij knapten oude meubels op die mensen hadden weggegooid. Daarmee hebben we een bedrijfje opgezet, waar weer een koffieshop bijkwam. Een deel van de beloning voor hun werk bestond uit onderdak en een salaris. Ik weet dus dat dit soort projecten heel effectief kunnen zijn. Om daarna nog even duidelijk te maken dat er geen betere partner voor het Leger des Heils is dan Maxeda: Wij weten hoe wij producten in de markt moeten zetten. Dus als je iets wilt verkopen aan je klanten, dan zijn wij daar het meest geschikt voor. Als het om de verkoop van JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

16 voedsel gaat, staan wij op de eerste plaats. We hebben een bepaalde plaats veroverd in de markt, maar hebben daardoor ook een verantwoordelijkheid om iets positiefs te doen voor en iets terug te geven aan de samenleving. Wij kunnen mensen helpen bij het beklimmen van de maatschappelijke ladder, ook al moeten ze onderaan beginnen. Lt.-kolonel Voorham beaamt dat het een perfect match is en voegt er best een beetje trots aan toe: Wij weten veel als het gaat om het helpen van mensen. Ik wil niet zeggen alles, maar we zorgen voor hen, we begeleiden hen, gaan met hen op weg. Waar we niet zoveel verstand van hebben, is de soms harde zakenwereld. Maxeda weet alles als het gaat om nieuwe producten op de markt te brengen, winkels te openen, om op die manier mensen te helpen die weinig of geen hulp of kansen hebben gekregen. Geboeid luistert Maxeda s bestuursvoorzitter naar zijn gesprekspartner. Hij onderbreekt haar even door de lijfspreuk van het bedrijf nog even onder haar aandacht te brengen: We have a passion to serve en doen dat niet alleen in de samenleving, maar ook op het gebied van milieubescherming. Wat we doen moet er ook toe bijdragen dat we een leefbare planeet creëren. Voor het Leger des Heils staan mensen altijd centraal, aldus Voorham. Het is belangrijk dat we ervoor zorgen dat mensen elkaar ontmoeten. Voor het Leger des Heils is het ook belangrijk dat we mensen vertellen over Gods liefde, dat we verantwoordelijk zijn voor elkaar en dat we een wereld met elkaar bouwen die warm en vriendelijk is, niet alleen voor ons, maar ook voor onze kinderen en kleinkinderen. Iedereen heeft recht op een eigen plek in de maatschappij. Niet alleen als je het goed doet, maar ook als je in de problemen zit. Het Leger des Heils en Maxeda werken er samen hard aan om dat de bevolking duidelijk te maken. Het is duidelijk dat het klikt tussen Voorham en DeNunzio, niet alleen op het persoonlijke vlak, maar ook als het gaat om hun visie op Werk voor iedereen. Ze praten over het verschil in de wijze waarop besluiten worden genomen. Dat gaat snel bij Maxeda, soms (te) langzaam bij het Leger. Omdat het een heel nieuw terrein voor ons is en we nog leren hoe het allemaal moet, lacht Voorham, om daarna toch haar waardering uit te spreken voor de ruimte die werknemers van Maxeda krijgen om zich voor het Leger in te zetten. Daar haakt Tony heel serieus op in. Bij leiderschap gaat het om het creëren van een visie en het inspireren van mensen om te bereiken wat ze willen. Dat je hen daar de mogelijkheden toe biedt en hen daarin ook ondersteunt. Ik ben blij als medewerkers een kans zien en die ook nemen. Dat komt omdat wij echt geloven in wat we zeggen: mensen in alle maten en vormen ten dienste staan. Maxeda en het Leger praten over het ontwikkelen van pasta-producten die ook in bepaalde restaurants van Maxeda kunnen worden verkocht, het openen van meer winkels zoals Soep en Zo, een outlet-store en natuurlijk het opleiden van cliënten in Maxeda winkels, zodat ze uiteindelijk een vaste baan kunnen krijgen. La Place is daarvoor een geschikte plaats volgens Maxeda s topman. Daar leiden we heel veel ongeschoolde jongeren op. De werkzaamheden zijn heel eenvoudig. Bij het North Sea Jazz Festival trainen we zo n honderd mensen in twee uur. Eenvoudige recepten die door jongeren kunnen worden bereid. Ik hoop echt dat we bijvoorbeeld over een jaar één outlet store hebben, een pasta keuken, een soepwinkel en misschien wel meer, waar werk is voor iedereen, zo rond Ine Voorham het gesprek af. Tony DeNunzio zegt niets, maar zijn glimlach geeft aan dat hij en Maxeda daar wel in willen blijven geloven. "Wij geloven echt in wat we zeggen: mensen in alle maten en vormen ten dienste staan. 15

17 Doelgroepen 16 De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg richt zich op de onderlaag van de onderkant van de samenleving, kwetsbare mensen (volwassenen en kinderen) met (bijna altijd) combinaties van problemen op meerdere van de volgende leefgebieden: Dagbesteding/werk zingeving huisvesting financiën (inkomen/schulden) woonvaardigheden relaties/sociale vaardigheden verslaving problemen met justitie psychische gesteldheid lichamelijke gesteldheid. Het gaat (onder meer) om: kwetsbare huishoudens, dak- en thuislozen, psychiatrische patiënten, degenen die niet meer aan de arbeidsmarkt deelnemen (fase 4 cliënten), werkende armen; multiprobleem gezinnen, kinderen in crisis(volle)situaties, voortijdige schoolverlaters, zwerfjongeren, tienermoeders, jongeren/jong volwassenen die met justitie in aanraking (dreigen te) komen; LVG (zwerf)jongeren, volwassenen en ouderen met dubbeldiagnose (LVG en verslaafd, LVG en psychiatrisch, LVG en veelpleger, LVG en dakloos, LVG en sterk gedragsgestoord); ex-gedetineerden/veelplegers zonder huisvesting/ opvang, (ex)drugs- of alcoholverslaafden, ernstig zieke dak- en thuislozen; geïsoleerd levende zorgafhankelijke ouderen, zorgwekkende zorgmijders thuis of op straat, stille of verscholen mensen die vereenzaamd leven, afgewezen asielzoekers zonder enige status en zonder aanspraak op hulp. De focus op de onderlaag van de onderkant van de samenleving heeft tot het inzicht geleid dat het al te zeer richten op verkokerde, sectorale eisen en voorschriften niet de oplossing brengt voor mensen die problemen hebben op meerdere gebieden. Daarom hanteert de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg als uitgangspunt dat wordt aangesloten bij de eerste behoeften van deze mensen, waarbij de gehele leefsituatie in ogenschouw wordt genomen. Dit is kenmerkend voor de benadering van het Leger des Heils. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

18 Riet Schurman (79) is een rasechte Haagse. De Stationsbuurt in het hartje van de stad is haar buurt. Ze woont er al meer dan vijftig jaar. Verzorgingstehuis en sociaal pension onder één dak Riet Schurman en Fabian Elias over het Van Limburg Stirumhuis in Den Haag 17 In het centrum van Den Haag ligt ook het verzorgingstehuis Van Limburg Stirum, waar ze nu een kamer heeft. Nog wel. Er zijn namelijk plannen voor nieuwbouw, ergens anders in Den Haag. In verband daarmee worden delen van het tehuis al verhuurd aan andere instanties. Begin 2008 opende het Leger des Heils er een sociaal pension voor mensen als Fabian Elias (37). Fabian begint hier na een crisisperiode aan een nieuw leven. Twee heel verschillende doelgroepen onder één dak. En dat gaat heel goed. Schurman: Ik kom al zeker twintig jaar als vrijwilliger in dit huis. En nog steeds doe ik hier tientallen dingen. Elke morgen heb ik een soort spreekuur. Wie een probleem heeft, kan bij mij terecht. Het is ontiegelijk leuk om mensen te helpen, met advies, het invullen van papieren, enzovoort. Daarnaast ben ik voorzitter van de cliëntenraad. Zo ben ik nauw betrokken bij de invulling van de ruimte die hier ontstaat, omdat we het aantal bewoners terugbrengen. We hebben 110 kamers, maar er kunnen straks maar zestig mensen mee naar het nieuwe pand. Geleidelijk aan komen hier dus vijftig kamers vrij. Toen het Leger des Heils daar een aantal van wilde gebruiken, was het eerst wel even huiveren. Je wilt toch weten om wat voor mensen het dan gaat. Elias: Ik was eigenlijk ook niet zo bekend met het Leger. Ik wist dat ze mensen in nood hielpen, maar niet om wat voor nood dat dan ging. Tot ik zelf met een noodtoestand geconfronteerd werd. Mijn relatie liep stuk en daar kwam een psychose bij. Zo raakte ik ook mijn baan kwijt. Bij de GGD vertelden ze me over een nieuwe plek waar ik terecht zou kunnen. Ik was één van de eersten hier. Dat het een verzorgingstehuis was, vond ik ook wel wat vreemd. En ik heb gemerkt dat de mensen een beetje schuw waren. Nu is dat anders. We hebben allemaal een ander beeld gekregen. Schurman: Het is ook erg goed gegaan. Van tevoren hield het Leger een open dag voor de bewoners. Alles wat oei zei, werd daar onthaald met hapjes en drankjes. We

19 18 Ze drinken gewoon een kopje koffie mee of komen naar onze bingoen kaartavondjes hadden ook de tijd gekregen om ons voor te bereiden: een enquête in de buurt, intensieve besprekingen met het Leger, de politie, enzovoort. De lijntjes zijn kort en zeker met het Leger hebben we nooit problemen. Oké, de eerste de beste dag dat ze hier zaten, stond er een boevenwagen voor de deur waar iemand uitstapte. Het hele huis schudde, zeker toen even later al iets gepikt bleek te zijn. Maar dat is gelijk opgelost. Sindsdien krijg ik alleen maar complimentjes over het personeel. En de bewoners doen het ook perfect. Ze drinken gewoon een kopje koffie mee of komen naar onze bingo- en kaartavondjes. Het verschil is weg. Sommigen moeten nog wel een drempel over, maar dat is de moeite waard. Op dit moment heb ik ook dagbesteding via het Leger. We verzorgen de catering in een gebouw waar een aantal zorginstanties zitten. Ik ga er elke dag met plezier heen. Een eigen woning is pas een volgende stap, al mag dat best in deze buurt zijn. Het is hier heel apart. Schurman: Dat is ook het voordeel van het Leger. Deze mensen willen iets van hun leven maken. En ja, dit is een lekker buurtje, midden in de binnenstad. Er zijn veel buitenlandse winkeltjes. Als je s avonds brood wilt halen, is dat geen probleem. Of ze hebben weer een of ander gek fruit. Kortom, je hebt hier gewoon leuk contact met elkaar. Toch willen veel mensen liever niet naar dit tehuis. De buurt heeft niet zo n goede naam en hier in huis is het allemaal oud. Opknappen doen we niet, want we gaan toch verhuizen. Het wordt een mooi gebouw met grote kamers en meer service. Maar het is niet in de binnenstad. Dat vind ik wel erg. Misschien kunnen we een pendelbusje regelen. Het gaat overigens nog wel een paar jaar duren voor het zo ver is. Elias: Het is hier ook goed wonen. Het zijn 25 prima kamers. Ik ben erg blij met deze voorziening en zou niet weten waar ik anders nu zou zijn. Maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat ik hier blijf. Ik wil terug de maatschappij in. En daar kunnen ze je hier bij begeleiden. Elias: Ik zit hier ook nog wel even. Maar ik wil wel zo snel mogelijk herstellen en dan mijn dagelijkse dingen weer oppakken. Ik kom uit de logistiek en de IT. Daarin wil ik graag weer werken. En dat kan misschien ook wel via het Leger. Dat is mooi, he? JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

20 Gevarieerd zorgaanbod De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wil toegankelijk zijn voor mensen die met meerdere problemen tegelijkertijd kampen. Daarom kiest het Leger des Heils ervoor om activiteiten in een aantal door de overheid onderscheiden sectoren uit te voeren. Omdat hulpvragers soms ook met Justitie in aanraking zijn gekomen of dreigen te komen, is de stichting ook actief op de justitiële terreinen van jeugdbescherming en reclassering. Hierdoor kan een gevarieerd zorgaanbod gedaan worden. In 2008 vonden de activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg plaats binnen de volgende branches: Maatschappelijke Opvang De maatschappelijke opvang is het vangnet van de samenleving: als je nergens anders meer terecht kunt, kun je, voor zover de capaciteit toereikend is, een beroep doen op deze vorm van hulp. De maatschappelijke opvang kent geen indicatiestelling en voor de meeste opvangvoorzieningen gelden weinig tot geen contra-indicaties. De maatschappelijke opvang omvat verschillende vormen van hulpverlening zoals: voorzieningen voor nachtopvang en dagopvang voor al dan niet verslaafde dak- en thuislozen, postadres en inkomensbeheer voor daklozen, opvang van zwerfjongeren, vrouwenopvang, woonvoorzieningen voor dak- en thuislozen onder wie mensen met psychiatrische problematieken (sociale pensions), crisisopvang en begeleid wonen. Daarnaast gaan medewerkers gericht op zoek naar zorgmijdende daklozen, de buitenslapers (het zogeheten veldwerk ) en worden door inzet van soepbussen daklozen van voedsel, kleding en dekens voorzien. In 2008 deden in totaal mensen een beroep op één van de voorzieningen voor maatschappelijke opvang van het Leger des Heils. Het Leger des Heils verricht ongeveer 25% van alle maatschappelijke opvang in Nederland. Het is hiermee de grootste opvangorganisatie van Nederland. Ouderen- en gezondheidszorg In de ouderen- en gezondheidszorg gaat het behalve om goede huisvesting vooral om goede zorg en de juiste behandeling. Het uitgangspunt daarbij is dat de zorg afgestemd moet zijn op de behoefte van de zorgvrager waarbij de wens om zo lang mogelijk in het eigen leefmilieu te blijven gerespecteerd wordt. In 2008 werden in totaal mensen voor kortere of langere tijd verzorgd en verpleegd. Hierbij gaat het om thuiszorg, zorgcentra voor ouderen, verpleeghuiszorg, (kinder)hospice-zorg en zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jongeren. Ook de 10 over Nederland verspreide meerzorgafdelingen voor chronisch (bijvoorbeeld AIDS/HIV) of ernstige zieke, al dan niet verslaafde, dak- en thuislozen rekent het Leger des Heils tot deze branche. Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft in Lunteren een forensische GGZ-kliniek voor jeugd en volwassenen. Daarnaast is er in Arnhem een deeltijdkliniek en een polikliniek. Dankzij herzieningen in het zorgstelsel (met name de AWBZ-regelgeving) in de achterliggende jaren, is het voor het Leger des Heils mogelijk geworden om woonvoorzieningen (RIBW s) te creëren voor voormalig dak- en thuislozen. De groep mensen die hiervan gebruik maakt, kampt met psychische stoornissen en/of verslavingsproblematiek en een aantal van hen is met Justitie in aanraking gekomen. Zij redden het doorgaans niet op eigen kracht, zijn veelal niet plaatsbaar in reguliere hulp/zorg-instellingen en hebben behoefte aan een rustpunt en structuur in hun leven. Hierbij wordt zoveel mogelijk samenwerking gezocht met andere disciplines in de hulp- en zorgverlening. Deze samenwerking vind zowel binnen het Leger des Heils plaats (bijvoorbeeld met begeleiders van de Leger des Heils-reclassering) als met derde-organisaties (bijvoorbeeld ondersteuning van psychiaters, instellingen voor verslavingszorg, GGD-artsen e.d.). Binnen het werkveld van de GGZ werden in 2008 door het Leger des Heils in totaal mensen geholpen. 19

21 20 Jeugdzorg Het Leger des Heils is in een aantal provincies/ stadsgewesten actief op het gebied van jeugdhulpverlening. Het Leger des Heils beschikt ook over een landelijk werkende organisatie voor pleegzorg. In sommige situaties is het noodzakelijk dat kinderen tijdelijk komen wonen in een van de verschillende woonvormen (jeugdhuis, gezinshuis, projectgezin). De begeleiding en behandeling zijn gericht op het inhalen van ontwikkelingsachterstanden, het verwerken van sociaal-emotionele problematiek en het bewerkstelligen van een positieve gedragsverandering. Thuiswonende kinderen die met dergelijke problematiek kampen, kunnen in dagvoorzieningen worden geholpen. Door de afdelingen voor jeugdhulpverlening van het Leger des Heils werden in 2008 in totaal kinderen opgevangen en begeleid. De landelijk werkende jeugdbescherming van het Leger des Heils verleent hulp aan kinderen en hun gezinnen in een problematische opvoedingssituatie. Deze hulpverlening vindt plaats vanuit een justitieel kader. De jeugdbescherming van het Leger des Heils begeleidde in 2008 in totaal kinderen. Reclassering Reclasseringsactiviteiten zijn er op gericht om (ex-)gedetineerden te helpen bij hun terugkeer in de maatschappij. De cliënten die in 2008 begeleiding hebben ontvangen van de Leger des Heils-reclassering zijn veelal mensen met complexe problemen die hun mogelijkheden tot verbetering beïnvloeden en in negatieve zin versterken. Deze groep kent een hoog recidive ( veelplegers ) en is door het ontbreken van een eigen netwerk langdurig aangewezen op professionele hulp en steun. Verslavingszorg Er zijn veel verslaafden die regelmatig aankloppen bij de verschillende voorzieningen voor maatschappelijke opvang van het Leger des Heils. Vaak kan (nog) niet veel meer hulp geboden worden dan iets te eten en te drinken geven en een slaapplaats voor de nacht bieden en wachten totdat zij zelf aangeven dat zij een einde willen maken aan een verslaving. Het kan soms lange tijd duren voordat zij voldoende gemotiveerd zijn om ook daadwerkelijk iets aan de verslaving te doen. De Leger des Heils opvangvoorzieningen werken veel samen met de lokale instellingen voor verslavingszorg. Daarnaast beschikt het Leger des Heils zelf over een ontwenningscentrum in Apeldoorn. In 2008 deden 430 mensen een beroep op de afdelingen van deze voorziening. De meeste mensen die hier om hulp vragen hebben een zeer lange verslavingscarrière achter de rug, die in sociaal en fysiek opzicht allesverwoestend is, met vaak jarenlange mislukte interventies van de reguliere verslavingshulpverlening. Preventie en Maatschappelijk Herstel Activiteiten als 10 voor Toekomst en Grijs Genoeg(en), bijzondere schoonmaakprojecten, buurtgerichte activeringsprojecten richten zich op preventie van een dreigend zelfstandigheidsverlies en maatschappelijk herstel voor degenen die meer zelfstandigheid nastreven. In 2008 konden thuiswonende mensen rekenen op ondersteuning en begeleiding. Voor een flink aantal Nederlanders is op vakantie gaan niet weggelegd. Dat kan zowel financiële als andere oorzaken hebben. Soms zijn de problemen binnen een gezin zo groot dat een ouder geen energie meer overhoudt om iets leuks met de kinderen te doen. Het Leger des Heils biedt daarom in het eigen Hotel en Congrescentrum Belmont in Ede mensen de mogelijkheid om, tegen een geringe vergoeding, een vakantie door te brengen. In 2008 hebben mensen hiervan gebruik gemaakt. Hotel en Congrescentrum Belmont wordt op commerciële basis geëxploiteerd en heeft een capaciteit van 100 viersterrenhotel-bedden en een congrescapaciteit van 375 personen. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

22 De jeugdzorg van het Leger is klein maar fijn en heeft haar bestaansrecht opnieuw bewezen. Dat meent Sjoerd Hollander (56) van orthopedagogisch centrum t Gooi. In 1981 stapte hij er binnen als onderhoudsman. Nu is hij eindverantwoordelijke voor alle hulpverlening die het centrum biedt. Anneke Muilwijk (37) geeft leiding aan het residentiële gedeelte. Als stagiaire begonnen heeft ze in zeventien jaar haar draai wel gevonden. Ik zou er zo weer een groep Bevers bij willen Anneke Muilwijk en Sjoerd Hollander over crisisopvang van kinderen 21 Vorig jaar durfden Sjoerd en Anneke met hun collega s een ondernemersrisico aan. Vanuit bestaande middelen werd een nieuwe extra groep voor crisisopvang gestart: De Bevers. Anneke: Ik zal je een crisissituatie schetsen. Een gebroken gezin, veel strijd, families die zich ermee bemoeien en een kind met een emotionele stoornis. Hij wordt van het ene huis naar het andere gesleept. Niemand biedt hem de zorg die hij echt nodig heeft. Geleidelijk aan ontwikkelt hij gedragsproblemen. Tot er iemand aan de bel trekt: de school, een dokter, een buurman. Bureau Jeugdzorg komt dan vaak tot de conclusie dat het kind acuut uit die situatie gehaald moet worden. En dan bellen ze ons. Sjoerd: Hoe langer je wacht, des te groter de schade is. Maar wij hadden maar tien plaatsen voor kinderen in de basisschoolleeftijd. We moesten veel mensen teleurstellen. In 2007 hadden wij wat geld over. Toen hebben we de provincie gevraagd of we een extra leefgroep mochten openen. Dat was goed, maar dan moesten we eerst aantonen dat er behoefte aan was. Nou, we hebben het een tijdje bijgehouden en kwamen tot zestig afwijzingen in een kwartaal. Dus kregen we toestemming: negen plaatsen erbij. Als we die het eerste jaar zelf betalen, neemt de provincie het vanaf 2010 over. De Bevers zaten vanaf het begin vol. En Anneke had binnen twee maanden een compleet team aangenomen. Anneke: Daarbij heb ik samengewerkt met de zorgcoördinator en iemand van het kernteam dat we hadden samengesteld. Behalve sollicitanten hebben we mensen van andere teams benaderd. Ik wilde er wel ervaren krachten bij. Die medewerkers vonden het natuurlijk ook belangrijk dat er meer kinderen opgevangen kunnen worden. Zij stapten uit hun vertrouwde omgeving om aan dit project mee te doen. Ook de sollicitanten wisten dat het in eerste instantie tijdelijk zou zijn. Maar iedereen was enthousiast, omdat we met elkaar ook aan een nieuw concept gingen werken. Sjoerd: Met name Bernadette Huiber, een gedragswetenschapper hier, heeft aan die nieuwe methodiek

23 22 Het past allemaal bij het Leger: snelle hulp, laagdrempelig, het lenigen van de ergste nood gewerkt. Het idee is om direct als de kinderen geplaatst worden, een onderzoek te doen naar hun thuissituatie. In gesprekken peilt een maatschappelijk werker of het kind straks naar huis terug kan of naar een pleeggezin moet. Doe je dat aan het begin, dan kun je tijd winnen. Vaak is plaatsing een doel op zich en daarna kijken we wel weer verder. Wij willen van tevoren een helder beeld van de situatie en van het perspectief. Anneke: Vervolgens bieden we de kinderen hier rust, reinheid en regelmaat. De bekende trits, maar wel heel belangrijk. Zo n uithuisplaatsing is een traumatische gebeurtenis. En dan kom je ineens tussen al die andere kinderen. Dus is het eerste wat we hun willen meegeven: je mag er zijn. Een basisprincipe van het Leger des Heils. Als het kind wat gewend is, ga je kijken wat er nu met hem of haar gebeurd is. Dat doe je door middel van gesprekken, maar ook door spel en activiteiten. Daarop zoek je naar de hulp die nodig is. Intussen proberen we zo veel mogelijk het gewone leven door te laten gaan: school, contact met hun vriendjes, maar ook met hun ouders. Sjoerd: Die ouders worden ook in de hulp meegenomen als uit het beginonderzoek blijkt dat dat kan. Dan koppelen we ambulante medewerkers aan dat gezin. Trajecten terug naar huis noem ik dat. Samen met de ouders werken we aan de voorwaarden voor terugkeer. En soms kunnen ze zelf wel wat hulp van de psychiatrie of de thuiszorg gebruiken. Dat bieden wij niet allemaal zelf, maar we treden dan wel als een soort gezinscoach op. Anneke: Op dit moment kan zo n twintig procent van de kinderen terug naar huis. Dat is weinig, want daar werken we het liefst naartoe. We kunnen ook veel bereiken met het kind, maar er is vaak zo veel voorgevallen in de thuissituatie. Ik merk wel dat we nu sneller een compleet beeld hebben en de zorg ook kunnen afronden. En dat werpt ook vruchten af. We hebben nu twee kinderen die bij hun moeder woonden, waar ze niet goed af waren. Na ons onderzoek bleek dat ze met begeleiding wel bij hun vader terecht kunnen. Dat was voorheen nooit zo gegaan. Nu wel en goed onderbouwd. Sjoerd: Het past allemaal bij het Leger des Heils: snelle hulp, laagdrempelig, het lenigen van de ergste nood. En daar zou je ook mee door moeten kunnen gaan. Ik zou er zo weer een groep Bevers bij willen. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

24 Aantal mensen dat door het Leger des Heils werd geholpen Totaal alle sectoren correctie dubbelen MO GEZ JZ GGZ RECL PREV VSLZ Periode (unieke personen), onderverdeeld naar werkveld 2004 Aantal hulpvragers op 1 januari Aantal nieuwe hulpvragers Aantal hulpvragers in Aantal uitgeschreven hulpvragers Aantal hulpvragers op 31 december Aantal nieuwe hulpvragers Aantal hulpvragers in Aantal uitgeschreven hulpvragers Aantal hulpvragers op 31 december Aantal nieuwe hulpvragers Aantal hulpvragers in Aantal uitgeschreven hulpvragers Aantal hulpvragers op 31 december Aantal nieuwe hulpvragers Aantal hulpvragers in Aantal uitgeschreven hulpvragers Aantal hulpvragers op 31 december Aantal nieuwe hulpvragers Aantal hulpvragers in Aantal uitgeschreven hulpvragers Aantal hulpvragers op 31 december MO = Maatschappelijke Opvang GEZ = Ouderen- en Gezondheidszorg JZ = Jeugdzorg GGZ = Geestelijke gezondheidszorg RECL = Reclassering PREV = Preventie en Maatschapplijk Herstel VSLZ = Verslavingszorg

25 Het kwam voor hem als een donderslag bij heldere hemel. Bertus Vlietstra (53) werkte als woonbegeleider bij het Leger des Heils, toen hij gevraagd werd voor iets nieuws: Bij Bosshardt. 24 Wie wil, mag binnenkomen Bertus Vlietstra over Bij Bosshardt Onder die naam moest in Amsterdam Zuidoost een huiskamer voor de buurt gecreëerd worden. Eind augustus kreeg Bertus een plan van aanpak mee, acht oktober gingen de deuren open. Die dag vierde het Leger des Heils dat majoor Wat ik vooral aantrekkelijk vind, is het contact met al die verschillende mensen. Als ze ergens hulp bij nodig hebben, zijn we er voor hen Bosshardt 60 jaar eerder met haar werk in Amsterdam startte. Ik was vroeger een echte marineman en had geen boodschap aan God of gebod. In 1975 werd ik uitgezonden naar Curaçao. Daar kreeg ik last van heimwee. Veel sterke drank, veel roken: ik stond gierend op en ging brullend naar bed. Toen ging mijn lampje uit. Op de ziekenboeg ontmoette ik iemand die me een boek in handen gaf. Doe normaal, idioot, riep ik, dat is een Bijbel! Toch raakten we aan de praat en hij nodigde me uit voor een dienst. Ik ging er met tegenzin heen, maar werd er vriendelijk ontvangen. Tijdens de dienst konden mensen die Jezus wilden kennen, naar voren komen. Ik weet niet wat er gebeurde, maar ineens liep ik daar en heb ik mijn leven aan God gegeven. In mijn werk bij Bij Bosshardt kan ik als christen mijn ei kwijt. Een beetje zoals Bosshardt zelf destijds. Acht oktober 2008 was het zestig jaar geleden dat zij in Amsterdam begon met honderd gulden en een Legervlag. Die pioniersmentaliteit spreekt mij aan. In wezen is het hier in Zuidoost ook pionieren. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

26 Elke werkdag gaan we om half tien open. Wie wil, mag binnenkomen. De mensen krijgen een kopje koffie of thee en kunnen een praatje maken of een spelletje doen. Twee keer per week hebben we een kledingcorner, waar je voor een lage prijs kleren kunt kopen. Vanaf het begin worden we namelijk spontaan overspoeld met tweedehands kleding. Als de keuken straks in orde is, wil ik ook kookcursussen opstarten en een eetclub voor mensen die niet graag alleen eten of krap bij kas zitten. Wat ik vooral aantrekkelijk vind, is het contact met al die verschillende mensen. Als ze ergens hulp bij nodig hebben, zijn we er voor hen. Dan blijkt de kracht van het Leger. Aan de ene kant hebben we een lage drempel voor gewone mensen met hun vragen, aan de andere kant hebben we toegang tot al die instanties met hun regels en formulieren. Bellen de mensen zelf, dan worden ze soms van het kastje naar de muur gestuurd. Als ik bel, dan ziet zo n instantie ons logo, een hele organisatie, erachter. Bij God is er geen crisis. Hij heeft altijd meer dan wij nodig hebben ervaring met God hebben. Daar bid ik ook voor, elke ochtend voordat we opengaan. En wat ik zie, is dat opgejaagde mensen hier tot rust komen. Soms vragen ze waarom wij dit werk doen en dan is er ruimte voor het Evangelie. Dat is mooi, want mensen hebben het over een crisis, maar bij God is er geen crisis. Hij heeft altijd meer dan wij nodig hebben. 25 s Middags trek ik ook een herkenbare jas met het Legerlogo aan. Dan ga ik de buurt in en spreek er de mensen. Voor kerst had ik flyers gemaakt. Er kwamen zo n dertig bezoekers, waaronder een vrouw uit Kasjmir met haar dochters. Die voelden zich veilig bij ons en dat is best bijzonder. Het is niet de bedoeling om te evangeliseren, maar toch hoop ik dat mensen een

27 Uitbreiding en diversiteit hulpverleningscapaciteit Intramuraal (aantal plaatsen per 31/12 ) Nachtopvang Sociale pensions uurs zorg Vrouwenopvang Woontraining voor zwerfjongeren Begeleid wonen Totaal maatschappelijke opvang Ontwenningscentrum Begeleid/Groepswonen Totaal verslavingszorg RIBW-woonvoorzieningen voor dak- en thuislozen RIBW-woonvoorzieningen voor zwerfjongeren Forensische zorg voor jeugd en volwassenen Totaal geestelijke gezondheidszorg Woonvoorzieningen voor LVG-jongeren (Kinder)hospicezorg Verpleeg- en verzorgingshuizen Aanleunwoningen voor senioren Meerzorg voor zieke dak- en thuislozen Totaal ouderen- en gezondheidszorg Woonvoorzieningen voor kinderen Gezinshuizen en projectgezinnen Totaal jeugdzorg Hotel- congrescentrum Totaal preventie en maatschappelijk herstel Totale intramurale capaciteit Dagopvang en -training (aantal plaatsen per 31/12 ) Dagopvang Totaal Maatschappelijke opvang Dagopvang voor ouderen Totaal ouderen- en gezondheidszorg JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

28 (Medisch)Kinderdagopvang Totaal Jeugdzorg Dagtrainingscentra Totaal Reclassering Hotel- congrescentrum Werk voor Iedereen Peuterspeelzalen Totaal preventie en maatschappelijk herstel Totale capaciteit dagopvang en -training Ambulant (aantal fte's van 36 uur/week per 31/12 *) Maatschappelijke opvang Verslavingszorg Geestelijke gezondheidszorg Ouderen- en gezondheidszorg Jeugdzorg Reclassering Preventie en maatschappelijk herstel Totale capaciteit ambulante hulpverlening *) Hieronder wordt verstaan de effectief inzetbare uren van medewerkers t.b.v. hulp en zorg aan cliënten. Over de gehele periode is er vanuit gegaan dat een medewerker effectief 65% van zijn contracturen inzetbaar is. Redenen voor improduktieve uren zijn bijvoorbeeld vakantie, ziekte, opleidings-, overleg- en reistijd

29 Toen Truus Grooten (54) in 1982 tot geloof kwam, werd zij heilssoldaat. Maar omdat het Leger niet doopt, koos ze later voor een evangelische gemeente. In de achttien jaar dat ze daar kerkte, bleef ze wel Salvo (nu InterCom) lezen. 28 Laat mensen zo veel mogelijk in hun thuissituatie Truus Grooten over ambulante zorg in de regio Enschede Ergens had ze haar hart aan het Leger verloren. Een vacatureadvertentie in Salvo van het Leger des Heils bracht haar terug. Truus ging meewerken aan de nog jonge afdeling Maatschappelijke Dienstverlening van het kerkgenootschap. Nu is ze ook weer heilssoldaat, maar ze werkt inmiddels bij de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Hier vond ze opnieuw een jonge afdeling die nog moest groeien: de ambulante zorgverlening in de regio Enschede. Toen ik hier begon, gaf ik leiding aan een team van vier woonbegeleiders. Nu werken er dertig mensen in verschillende vormen van ambulante zorg. Daaronder valt ook 10 voor Toekomst, ons programma voor gezinsbegeleiding. Een groot verschil met de afdeling Maatschappelijke Dienstverlening, is dat we hier afgerekend worden op cijfers, productie. Dat moet ook wel, want er gaat veel geld in om. Ik probeer ervoor te zorgen dat mijn medewerkers ondanks alles hun werk met plezier kunnen doen. Ik beschouw het als mijn missie om hen met hun specifieke talenten tot hun recht te laten komen. Ze hebben een zware taak. Het is niet niks om steeds weer bij mensen aan te bellen zonder te weten wat je daar aan zult treffen aan chaos en onrust. In 2005 hadden we veertig cliënten, nu tweehonderd. Het is ook de trend binnen de zorg dat er meer ambulant gewerkt wordt: laat mensen zo veel mogelijk in hun thuissituatie. Daarnaast weten andere instellingen ons beter te vinden. Dat gaat in golven, alsof verwijzende instanties dokters, kerken, enzovoort soms ineens tegen elkaar zeggen: dat kan het Leger ook wel. Vier jaar terug hadden we bijvoorbeeld één Roma-gezin dat een woning moest hebben. Ze hadden al vijf zorgverleners gehad. Weinig instellingen wilden er nog wat mee. Uiteindelijk hebben we daar met hulp van de gemeente een strak plan op gezet en een woning kunnen regelen. Nu vormen Roma tien procent van onze cliënten voor begeleid wonen. De gemeente heeft ontdekt dat wij er wat mee kunnen. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

30 Ik ben van oorsprong maatschappelijk werker, maar toen we 10 voor Toekomst er bij kregen, ging er een wereld voor me open. De doffe ellende, de opeenstapeling van problemen die je dan tegenkomt: schulden, spanningen, een dreigende huisuitzetting en dat met al die kinderen. Als je dan toch kunt insteken en die gezinnen zo zelfstandig mogelijk kunt laten wonen, is dat heel mooi. Soms moet je toegeven dat het niet gaat, maar ik ben ambitieus en meestal lukt het. Het is ook een kwestie van mouwen opstropen. We komen in gezinnen waar je tot je knieën in het afval moet. Dan ga je niet wachten op een indicatie of hulp van buitenaf, nee: direct samen opruimen! Dat is typisch Leger des Heils. Ik zou graag meer allochtonen willen bedienen. In het verleden heb ik bij de COA gewerkt. Daar heb ik veel gezinnen met problemen gezien, die van het ene asielzoekerscentrum naar het andere gesleept werden, losgetrokken van hun wortels. Die gezinnen beginnen nu in te stromen in de zorg. Vaak zijn het alleenstaande ouders, die hier al jaren wonen: vader of moeder spreekt de taal niet, kinderen slaan los Om daar binnen te komen, is een hele uitdaging. Daarom ben ik blij dat we nu een Iraakse medewerkster, hebben. Ze spreekt Armeens en Arabisch. Vaak stuit de werving van Arabisch sprekende collega s op onze identiteit, maar zij is christen. Ze moest wel wat wennen aan het Leger. Tijdens een studiedag in Belmont vroeg ze onze directeur, Ine Voorham, of die een taxi voor haar kon regelen. Ze dacht dat zij een portier was, vanwege het uniform. En daar zijn uniforms ook voor, zei mevrouw Voorham toen. Daardoor zijn we herkenbaar en aanspreekbaar. Herkenbaar en aanspreekbaar zijn. Wat dat betreft kunnen het Kerkgenootschap van het Leger des Heils en de stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg elkaar aanvullen. In Enschede organiseren wij sinds een aantal jaren een kerstfeest met de plaatselijke kerkelijke gemeente (korps) van het Leger des Heils. Cliënten in de omgeving Almelo weten dat ze bij het korps daar terecht kunnen voor tweedehands kleding en een voedselpakket. Maar er zou nog veel meer kennis van en samenwerking met elkaar kunnen zijn. Mijn droom is bijvoorbeeld dat leden van onze kerk af en toe nog eens op bezoek gaan bij mensen waarmee wij een traject afgesloten hebben. Ik denk dat dat voor de kerk een unieke kans is. Het straalt wat uit, ook naar ons als stichting. En wat het belangrijkste is: veel van onze cliënten zouden het hartstikke leuk vinden. Dan ga je niet wachten op een indicatie, nee: direct samen opruimen! 29

31 Resultaten 2008 In 2008 zijn er successen geboekt op een aantal belangrijke terreinen. Evenzeer zijn er onderwerpen naar voren gekomen waarvoor in de komende periode extra aandacht nodig is. 30 De belangrijkste successen zijn: 1. meer ambulante hulpverlening 2. meer plaatsen voor mensen die structureel woonondersteuning nodig hebben 3. uitbreiding capaciteit MTFC 4. meer kleinschalig wonen in verzorging en verpleging 5. start uitrol buurtgerichte activiteiten 6. inkomensbeheer 7. innovatie-impuls Meer ambulante hulpverlening Voorkomen is altijd beter dan genezen, maar dan moet je wel in staat zijn tijdig knelpunten te signaleren. In het afgelopen jaar heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zich ingezet om ambulante hulpverlening uit te breiden. Zowel als preventie als ook in het kader van nazorg. Voor kwetsbare mensen, mensen met weinig structuur en kleine of geen netwerken is goede nazorg een vorm van preventie. Ambulante hulpverlening heeft als groot voordeel dat volwassenen en kinderen in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen en functioneren. Kinderen kunnen naar hun eigen school blijven gaan en gewoon met de kinderen uit de buurt blijven spelen. Hulp thuis biedt hulpvragers een veilige omgeving om aan die doelen te werken die nodig zijn om de zelfstandigheid te kunnen behouden. Soms blijkt het toch nodig te zijn dat hulpvragers voor kortere of langere tijd in een 24-uurs voorziening moeten worden opgenomen. Wanneer de problemen in kaart zijn gebracht en de draagkracht van de hulpvragers weer is versterkt, is het heerlijk om door middel van woonbegeleiding in staat te zijn weer zelfstandig te gaan wonen. Meer plaatsen voor mensen die structureel woonondersteuning nodig hebben Het doel van het Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang G4 is om het aantal dak- en thuislozen binnen zeven jaar sterk te reduceren. Daarvoor is een meersporenbeleid uitgestippeld. Een van de richtingen is om zorg te dragen voor uitbreiding van capaciteit van beschermde woonvormen. Mensen die te kampen hebben met meerdere problemen en daardoor dakloos raken, hebben behoefte aan een stabiele woonsituatie. Geconstateerd is dat bijzondere aandacht voor kwetsbare mensen loont. Het gaat om mensen die op meerdere terreinen tekorten hebben. In de aanpak zijn vier belangrijke pijlers te onderscheiden. Een veilige en gezellige omgeving om samen met anderen te kunnen wonen. Inkomen, het liefst uit betaalde arbeid, maar als dat niet kan of nog niet kan, door middel van een uitkering. Bij de zekerheid over inkomen hoort ook sanering van schulden. Om het leven op orde te krijgen en op orde te kunnen JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

32 Dit zijn de bouwstenen om succesvol te zijn op school en werk, in contacten met volwassenen en leeftijdsgenoten. Er wordt op positief gedrag en goede eigenschappen voortgebouwd. MTFC kan worden opgelegd door de rechter in het kader van de gedragsbeïnvloedende maatregel. houden is juiste en voldoende begeleiding nodig. Ook de zekerheid dat deze begeleiding langdurig beschikbaar is. Niet in de laatste plaats is iets om handen hebben, dagbesteding of als het even kan werk en het liefst betaald werk, belangrijk. Het aantal Domusvoorzieningen, voor dak- en thuislozen met psychiatrische en verslavingsproblematiek, die dientengevolge daardoor regelmatig met justitie in aanraking komen, is in 2008 sterk uitgebreid. Opvoedouders zijn de ogen en oren van het programma. Huidige opvoedouders zijn enthousiast over de methode en de ondersteuning vanuit het team. Zij krijgen een voorbereidende training en een intensieve, dagelijks support bij de uitvoering van hun verantwoordelijkheid. Het team is 24 uur 7 dagen in de week voor hen beschikbaar. Het Leger des Heils is op zoek naar geschikte opvoedouders. De betrokkenheid van eigen ouders en/ of het gezin, waar de jongere na het MTFC-programma naar toe gaat, is erg belangrijk. In deze leeftijd gaan jongeren of terug naar ouders of groeien door naar zelfstandig wonen. Niet alleen jongeren ontwikkelen zich positief, ook ouders krijgen ondersteuning gedurende het programma om succesvoller met hun kind om te kunnen gaan en problemen beter het hoofd te kunnen bieden. 31 Uitbreiding capaciteit MTFC Het programma MTFC (Multidimensional Treatment Fostercare) wordt in Nederland door het Leger des Heils gebruikt. Binnen het MTFC programma bieden opvoedouders een strakke structuur en een thuis voor jongeren die met Justitie in aanraking zijn gekomen. Het ministerie van Justitie stimuleert het MTFC programma dat in Gelderland zijn effect heeft en is bereid twee nieuwe teams te financieren voor de plaatsen Utrecht, Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Dordrecht. MTFC werkt met gezinnen die in de methode getraind zijn, zogeheten opvoedouders. De jongere woont voor de duur van zes tot twaalf maanden bij opvoedouders. De plaatsing in het opvoedgezin is een onderdeel van een totaal programma waarin jongeren geholpen worden met het versterken van hun vaardigheden en het oplossen van problemen. Het programma is in Amerika ontwikkeld en heeft zich daar sinds de jaren tachtig bewezen als een succesvolle en kostenefficiënte methode. Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering heeft het programma naar Nederland gehaald en heeft een licentie om dit in Nederland en Vlaanderen uit te voeren. Het programma wordt ondersteund door het Ministerie van Justitie. Inmiddels heeft MTFC een voorlopige erkenning van de erkenningscommissie als op te leggen interventie. Geconstateerd is dat bijzondere aandacht voor kwetsbare mensen loont

33 32 Meer kleinschalig wonen in verzorging en verpleging Van oudsher heeft het Leger des Heils oog gehad voor de noden van ouderen. Al in 1895 opende het Leger des Heils aan de Ceintuurbaan in Amsterdam het eerste huis voor zieken en ouderen. Er is in de loop der jaren veel veranderd, zowel in de samenleving, als in het Leger des Heils. Zorg voor ouderen staat volop in de politieke belangstelling. Jammer genoeg wordt in de media maar al te vaak het accent gelegd op datgene wat niet goed is. Dat doet geen recht aan de duizenden werkers die dag in dag uit zich inspannen goede hulp en zorg te bieden aan de ouderen. Negatieve beeldvorming kan ertoe leiden dat jongeren niet meer kiezen om een opleiding te gaan volgen om zorg en begeleiding te geven aan ouderen. Mensen werkzaam in deze sector kunnen besluiten hun heil elders te gaan zoeken. Negatieve publiciteit kan ook het effect hebben dat de groeiende groep ouderen bevreesd wordt om straks misschien ook gebruik te moeten maken van zorginstellingen. Natuurlijk is het een groot goed om zo lang als dat ook echt mogelijk is zelfstandig te blijven wonen. Maar er is een grens waarop geconstateerd moet worden dat langer zelfstandig wonen, geïsoleerd van goede zorg en aandacht, niet meer verantwoord is. Dan is het goed als je als oudere met een gerust hart naar een zorgcentrum kunt gaan. Verblijven in een zorgcentrum voor ouderen houdt al jaren in dat hulp en zorg zo veel mogelijk op maat voor iedere afzonderlijke bewoner wordt geboden. Met veel oog en aandacht voor de individuele wensen van ieder mens om daarmee de eigenheid van de persoon zo veel mogelijk te respecteren. Daar worden goede resultaten mee bereikt. Het is werk om trots op te zijn. Hoe kijkt het Leger des Heils aan tegen zorg voor ouderen in de komende decennia. Eigenlijk niet veel anders dan in de afgelopen eeuw. Het gaat erom er vooral voor die mensen te zijn, die het niet of niet meer op eigen kracht redden. In dit geval om mensen op hoge en veelal zeer hoge leeftijd. In 2008 zijn meer kleinschalige woonvormen gerealiseerd, waar mensen die te kampen hebben met psychogeriatrische ziektebeelden, veilig en gezellig kunnen leven. Start uitrol buurtgerichte activiteiten Een goede buur is beter dan een verre vriend. In het onderzoeksrapport Geloof jij dat je betrokken bent? wordt zichtbaar dat 1,3 miljoen mensen in Nederland geen vrienden hebben en ruim zeggen nooit vrienden te hebben gehad. Een derde van de geënquêteerden geeft aan echt behoefte te hebben aan iets dat het dagelijks leven nog zinvoller maakt. Het Leger des Heils weet, uit eigen ervaring dat er veel mensen zijn, die weinig of geen contacten hebben. Ook niet in hun eigen straat of buurt. Daarom is in 2008 een Taskforcegroep aan het werk gegaan om de werkwijze van buurtsteunpunten nader uit te werken. Het Leger des Heils wil er zijn voor mensen, die niemand hebben en nog niet in staat zijn zin in en aan hun eigen leven te geven. Het Leger des Heils is ruim honderd jaar geleden in de buurt geboren. Begin 21ste eeuw wil het zijn taak te midden van gewone mensen in de buurt, inhoud blijven geven; een herkenbaar punt in de wijk zijn. Niet om alles voor iedereen te regelen, wel om een open deur te zijn naar instanties wanneer er hulp nodig is; een open deur te zijn om buurtbewoners de gelegenheid te bieden elkaar te ontmoeten, om naar elkaar te luisteren; een open deur te zijn om zaken die aangepakt moeten worden in de buurt aan te pakken door gezamenlijk de schouders er onder te zetten; een open deur te zijn om het hart van mensen te raken om met elkaar te delen waar het op aan komt in het leven; te delen wat voor medewerkers van het Leger des Heils hun inspiratiebron is. Op 8 oktober 2008, precies zestig jaar nadat majoor Bosshardt met haar werk in Amsterdam is begonnen, is het buurtsteunpunt Bij Bosshardt in Amsterdam Zuidoost geopend. De naam Bij Bosshardt is niet gekozen om de persoon van majoor Bosshardt te verheerlijken. Daar hield zij helemaal niet van. Het ging haar altijd om de ander, om het werk van het Leger des Heils en om de Lieve Heer. De naam JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

34 Bij Bosshardt is gekozen omdat zij in haar persoon kenmerkend was voor wie het Leger des Heils wil zijn te midden van buurtbewoners: gastvrij, vriendelijk, gezellig, met aandacht voor iedereen om mensen met elkaar te verbinden. Inkomensbeheer Aantal cliënten inkomensbeheer daalt verder Veel cliënten die zich aanmelden voor hulp bij de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beschikken op dat moment niet over een vorm van inkomen en/of kampen met schuldenproblematiek. Deze mensen maken gebruik van voorzieningen waarvoor in een aantal gevallen een eigen bijdrage regeling geldt. Ook zijn er cliënten die (nog) niet beschikken over een eigen bankrekening. Als gevolg hiervan voert de organisatie noodgedwongen een aantal bancaire activiteiten (cliëntrekeningen en inkomensbeheer) uit. Door deze activiteiten komt de stichting in aanraking met voor haar branchevreemde wetgeving zoals de Wet financiële dienstverlening en toezichthouders zoals De Nederlandsche bank en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Doordat voor deze cliënten een adequate toegang tot schuldhulpverlening ontbreekt, en geen oplossing voor hun schuldenproblematiek kan worden gevonden, verblijven zij vaak (onnodig) langdurig in opvangvoorzieningen. Het beleid van het Leger des Heils is erop gericht om het inkomensbeheer zoveel mogelijk onder te brengen bij reguliere instanties zoals gemeentelijke kredietbanken. Tot op heden hebben de inspanningen ten aanzien van het oplossen van de schuldenproblematiek van cliënten en het inkomensbeheer nog niet het gewenste resultaat opgeleverd. Evenals in voorgaande jaren heeft de stichting zich in 2008 ingezet om de inkomensbeheerzaken over te dragen aan daartoe geëigende externe instanties. De Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg heeft in 2008 een fors aantal inkomensbeheerzaken die niet door een hiervoor geëigende gemeentelijke instantie (zoals bijvoorbeeld een kredietbank) werden overgenomen, aan OBIN (Organisatie voor Bewindvoering en Insolventie Nederland) overgedragen. OBIN kan door toepassing van beschermingsbewind cliënten helpen bij hun schuldenproblematiek en het beheer van hun inkomen. Als resultaat hiervan is het aantal cliënten waarvoor door het Leger des Heils actief inkomensbeheer werd gevoerd verder gedaald met van eind 2007 naar eind Het aantal cliëntrekeningen steeg in 2008 desondanks Aantal cliëntrekeningen Aantal rekeningen op 1 januari Bij: geopende nieuwe rekeningen Af: gesloten rekeningen Aantal rekeningen op 31 december waarvan slapend aantal actieve rekeningen 31/ totaal creditsaldi cliëntgelden x 1 mln 4,6 5,4 4,6 4,1 3,9 totaal debetsaldi cliëntgelden x 1 mln 3,7 3,3 2,9 2,9 2,4

35 Het Leger des Heils wil er zijn voor mensen, die niemand hebben en nog niet in staat zijn zin in en aan hun eigen leven te geven 34 Innovatie-impuls In 2008 is aan een aantal innovatieprogramma s intensief gewerkt. Enkele voorbeelden zijn de innovatieprogramma s Werk voor Iedereen en Er zit beweging in mijn toekomst. Werk voor iedereen Cliënten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg hebben doorgaans veel problemen. Het gezegde een ongeluk komt nooit alleen gaat op voor veel cliënten. Hoewel geen cliënt gelijk is en een ieder uniek, zijn er wel enkele veel voorkomende probleemgebieden te benoemen. De meeste cliënten hebben een huisvestingsprobleem, vaak gecombineerd met een gebrek aan woonvaardigheden. Meer dan regelmatig is sprake van schulden, meestal veroorzaakt door verslavingsproblematiek. Veel cliënten hebben psychische problemen, sommige lichamelijke. Niet zelden hebben cliënten te maken met justitie. Het is daarom geen wonder dat weinig cliënten beschikken over werk, al dan niet betaald. De stichter van het Leger des Heils, William Booth, zag toen hij de hulpverlening aan mensen zonder helper in gang zette, al snel in dat werk een randvoorwaarde was voor een perspectiefrijk leven. Naast bed, bad en brood zorgde hij voor werk. Om mensen inkomen te laten verwerven, maar ook om het zelfrespect van hulpvragers te laten groeien en hen in de gelegenheid te stellen ook iets toe te kunnen voegen aan de samenleving. Werk draagt bij aan een zinvol bestaan. Als je werkt, doe je ertoe. Het belang van werk, ook voor groepen met een extra grote afstand tot de arbeidsmarkt, wordt steeds meer onderkend. Het overheidsbeleid heeft er tot nog toe niet toe geleid dat kwetsbare mensen met meerdere problemen (de onbemiddelbaren ) ook daadwerkelijk zijn doorgestroomd naar de arbeidsmarkt. Veel cliënten van het Leger des Heils hebben nauwelijks perspectief op betaald werk. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is ervan overtuigd dat het bieden van een betaalde baan aan kwetsbare mensen een effectieve manier is om uitsluiting en stigmatisering te voorkomen en problemen op andere leefgebieden (schulden, huisvesting, psychische gezondheid, verslaving, problemen met justitie) te overwinnen: hulpverlening werkt als iedereen werkt! In een experiment wil het Leger des Heils aantonen dat het voor deze doelgroep anders kan en dat dit ook maatschappelijke winst oplevert. Het experiment is gebaseerd op het principe dat iedere cliënt die om hulp aanklopt bij het Leger des Heils vanaf dag twee door een jobcoach begeleid een betaalde baan heeft met een salarisstrook (in plaats van werken met behoud van uitkering). JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

36 georganiseerd. Meer dan 200 dak- en thuislozen strijden in een toernooi van zes rondes om een plekje op de Homeless World Cup in Melbourne, Australië. In het project werken diverse partijen samen: het Leger des Heils, de KNVB, Nike, NederlandVacature, De Straatkranten, het ministerie van VWS en het Oranje Fonds. Deze partners spelen naast het beschikbaar stellen van financiële middelen een belangrijke rol binnen het project. Diverse profvoetballers en trainers zullen de deelnemers tijdens het traject steunen bij het streven naar het bereiken van hun doel. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg onderzoekt de mogelijkheden om in samenwerking met businesspartners te investeren in het creëren van betaald werk voor cliënten door het starten van kleinschalige ondernemingen. Voor het kunnen uitvoeren van dit samenwerkingsexperiment is ondersteuning vanuit de rijksoverheid nodig om belemmeringen in regels weg te nemen en deze innovatieve aanpak mogelijk te maken. Inmiddels hebben hierover gesprekken plaatsgevonden met SZW en geïnteresseerde ondernemers. Er zit beweging in mijn toekomst Het doel van het innovatieprogramma Sport is meer aandacht te krijgen voor en deelname aan activiteiten op het gebied van sport, bewegen en gezondheid (o.a. voeding) voor cliënten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Waarmee het proces van integratie en deelname aan de samenleving kan worden versneld/versterkt. Het eerste initiatief is deelname aan de Dutch Homeless Cup. De Dutch Homeless Cup is een landelijke voetbalcompetitie voor dak- en thuislozen met als doel deze kwetsbare groep meer kansen te geven in de samenleving. Het toernooi is toegankelijk voor deelnemers vanaf 15 jaar voor zowel mannen als vrouwen. In 15 steden door het hele land wordt een unieke voetbalcompetitie voor dak- en thuislozen De coördinatie van het project is in handen van de Stichting Meer dan Voetbal. De missie van deze stichting is het voetbal, met zijn grote invloed op de maatschappij, in te zetten voor een betere samenleving. Gezondheid, sportiviteit & respect en sociale integratie zijn de kernthema s van de stichting. Doel van het project is om met behulp van verschillende partners, waaronder het Leger des Heils, die ieder hun eigen expertise inbrengen: via jaarlijkse voorrondes in de vorm van een nationale straatvoetbalcompetitie te komen tot de jaarlijkse afvaardiging vanuit Nederland van een team naar de Homeless World Cup, het jaarlijkse internationale straatvoetbaltoernooi voor dak- en thuislozen vanuit de hele wereld; de terugkeer van de deelnemers in de samenleving te bevorderen door de deelname aan de voorrondes in Nederland onderdeel te laten zijn van een breder zorg- en integratietraject; door publiciteit en voorlichting de beeldvorming over dak- en thuislozen te verbeteren. De stichter van het Leger des Heils, William Booth, zorgde naast bed, bad en brood ook voor werk 35

37 Gert Kraaijveld (46) kwam in 1991 vanuit het bedrijfsleven naar het Leger des Heils. Hij begon op de afdeling Begeleid Werken van Maatschappelijk Centrum Rotterdam. Nu is hij er manager primair proces voor de laagdrempelige opvang, maar de sociale activering zit nog steeds in zijn portefeuille. En in zijn hart. Meer dan sport alleen Tony Pires en Gert Kraaijveld over de Dutch Homeless Cup 36 Vandaar zijn betrokkenheid bij het voetbalproject, een initiatief dat in 2008 een heel wat serieuzer karakter kreeg. Het team deed mee aan de strijd om de Dutch Homeless Cup. Met succes, mede dankzij Tony Pires (37). Tony speelde in het verleden voor verschillende clubs, waaronder Feyenoord, maar trof hier een doel om zijn voetballoopbaan mooi mee af te sluiten. Het werd tegelijkertijd een nieuw begin. Pires: Vijftien jaar geleden raakte ik verslaafd aan cocaïne. Zodoende kwam ik in een afkickprogramma terecht. Toen ik van daaruit begeleid ging wonen, ben ik weer gaan voetballen, bij een regionale club. Ik zat vol goede ideeën, maar al gauw ging het fout. Waar ik woonde, werd gebruik getolereerd. Dealers boven en onder me. Echt een heel verkeerd plekkie. Bij de club paste ik ook niet. Het draaide puur om de competitie, maar ik was nog met mezelf bezig. Het was te veel en te snel. Ik kon nergens mijn problemen kwijt. Toen vertelden ze me over het voetbalproject van het Leger des Heils. Kraaijveld: In Rotterdam kennen we het fenomeen centraal onthaal. Verschillende voorzieningen voor maatschappelijke opvang werken daarin samen. Cliënten van de ene instelling kunnen voor aanvullende zorgproducten bij andere instellingen shoppen. Tony had behoefte aan sport. Dat werd onderdeel van zijn begeleidingsplan. En aangezien wij het voetbalproject hebben, kwam Tony bij het Leger terecht. Pires: Het leek me vooral lekker recreatief. Maar de eerste keer dat ik kwam, zag ik al dat er flink getraind werd. Dit was geen stapje terug, maar een stap vooruit! Er stond wat op het spel: het Nederlands Kampioenschap. Toch beviel het me, omdat ik bij mensen kwam, waarmee je kunt praten. Door mijn drugsgebruik ging het met vallen en opstaan, maar ze hebben me er met z n allen doorheen gesleept. Hoe zwaar het ook was, ik heb ervan genoten, zeker als ik terugkijk. Kippenvel! In de competitie ging het steeds beter. Sluipschutters waren we. We plaatsten ons voor de play-offs en toen voor de finale op de Dam in Amsterdam, tegen Amsterdam West. Om dan als Rotterdams team te winnen, wat wil je nog meer? Richard Witschge was erbij. En burgemeester Cohen natuurlijk. In een harde wedstrijd, gefloten door Frans Derks, kwamen we eerst achter, maar wonnen we met 4-2. Kraaijveld: Daarmee plaatsten ze zich voor het WK in Melbourne. Toen begon voor mij het echte werk pas. Ik bemoeide me natuurlijk al met van alles om het voetbal JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

38 In een team als dit leef je samen heen: trainingsfaciliteiten, kleding, financiën. Daarnaast is het steeds mijn rol geweest om de begeleiders te bemoedigen en voelde ik me betrokken bij de cliënten zelf. Vrijwel elke speeldag was ik erbij en af en toe sprak ik ze toe op een training. Maar voor het WK moest er ineens heel veel geregeld worden. Naast alle praktische zaken kregen we te maken met de Australische overheid. Voor elke speler moesten documenten van wel veertig, vijftig pagina s aangemaakt en ingevuld worden. Van Tony heb ik letterlijk wakker gelegen. Pas twee dagen voor vertrek kregen we ook voor hem het groene licht: een visum. Pires: Als het echte Oranje kwamen we op Schiphol. SBS 6 was erbij. Al die mensen foto s maken en om een handtekening vragen. Mijn vader was trots op me, eindelijk. Voor mij was het een vuurdoop: ik had nog nooit gevlogen en dan gelijk naar Australië! Ook daar was iedereen enthousiast. We werden opgewacht door een touringcar en sliepen in een kasteel. Het toernooi werd geopend met een grote parade van alle 56 teams. Heel mooi allemaal. In de wedstrijden kregen we toen keihard de deksel op de neus. We verloren punten en werden soms weggespeeld. Daar wisten we eerst niet goed raad mee. een wedstrijd verliest, en nog één, wordt het moeilijk en ontstaan er frustraties. Gelukkig hebben we dat terug kunnen draaien. Op den duur zag je het team uit Nederland weer terugkomen en hebben we het toernooi toch goed kunnen afsluiten met een twintigste plek. Pires: We hebben er als team ook voor gebeden. Allemaal jongens van de straat met een grote mond die elkaar omarmen en God om steun vragen! De volgende dag kreeg ik ineens de Fair Play Award. Dat was voor het hele team een bevestiging. Zonder hen had ik die ook niet kunnen winnen. Ik sta bekend als een robuuste jongen mijn spelersnaam is Bokito maar ik had tranen in mijn ogen. Kraaijveld: Tien dagen lang zijn het helden geweest. Echte helden, want ze zijn niet voor niets Nederlands kampioen geworden. Maar daarnaast hebben ze het project voor henzelf afgerond. Het is heel verrassend, als je ziet wat een groei mensen kunnen doormaken. Dat gaat veel verder dan de sport alleen. Ze hebben geleerd doelen te stellen, ervoor te werken en dat allemaal met elkaar. Als je hebt moeten overleven op straat, is samenwerken niet vanzelfsprekend, maar in een team als dit leef je samen. Pires: Ik heb vooral weer geleerd mensen te vertrouwen. Daarmee bedoel ik ook een organisatie als het Leger die mij niet liet vallen, terwijl ik best moeilijk was. Toen ik een taakstraf kreeg, kon ik die ook bij het Leger doen. Ze zorgden ervoor dat ik weer aan het afkickprogramma ging deelnemen en intussen toch mee kon naar het WK. En nu geven ze me weer de kans om het nieuwe team te begeleiden. Prachtig! De Dutch Homeless Cup is te volgen via 37 Kraaijveld: Er lag een behoorlijke druk op het team. Ze stonden enorm in the picture. En probeer maar eens na 24 uur reizen en drie uur slapen in een wedstrijdritme te komen. Geniet er van, zeiden we steeds, maar als je dan Dit was geen stapje terug, maar een stap vooruit!

39 Verbeterpunten De in 2008 gesignaleerde verbeterpunten zijn: 1. Informatievoorziening aan cliënten 2. Sturing en beheersing 3. Informatiehuishouding 4. Laagdrempeligheid en toegankelijkheid van de hulpverlening 5. Hulpverlening aan desperado s 6. Opvang en begeleiding aan sterk gedragsgestoorde LVG-ers 7. Opvang en begeleiding van (zwerf)jongeren die met justitie in aanraking zijn gekomen. 38 Informatievoorziening aan cliënten In een representatief onderzoek (in totaal zijn 2020 vragenlijsten ingevuld) is medio 2008 de tevredenheid van cliënten over het werk van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg gemeten. Het algehele rapportcijfer waarmee cliënten de zorg- en hulpverlening door de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg honoreen is, ten opzichte van de vorige cliënttevredenheidsmeting gestegen van 7,2 naar 7,5. Als verbeterpunt komt naar voren dat de informatie en communicatie over cliëntenraden en klachtenprocedure onvoldoende is. In 2009 zal, in overleg met de Landelijke Cliëntenraad worden bezien hoe dit punt stichtingsbreed kan worden opgepakt. De directie van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg start in het voorjaar van 2009 een proces dat stichtingsbreed moet leiden tot het verbeteren van de informatie/communicatie ten aanzien van (bekendheid met) klachtenprocedure en cliëntenraden. Sturing en beheersing Door marktwerking, de toegenomen diversiteit aan financieringen en de verschuivingen daarin, de veranderende verantwoordingseisen en good governance is optimalisatie, vereenvoudiging en standaardisatie van de (interne en externe) transparantie en verantwoordingsystematiek noodzakelijk. De omzetting van lumpsumfinanciering in een financiering door marktwerking, met andere woorden bekostiging via het verkopen van producten en diensten, vraagt om nauwgezettere sturing en beheersing. De sturing in de organisatie is nog te veel gebaseerd op de lumpsumfinanciering. Elementen als arbeids- productiviteit en planning op efficiency worden in de nieuwe omstandigheden veel belangrijker. Hulp en zorg kunnen doelmatiger worden uitgevoerd als de beschikbare tools (met name de zorgplanning) en de specifieke Leger des Heilsaanpak verder in het hulpverleningsproces worden ingebed. De basis voor een effectieve aansturing van zowel het zorgproces als de bedrijfsvoering ligt in een goede planning en registratie van de zorg. Er wordt in de komende periode een standaard- systematiek ontwikkeld die helder inzicht geeft: in de tijdbesteding van personeel; in de kosten van de verschillende producten en en diensten: een eenduidige kostprijssystematiek binnen de stichting; waarmee op (meer) eenvoudige wijze verant- woording kan worden afgelegd aan de verschillende financiers en cliënten; waarmee sneller kan worden ingespeeld op veran- deringen in bekostigingssystemen. Informatiehuishouding Naar aanleiding van de in 2008 uitgevoerde audit JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

40 over de informatiebeveiliging worden in 2009 afspraken gemaakt met de externe IT-dienstverlener, worden intern binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg de tekorten op de meest risciovolle aspecten aangepakt, en wordt voor alle werkeenheden een standaardwerkwijze ingevoerd op welke wijze zij gebruik maken van de diensten van de externe IT-dienstverlener. Laagdrempeligheid en toegankelijkheid van de hulpverlening Het Leger des Heils richt zich op kwetsbare groepen in de samenleving. Deze mensen hebben te maken met (een cumulatie van) problemen op meerdere leefgebieden. Veel activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg worden dan ook uitgevoerd op de grenzen van door de overheid via regelgeving afgebakende financieringssystemen. Het gaat dan met name om de overgangsgebieden tussen WMO - AWBZ - Zorgverzekeringswet - Forensische zorg - Reclassering - Wet op de Jeugdzorg. Tijdens de fase waarin elementen van bestaande regelgeving worden overgeheveld en tegelijkertijd worden herzien of afgeschaft, ontstaat het risico dat er gaten vallen. Hierdoor wordt niet alleen, al dan niet tijdelijk, de toegankelijkheid van hulp en zorg voor cliënten van het Leger des Heils bemoeilijkt, maar blijken geleverde hulp en zorg (achteraf) niet aan de (nieuwe) formele kaders te voldoen. Declaratie van de geleverde hulp en zorg is dan niet mogelijk. Hulpverlening aan desperado s In vrijwillige hulpverlening wordt via de methode van verleiding aan moeilijk beïnvloedbare personen getracht bereidheid tot verandering tot stand te brengen. De praktijk leert dat wanneer iemand de smaak te pakken heeft en veranderingen ziet (en weer iets te verliezen heeft, zoals bijvoorbeeld huisvesting, inkomen, werk en ondersteuning) het voor die persoon eenvoudiger wordt aan verbetering van gedrag etc. te werken. In situaties waarin verleiden niet meer werkt zijn andere prikkels nodig zoals een stok achter de deur om iemand de goede kant op te duwen. Echter, ook hier geldt: dat een sanctie meer doel treft als iemand iets te verliezen heeft. Mensen die alles al zijn kwijtgeraakt, zelf geen geloof hebben in dat het anders kan en vanuit de samenleving ook geen positieve feedback krijgen, zijn ongevoelig voor sancties en worden steeds ongevoeliger daarvoor. Door het Leger des Heils ook wel de desperadotrap genoemd. Hoe kun je er voor zorgen dat criminelen die niets meer te verliezen hebben, het vermogen ontwikkelen om geboden kansen aan te grijpen en de waarde ervan gaan koesteren. In de loop van 2008 is deze vraag voor het Leger des Heils steeds manifester geworden. Evenzeer, hoe kun je in de maatschappij draagvlak genereren dat aan notoire wetsovertreders zoveel goed wordt gedaan. 39

41 40 Slachtoffers van de desperadotrap hebben de combinatie drang en zorg hard nodig. De motivatie om het anders te doen, verdampt bij zeer velen op het moment van beëindiging van detentie en houdt grote risico s in voor de ex-justitiabele en de samenleving. Het gaat vaak al mis op de dag van vrijlating. Het gedrag dat leidt tot participatie aan de samenleving en tot verantwoorde zelfstandigheid is hun niet eigen, de situaties van verleiding zijn legio en prikkels om het ook daadwerkelijk anders te doen en het niet te laten bij voornemens zijn er nauwelijks. Positieve feedback gecombineerd met de stok achter de deur (drangaspect) ontbreekt. De methodiek van de drangzorg moet het hebben van de pijlers: vaste woon- en verblijfplaats, werk en vrijetijdsbesteding, inkomen en schuldsanering, steun bij het eigen maken van maatschappelijk aanvaardbaar gedrag. Het Leger des Heils onderzoekt de mogelijkheid om een pilot sociale bewindvoering te starten voor een periode van drie jaar waarbij door middel van deze innovatieve vorm van drangzorg aan desperado s weer perspectief kan worden geboden. Dit alles in nauwe samenwerking met het Ministerie van Justitie. Opvang en begeleiding aan sterk gedragsgestoorde LVG-ers Zowel vanuit de gemeenten Amsterdam en Rotterdam als vanuit het Huis van Bewaring De Havenstraat zijn er signalen dat er een groep zwaar overlastgevende mensen is waarvoor onvoldoende passend zorgaanbod beschikbaar is. Het gaat om mensen met ernstige gedragsstoornissen in combinatie met ernstige verslavingsproblemen en menigmaal een verstandelijke Slachtoffers van de desperadotrap hebben de combinatie drang en zorg hard nodig beperking. In veel gevallen hangen de gedragsstoornissen samen met of zijn een gevolg van een psychiatrische en of persoonlijk-heidsproblematiek. Zij behoren veel al ook tot de categorie draaideurcriminelen. Het gaat om ernstig gedragsgestoorde overlastgevende mensen die niet in een bestaande GGZ instelling terecht kunnen en daardoor op straat terecht komen en/of aankloppen bij opvangvoorzieningen die niet zijn toegerust om deze mensen adequate hulp te bieden. Vanuit de ervaringen met het Domusconcept is een Taskforce SGLVG samengesteld met mensen uit de gehandicaptenzorg, Domusvoorzieningen, Reclassering, Gevangeniswezen en maatschappelijke opvang. Naast het ontwerpen van een programma waarmee geschikte opvang en begeleiding voor ernstig gedragsgestoorde mannen met een licht verstandelijke handicap wordt gerealiseerd houdt een deel van deze groep zich bezig met het vinden van geschikte locaties om met een dergelijke voorziening te kunnen starten. Opvang en begeleiding van (zwerf)jongeren die met justitie in aanraking zijn gekomen Ruim tien jaar geleden heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg het programma Vast & Verder ontwikkeld. De aanpak was gericht op het bieden van een woonplek en begeleiding aan (zwerf)jongeren tussen de 15 en 23 jaar. In de afgelopen periode is gebleken dat de aanpak en werkwijze niet meer aansluit bij de problematiek van de jongeren die anno 2008 gebruik maken van opvangvoorzieningen Vast & Verder. Er is veel meer sprake van verslavingsen psychiatrische problematiek en bijna alle jongeren hebben contact met justitie of dreigen met justitie in aanraking te komen. Eind 2008 is een Taskforce samengesteld bestaande uit medewerkers van alle werkeenheden. Deze Taskforce heeft de opdracht de huidige problematiek van (zwerf)jongeren opnieuw te bestuderen, het bestaande programma kritisch te bekijken. Het is de verwachting dat de Taskforce medio 2009 de gestandaardiseerde productbeschrijving voor het Leger des Heils-product Vast & Verder gereed heeft. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

42 Het leek Jan Willem Kalkman (43) fantastisch om voor een organisatie als het Leger te werken. Maar wat zou hij daar als ICT-er kunnen doen? Zijn vrouw wees hem op een vacature op het grensvlak van techniek en bedrijfsvoering. Daar had Jan Willem zich de laatste jaren veel mee beziggehouden. Marc Verberg (36) werkt al sinds zijn studie bij het Leger. Een standaard geeft kwaliteit aan Jan Willem Kalkman en Marc Verberg over informatiemanagement en zorg 41 Hij was teamleider in de maatschappelijke opvang, maar is sinds 2006 manager van zorgcentrum Buitenhaeghe (Almere). Een andere functie in een andere sector, op het grensvlak van bedrijfsvoering en werkvloer. Marc en Jan Willem ontmoeten elkaar in de wisselwerking van strategie en zorgsturing. Jan Willem: Na zeventien jaar ICT voor de politie wilde ik wel eens wat anders. Ik was blij verrast, toen het Leger iemand op het gebied van business intelligence zocht. Daar ben ik inmiddels goed in thuis. Business intelligence wil zeggen dat je informatie van de werkvloer op een inzichtelijke manier bijhoudt, zodat dit kan helpen om het werk nóg beter te doen. Je bepaalt wat belangrijk is in het werk en hoe je dat kunt meten en gebruikt die gegevens om de werkwijze te sturen. Met dat doel bouwen we nu aan een nieuw informatiesysteem voor W&G waarin onze cliëntgegevens én onze dienstverlening is vastgelegd. Daarvoor is het eerst nodig om onze producten in kaart te brengen. Met andere woorden: alle soorten zorg en hulp die het Leger biedt, moet beschreven worden. Alleen dan kun je de tools ontwikkelen om die zorg en hulp goed te sturen Marc: en te verantwoorden. Als manager van een AWBZ-gefinancierd zorgcentrum werd ik geconfronteerd met de komst van de ZZP-regelgeving: weer een nieuwe manier van zorgregistratie en bekostiging. Ik heb me afgevraagd wat we moeten doen om ons hierop voor te bereiden. De conclusie was dat we vooral onze bedrijfsvoering goed moesten vastleggen. Als je weet Als je weet wat je doet, kun je dat ook verantwoorden, onafhankelijk van de systematiek

43 42 wat je doet, kun je dat ook verantwoorden, onafhankelijk van de systematiek. Zo kwam ik tot dezelfde klus als Jan Willem: productomschrijving. Inmiddels zijn we daar landelijk mee bezig. Per product leggen we vast welke handelingen daarbij horen. Standaardisering is vaak een vies woord in de zorg. Ieder mens is anders, zegt men dan. Maar in dit geval geeft een standaard juist kwaliteit aan. Mensen weten waar ze aan toe zijn. Jan Willem: Voor een productomschrijving moet je naast je handelingen tevens je doelstellingen vastleggen. En om ook daarover helder te kunnen rapporteren moeten ook die gestandaardiseerd zijn. Veel mensen riepen: dat gaat niet lukken. Maar dat motiveert mij des te meer. Bij het Leger onderscheiden we voor iedere cliënt tien leefgebieden, zoals huisvesting, inkomen, geestelijke gezondheid etc. We noemen dat klantindicatoren en daar kun je een doel bij formuleren. Plat gezegd, als er achter huisvesting geen huis staat, is je einddoel bijvoorbeeld: een huis. Zo eenvoudig is het natuurlijk niet helemaal, want er zijn altijd verschillende mogelijkheden. Maar we hebben toch per product de standaarddoelen bepaald. Marc: Die klantindicatoren waren op centraal niveau geformuleerd, maar er werd in de uitvoering niet altijd op dezelfde manier mee gewerkt. Medewerkers deden hun werk goed, maar hielden niet altijd datgene bij wat we nodig hebben om op strategisch niveau te kunnen sturen. Straks kunnen de applicaties voor verslaglegging zo ingericht worden dat daaruit vanzelf de nodige gegevens naar voren komen. Zo wordt het duidelijker wat we met onze cliënten bereiken. Jan Willem: Het mooie is dat de medewerkers profijt zullen hebben van deze aanpak. De applicaties gaan hen namelijk steeds beter helpen, omdat ze hun taal spreken en het invullen makkelijker maken. Het Leger heeft zijn eigen visie op zorg, met een eigen terminologie. Ik noemde al de tien indicatoren. Maar denk ook aan de integrale aanpak, het feit dat we niemand uitsluiten en onze identiteit. Dat willen we zo houden. Het is dan de kunst om in ons nieuwe informatiesysteem rond onze interne zorgregistratie een soort schil te bouwen, waarin we een vertaalslag maken naar de buitenwereld. Dan hoeft je werkwijze niet bij elk nieuw regeltje te veranderen. Een medewerker kan net als altijd iemand begeleiden, al heet het de ene keer ZZP, dan weer DBC of OB-speciaal. Marc: Het scheelt ook veel werk bij het formuleren van de zorgplannen. Je hoeft alleen maar de juiste doelen en handelingen aan te vinken en in te vullen. Als je vervolgens op print drukt, ziet het er strak uit: ze zijn eenduidig qua werkwijze en inhoud. Dat straalt ook kwaliteit uit naar de cliënt en naar partijen waar we ons tegenover moeten verantwoorden. Intussen heb je als medewerker meer tijd voor het eigenlijke werk en dat doe je als het goed is nog doelgerichter ook. Uiteindelijk profiteren onze cliënten er dus van. En daar doen we het voor. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

44 Kwaliteit Algemeen kwaliteitsbeleid De primaire kwaliteitsdoelstelling voor de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is het bieden van kwalitatief goede zorg aan kwetsbare mensen tegen de laagst mogelijke kostprijs. De Kwaliteitswet Zorginstellingen draagt de instellingen op zorg te dragen voor systematische bewaking, beheersing en verbetering van de kwaliteit van de zorg. Om dit te bereiken heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een kwaliteitsmanagementsysteem ontwikkeld. Het kwaliteitsmanagementsysteem is verankerd in het systeem van sturing en beheersing zoals dit binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg van toepassing is. Daarbij wordt het kwaliteitsmanagementsysteem ondersteund door een aantal geautomatiseerde kernapplicaties. Clever is het Cliënten En Verrichtingensysteem, zowel voor de vastlegging en ondersteuning van de individuele hulpverleningsprocessen als voor de planning en de verantwoording van de productie en het leveren van beleidsinformatie. Mavim wordt gebruikt voor de digitale vastlegging van kwaliteitshandboek (inclusief de proces- c.q. procedurebeschrijvingen). FINPAK is het financiële administratieve systeem. Pion is het salaris- en medewerkerregistratie- systeem. Kwaliteitshandboek Het (digitale) kwaliteitshandboek (vastgelegd in MAVIM) is een belangrijke factor in het kwaliteitsmanagementsysteem. Het geeft medewerkers de mogelijkheid op de werkplek de up-to-date versies van de procedures, protocollen, formulieren en richt- lijnen in te zien en te gebruiken en verbanden tussen (beleids-)onderwerpen te herkennen. Het Kwaliteits- handboek kent de onderdelen Stichting W&G en een werkeenheiddeel. In het onderdeel Stichting W&G zijn de centrale kaders beschreven die gelden voor de gehele Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. In het werkeenheiddeel hebben de onderscheiden werkeenheden de centrale kaders doorvertaald naar de processen en procedures van het primaire proces en de bedrijfsvoering van de werkeenheid. De onderdelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Kwaliteit van de zorg Eind 2008 heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg extern een Cliënttevredenheidsmeting uit laten voeren. Doelen van deze kwaliteitstoetsing zijn: het bieden van aanknopingspunten voor voortdurende verbetering van de zorg/hulp/ dienstverlening; het op gang brengen van de dialoog tussen instelling en cliënten over verbetering van de hulp; het beschikken over een interne benchmark waarbij de waardering van cliënten voor kwaliteitsaspecten tussen afdelingen/ werkeenheden kan worden vergeleken; het afleggen van verantwoording aan financiers/ opdrachtgevers/zorgtoewijzers; invulling geven aan de (wettelijke) kwaliteitseisen, waaronder HKZ-normen. In totaal hebben respondenten deelgenomen aan deze meting. De uitkomsten zijn represen- tatief voor de totale cliëntpopulatie. In de Cliënttevredenheidsmeting zijn de volgende factoren aan de orde gekomen: informatie en communicatie; verloop van hulp; professionaliteit; bejegening; doel en resultaat van de behandeling; accommodatie. Het gemiddelde rapportcijfer dat respondenten geven aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is 7,5. In de vorige cliënttevredenheidsmeting was dit 7,2. Over de meeste factoren en vragen geeft 75% tot 95% van de respondenten een positief antwoord. Afwijkingen ten opzichte van deze percentages zijn: 43

45 44 54% van de respondenten geeft aan niet voldoende informatie over de cliëntenraad te hebben ontvangen en 41% geeft aan onvoldoende informatie te hebben ontvangen over hoe een klacht in te dienen; 38% van de respondenten geeft aan iets te missen in de begeleiding. De belangrijkste zaken die cliënten missen in de begeleiding zijn begeleiding bij wonen (17%) en begeleiding bij geldzaken (12%); 33% van de respondenten die maaltijden afnemen geven aan dat de maaltijden van de afdeling niet altijd goed zijn verzorgd en 44% is van mening dat de maaltijden niet lekker zijn; Van de cliënten waarvoor de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zijn of haar financiën beheert, geeft driekwart aan voldoende inzicht te hebben in zijn of haar financiën en 69% geeft aan voldoende zeggenschap hierover te hebben. Cliënten ouder dan 65 jaar zijn gemiddeld genomen het positiefst op alle factoren. De factoren Doel en resultaat van de behandeling en Accommodatie krijgen gemiddeld genomen de negatievere score bij cliënten tot en met 35 jaar. De overige factoren krijgen gemiddeld genomen de negatiefste score bij cliënten tussen de 35 en 65 jaar. Van de respondenten is 62% autochtoon en 38% allochtoon. Voor de factoren Verloop van de hulp, Professionaliteit en Accommodatie zijn er gemiddeld genomen nauwelijks verschillen tussen deze twee groepen. Autochtonen zijn in het algemeen positiever dan allochtonen voor de factoren Informatie en communicatie, Bejegening en Doel en resultaat van de behandeling. Respondenten die langer dan één jaar hulp en zorg van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ontvangen zijn over het algemeen positiever over de factor Accommodatie dan de respondenten die korter dan één jaar ondersteuning ontvangen. Op de andere factoren is er gemiddeld genomen weinig verschil in de antwoorden tussen respondenten die langer of korter dan één jaar ondersteuning krijgen van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Cliëntenraad Binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een Landelijke Cliëntenraad ingesteld. Deze raad bestaat uit afgevaardigden van de lokale cliëntenraden. De Landelijke Cliëntenraad heeft de beschikking over kantoorruimte in het Nationaal Hoofdkwartier van het Leger des Heils in Almere. Aan de Landelijke Cliëntenraad werd voor 2008 een budget ter beschikking gesteld van euro. Hieruit worden o.a. de ambtelijk secretaris, de reiskosten van de leden, de jaarvergadering en de trainingen betaald. De Landelijke Cliëntenraad is in 2008 tien maal onderling bijeengekomen en hield op 9 juli een jaarvergadering. In 2008 vond er vier keer een overlegvergadering plaats met de directeur van de stichting. De Landelijke Cliëntenraad publiceert een jaarverslag van de eigen activiteiten. Cliëntvertrouwenspersoon In 2007 bracht een onafhankelijke commissie naar aanleiding van een klacht van een cliënt van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg het onderzoeksrapport Opvang naar waarde geschat uit. De klacht werd ongegrond bevonden. Naar aanleiding van de klacht deed de commissie (ondermeer) de aanbeveling om een sterkere visie op klachtenmanagement te ontwikkelen. Effectief klachtenmanagement omvat meerdere onderdelen, zoals: het voorhanden zijn van een klachtenregeling met een onafhankelijke klachtencommissie, en ook het voorhanden zijn van een cliëntvertrouwenspersoon. Cliënten kunnen bij enkele organisatieonderdelen van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een beroep doen op een cliëntvertrouwenspersoon doen. Daarnaast zijn er organisatieonderdelen waar cliënten een cliëntvertrouwenspersoon ontberen. De statutaire directie heeft in 2008 aan een extern adviseur gevraagd om een notitie op te stellen hoe de functie van cliëntvertrouwenspersoon JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

46 binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg als geheel kan worden ingevoerd. De notitie is eind 2008 aangeboden aan de Landelijke Cliëntenraad en begin 2009 is hierover advies gevraagd aan de Landelijke Cliëntenraad. Klachten De werkeenheden van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beschikken over een klachtenprocedure voor hulpvragers. Hierin staat vermeld op welke manier de behandeling van klachten van hulpvragers in de werkeenheid geregeld is. Voorts functioneert ten behoeve van de werkeenheden een klachtencommissie die belast is met de behandeling van klachten. Deze commissie kan samengesteld zijn ten behoeve van de werkeenheid afzonderlijk, ten behoeve van meerdere instellingen in de regio of ten behoeve van de soort instellingen in Nederland waartoe de werkeenheid wordt gerekend. In het (digitale) kwaliteitshandboek is opgenomen dat elke cliënt geattendeerd dient te worden op het bestaan van een klachtencommissie en de wijze waarop daarvan gebruik kan worden gemaakt. In 2008 werden binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in totaal 476 klachten ingediend. De klachten werden zowel schriftelijk (58%; 2007: 64%) als mondeling (42%; 2007: 36%) ingediend. De aard van de klachten was als volgt: Aard van de klachten N % N % Verzorging, begeleiding, behandeling Woonomstandigheden/voeding Bejegening door medewerkers Vermissing persoonlijke eigendommen Inkomensbeheer Informatie/communicatie Eigen bijdragen Anders/niet geregistreerd Totaal In 2008 werden in totaal 476 klachten ingediend In 2008 werden van de 476 (2007: 301) ingediende klachten, er 33 (ofwel 7%) voorgelegd aan een klachtencommissie. In 2007 waren dit 19 klachten (ofwel 6%). Veiligheid Accommodaties In audits uitgevoerd door DTZ-Zadelhoff is veiligheid een belangrijk thema. In de audit 2008 heeft een aantal relevante (technische) veiligheidsaspecten zoals brandveiligheid, arbeidsomstandigheden, legionella, bedrijfshulpverlening en het voldoen aan technische regelgeving specifiek aandacht gekregen. In 2008 heeft DTZ-Zadelhoff 156 vestigingen bezocht.

47 46 Eind 2008 is voor alle accommodaties duidelijkheid verkregen of al dan niet een gebruiksvergunning is vereist. Eind 2008 is dit voor 107 vestigingen het geval. Een gebruiksvergunning wordt door een gemeente afgegeven indien deze heeft vastgesteld dat een veilig gebruik van een gebouw, gegeven de functie en bezetting, redelijkerwijs mogelijk is. Eind 2008 heeft van de voornoemde 107 vestigingen 80% (eind 2007: 70%) een gebruiksvergunning en is voor 13% (eind 2007: 23%) de aanvraag voor een gebruiksvergunning nog in behandeling bij een gemeente. Voor 7% (eind 2007: idem) is nog geen gebruiksvergunning aangevraagd. Dit laatste komt met name voor rondom de oplevering van ingrijpend gerenoveerde of nieuwbouwaccommodaties. DTZ-Zadelhoff constateert voorts dat de verplichte keuring van de brandpreventiemiddelen en van de liften in zijn algemeenheid goed geregeld is. Voor een aantal andere technische installaties zijn in een aantal vestigingen geen onderhoudscontracten afgesloten. DTZ-Zadelhoff heeft vastgesteld dat in elke werkeenheid de bedrijfshulpverlening is georganiseerd, dat er ten opzichte van 2007 meer aandacht is voor het opleiden van voldoende bedrijfshulpverleners en dat er meer /regelmatiger ontruimingsoefeningen worden gehouden dan voorheen het geval was. Informatiebeveiliging De gezondheidszorg in Nederland maakt steeds meer gebruik van (geautomatiseerd vastgelegde) cliëntgegevens in de dienstverlening. Hierbij gaat het zowel om het directe gebruik van deze gegevens in cliëntcontacten als om het indirecte gebruik in het kader van registratie en verantwoording binnen de zorginstellingen. Daarnaast is er in toenemende mate sprake van gegevensuitwisseling met derden. De beveiligingsrisico s nemen daarmee snel in aard en omvang toe. De binnen zorginstellingen gebruikte informatie dient daarom via diverse maatregelen te worden beveiligd. Vanuit het ministerie van VWS is aangegeven dat de NEN 7510-norm Informatiebeveiliging hierin leidend dient te zijn. Er is echter (nog) geen specifieke datum genoemd waarop zorginstellingen aan deze norm dienen te voldoen. Ook heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg in contacten met de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg aangegeven dat het thema informatiebeveiliging de komende jaren nadrukkelijk op de agenda staat. Daarnaast heeft de externe accountant aangegeven inzicht te willen hebben in de staat van informatiebeveiliging binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Voorts is bij de evaluatie van de contractafspraken met de externe IT-dienstverlener gebleken dat de informatiebeveiliging verbetering behoeft. Om deze redenen heeft de statutaire directie opdracht gegeven aan de Afdeling controlling om een audit uit te voeren op de maatregelen die de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft genomen om de beveiliging van cliëntinformatie te waarborgen. Deze audit is te beschouwen als een nulmeting van de mate waarin de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in opzet voldoet aan de in NEN 7510 gestelde norm voor informatiebeveiliging. Vastgesteld is dat het onderdeel fysieke beveiliging en beveiliging van de omgeving voldoet aan de norm. De onderdelen beveiligingsbeleid, organiseren van informatiebeveiliging, beheer van middelen voor de informatievoorziening, beveiligingseisen ten aanzien van personeel, operationeel beheer van informatie- en communicatievoorzieningen, aanschaf, ontwikkeling en onderhoud van informatiesystemen voldoen gedeeltelijk aan de norm: de maatregel is beschreven en voldoet, maar bepaalde mineure aspecten van het risico zijn niet goed of niet volledig afgedekt. Oplossing van dit knelpunt is wenselijk, maar niet (op korte termijn) noodzakelijk. Voor de onderdelen toegangsbeveiliging, continuï-teitsbeheer, naleving (van regelgeving) en beveiligingsincidenten geldt eveneens dat zij gedeeltelijk voldoen (de maatregel is beschreven), maar dat belangrijke aspecten van het risico niet goed of niet volledig zijn afgedekt. Oplossing van deze knelpunten is (soms op korte termijn) noodzakelijk. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

48 Al tijdens haar opleiding ontwikkelde Anne-Marie Zwaan (44) een voorliefde voor verslavingszorg. Dat bijzondere gedrag is zo boeiend. Na vier jaar in de sector vond ze de meest bizarre dingen normaal en wilde ze wat anders. Ze werd wijkverpleegkundige, daarna avondhoofd in een verpleeghuis, totdat ze in korte tijd haar vader en een vriendin verloor. Alles is hier anders Anne-Marie Zwaan over De Harscamp, verpleeghuis voor dak- en thuislozen 47 Anne-Marie had genoeg ziekte van dichtbij meegemaakt en wilde de zorg uit. Ze volgde een opleiding tot coach en werd hoofd opleiding in een verpleeghuis. Toen begon het toch weer te kriebelen. Als teamleider in de Harscamp (Baarn) keerde ze terug naar haar ambacht. Met deze baan viel alles als een puzzel in elkaar: de complexe doelgroep, de verpleging, het leidinggeven. Het klikte aan alle kanten, ook met het team. Samen hebben we er een goede tent van gemaakt. Daarvoor moesten wel wat stappen gezet worden. We verzorgen hier ernstig zieke dak- en thuislozen, cliënten waarbij je je goed bewust moet zijn van je mogelijkheden en onmogelijkheden. Men was hier gewend vanuit intuïtie te werken. Dat is een krachtig instrument, maar je moet het wel professionele handvatten geven: kennis van psychiatrische ziektebeelden, vaardigheden in het omgaan met verslaafden, enzovoort. Die slag hebben we gemaakt. Medewerkers hadden bovendien de neiging vooral in de cliënt te investeren, ten koste van zichzelf. Maar professioneel handelen betekent ook: jezelf serieus nemen. Er zijn grenzen aan wat er van jou verwacht mag worden. Noem het een stukje zakelijkheid, maar ik merkte dat de medewerkers bijkwamen. In korte tijd hadden we het ziekteverzuim sterk verlaagd. Die zakelijkheid is wel een zakelijkheid met respect. In de manier waarop we zorg leveren, onderscheiden we ons nog altijd. Structuur is daarvoor geen belemmering, maar een voorwaarde. Je springt nergens als een kip zonder kop in en durft juist daardoor meer aan. Gelukkig maar, want echte dak- en thuislozen kunnen vaak nergens anders terecht. Soms gaan terminale patiënten van ons op de dag van overlijden nog de deur uit

49 48 Onze cliënten hebben nogal wat te verstouwen gehad. Ze hebben veel aandacht nodig. Maar als verzorger moet je wel de regie houden. Als team hebben we ons daarom een tijdje in het thema Afstand en nabijheid verdiept. Een spannend proces, ook omdat hier veel vrouwen werken en cliënten daar soms op inspelen. We hebben onder meer geleerd niet de rol van ouder in te nemen jij mag dit of dat niet maar hen steeds als volwassene aan te spreken op wat ze kunnen. En dat werkt. Nu leren we door aan de hand van het thema Eenheid in verscheidenheid, over persoonlijke competenties en hoe we elkaar aanvullen. Ik zie dat het team meer taakvolwassen is geworden. In het begin zat ik dicht op het werk, nu trek ik me wat terug. Dat is ook wel het beleid: teamleiders worden locatiemanagers. Momenteel volg ik het W&G-college, de eigen managementopleiding van het Leger. Een unieke kans. Ik vroeg me al een tijdje af of ik niet meer Er wordt nergens zo veel gelachen als hier coach dan leidinggevende ben. Mijn omgeving zei dat ook. Daarom wilde ik een eigen visie op management ontwikkelen en daarin trouw blijven aan mezelf. Op het W&G-college kan ik lekker experimenteren. Ik vind het nu ook leuk om die rol van producent te spelen. Kortom, we zitten hier allemaal in een positieve flow. Daarom was het even slikken toen de Volkskrant vorig jaar een ranglijst van verpleeghuizen publiceerde, waarin we onderaan stonden. Het had te maken met de normen die ze hanteerden. Zo werd het gebruik van antidepressiva gemeten. Wij scoren daarop heel hoog dus slecht omdat we veel verslaafde cliënten hebben die hier niet mogen gebruiken. Het is dus te verklaren. We moeten goed aangeven dat we een bijzondere doelgroep hebben. Alles is hier anders. Soms gaan terminale patiënten van ons op de dag van overlijden nog de deur uit: zo n drang hebben ze om te lopen en te gebruiken. We moeten wel gauw naar een andere locatie. Het is hier te klein, de werkomstandigheden wat primitief. Het zou mooi zijn als we straks kunnen uitbreiden en meer differentiëren. We hebben een wachtlijst en alles zit nu door elkaar: kortdurende behandeling, revalidatie, terminale zorg. Er wordt heel wat afgeploeterd. Maar de bereidheid om samen dingen op te lossen, is onverminderd groot. En er wordt nergens zo veel gelachen als hier. Dus wat het ook wordt, ik zie de toekomst met alle vertrouwen tegemoet. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

50 Medewerkers Per 31 december 2008 bedroeg het aantal medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Ten opzichte van 31 december 2007 is dit een stijging van 6,7% (2007: 4,4%). Deze groei van het aantal medewerkers houdt verband met nieuwe vestigingen, vervanging bij ziekteverzuim en meer geleverde ambulante begeleiding en zorg. Verloop medewerkers (inclusief oproepkrachten) Jaar beginstand instroom uitstroom groei eindstand aantal aantal % aantal % aantal % aantal ,0% ,3% 295 6,7% ,8% ,4% 185 4,4% ,2% ,8% ,4% ,7% ,0% 271 7,7% ,3% ,7% 189 5,7% Eind 2008 is 72,4% van de medewerkers vrouw (2007: 72,2%). Tegen de achtergrond van de vergrijzing in de samenleving en een hoge mutatiegraad in het personeel is de leeftijdsopbouw van het personeel van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg al enige jaren stabiel. Eind 2008 is 16% van de medewerkers jonger dan 25 jaar, 47% is jonger dan 45 jaar en 37% is ouder dan 45 jaar. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bedraagt per 31 december ,9 jaar (31 december 2007: 38,8 jaar). De groei van het aantal medewerkers houdt verband met nieuwe vestigingen, vervanging bij ziekteverzuim en meer geleverde ambulante begeleiding en zorg

51 werkelijk 2007 begroting 2008 werkelijk 2008 fte % fte % fte % 50 Arbeidsplaatsen Directie en hoger kader 56 1,7% 60 1,8% 52 1,5% Midden kader 17 0,5% 32 1,0% 16 0,5% Lager kader 166 5,1% 191 5,8% 179 5,3% Totaal leidinggevenden 239 7,3% 283 8,6% 247 7,3% Staf * 110 3,4% 104 3,1% 145 4,4% Specialistisch 38 1,2% 38 1,1% Totaal staf en specialistisch 148 4,5% 145 4,4% 142 4,2% Uitvoerend civiel/ technisch 234 7,1% 236 7,1% 253 7,5% Uitvoerend bedrijfsvoering 266 8,1% 256 7,7% 273 8,1% Uitvoerend hulp /zorg ,7% ,0% ,0% Totaal uitvoering ,9% ,9% ,5% Gesubsidieerd 36 1,1% 39 1,2% 30 0,9% Stagaires 102 3,1% 104 3,1% Detachering 4 0,1% 1 0,0% Totaal ,0% ,0% ,0% JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

52 51 In 2008 heeft 41% (2007:42%) van de medewerkers niet verzuimd wegens ziekte. De dalende lijn van het ziekteverzuimpercentage zoals die van 2005 (7,8%) tot en met ,4% was ingezet, is in 2008 gestopt. In 2008 was het ziekteverzuimpercentage 7,0%. Arbeidsplaatsen In de tabel op de linkerpagina zijn de gedurende 2008 door medewerkers in loondienst bezette fulltime arbeidsplaatsen (uitgedrukt in fte s van 36 uur per week) per functiegroep weergegeven. Vanwege de borging van de christelijke identiteit, cultuuraspecten en kennis heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg als uitgangspunt dat zo min mogelijk gebruik wordt gemaakt van personeel niet in loondienst. De inzet van personeel niet in loondienst is echter niet geheel te vermijden. Een belangrijke reden voor het inzetten van personeel niet in loondienst is dat de continuïteit van de hulp en zorg gewaarborgd dient te worden en wanneer specialistische kennis voor een afgebakende periode nodig is. In 2008 zijn (omgerekend) gemiddeld 317 (2007: 274) fulltime arbeidsplaatsen, ofwel 8,8% van de totaal ingezette arbeidsuren (2007: 8,4%) ingevuld door personeel niet in loondienst. Inzet van personeel niet in loondienst vond in 2008 vooral plaats in de functiegroep uitvoerend hulp en zorg (omgerekend: 170 fte, 2007: 152 fte) en in de functiegroepen staf, specialistisch en uitvoerend administratief (omgerekend: 78 fte, 2007: 94 fte). In 2008 is 63 fte ingezet voor externe adviseurs, in 2007 was dit 65 fte. Eind 2008 bedroeg het aantal vacatures 38 (eind 2007: 26).

53 Harmien Mollema (60) is al meer dan dertig jaar officier in het Leger des Heils. Ze gaf leiding aan verschillende korpsen (kerkelijke gemeenten), onder meer in Zaandam, eind jaren tachtig. Daar was verpleegkundige Gerrie Kat (52) als heilssoldaat actief, maar ze had het gevoel dat God meer van haar wilde. Ongedwongen de diepte in Harmien Mollema en Gerrie Kat over geestelijke verzorging 52 Ze ging de officiersopleiding volgen waar gevraagd werd of ze voortaan samen wilde werken met Harmien. Sinds 1990 trekken zij samen op als korpsofficieren (voorgangers). De afgelopen drie jaar was Gerrie tevens pastoraal medewerkster bij Hospice Rozenheuvel. Enkele maanden geleden gingen Harmien en zij helemaal over naar de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg om vorm te geven aan de geestelijke verzorging in de regio Gelderland. Kat: Eind 2007 besloten we heel bewust aan God de vraag voor te leggen waar Hij ons in de toekomst wilde hebben. Een maand later wilde de divisieofficier (kerkelijke leidinggevende) een gesprek met ons. Je denkt dan in eerste instantie dat je een ander korps toegewezen krijgt. Dat was ook eigenlijk de bedoeling. Maar weer een maand later kwam er een telefoontje van het Hoofdkwartier. Of we voor de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wilden werken. Dan gaat er van alles door je heen. Mollema: Het korpswerk was ons leven. Maar als je ergens een gebedsonderwerp van maakt, moet je overal open voor staan. Ook voor iets heel anders. Natuurlijk, als korpsofficier heb je de nodige pastorale ervaring, maar je werkt dan met je eigen groepje mensen. Samen met hen bouw je aan een korps. Je gaat een langere weg met elkaar. Als geestelijk verzorger bij de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg geef je iedere keer weer andere mensen aandacht. Het is heel veranderlijk: deze mensen gaan weer weg. Het mooie daarvan is dat je voor heel veel verschillende mensen wat kan betekenen. Dat inspireert me. Kat: In een korps is het altijd erg leuk als er nieuwe mensen komen. Nu is het fijn als je iemand regelmatig terugziet, omdat hij of zij iets gehad heeft aan een gesprek met jou. Het is ook een kwestie van zoeken naar de juiste vorm. Bij het hospice heb ik iemand opgevolgd. Dan heb je een leidraad, al geef je daar natuurlijk je eigen invulling aan. Maar bij andere afdelingen zijn wij de pioniers. Mollema: Het is een nogal ruime taak. Onze eerste opdracht was het opzetten van de geestelijke verzorging in alle woonvoorzieningen. Maar ook bij ambulante hulpverlening zijn wij oproepbaar. Als iemand ernstig ziek is of behoefte aan een gesprek heeft, kunnen we gebeld worden. Eventueel kunnen we mensen in de laatste fase van hun leven begeleiden. Of een uitvaartdienst verzorgen. Om al dat werk op te starten is het in eerste JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

54 instantie vooral van belang om gewoon te laten zien dat je er voor mensen bent. Contacten leggen. Kat: Neem het project Vast & Verder. Daar krijgen jongeren vanaf 17 jaar, vaak met een psychiatrische en justitiële achtergrond, training in huishoudelijke vaardigheden. Ik ben om te beginnen maar gewoon mee gaan doen: boodschappen halen, koken. Zo raak je op een ongedwongen manier met elkaar aan de praat en op den duur komen ze dan met hun verhaal. Dan is het goed dat je als geestelijk verzorger niet alles van zo n jongere hoeft te weten. Je kan daardoor gelijk de diepte in, ook omdat een gesprek altijd vrijblijvend is. Mollema: Bij kinderhuis De Enk in Apeldoorn hebben we het erover gehad om een clubje te houden. Dat soort vormen komen misschien ook, maar dan heb je wel weer een stramien. Het is juist zo belangrijk om vooral ruimte te creëren. Dan voeg je iets toe aan de aandacht die de groepsleiding natuurlijk ook geeft. Want vergeet die niet. Wat mij erg aanspreekt is dat er bij de stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zo veel mensen jonge mensen ook vol overgave vanuit geloof zich voor anderen willen inzetten. Echt ontroerend. Kat: Een bijzondere gebeurtenis was de kerstnachtdienst die we in de Caesareakapel in Ugchelen mochten verzorgen. Daar kwamen niet alleen cliënten en personeel op af, maar vooral ook heel veel omwonenden. De kapel is een onderdeel van het kloostercomplex Caesarea, waar onze werkeenheid haar kantoren heeft, maar ze wordt beheerd door een stichting. Vorig jaar is hij helemaal gerenoveerd. Hij wordt gebruikt voor concerten, trouwerijen, enzovoort, maar twee keer per jaar met Kerst en met Pasen moet er een dienst gehouden worden. Dat heeft de eigenaar bepaald toen hij de kapel aan de stichting overdroeg. En dat mogen wij dus doen. Bij de opening in september zeiden mensen al: jullie mogen wel kaarten uitgeven, want het wordt hartstikke druk. En inderdaad, de kapel was afgeladen. Tientallen mensen moesten de hele dienst staan. Mollema: Het is een mooie dienst geworden, met een muziekvereniging uit Apeldoorn, een violiste en een harpiste, en veel traditionele kerstliederen. Aan het eind hebben we buiten, bij het licht van een aantal vuurkorven, Ere zij God gezongen. Ik moest denken aan wat de zusters die hier nog in het klooster gewoond hadden, zeiden toen ze het gerenoveerde complex bezochten: Ons liefdeswerk gaat toch door. Om te beginnen ben ik maar gewoon mee gaan doen: boodschappen halen, koken 53

55 Personeelsbeleid 54 Identiteit In het er zijn voor kwetsbare mensen speelt de identiteit van de organisatie, het persoonlijk geloof van de medewerkers en de specifieke Leger des Heils cultuur een belangrijke rol. Van alle medewerkers van het Leger des Heils wordt dan ook verwacht dat zij over een christelijke levensovertuiging beschikken; dit wordt als één van de persoonlijke competenties gezien. Dat wordt concreet gemaakt door aan iedere medewerker te vragen de doelstelling van het Leger des Heils te onderschrijven. De medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg hebben allemaal verschillende achtergronden, maar delen in de kern hetzelfde geloof. Het geloof in Jezus Christus die zegt dat mensen God moeten liefhebben met hart en ziel, met verstand en inzet van al hun krachten en dat ieder zijn naaste lief moet hebben als zichzelf. In collegiale contacten kan persoonlijk geloof een bijdrage leveren aan een positieve houding in het tegemoet treden van vaak complexe problemen. Onderlinge verschillen in geloof worden gerespecteerd. Het er zijn voor de kwetsbare medemens is binnen het Leger des Heils een basiswaarde die is geworteld in het geloof dat God er is voor iedereen, dus ook voor de minsten. De medewerkers van het Leger des Heils respecteren dat een cliënt een andere geloofsovertuiging en/of culturele achtergrond kan hebben. De medewerkers hebben een luisterend oor en treffen zo nodig regelingen om de cliënt, indien daar behoefte aan is, Het er zijn voor de kwetsbare medemens is binnen het Leger des Heils een basiswaarde geestelijk bij te (laten) staan op een wijze die door de cliënt als passend wordt ervaren. In 2008 werd een publicatie over vakbekwaam en bezield werken bij het Leger des Heils uitgebracht.. In deze uitgave Met liefde werken wordt aan medewerkers een handreiking geboden hoe geloof (bezield) en werk (vakbekwaam) met elkaar te verbinden. Arbeidsomstandigheden W&G-paspoort Medewerkers kunnen te maken krijgen met agressie van cliënten of aan verleidingen worden blootgesteld. Ook moet zoveel als mogelijk voorkomen worden dat medewerkers in situaties terechtkomen waarbij de omgang met collega s als onprettig of zelfs ongewenst wordt ervaren. In november 2005 hebben alle medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg het W&G-paspoort ontvangen. Alle nieuwe medewerkers ontvangen via hun werkeenheid het W&G-paspoort als integraal onderdeel van hun arbeids-, stage-, respectievelijk vrijwilligersovereenkomst. Het W&G-paspoort is een soort identiteitsbewijs, waarin opgenomen zijn de kern van de doelstelling van de organisatie, de identiteit en uitgangspunten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Om duidelijkheid te geven over de omgangsnormen binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zijn in het W&G-paspoort gedragsregels beschreven. Het betreft onder andere gedragsregels betreffende de beroepshouding, gebruik van internet en , omgaan met persoonsgegevens en omgangsvormen. Deze gedragscode geldt voor alle medewerkers, stagiaires en vrijwilligers binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Vanaf 1 januari 2006 dient het handelen van iedere medewerker, stagiair en vrijwilliger conform de gedragscode te zijn. De in het W&Gpaspoort opgenomen gedragscode is ook in 2008 aan de orde gekomen tijdens de centraal georganiseerde introductiedagen voor nieuwe medewerkers. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

56 Seksuele Intimidatie, Agressie, Geweld en pesten (SIAG) Nieuwe medewerkers krijgen kort na hun indiensttreding informatie toegezonden over de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Hieronder is ook de brochure over het beleid met betrekking tot Seksuele Intimidatie, Agressie, Geweld en pesten. Voor nieuwe medewerkers is het deelnemen aan de introductiedag voor nieuwe medewerkers een verplicht onderdeel van hun inwerkprogramma. Tijdens deze introductiedag wordt het SIAG-beleid uitgelegd, toegelicht en aan de hand van stellingen besproken. In 2008 is de notitie SIAG geëvalueerd en geactualiseerd aan nieuwe wettelijke kaders en bepalingen. De (herziene) notitie is in het (digitale) kwaliteitshandboek opgenomen. In alle werkeenheden van de stichting is/zijn één (of meerdere) aandachtsfunctionaris(sen) SIAG aangesteld. Ultimo 2008 heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 35 aandachtsfunctionarissen. Daarnaast is voor geheel de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een landelijk vertrouwenspersoon beschikbaar. Iedere medewerker kan haar rechtstreeks benaderen. Het telefoonnummer van de landelijk vertrouwenspersoon staat in het W&G paspoort en in het personeelsblad Intercom. In 2008 is de landelijk vertrouwenspersoon 7 keer door medewerkers om hulp gevraagd (2007: 12). Deze hulpvragen kwamen uit 5 verschillende werkeenheden. Er zijn geen klachten vanwege seksuele intimidatie (2007: 3) in behandeling genomen. 4 klachten betroffen intimidatie en agressie (2007: 6). Bij 2 meldingen was er sprake van een arbeidsrechtelijk probleem en 1 melding was in het kader van de nota veilig werken. De landelijk vertrouwenspersoon heeft deze melders verwezen naar de leidinggevende van de werkeenheid. Ontwikkeling en Ontplooiing medewerkers Ten behoeve van de praktische toepasbaarheid van het beleid voor ontwikkelings- en beoordelingsgesprekken en het op- en vaststellen van Persoonlijke Ontwikkelingsplannen beschikt de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg sinds 2007 over een internet-applicatie: O&O online. Eind 2008 is O&O online in alle werkeenheden in gebruik. In 2008 zijn 532 beoordelingsgesprekken (2007:96), 861 evaluatiegesprekken (2007: 189) en 546 Persoonlijke Ontwikkelingsplannen (2007: 118) in O&O vastgelegd. Van het totaal aantal medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg met wie een evaluatiegesprek gevoerd moest worden (3.355) is dat met 26% daadwerkelijk gedaan volgens het systeem O&O-online. Voor de gesprekken in het kader van een Persoonlijke Ontwikkelingsplan is dat 16%. In 2008 is het Expertisecentrum van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg van start gegaan. In dit centrum worden kennis en kunde 55

57 56 in de organisatie bijeengebracht, geëvalueerd en van nieuwe impulsen voorzien. Op deze manier wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de noodzakelijke innovatie binnen de organisatie. In het eerste half jaar van 2008 zijn door het Expertisecentrum 56 expertmeetings met in totaal 532 deelnemers gehouden om te komen tot een beschrijving van de Leger des Heilsaanpak. Voor nieuwe managementteamleden, teamleiders en staffunctionarissen is in 2008 een introductieprogramma ontwikkeld door het Expertisecentrum. In dit programma wordt expliciet aandacht besteed aan de inrichting van de organisatie, sturing en beheersing en de verantwoordelijkheid die leidinggevenden hebben in het vormgeven en uitdragen van de christelijke identiteit en cultuur van de organisatie. In samenwerking met de Christelijke Hogeschool Ede heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een gecertificeerde post-hbo opleiding ontwikkeld voor (toekomstig) leidinggevenden in de organisatie. Per leergang kunnen ca. 20 medewerkers deelnemen. Het W&G college is een tweejarige opleiding waarin enerzijds medewerkers worden toegerust om in hun huidige managementfunctie verder te groeien en anderzijds medewerkers de gelegenheid krijgen toegerust te worden in de toekomst managementtaken uit te voeren. De derde leergang van het W&G-college is gestart in februari 2007 en wordt afgerond begin In 2008 zijn er vijf introductiedagen voor nieuwe medewerkers gehouden. Hieraan hebben 439 (2007: 545) nieuwe medewerkers deelgenomen. Om de twee jaar organiseert de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een W&G-congres voor de medewerkers. In 2008 werd een W&G-congres georganiseerd met als thema Het verschil werkt. Het congres heeft een bijdrage geleverd aan deskundigheidsbevordering, onderlinge bemoediging en inspiratie en aan overdracht van speerpunten van beleid. Het congres werd door ca deelnemers bezocht. Beloningsbeleid Binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg worden acht CAO s toegepast. Afhankelijk van het werkveld waar de medewerker werkzaam is, valt de medewerker onder de werkingssfeer van een bepaalde CAO. Directiefunctionarissen (inclusief de leden van de statutaire directie), managementteamleden en medewerkers van ondersteunende diensten vallen onder de CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening. Geen van de medewerkers (inclusief de leden van de statutaire directie) verdient een salaris dat hoger ligt dan de maximale schaal van de betreffende CAO. In de tabellen op de bladzijdes 92 en 93 is de bezoldiging van de bestuurders (de leden van de statutaire directie) en toezichthouders (de leden van het statutaire bestuur) over 2008 gespecificeerd weergegeven. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

58 Naast de CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening zijn in de onderscheiden afdelingen van het Leger des Heils nog de volgende CAO s van toepassing: Jeugdzorg, Geestelijke Gezondheidszorg, Verzorging & Verpleging & Thuiszorg, Reclassering, Gehandicaptenzorg, Horeca en Ziekenhuizen. Gekoppeld aan de CAO nemen de werknemers van het Leger des Heils in Nederland deel aan pensioenregelingen van respectievelijk Pensioenfonds Zorg & Welzijn, ABP Pensioenfonds en pensioenfonds Horeca & Catering. Officieren van het Leger des Heils werken niet op basis van een arbeidsovereenkomst en vallen niet onder de werkingssfeer van een CAO. Zij ontvangen geen salaris, maar hebben de beschikking over een dienstwoning en krijgen een vergoeding voor levensonderhoud. Aan Leger des Heils-officieren worden, na het bereiken van de daartoe gestelde leeftijd, retraitetoelagen uitgekeerd. Daartoe heeft het kerkgenootschap Leger des Heils een retraitefonds ingesteld. Vrijwilligers over het algemeen geen financiële vrijwilligersvergoeding. Onkosten worden over het algemeen wel vergoed. In een aantal gevallen wordt een vrijwilligersvergoeding verstrekt die past binnen de geldende fiscale regelgeving. Medewerkerstevredenheid Net als in 2007 is in 2008 een (representatieve) medewerkerstevredenheidsmeting gehouden (1.559 respondenten). In zijn algemeenheid zijn de respondenten positief over het werken bij de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De belangrijkste resultaten: 95% ervaart de inhoud van het werk als zinvol; 95% geeft aan dat er werkoverleg op de afdeling plaatsvindt; 94% vindt dat de samenwerking met collega s op de afdeling goed is; 93% is trots op het werk dat men doet; 85% geeft aan dat het duidelijk is wat er van hen verwacht wordt; 80% herkent de Leger des Heilsaanpak in de hulpverlening van zijn afdeling; 72% is tevreden met de werkdruk; de communicatie van het management wordt als duidelijk en, meer algemeen, als positief getypeerd; het kader typeert het leiderschap van hun direct leidinggevende het vaakst als gericht op resultaten; 80% van alle medewerkers herkent de Leger des Heilsaanpak in de hulpverlening uitvoerenden typeren het leiderschap van hun direct leidinggevende als gericht op mensen. Ondernemingsraad De Centrale Ondernemingsraad van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is samengesteld uit afgevaardigden van de ondernemingsraden van de werkeenheden van de stichting. De Centrale Ondernemingsraad heeft in 2008 veertien maal onderling vergaderd. In 2008 heeft zeven maal een overlegvergadering plaats gevonden tussen de bestuurder (de directeur van de stichting) en de Centrale Ondernemingsraad. Twee overlegvergaderingen zijn vergaderingen geweest in het kader van artikel 24.1 van de Wet op de ondernemingsraden. In deze vergaderingen werd de algemene gang van zaken binnen de stichting besproken. Daarnaast is van gedachten gewisseld over de toekomstplannen van de organisatie, welke zijn toegelicht door de bestuurder. Aan de Centrale Ondernemingsraad werd in 2008 een budget toegekend van euro. Hieruit worden o.a. de ambtelijk secretaris, de reiskosten van de leden, de jaarvergadering en de trainingen betaald. De jaarvergadering vond plaats op 12 november. De Centrale Ondernemingsraad publiceert jaarlijks een jaarverslag van zijn activiteiten. 57

59 Zijn jeugd stond in het teken van het Leger des Heils. Jan Nieuwland (58) werd geboren als zoon van twee heilsofficieren. Hij verhuisde met zijn ouders mee van korps naar korps en was een fanatiek brassbandspeler. Meteen na de MULO begon hij aan zijn eigen zwerftocht. 58 Wij zijn er voor de onderkant van de samenleving Jan Nieuwland over veertig jaar reclassering met een eigen gezicht Maar voor zijn tweede baantje kwam hij alweer terecht bij het Leger. Jan werd jongste administratief medewerker bij de reclassering. Veertig jaar later is hij leidinggevende bij dezelfde club. In mijn eerste tijd bij de reclassering volgde ik nog een boekhoudopleiding, maar toen ik zag hoe reclasseringsambtenaren met mensen werkten, dacht ik: dat wil ik ook. Ik mocht de HBO-urgentieopleiding doen, maar daarvoor In ieder mens zitten positieve kanten. Het is onze taak daarin te blijven geloven moest je 25 zijn. Tweeënhalf jaar heb ik overbrugd door te gaan werken in het maatschappelijk centrum aan de Zeeburgerdijk in Amsterdam. Ik heb er veel geleerd. Op mijn 25e ben ik teruggegaan naar de reclassering en werd geplaatst in Haarlem als reclasseringsambtenaar in opleiding. Ook na mijn opleiding wilde ik naast het werken met cliënten wat anders doen. Het werd de medezeggenschap. Dat was uniek binnen het Leger des Heils, dat toen nog één juridische organisatie was met de commandant als hoogste verantwoordelijke. Het Leger vond medezeggenschap ook niet bij een hiërarchische organisatie passen, ondanks de wet op de ondernemingsraden. We hebben ons als werknemers toen verenigd en het op een nette manier uitgevochten. Het Leger kon er niet omheen. Natuurlijk kom je dan ook zelf in die OR terecht en op den duur was ik voorzitter van de centrale ondernemingsraad. Namens de werknemers JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

60 waren we nauw betrokken bij de juridische herstructurering van het Leger des Heils in Een heel boeiende tijd. Ik volgde inmiddels ook de opleiding Management en Organisatie. Mijn eerste leidinggevende functie was waarnemend bureauhoofd in Enschede. Drie dagen per week zat ik daar, de andere twee was ik nog reclasseringswerker in Alkmaar. Pas toen ik unitmanager werd van het district Zwolle-Enschede ben ik hierheen verhuisd. Nu woon en werk ik al 18 jaar in Zwolle, sinds 2003 als regiomanager voor Noordoost Nederland. In 2005 is daar ook de ambulante jeugdzorg bijgekomen. Zo is er steeds weer een nieuwe ontwikkeling die zo interessant is dat ik graag blijf. Het werk zelf heeft ook nogal wat ontwikkelingen doorgemaakt. Toen ik zelf nog reclasseringswerker was, kon je soms een hele dag met één cliënt optrekken, als dat belangrijk voor hem was. Nu heb je een uur voor een gesprek en een half uur voor de registratie. We moeten productie leveren, want op basis daarvan worden we gefinancierd. Vroeger had je een katholieke reclassering, een protestantse, enzovoort. Die zijn allemaal opgeheven, er moest één grote organisatie komen. Ook in dat opzicht waren de jaren tachtig een spannende periode. We moesten ons bestaansrecht nader bepalen. Toch lag die voor de hand, een eigen doelgroep: dak- en thuislozen, waar we als Leger zo bekend mee zijn. Het Leger brengt nu zijn onderscheidende kenmerken verder in kaart, onder meer in het expertisecentrum in Nijkerk. Daar werken we met heel W&G hard om onze eigenheid nadrukkelijker voor het voetlicht te brengen. Het heeft in elk geval te maken met hoe wij onze cliënten zien. In ieder mens zitten namelijk positieve kanten. Het is onze taak daarin te blijven geloven. Een voorbeeld: als een cliënt van ons meerdere keren niet reageert op een uitnodiging, geven we de zaak niet direct terug. We gaan langs en misschien nog eens. Soms vinden hem dan in een tent in het park. Dat is allemaal geen genormeerde tijd. Maar wij willen er nu eenmaal zijn voor de mensen die aan de onderkant van de samenleving leven. Uit die gedachte is ook het project Prison Gate Office ontstaan. Daarmee vangen we mensen op die net uit de gevangenis komen en niet weten wat hun volgende stap is. Dit is één voorbeeld van de concrete verbindingen die we als Leger des Heils leggen tussen reclasseringswerk en maatschappelijke opvang. Zo hebben wij de maatschappij wat te bieden bij de vraag: hoe kunnen we de justitiële kant van de medaille soepeler laten overgaan in de zorg kant. Inmiddels is er in vier plaatsen een Prison Gate Office, maar ook in de Domus-voorzieningen voor dak- en thuislozen met psychiatrische problematiek die vaak met Justitie in aanraking zijn gekomen, vullen we elkaar aan. En er is meer winst te behalen. De tijd is er rijp voor. 59

61 Bestuur en toezicht 60 Verantwoordelijkheidsverdeling De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg werkt volgens het Raad van Beheer-model. De stichting heeft een statutair bestuur en een statutaire directie. Het bestuur stelt het beleid van de stichting vast en houdt toezicht op zowel de uitvoering van het vastgestelde beleid als op de algemene gang van zaken in de stichting. De statutaire directie is belast met de leiding van de dagelijkse gang van zaken in de stichting. De directie is belast met de voorbereiding van het beleid van de stichting en met de uitvoering van het door het bestuur vastgestelde beleid. De statutaire directie van de stichting bestaat per 31 december 2008 uit een eindverantwoordelijke directeur en een adjunctdirecteur. De statutaire directie wordt ondersteund door een stichtingsbureau en een expertisecentrum. Deze ondersteuning richt zich op de voorbereiding van strategie van de stichting en op het ontwikkelen en beheren van voorwaardenscheppend beleid op Het expertisecentrum vervult een belangrijke rol in het expliciteren en overdragen van de specifieke waarden en cultuur- en identiteitsaspecten van de organisatie. de gebieden van hulp- en zorgverlening, kwaliteit, identiteit, personeel, organisatie, communicatie, informatiemanagement, financiën en accommodatie. Verder coördineert het stichtingsbureau binnen de stichting de productieafspraken met zorgkantoren en voert administratieve taken en interne controles uit. Daarnaast toetst de controller, onder andere door het uitvoeren van periodieke audits bij de werkeenheden, de naleving en implementatie van de beleidskaders. Het expertisecentrum vervult een belangrijke rol in het expliciteren en overdragen van de specifieke waarden en cultuur- en identiteitsaspecten van de organisatie. De 14 werkeenheden van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bezitten geen zelfstandige rechtspersoonlijkheid. In algemene zin geldt dat werkeenheden worden geleid door een managementteam bestaande uit een eindverantwoordelijke directeur en portefeuillehouders voor de functionele gebieden zorg-/ hulpverlening en bedrijfsvoering. Het managementteam is zodanig samengesteld dat er sprake is van integraal management en dat de onderscheiden portefeuilles zijn ingevuld. De directies van de werkeenheden zijn verantwoordelijk voor zowel de inhoudelijke als de financiële bedrijfsvoering van hun werkeenheid. Jaarlijks, in het voor- en najaar, bespreekt de directie van de stichting met het managementteam van iedere werkeenheid de resultaten van de beleidsuitvoering respectievelijk de beleidsvoornemens. Binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een Landelijke Cliëntenraad ingesteld. Deze raad bestaat uit afgevaardigden van de lokale (aan werkeenheden verbonden) cliëntenraden. Op concernniveau is een Centrale Ondernemingsraad actief. Deze is samengesteld uit afgevaardigden van de (lokale) ondernemingsraden van de werkeenheden. De statutaire directie heeft periodiek overlegvergaderingen met zowel de Landelijke Cliëntenraad als de Centrale Ondernemingsraad. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

62 Organogram Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 61 Bestuur Centrale Ondernemingsraad Statutaire Directie Landelijke Cliëntenraad Stichtingsbureau Expertisecentrum Werkeenheid Medezeggenschap: - lokale cliëntenraad - lokale ondernemingsraad Directie Werkeenheid - Kwaliteitsmanager - Informatiemanager - Geestelijke verzorging Werkeenheid Manager bedrijfsvoering Manager Primair Proces Manager Primair Proces civiele dienst P&O Administratie Teamleider Teamleider Teamleider Afd.1 Afd.2 Afd.3 Afd.4 Afd.5 Afd.6

63 62 Zorgbrede Governance Code De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beschikt over een aantal toelatingen dat valt onder de WTZi. De wettelijke eisen (volgens de WTZi) voor de bestuursstructuur zijn: een (intern) orgaan houdt toezicht op het beleid van de dagelijkse of algemene leiding van de instelling en staat deze met raad ter zijde. Een persoon kan niet tegelijk lid zijn van het toezichthoudend orgaan en de dagelijkse of algemene leiding; de leden van het toezichthoudend orgaan hebben geen directe belangen bij de instelling, bijvoorbeeld als directeur, werknemer, beroepsbeoefenaar die zijn praktijk voert in de instelling; de instelling legt schriftelijk en inzichtelijk de verantwoordelijkheidsverdeling tussen het toezichthoudend orgaan en de dagelijkse of algemene leiding vast. Dat geldt ook voor de wijze waarop interne conflicten tussen beide organen worden geregeld. De wettelijke transparantie-eisen van de WTZi vormen samen met de zorgbrede governancecode de eisen voor goed bestuur en toezicht van zorg- instellingen. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg past de desbetreffende elementen uit de WTZi en de zorgbrede governancecode toe. Uitgangspunt van zowel de WTZi als de zorgbrede governancecode is het Raad van Toezicht-model. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg werkt volgens het Raad van Beheer-model. Voor het Raad van Beheer-model bestuursmodel geldt dat: er een strikte scheiding dient te bestaan tussen bestuur en directie; de leden van het statutaire (stichtings)bestuur als toezichthouders worden beschouwd; de leden van de statutaire directie als bestuurder worden beschouwd; er een vertaalslag van de zorgbrede governancecode gemaakt dient te worden. Waar nodig wordt met behulp van de pas toe of leg uitregel verantwoording afgelegd van de toepassing van de code. In de statuten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zijn zowel de taken en bevoegdheden van het bestuur als van de statutaire directie beschreven. Hierin is bepaald dat het bestuur is belast met het besturen van de stichting. Het bestuur stelt het beleid van de stichting vast en houdt toezicht op zowel de uitvoering van het vastgestelde beleid als op de algemene gang van zaken in de stichting. Bestuursbesluiten over zaken worden openbaar gemaakt, besluiten omtrent personen niet. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

64 Het bestuur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat statutair uit ten minste zeven en ten hoogste negen leden. De Territoriaal Commandant, de Chef-secretaris en de Financieel secretaris van het Leger des Heils in Nederland zijn in deze hoedanigheid respectievelijk voorzitter, vice-voorzitter secretarispenningmeester van het bestuur. De Territoriaal Commandant, de Chef-secretaris en de Financieel secretaris van het Leger des Heils in Nederland zijn benoemd door de Generaal van The Salvation Army. Twee leden worden benoemd op voordracht van de Centrale Ondernemingsraad van de stichting. Een lid wordt benoemd op voordracht van de Landelijke Cliëntenraad van de stichting. De overige leden worden benoemd op basis van deskundigheid en/of ervaring. Met uitzondering van de voorzitter, vice-voor- zitter en de secretaris-penningmeester treden bestuursleden na een zittingsduur van maximaal vier jaar af volgens een rooster, en zijn daarna éénmaal herbenoembaar voor een zittingsperiode vier jaren. 63 Het bestuur bepaalt het aantal statutaire directeuren. Het bestuur benoemt, schorst of ontslaat de statutaire directeuren en stelt hun arbeidsvoorwaarden vast. Het bestuur regelt de verdeling van taken en bevoegdheden tussen de directeuren, benevens de verantwoordelijkheid van elke directeur. Het bestuur is bevoegd de directie bindende richtlijnen en/of instructies te geven met betrekking tot het uitoefenen van haar taak. De statuten van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg bieden de mogelijkheid dat het bestuur één of meer bestuursleden en/of de directie belast met deeltaken van bestuur en beheer. In verband hiermee kunnen bevoegdheden worden gedelegeerd. Geen van de bestuursleden is ultimo 2008 belast met deeltaken van bestuur en beheer. Hiertoe bestaat ook geen voornemen. Aan de eindverantwoordelijke directeur van de stichting is, in diens hoedanigheid, volledige volmacht verstrekt om de stichting in alle opzichten rechtsgeldig te vertegenwoordigen en alle rechten en belangen zonder enige uitzondering waar te nemen en uit te oefenen. De statutaire directie is verplicht regelmatig rekening en verantwoording af te leggen aan het bestuur. De directie is belast met de voorbereiding van de bestuursvergaderingen en woont deze bij en heeft daarin een raadgevende stem.

65 Bedrijfsvoering Sturing en beheersing De Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg is een selectief gedecentraliseerde organisatie. Dit houdt in dat centraal bepaalde kaders veelal nader ingevuld worden op werkeenheidniveau. Ook binnen de werkeenheden worden taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden zo laag mogelijk in de organisatie belegd. 64 De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg sluit hiermee aan op de decentralisatiebeweging bij de overheid waarbij meer bevoegdheden van de landelijke- naar de lokale overheden worden overgedragen. De gedecentraliseerde opzet heeft de slagvaardigheid van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg vergroot en meer mogelijkheden gecreëerd voor regionale/lokale werkeenheden om, in relatieve autonomie, op regionale/ lokaal niveau te signaleren en samen te werken met gemeenten en ketenpartners. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg kent een cyclus van ontmoeting- en overlegmomenten tussen de statutaire directie (ondersteund door het stichtingsbureau) en de directies/managementteams (ondersteund door staffunctionarissen) van werkeenheden. Jaarlijks, in het voor- en najaar, bespreekt de directie van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg met het managementteam van iedere werkeenheid de resultaten van de beleidsuitvoering respectievelijk de beleidsvoornemens. Het vastleggen van de doelstellingen en het monitoren van prestaties vindt binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg jaarlijks in een cyclisch proces plaats. In het Meerjarenbeleidsplan van de stichting worden streefdoelen benoemd. Het beschrijft de strategische richtingen en kwaliteitsdoelstellingen. Werkeenheden vertalen deze streefdoelen voor (afdelingen van) de werkeenheid. Het meerjarenbeleidsplan, het werkplan en de interne auditplanning van de werkeenheid worden in het najaar ter goedkeuring voorgelegd aan de statutaire directie. De directie van een werkeenheid draagt zorg voor de uitvoering van de plannen gedurende het lopende jaar. De directie van een werkeenheid rapporteert per kwartaal over de resultaten over de verstreken periode aan de afdeling beheer van het stichtingsbureau. Deze rapportages worden geanalyseerd en geconfronteerd met de informatie die door afdeling beheer separaat (los van de werkeenheden) uit de informatiesystemen wordt gegenereerd. Vervolgens vindt terugkoppeling plaats met de werkeenheid. Afhankelijk van de uitkomsten van de rapportage vindt overleg plaats tussen de statutaire directie en het managementteam van de werkeenheid. In het voorjaar wordt de jaarverantwoording (inhoudelijk en financieel) door de directie van werkeenheid ter goedkeuring voorgelegd aan de statutaire directie. De behaalde resultaten worden geëvalueerd. Gemaakte afspraken worden door de statutaire directie in een managementletter bevestigd aan de directie van een werkeenheid. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

66 Interne controle Interne audits in het kader van de HKZ-certificering worden in de werkeenheden verricht door interne auditteams onder leiding van de kwaliteitsmanager van de werkeenheid. Het interne auditplan van een werkeenheid wordt vooraf ter vaststelling aan de statutaire directie voorgelegd. In opdracht van statutaire directie verrichtte DNV Certification BV in 2008 de vereiste onafhankelijke audit. Per 1 februari 2008 heeft de stichting de openstaande functie van de controller ingevuld en zijn twee operationele auditors benoemd. De afdeling controlling ondersteunt de statutaire directie in zijn taak de naleving en implementatie van beleidskaders te toetsen. Hiertoe voert de afdeling controlling periodiek interne audits bij werkeenheden uit alsmede specifiek gerichte onderzoeken en activiteiten. De activiteiten van de afdeling controlling zijn in 2008 onder meer geweest: introductie van balanced scorecards per werkeenheid en voor de stichting; interne controle werkzaamheden inzake de Regeling Administratieve Organisatie en Interne Controle AWBZ-zorgaanbieders; onderzoek naar het beheersingsrisico van fraude en ongewenst gedrag; audit op het gebied van NEN 7510 Informatiebeveiliging. De externe accountant heeft in de tweede helft van 2008 in opdracht van de statutaire directie bedrijfsscans bij werkeenheden uitgevoerd. Deze zijn gericht op: kwaliteit van de informatievoorziening; juistheid en volledigheid van de in Clever opgenomen gegevens; juistheid en volledigheid van de inhoud van de personeelsdossiers en registratie in PION; naleving van de voorschriften van de Nederlandsche Bank inzake beheer cliëntgelden. Teneinde de risico s verbonden aan de accommodaties die in gebruik zijn bij de stichting te beheersen, voert DTZ-Zadelhoff jaarlijks bij een accommodatie-audit uit. Verder taxeert DTZ-Zadelhoff jaarlijks de waarde van de accommodaties die eigendom van de stichting zijn. 65

67 Financieel beleid De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg voert op hoofdlijnen het volgende financiële beleid: E xploitatiekosten van activiteiten dienen in beginsel structureel gedekt te worden uit collectief gefinancierde middelen (van overheidswege) en/ of uit bijdragen van hulpvragers en/of verkoopopbrengsten. 2. E r wordt een zo hoog mogelijk bedrag nagestreefd dat jaarlijks voor (ver)nieuwe(nde) projecten/activiteiten beschikbaar komt. 3. Het bestuur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg kan besluiten een bijdrage uit niet collectief gefinancierde middelen in het exploitatietekort van een activiteit te verstrekken. Alvorens deze bijdrage wordt verstrekt wordt beoordeeld of er een kans bestaat dat de desbetreffende activiteit binnen een termijn van drie jaar (gedeeltelijk) aan het eerste criterium kan gaan voldoen. 4. E en bijdrage vanuit niet collectief gefinancierde Leger des Heils-middelen in tekorten van activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wordt zoveel mogelijk expliciet gemaakt.. Om dit te bereiken wordt niet collectief gefinancierd eigen vermogen zoveel mogelijk aangehouden bij de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving, respectievelijk de Stichting Leger des Heils. 5. De voor de activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ontvangen inkomsten uit fondsenwerving, giften, nalatenschappen e.d. worden verantwoord bij de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving respectievelijk de Stichting Leger des Heils. Via een jaarlijkse bijdrage van deze stichtingen worden deze inkomsten aangewend ter dekking van het exploitatietekort van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. 6. Om de continuïteit van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te kunnen waarborgen en onverwachte tegenvallers te kunnen opvangen moet er een weerstandsvermogen aanwezig zijn. Het weerstandvermogen van/voor de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg wordt optimaal geacht als dit zich bevindt tussen: a. tenminste het gewogen driejaarsgemiddelde percentage weerstandsvermogen van de WfZdeelnemers, of indien dit hoger is 5% b. ten hoogste 15% van de exploitatieomvang JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

68 Financiën Het in dit jaarverslag opgenomen financiële overzicht is ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening 2008 van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg De geconsolideerde jaarrekening van de stichting wordt op verzoek toegezonden. De baten en lasten zijn toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben, uitgaande van historische kosten. Baten en lasten uit voorgaande jaren, die in dit boekjaar zijn geconstateerd, zijn aan dit boekjaar toegerekend. De cijfers ter vergelijking over 2004 t/m 2007 zijn, indien nodig aangepast. De voor de activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ontvangen inkomsten uit fondsenwerving, giften, nalatenschappen e.d. zijn verantwoord bij de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving respectievelijk de Stichting Leger des Heils. Via een jaarlijkse bijdrage van deze stichting worden deze inkomsten aangewend ter dekking van het exploitatietekort van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Grondslagen financiële verslaggeving Hoewel de activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg worden bekostigd vanuit meerdere subsidieregimes, is de geconsolideerde jaarrekening van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zoveel mogelijk opgesteld met inachtneming van de indeling zoals weergegeven in de Regeling verslaggeving WTZi. Dit aangezien een groot deel van de bekostiging van de activiteiten van de stichting verkregen wordt op grond van toelatingen vallend onder de Wet Toelating Zorginstellingen. De in het financiële overzicht opgenomen jaarcijfers zijn een samenvoeging van de verantwoordingen van de werkeenheden van de stichting onder toepassing van de methode van consolidatie. Activa en passiva zijn in het financiële overzicht opgenomen tegen nominale waarde. Als algemene waarderingsgrondslag is de verkrijgingsprijs toegepast. De materiële vaste activa zijn, tenzij anders voorgeschreven, gewaardeerd tegen aanschafwaarde minus cumulatieve afschrijvingen. De vorderingen zijn opgenomen tegen nominale waarde, waarbij rekening is gehouden met mogelijke oninbaarheid van vorderingen. De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van voorgaand jaar, met uitzondering van het volgende: Stelselwijziging De egalisatierekening afschrijvingen instandhoudingsinvesteringen is als gevolg van een wijziging in RJ 655 per 1 januari 2008 gerubriceerd als een afzonderlijke bestemmingsreserve onder het collectief gefinancierd gebonden vermogen. Het saldo van de op grond van de bekostigings-systematiek in de subsidie toegekende bedragen voor afschrijvingen en de werkelijke afschrijvingen op instandhoudingsinvesteringen, wordt jaarlijks toegevoegd of onttrokken aan de bestemmingsreserve egalisatie afschrijvingen. Tot en met het boekjaar 2007 werden toevoegingen en/of onttrekkingen aan de egalisatierekening afschrijvingen verantwoord via de resultatenrekening. De stelselwijziging is rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen per 1 januari Als gevolg van de stelselwijziging neemt het vermogen per deze datum toe met 1,7 miljoen euro. De vergelijkende cijfers over 2004 t/m 2007 zijn aangepast, waarbij het exploitatieresultaat over de voorgaande jaren toenam omdat de werkelijke afschrijvingen lager zijn dan de budgetten. 67

69 Financieel overzicht (bedragen x 1 miljoen euro) Geconsolideerde balans per 31 december Actief Grond en gebouwen 143,6 123,7 118,3 109,7 107,2 Inventarissen en bedrijfsauto s 33,8 29,3 28,6 27,8 27,7 177,4 153,0 146,9 137,5 134,9 Cumulatieve afschrijvingen -70,9-64,2-59,5-55,7-49,5 106,5 88,8 87,4 81,8 85,4 Onderhanden nieuwbouw en renovaties 2,4 8,5 1,3 2,6 0,8 Totaal vaste activa 108,9 97,3 88,7 84,4 86,2 Gelden cliënten 3,7 3,3 2,9 2,9 2,4 af: voorziening oninbaarheid gelden clënten -1,7-1,7-1,3-1,5-1,0 68 Overige vorderingen en overlopende activa 10,9 8,7 10,3 11,0 10,9 Rekening-courant Stichting Leger des Heils 2,3 11,2 18,7 13,2 - Kwaliteitsbankrekening cliënten 4,6 5,4 4,6 4,1 3,9 Bouwdepot 1,6 4,6 0,0 - - Overige liquide middelen 12,3 9,8 7,8 7,2 6,8 Totaal vlottende activa 33,7 41,3 43,0 36,9 23,0 142,6 138,6 131,7 121,3 109,2 Passief Collectief gefinancierd gebonden vermogen: - Reserves aanvaardbare kosten 0,1 0,5 0,6-0,4-2,7 - Bestemmingsreserve egalisatie afschrijving 1,9 1,7 1,5 1,4 0,8 - Bestemmingsfondsen door derden bepaald 4,0 2,3 1,3 1,1 1,2 Niet collectief gefinancierd vrij vermogen: - Algemene reserve 3,6 3,9 3,3 3,8 4,2 Totaal eigen vermogen 9,6 8,4 6,7 5,9 3,5 Verplichtingen uit hoofde van bouwsubsidies 14,1 13,9 14,4 13,9 14,4 Voorziening egalisatie lasten vaste activa 4,1 2,7 3,1 2,4 1,6 Voorziening egalisatie lasten groot onderhoud 3,9 3,7 4,0 5,0 3,1 Voorziening gelden cliënten 2,0 1,6 1,6 1,4 1,4 Langlopende schulden 74,0 65,3 59,9 48,9 57,4 Kortlopende schulden Aflossingsverplichting 3,7 5,4 3,0 8,5 2,9 Crediteuren 6,7 7,9 4,1 4,4 3,4 Financieringsoverschot -7,5 2,9 3,8 3,0-5,0 Rekening-courant Stichting Leger des Heils ,0 Gelden cliënten 4,6 5,4 4,6 4,1 3,9 Overige schulden en overlopende passiva 27,4 21,4 26,5 23,7 20,6 142,6 138,6 131,7 121,3 109,2 JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

70 (bedragen x 1 miljoen euro) Geconsolideerde exploitatierekening Bedrijfsopbrengsten Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten: - AWBZ-zorg met verblijf en ZVW 68,7 63,8 52,9 44,7 37,3 - AWBZ-zorg zonder verblijf 33,6 28,6 30,9 30,6 16,0 - Forensische zorg 8,0 pm pm pm pm Overheidssubsidies 109,7 103,7 95,1 88,1 87,1 Overige opbrengsten 4,6 4,5 5,1 3,2 3,3 Eigen bijdragen cliënten 8,4 9,0 9,8 10,1 10,1 Som der bedrijfsopbrengsten 233,0 209,6 193,8 176,7 153,8 Bedrijfslasten Personeelskosten 169,1 151,9 135,9 119,8 109,3 Afschrijvingen 7,9 7,5 7,3 8,1 6,3 Overige bedrijfskosten 63,5 53,4 52,6 49,4 40,6 Som der bedrijfslasten 240,5 212,8 195,8 177,3 156,2 69-7,5-3,2-2,0-0,6-2,4 Financiële lasten 2,5 2,5 2,7 3,1 3,5 Resultaat -10,0-5,7-4,7-3,7-5,9 Resultaatbestemming Het nadelig exploitatieresultaat is als volgt gedekt: Bijdrage Stichting Leger des Heils 8,2 4,4 2,5 3,2 4,2 Bijdrage Stichting Leger des Heils 3,0 3,0 3,0 2,9 3,5 Fondsenwerving Mutatie algemene reserve -0,7-1,1 0,5 0,4 0,6 Totaal uit Leger des Heils middelen 10,5 6,3 6,0 6,5 8,3 Mutatie reserves aanvaardbare kosten 0,4 0,6-1,0-2,3-0,8 Mutatie bestemmingsreserve egalisatie afschrijving -0,2-0,2-0,1-0,6-0,8 Mutatie bestemmingsfondsen door derden bepaald -0,7-1,0-0,2 0,1-0,8 Dekking exploitatieresultaat 10,0 5,7 4,7 3,7 5,9

71 Toelichting op de balans 70 Vaste activa De gebouwen in gebruik bij de (afdelingen van de) werkeenheden zijn, afhankelijk van het financieringssysteem, gewaardeerd tegen de goedgekeurde, respectievelijk de werkelijke stichtingskosten, respectievelijk de aanschaffingskosten. De bij de werkeenheden in gebruik zijnde gebouwen worden, waar van toepassing, afgeschreven overeenkomstig de voorschriften van de overheidsorganen of toezichthoudende instanties. In een aantal gevallen vindt overeenkomstig deze voorschriften geen afschrijving plaats. De overige gebouwen worden afgeschreven op basis van de verwachte levensduur. De stichting heeft als uitgangspunt om zoveel mogelijk te vermijden dat het eigen vermogen wordt vastgelegd ter financiering van vaste activa. Daarom heeft het de voorkeur dat accommodaties worden gefinancierd met bouwsubsidies. Indien dit niet mogelijk is worden gebouwen verworven en met langlopend vreemd vermogen gefinancierd. Ook worden panden op huurbasis aangetrokken. Ter waarborging van de voorwaarden, die aan de verlening van bouwsubsidies en borgstellingen voor opgenomen geldleningen zijn verbonden, is aan overheden het recht van hypotheek verleend op de desbetreffende grond en gebouwen. Daarnaast is een aantal gebouwen, tot meerdere zekerheid van opgenomen geldleningen, met recht van hypotheek bezwaard. Gelden cliënten Het beheer van cliëntengelden vormt een integraal onderdeel van de hulpverlening van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De Nederlandsche Bank heeft op grond van artikel 3.5, vierde lid van de Wet Financieel Toezicht aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ontheffing verleend van artikel 3.5, eerste lid. In het kader van de belangen die de Wet Financieel Toezicht beoogt te beschermen, is door de ING Bank N.V. in 2001 namens Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een onherroepelijke en onvoorwaardelijke betalingsgarantie afgegeven aan De Nederlandsche Bank N.V. Deze bankgarantie is op 21 december 2007 verhoogd van 4,5 miljoen euro tot 6,0 miljoen euro. Vorderingen op cliënten zijn opgenomen aan de actief zijde van de balans. Hierbij is rekening gehouden met oninbaarheid. Bovendien is voor toekomstige risico s van oninbaarheid onder de passiva een voorziening opgenomen. Onder de kortlopende schulden zijn de schulden aan cliënten opgenomen. Rekening-courant Stichting Leger des Heils De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft het beheer van (tijdelijk) overtollige liquide middelen opgedragen aan de Stichting Leger des Heils. Over deze rekeningcourantverhouding wordt rente verrekend. Kwaliteitsbankrekening cliënten In het kader van de door de Nederlandsche Bank verleende ontheffing van artikel 3.5, eerste lid van de Wet Financieel Toezicht, wordt een kwaliteitsbankrekening aangehouden ten behoeve van het beheer van cliëntgelden. De hoogte van het op deze bankrekening aan te houden saldo betreft de aan cliënten verschuldigde bedragen. Eigen vermogen Het eigen vermogen van de stichting is onderverdeeld in collectief gefinancierd gebonden vermogen en niet collectief gefinancierd vrij vermogen. De vorming en aanwending van het collectief gefinancierd gebonden vermogen is gebonden aan richtlijnen van overheidsorganen of toezichthoudende instanties. Onderscheiden worden reserves aanvaardbare kosten en bestemmingsreserves egalisatie afschrijving -deze hangen samen met de AWBZ en JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

72 ZVW gefinancierde activiteiten- en bestemmingsfondsen door derden bepaald die rechtstreeks verbonden zijn aan afdelingen die vanuit een bepaalde overheidssubsidie worden bekostigd. Het niet collectief gefinancierd vrij vermogen bestaat uit de algemene reserve die in het verleden is gevormd uit destijds ontvangen giften en nalatenschappen e.d. Verplichtingen uit hoofde van bouwsubsidies Betreft de (latente) verplichtingen tot terugbetaling aan overheden van bouwsubsidies, indien aan het desbetreffende gebouw een andere bestemming wordt gegeven, respectievelijk indien het desbetreffende gebouw wordt verkocht. In een aantal gevallen vervalt (amortiseert) jaarlijks, overeenkomstig de afschrijvingstermijn van de hiermee gefinancierde activa, een deel van de verplichting tot terugbetaling. Tot meerdere zekerheid voor het nakomen van een aantal van deze verplichtingen zijn door de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg waarborghypotheken verstrekt. Voorzieningen voor egalisatie lasten vaste activa Teneinde inzicht in de omvang van de vaste activa en de hiermee samenhangende exploitatielasten te behouden, wordt in gevallen dat substantiële bijdragen ten behoeve van investeringen worden ontvangen, een bedrag ter gelijke hoogte van deze bijdragen aan een voorziening gedoteerd. Deze voorziening valt vrij overeenkomstig de afschrijvingstermijn van de hiermee gefinancierde activa. Voorzieningen voor egalisatie lasten groot onderhoud Ter gelijkmatige toerekening aan de boekjaren van onderhoudskosten gebouwen worden normbedragen als kosten in de exploitatierekeningen opgenomen. De werkelijke kosten in een boekjaar worden ten laste van de voorziening gebracht. De hoogte van de normbedragen wordt bepaald op grond van de verwachte kosten over een aantal jaren, respectievelijk op basis van de door de subsidiegever verstrekte richtlijnen. 71 Langlopende schulden Door financiële instellingen zijn leningen verstrekt. De schuldrest per 31 december 2008 per geldverstrekkende instelling is als volgt (bedragen x 1 miljoen euro) : ING Bank NV 59,1 Coöperatieve Rabobank U.A. 13,7 Stichting Leger des Heils 3,1 ABN AMRO Bank NV 0,8 Stichting VPSB 0,5 Stichting Pensioenfonds Wilton Feijenoord 0,3 Stichting Pensioenfonds Poseidon 0,1 Stichting LHBB bouwstichting voor ouderen 0,1 77,7 Af: aflossingsverplichting volgend jaar 3,7 74,0

73 72 Van de langlopende schulden per 31 december 3008 heeft een bedrag van 49,3 miljoen euro een resterende looptijd langer dan vijf jaar. De gemiddelde rentevoet over niet door Stichting Leger des Heils verstrekte leningen bedraagt 4,9% (2007: 5,0%). De door de Stichting Leger des Heils verstrekte leningen zijn van rentebetaling en aflossingsverplichting achtergesteld. De gemiddelde rentevoet over deze twee leningen bedraagt 7,0% (2007: 7,0%). Het totaal van de verstrekte hypothecaire zekerheid ten behoeve van de ING Bank NV bedraagt 44,9 miljoen euro, ten behoeve van de Coöperatieve Rabobank U.A. is dit 14,2 miljoen euro. Ten behoeve van de ABN AMRO Bank bedraagt de verstrekte hypothecaire zekerheid 1,0 miljoen euro waarbij de gemeente Utrecht zich tevens garant heeft gesteld voor deze gestelde zekerheid. Voor de leningen van Stichting Pensioenfonds Wilton Feijenoord en Stichting Pensioenfonds Poseidon heeft de gemeente Amsterdam zich garant gesteld voor betalingen van rente en aflossingen. In 2008 is door de Stichting VPSB een renteloze lening verstrekt ter grootte van 0,5 miljoen euro, hiervoor is hypothecaire zekerheid verstrekt. voorschotten en de gedeclareerde geleverde, geïndiceerde AWBZ/ZVW-zorgproductie. Niet uit de balans blijkende verplichtingen De stichting is investerings-, erfpacht- en huurovereenkomsten aangegaan. Daarnaast zijn met een aantal zakelijke dienstverleners meerjarige overeenkomsten aangegaan. Voorts participeert W&G in een aantal samenwerkingsverbanden waaruit verplichtingen voortvloeien. De verplichtingen uit hoofde van genoemde overeenkomsten en samenwerkingsverbanden blijken niet uit de balans. De juridische entiteiten van het Leger des Heils in Nederland vormen een fiscale eenheid voor de omzetbelasting. Dit houdt in dat iedere entiteit aansprakelijk is voor de respectievelijke belastingschulden. Financieringsoverschot Hieronder zijn opgenomen de met zorgkantoren resp. zorgverzekeraars te verrekenen verschillen tussen de op basis van productieafspraken ontvangen JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

74 Toelichting op de exploitatierekening Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten De activiteiten op het gebied van Ouderenen gezondheidszorg, GGZ, verslavingszorg en preventie en maatschappelijk herstel worden voornamelijk bekostigd vanuit AWBZopbrengsten. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beschikt over een aantal WTZitoelatingen dat het mogelijk maakt dat AWBZ-zorg wordt geboden aan mensen die hiervoor geïndiceerd zijn. Jaarlijks worden met zorgkantoren afspraken gemaakt over de aard, omvang en de prijs van de te leveren zorgproducten. Deze afspraken worden ter goedkeuring voorgelegd aan de Nederlandse Zorg autoriteit. Naast de toelating Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg AWBZ-zorg zonder verblijf die door de stichting landelijk wordt gebruikt in de diverse afdelingen, en de 18 (regionaal ingezette) RIBW-toelatingen, beschikt de stichting nog over de volgende andere WTZi-toelatingen: GGZ Forensische GGZ kliniek Groot Batelaar Verslavingskliniek De Wending Verpleeghuiszorg De Wending Verzorging en Verpleging CWZW Midden Nederland Verzorgingshuis De Linde Verzorgingshuis Buitenhaege Verpleeghuis Binnenhaeghe ZVW/AWBZ-zorg met verblijf ZVW/AWBZ-zorg met verblijf AWBZ-zorg met verblijf AWBZ-zorg (voornamelijk) met verblijf AWBZ-zorg (voornamelijk) met verblijf AWBZ-zorg (voornamelijk) met verblijf AWBZ-zorg (voornamelijk) met verblijf 73 Gehandicaptenzorg Instelling voor LVG Middelveld AWBZ-zorg (voornamelijk) met verblijf Overheidssubsidies Forensische zorg Het Ministerie van Justitie is verantwoordelijk voor de bekostiging van de Geestelijke Gezondheidszorg (met inbegrip van verslavingszorg) die verleend wordt in een strafrechtelijk kader. Het Ministerie van Justitie koopt dergelijke zorg in bij (voornamelijk) de GGZ- en RIBW afdelingen van de stichting. Gemeenten De voorzieningen voor maatschappelijke opvang van de stichting worden hoofdzakelijk gefinancierd vanuit gemeentelijke bijdragen. Daarnaast dragen de gemeenten bij in de kosten van activiteiten die zich richten op preventie en maatschappelijk herstel. Ministeries van Justitie en VWS De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verricht reclasseringswerkzaamheden en justitiële jeugdzorg. Deze worden bekostigd door het Ministerie van Justitie. Daarnaast is een flexforce Advies- en Meldpunt Kindermishandeling actief geweest die bekostigd is door VWS.

75 Provincies De stichting biedt aan kinderen en jongeren die om bepaalde redenen niet meer (volledig) thuis kunnen verblijven, (dag-)opvang, begeleiding en behandeling. De kosten van deze jeugdzorg worden hoofdzakelijk betaald door provincies en stadsgewesten. Eigen bijdragen cliënten Op grond van overheidsregelgeving dragen cliënten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zelf bij in de kosten van verblijf, hulp en zorg. Overige bedrijfskosten De overige bedrijfskosten bestaan uit huisvestingskosten, organisatiekosten en verzorgings- en activiteitskosten. Leger des Heils middelen Jaarlijks ontvangt de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ter (gedeeltelijke) dekking van het exploitatietekort bijdragen van de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving en de Stichting Leger des Heils. Deze bijdragen zijn bestemd voor (al dan niet volledig) ongesubsidieerde activiteiten. Exploitatie Begroting Cijfermatige vergelijking exploitatie uitkomsten - begroting 2008 Bedrijfsopbrengsten - AWBZ-zorg met verblijf (verpleging en verzorging) 25,8 23,7 - AWBZ-zorg met verblijf (RIBW) 30,4 33,7 - ZVW-zorg met verblijf (GGZ en verslavingszorg) 6,8 5,9 - AWBZ-zorg met verblijf (zorg voor licht verstandelijk gehandicapten) 5,7 5,7 - AWBZ-zorg zonder verblijf 33,6 36,0 Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten 102,3 105,0 Forensische Zorg 8,0 5,9 - gemeenten (maatschappelijke opvang / preventie en maatschappelijk herstel) 51,1 47,1 - ministeries van Justitie en VWS (reclassering en jeugdzorg) 16,8 14,5 - provincies (jeugdzorg) 40,9 39,3 - loonkostensubsidies 0,9 0,7 Overheidssubsidies 109,7 101,6 - opbrengst verkopen 2,0 2,8 - diversen 2,6 2,6 Overige opbrengsten 4,6 5,4 Eigen bijdragen cliënten 8,4 8,5 Som der bedrijfsopbrengsten 233,0 226,4 JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

76 Bedrijfslasten - salarissen 119,3 120,3 - sociale lasten 16,0 15,6 - pensioenpremies 10,2 10,0 - deskundigheidsbevordering 2,7 2,4 - reiskosten woon-werkverkeer 2,6 2,4 - onbelaste verstrekkingen 0,9 0,5 - kosten werving en selectie 1,1 0,7 - kosten arbodienst 0,7 0,8 - diversen 0,7 0,6 Personeel in loondienst 154,2 153,3 Personeel niet in loondienst 14,9 6,9 Personeelskosten 169,1 160,2 Afschrijvingen 7,9 7,5 - huren en erfpacht 12,4 12,3 - energie 4,7 4,4 - onderhoud, inclusief dotatie aan voorziening 5,3 4,6 - verzekeringen, belastingen en heffingen 1,9 1,8 - schoonmaakkosten 2,7 2,4 - overige huisvestingskosten 1,8 0,6 Huisvestingskosten 28,8 26,1 - hard- en software (incl. beheer ICT-infrastructuur) 6,0 5,0 - telefoon en dataverkeer 2,7 2,2 - reiskosten, dienstreizen 2,6 2,7 - advieskosten 2,9 3,0 - externe accountant 1,0 0,9 - drukwerk, porti, kantoorbenodigheden 1,8 1,4 - medezeggenschap cliënten en medewerkers 0,4 0,3 - overige organisatiekosten 2,6 2,6 Organisatiekosten 20,0 18,1 - voeding 6,7 6,8 - vergoeding pleeg- en gezinshuisouders 2,7 3,0 - geneesmiddelen en ziektekosten cliënten 0,8 0,7 - overige verzorgings- en activiteitskosten 4,5 3,1 Verzorgings- en activiteitskosten 14,7 13,6 Som der bedrijfslasten 240,5 225,5 75-7,5 0,9 Financiële lasten 2,5 3,9 Resultaat -10,0-3,0

77 Analyse verschil werkelijke - begrote uitkomsten 2008 Het gerealiseerde exploitatietekort over 2008 bedraagt 10,0 miljoen euro. Het gerealiseerde exploitatietekort over 2008 is 7,0 miljoen euro hoger dan het begrote exploitatietekort van 3,0 miljoen euro. Hiervoor zijn de volgende redenen. 76 Opbrengsten AWBZ-zorg zonder verblijf Wel geleverde, niet geïndiceerde zorg Conform de regelgeving is slechts de klantgebonden zorg, die face-to-face aan de cliënt wordt geboden, declarabel. Het Leger des Heils heeft veel zorgmijders als cliënt. Deze mensen zijn vaak niet genegen direct een indicatie aan te (laten) vragen, waardoor zij bij aanvang van de zorg niet beschikken over een indicatie. Het Leger des Heils biedt hen in de periode totdat de indicatie kan worden aangevraagd en is ontvangen wel zorg. Deze zorg is niet declarabel. Een ander kenmerk van deze cliënten is dat gemaakte afspraken door hen niet altijd worden nagekomen. Het komt dan ook regelmatig voor dat ambulante medewerkers hun geplande bezoek aan de cliënt niet kunnen afleggen ( no shows ). Deze bestede tijd is eveneens niet declarabel. In 2008 is voor een bedrag van 1,8 miljoen euro aan niet geïndiceerde zorg geleverd. Meer zorg geleverd dan geïndiceerd Geleverde zorg aan een cliënt is binnen de kaders van de AWBZ declarabel mits deze zorg binnen de bandbreedte van het indicatiebesluit van de cliënt blijft. Er zijn hulpvragers die een beroep doen op de zorg en begeleiding van het Leger des Heils die een hogere zorgbehoefte hebben dan waarin hun indicatie voorziet. De organisatie heeft in een aantal gevallen meer zorg geleverd dan declarabel is. In totaal is in 2008 voor 0,5 miljoen euro aan zorg geleverd die boven de bandbreedte van de indicatiebesluiten uitsteeg. Opbrengsten AWBZ-zorg met verblijf RIBW Tijdelijke leegstand vanwege instroom nieuwe RIBW-plaatsen In de loop van 2008 is zowel het aantal (toegelaten) RIBW-voorzieningen als -plaatsen uitgebreid. In een aantal gevallen is ervoor gekozen om de instroom van cliënten te faseren over een aantal maanden, of bleef het aantal aanmeldingen van nieuwe cliënten achter bij de verwachtingen. Over 2008 belopen de gederfde opbrengsten vanwege (tijdelijke) leegstand 2,8 miljoen euro. Niet geïndiceerde verblijfsdagen Voorts zijn er in RIBW-voorzieningen ook mensen opgenomen die niet over de vereiste AWBZ-indicatie beschikten, noch via justitie (forensische zorg) werden geplaatst. De niet declarabele verblijfsdagen over 2008 resulteerden in een gederfde opbrengst van 1,1 miljoen euro. Subsidie gemeenten Diverse afdelingen van werkeenheden hebben voor de uitbreiding van (niet begrote) activiteiten de benodigde (extra) gemeentelijke middelen ontvangen (in totaal 4,1 miljoen euro). JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

78 Subsidie Ministerie van Justitie en VWS Ten opzichte van de begroting 2008 zijn deze subsidies 2,3 miljoen euro hoger. Dit houdt verband met niet begrote activiteiten van de Leger des Heilsreclassering waarvoor het Ministerie van Justitie extra middelen beschikbaar stelde. Personeelskosten De personeelskosten over 2008 zijn 8,9 miljoen euro hoger dan begroot. Deze stijging wordt voor een belangrijk gedeelte veroorzaakt door de kosten personeel niet in loondienst (8 miljoen euro hoger dan begroot). De overschrijding van de begroting van de kosten personeel niet in loondienst is het gevolg van vacatures binnen de stichting (groei van de organisatie), krapte op de arbeidsmarkt en de noodzaak de zorg aan cliënten te continueren. ICT-infrastructuur en functioneel onderhoud software In 2008 is aan deze posten in totaal 1,0 miljoen euro meer besteed dan begroot. De toename van de kosten van ICT-infrastructuur houdt zowel verband met de (extra) groei van de organisatie als met het verhogen van de arbeidsproductiviteit van (met name ambulante) medewerkers. Meer medewerkers kregen in 2008 de beschikking over laptops. De extra kosten van het functioneel onderhoud van software houden voornamelijk verband met de invoering van nieuwe, door de overheid geïnitieerde, bekostigingssystemen (DBC s en ZZP s) en de introductie van andere financieringsstromen (forensische zorg, overheveling ondersteunende begeleiding vanuit de AWBZ naar de WMO). Het Leger des Heils heeft veel zorgmijders als cliënt. Deze mensen zijn vaak niet genegen direct een indicatie aan te (laten) vragen 77

79 Accountantsverklaring 78 Opdracht Wij hebben gecontroleerd of het in dit jaarverslag over 2008 van Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg te Almere, statutair gevestigd te Amsterdam, opgenomen financieel overzicht (pagina s 67 tot en met 77) op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2008 van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Bij die jaarrekening hebben wij op 26 februari 2009 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. De directie van de stichting is verantwoordelijk voor het opstellen van het financieel overzicht in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2008 van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake het financieel overzicht te verstrekken. Oordeel Naar ons oordeel is het financieel overzicht in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de stichting en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle het financieel overzicht dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 26 februari 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het financieel overzicht op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Hoofddorp, 17 augustus 2009 CROP registeraccountants N. Bootsma RA JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

80 Risico analyse Marktwerking De toenemende marktwerking in de welzijnsen gezondheidszorg maakt het noodzakelijk dat activiteiten van (werkeenheden van) de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg meer gerelateerd worden aan de hulpvragen van individuele cliënten. Voor veel activiteiten wordt alleen nog een vergoeding ontvangen als er daadwerkelijk individuele zorg verleend is aan een cliënt. Dit gebeurt binnen vooraf afgesproken/geïndiceerde kaders en als deze zorg ook als zodanig is geregistreerd. Ook worden zorg en hulp, veelal via aanbestedingsprocedures, steeds vaker ingekocht door overheid(sinstanties) en zorgverzekeraars. Niet alleen moet door de stichting ingespeeld worden op een (meer) fluctuerende vraag en wordt de productiviteit van medewerkers een belangrijke factor in de zorg- en hulpverlening, ook worden er steeds stringenter en dwingender eisen gesteld aan de registratie en facturering van de zorg. De omvang van dit risico wordt ingeschat op ca. 3% van de exploitatie-omvang van de stichting. Om dit risico te beheersen wordt in de komende jaren de bedrijfsvoering aangepast op de volgende elementen: verbeteren zorgplanning; volledige urenregistratie zowel binnen het pri- maire- als het secundaire proces; flexibilisering van personele inzet (medewerkers zijn inzetbaar op meerdere afdelingen, voor meerdere producten); voortdurende kostprijs(opbouw)analyse van zowel eind- als (interne) deelproducten; verbeteren informatiehuishouding; interne benchmarking, traceren best-practices; het opstellen van een kader voor een doorlopend sociaal plan om (eventuele) personele gevolgen van het verlies van opdrachten als gevolg van marktwerking/aanbestedingen adequaat te kunnen opvangen; groei van het weerstandsvermogen in relatie tot toegenomen ondernemingsrisico; gelet op de huidige onzekerheden en risico s verbonden aan marktwerking zal worden onder- zocht in hoeverre het verwerven van meer eigen middelen wenselijk is voor het ontplooien van specifieke Leger des Heils activiteiten voor kwetsbare mensen waarvoor vanuit de markt geen aanbod/finan ciering beschikbaar is. Matching Het Leger des Heils richt zich op kwetsbare groepen in de samenleving. Deze mensen hebben te maken met (een cumulatie van) problemen op meerdere leefgebieden. Veel activiteiten van de stichting worden dan ook uitgevoerd op de grenzen van door de overheid via regelgeving afgebakende financieringssystemen. Het gaat dan met name om de overgangsgebieden tussen WMO - AWBZ - Zorgverzekeringswet - Forensische zorg - Reclassering - Wet op de Jeugdzorg. Tijdens de fase waarin elementen van bestaande regelgeving worden overgeheveld en tegelijkertijd worden herzien of afgeschaft, ontstaat het risico dat er gaten vallen. Hierdoor wordt niet alleen, al dan niet tijdelijk, de toegankelijkheid van hulp en zorg voor cliënten van het Leger des Heils bemoeilijkt, maar blijken geleverde hulp en zorg (achteraf) niet aan de (nieuwe) formele kaders te voldoen. Declaratie van de geleverde hulp en zorg is dan niet mogelijk. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg hanteert als uitgangspunt dat wordt aangesloten bij de eerste behoeften van kwetsbare mensen. Derhalve aanvaardt de organisatie vooralsnog dit risico. Wel zal het Leger des Heils zich beijveren om dergelijke neveneffecten van de stelselherziening tijdig te signaleren. Het stichtingsbureau heeft op structurele basis een externe deskundige (een expert op het gebied van regelgeving) ingehuurd, mede ter ondersteuning van de werkeenheden. Vanaf 2009 geldt dat mensen met psychosociale problemen voor ondersteunende begeleiding, via de WMO, voortaan moeten aankloppen bij een gemeente. Aan deze overheveling is voor de stichting een risico verbonden van 4 à 5 miljoen euro. 79

81 80 Verder zijn aan de overheveling van forensische zorg vanuit de AWBZ naar het Ministerie van Justitie, en de invoering van een nieuw bekostigingssysteem risico s verbonden voor de bekostiging van de RIBWvoorzieningen van de stichting. De omvang van deze risico s bedraagt voor 2009 ca. 1,4 miljoen euro. Positionering De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wil voor cliënten het hoogst haalbare perspectief bieden (erbij horen in de samenleving). Het bereiken hiervan vraagt meer dan alleen het bieden van zorg en hulp volgens de bestaande bekostigingssystemen. Het vraagt om een innovatieve en ondernemende aanpak. Het vraagt om standaardisatie van het huidige aanbod van de stichting en een sterkere focus op empowerment van cliënten. De organisatie moet meer ruimte bieden voor ondernemen en pionieren, en van de samenleving wordt gevraagd ruimte te bieden aan kwetsbare mensen. Om dit te bewerkstelligen is binnen de stichting innovatiemanagement geïntroduceerd. Het gaat daarbij om methodiekontwikkeling, toepassing van bestaande methodieken op nieuwe doelgroepen, aanboren van nieuwe financieringsmogelijkheden (bedrijfsleven en fondsenwerving) en nieuwe vormen van samenwerking. Tegelijkertijd mag deze aanpak er niet toe leiden dat Leger des Heils-producten door overheid en financiers niet (meer) herkend worden. In de bedrijfsvoering blijft het maken van de vertaalslag naar de reguliere zorgmarkt en bekostigingssystemen dan ook belangrijk. Hiertoe behoort ook het behoud en onderhouden van (eisen verbonden aan) de erkenningen en toelatingen. Accommodatie De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg biedt naast ambulante vormen van zorg en hulp ook intramurale zorg/hulp/opvang. Hiertoe beschikt de stichting over een aantal eigendoms- en huuraccommodaties. Door marktwerking in de zorg zijn ook de risico s ten aanzien van vastgoed(exploitatie) toegenomen. De overheid streeft naar een scheiding van wonen en zorg. De scheiding tussen wonen en zorg moet hulp-/ zorgaanbieders prikkelen om nieuwe woonzorgcombinaties voor hun cliënten te ontwikkelen. Ook wil de overheid voorkomen dat mensen om zorg te kunnen ontvangen noodgedwongen in een instelling moeten verblijven. Ver(der)gaande extramuralisering van de zorg alsmede afbouw/ombouw van intramurale capaciteit is te verwachten. Vanuit strategisch perspectief is het kunnen beschikken over kwalitatief toereikende accommodaties essentieel voor de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De waarde van het vastgoed in eigendom bij de stichting is onderhevig aan macro-economische ontwikkelingen. Gegeven de huidige kredietcrisis/ economische teruggang bestaat het risico voor de stichting dat de marktwaarde van het vastgoed lager wordt dan de boekwaarde. Een eventueel boekverlies manifesteert zich op het moment dat accommodaties worden verkocht. Hiertoe bestaan thans (februari 2009) geen voornemens. Ultimo 2008 is de getaxeerde marktwaarde van het vastgoed in eigendom bij de stichting 105,1 miljoen euro. Per gelijke datum bedraagt de boekwaarde van deze accommodaties 95,4 miljoen euro. Het risico van waardevermindering als gevolg van economische invloeden wordt ingeperkt doordat op deze accommodaties wordt afgeschreven. In 2008 is een heroriëntatie afgerond ten aanzien van het accommodatiebeleid. De heroriëntatie vond plaats op de volgende mogelijkheden: voortzetting huidige situatie: beheer en ontwik- keling van vastgoed wordt niet gesepareerd van zorg(aansturing) vanuit de onderscheiden werkeenheden; beheer en ontwikkeling van vastgoed wordt gesepareerd van zorg(aansturing) vanuit de onderscheiden werkeenheden, en ondergebracht in een nieuwe werkeenheid; beheer en ontwikkeling van vastgoed wordt gesepareerd van zorg(aansturing) vanuit de JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

82 onderscheiden werkeenheden, en ondergebracht in een andere juridische entiteit. De uitkomsten van deze heroriëntatie zijn: een operatie om het vastgoed buiten de juridische entiteit van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te brengen, brengt als zodanig substantiële risico s met zich mee; er zijn geen doorslaggevende financiële, fiscale, juridische argumenten om vastgoed buiten de juridische entiteit van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te brengen; optimalisatie van het tactisch/strategisch beheer van het vastgoed kan binnen de juridische entiteit van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg worden vormgegeven. Besloten is om het vastgoed niet buiten de juridische entiteit van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te brengen. In de tweede helft van 2009 wordt bezien of het tactisch/strategisch beheer van het vastgoed binnen de stichting anders vormgegeven zal worden. Rente Ter financiering van vaste activa heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg vreemd vermogen, in de vorm van hypothecair krediet, aangetrokken. Deze leningenportefeuille heeft een langdurig karakter. De stichting loopt renterisico op de momenten van renteherziening van de opgenomen leningen. Om te bepalen welke renterisico s in enig jaar gelopen worden, zijn de data van de renteherzieningen van de hele leningenportefeuille in kaart gebracht. Overwogen is om rente-instru menten als een paraplu over de gehele leningenportefeuille in te zetten waardoor er een evenwichtige spreiding in het rente-risico zou kunnen worden bereikt. Hiervan is echter afgezien omdat dit specifieke beheercapaciteit vergt, en omdat dit de directe relatie tussen afzonderlijke vaste activa met de hiervoor aangetrokken leningen zou verbreken. Omvang weerstandsvermogen Vanwege de toegenomen risico s verbonden aan het uitvoeren van activiteiten van welzijns- en gezondheidszorg zijn binnen de stichting de criteria voor de bepaling van de noodzakelijk geachte omvang van het weerstandsvermogen aangescherpt. Daartoe wordt gebruik gemaakt van het gemiddelde weerstandsvermogen van een externe benchmark (Waarborgfonds voor de Zorgsector). Ultimo 2008 is voor de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg de aldus bepaalde minimumnorm (12,6% van de som der bedrijfsopbrengsten 2008) voor het weerstandsvermogen 29,3 miljoen euro. Binnen het Leger des Heils in Nederland is ultimo 2008, na verwerking van inkomsten uit fondsenwerving, giften, nalatenschappen e.d. (op basis van voorlopige cijfers) en de verstrekte bijdragen hieruit, voor de continuïteit van (al dan niet gesubsidieerde) activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in totaal 27,9 miljoen euro beschikbaar (31 december 2007: 28,4 miljoen euro). In de begroting 2009 van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een vermogensgroei voorzien van 3,1 miljoen euro. 81

83 Meer dan de helft van de jongeren die hier zitten, is over zestig jaar nog afhankelijk van het Leger des Heils. Joachim (16), een dakloze jongere uit Alkmaar, ziet zijn toekomst somber in. 82 Nog altijd slagen hulpverleners er maar mondjesmaat in om zwerfjongeren te bereiken Sinds een halfjaar woont Joachim in een opvanghuis van het Leger des Heils, een etage van een flatgebouw in Alkmaar. Hij bewoont daar een kleine kamer. Als hij vier is, scheiden zijn ouders. Daarna heeft hij jarenlang geen contact meer met zijn vader. Intussen wordt bij hem MCDD - een vorm van autisme - geconstateerd. Ik kan me daardoor moeilijk aan regels houden, zegt hij. Aan zijn moeder de taak Joachim in haar eentje in het gareel te houden. Als Joachim 9 jaar oud is, raakt hij betrokken bij een vechtpartij op school. Een hele groep jongens liep achter me aan en schold mij uit. Ik draaide me om en pakte de aanstichter van het stel vast. Ik schopte hem verschillende keren op zijn hoofd. Toen ik thuis kwam, zei mijn moeder: Je wordt uit huis geplaatst. Dat kwam hard aan. Ik had het totaal niet zien aankomen. Pas achteraf zie ik dat ik het leven van mijn moeder al heel lang onmogelijk maakte. De GGZ plaatst Joachim in Triversum, een centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie in Alkmaar. Daar blijft hij 24 maanden; 3 maanden ter observatie, 21 maanden voor behandeling. Dan kan hij weer naar huis. Eventjes. Na drie maanden moest ik weg. Ik ging van crisisopvang naar crisisopvang. Tot ik in Antonius, een instelling voor moeilijk opvoedbare kinderen, terechtkwam. Nog geen halfjaar later - op zijn 14e - belandt Joachim achter de tralies. Ik kon niet meer in Antonius blijven. Er werden leugens over mij verteld. Ze zeiden dat ik erge dingen had gedaan. Dat ze mij daarom 24 uur per dag in de gaten moesten houden. Dat konden ze niet. Ik werd daarom naar de jeugdgevangenis gestuurd. Daar moest ik drie maanden vastzitten ter observatie. Daarna zou ik vrijgelaten worden. Toch heb ik daar dertien maanden gezeten, omdat er geen plek voor mij was in een andere instelling. Na dertien maanden heeft mijn moeder mij daar weggehaald. Ze zei: Het is genoeg geweest, jullie zorgen niet voor m. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

84 Als je steeds opnieuw moet beginnen, ga je kapot In de gevangenis moet Joachim zijn weg zien te vinden tussen criminelen, drugsdealers en jongens die anderen hadden verkracht of zelfs vermoord. Dat is raar, zeker als je 13 bent. Daar, in de gevangenis, heb ik geprobeerd mezelf van kant te maken. De mensen zijn niet echt vriendelijk daar, weet je. Ik werd soms letterlijk door mijn kamer geschopt. Uit de gevangenis gaat het naar huis, naar zijn moeder. Dan naar een vriendin van zijn moeder. Daarna weer een paar maanden naar Triversum, om de trauma s die hij in de jeugdgevangenis opliep te verwerken. Maar ik wilde daar niet zijn. Ik had het wel gehad met de jeugdzorginstellingen en stelde me onhandelbaar op. Joachim vertrekt naar zijn vader. Ook deze wijst hem na een paar weken de deur. Verder gaat het, weer terug naar zijn moeder. Naar Spaarnezicht, een pension voor dak- en thuislozen. Naar Bulgarije, waar zijn oom woont. Weer naar Spaarnezicht. Tussendoor bracht ik een aantal dagen op straat door omdat ik niet naar binnen mocht van mijn moeder. Nu, bij het Leger des Heils, gaat het redelijk, vindt Joachim. Maar het kan best dat ze me nog eens uit huis trappen. Omdat ik de regels overtreden heb. Dan sta ik weer op straat. Ik ben wel eens bang dat ik nooit meer uit het circuit kom. Zo gaat het met de meeste jongens hier. Die worden later echt geen vakkenvuller voor 3 euro per uur als ze met inbreken 1000 euro per dag kunnen verdienen. Over zestig jaar zijn de meesten van ons nog steeds daklozen, die alle kansen hebben verpest. Er is geen oplossing voor ons. We hebben regels nodig, maar we willen geen regels. We hebben geld nodig, maar er is geen geld. Je kunt ons helpen, maar we willen niet dat anderen zich met ons bemoeien. Had je me zeven jaar geleden gezegd dat ik nu bij het Leger des Heils zou wonen en in zo n zooi zou leven, dan had ik gedacht dat je een geintje maakte. Of ik spijt heb van mijn gedrag? Ik wilde dat het voor mij huisje-boompje-beestje was. Wie wil dat nou niet? Als je steeds opnieuw moet beginnen, ga je kapot. Ik wou dat ik geen autisme had. Dat mijn ouders niet waren gescheiden. En soms denk ik: Als ik nou op mijn negende niet had gevochten, zou dan alles anders gelopen zijn? Dit artikel is onderdeel van 3Vandaag, een pagina in het Reformatorisch Dagblad gepubliceerd op waarop een actueel of belangrijk thema wordt belicht. Deze keer: Zwerfjongeren; De Algemene Rekenkamer constateerde dat gemeenten, provincies en ministeries eindelijk met hoopgevende plannen voor betere hulp aan zwerfjongeren komen. 83

85 Jan Jans (49) had een prima baan bij defensie, toen hij voor een omslag koos. Hij begon een deeltijdstudie maatschappelijk werk. Daar kwam hij in de klas bij heilsofficier Roel Poppema. Poppema gaf leiding aan ontwenningskliniek De Wending en vroeg Jan of hij er stage wilde lopen. 84 Onvoorwaardelijk betrokken bij mensen zonder helper Cornel Vader en Jan Jans over positionering en communicatie Zo stapte hij een heel ander leger binnen. Later volgde hij majoor Poppema op en inmiddels is hij directeur voor de regio Gelderland. Zijn collega voor Noord-Nederland, Cornel Vader (50), is in het Leger des Heils opgegroeid. Als organisatiekundige werd hij in de jaren 80 gevraagd er ook te komen werken. Beide directeuren geven nu vorm aan het innovatieprogramma Positionering, Externe Communicatie en Ambassadeursschap. Cornel: Van tijd tot tijd moet elke zichzelf respecterende organisatie nadenken over haar positionering. Dat geldt zeker als je, zoals het Leger, gedreven wordt door een ideaal. Vanuit dat ideaal willen we zorg bieden, maar de omgeving van die zorg verandert. Ontstaat er een kloof of passen we ons aan? Past dat nog bij onze missie en wat houdt die missie eigenlijk in? Wat betekent dat voor ons werk en zijn we daarin anders dan anderen? Ik vind zelf dat onze organisatie de afgelopen jaren een enorme verandering ten goede heeft doorgemaakt. Vroeger pakten we alles aan. Was er ergens nood of had iemand een goed idee, dan gingen we dat doen. Dat gebeurde steeds vanuit dezelfde inspiratie, maar geïsoleerd. Vervolgens hebben we er veel energie in gestopt om al die zorg op elkaar aan te laten sluiten. Vanuit een bredere kijk op de mens als geheel is het nu heel normaal om een totaalaanbod te maken. We kennen elkaar weer. Jan: Die praktische aanpak vanuit ons ideaal sprak mij als beginnend werker in de zorg meteen aan. De zingeving zit als het ware door de soep. We onderscheiden ons ook, doordat we heel dicht bij de vraag van de cliënt blijven: niet denken vanuit de methodiek, maar vanuit de mens. Door de jaren heen moest er wel meer ordening en structuur komen, onder meer in verband met subsidieaanvragen. Ik heb daar leuk aan meegewerkt. Het Leger is nog steeds een doe-club, maar we hebben zo veel ontwikkelingen doorgemaakt. Dan komt eigenlijk van nature de vraag: hoe organiseren we dat grote JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

86 zorgaanbod dat we inmiddels hebben? En vanuit welke drijfveren? Die vraag komt ook van een andere kant. De marktwerking dwingt ons ertoe. Cornel: In Nijkerk hebben we ons expertisecentrum. Dat is gewoon een gebouw, er staan computers, maar het is gaan werken als een metafoor, een voertuig. Uit alle lagen van de organisatie hebben we daar mensen bijeengebracht, vele honderden, in kleine groepjes. We hebben hun gevraagd te verwoorden wat volgens hen het eigene van het Legerwerk is. Dat laat je stollen en geef je weer terug om bij te schaven. Uiteindelijk komt daaruit dat het Leger des Heils onvoorwaardelijk betrokken bij mensen zonder helper is. Daar hangen allerlei opvattingen aan: ieder mens verdient zijn eigen plek en wij geloven dat hij die kan innemen. En houdingsaspecten: betrokken zijn betekent snel handelen, maar met kleine stapjes, en nooit opgeven, desnoods zeven maal zeventig maal opnieuw proberen. Nu moeten die kenmerken weer zichtbaar worden in ons assortiment van meer dan tweehonderd producten. Dat leidt tot standaardisering, maar juist om onze kwaliteiten te waarborgen: hier staat het Leger voor. Daarmee willen we de toekomst in stappen. het ook communiceren. Daar zitten we middenin. We hebben een plan geschreven en werken dat weer met verschillende groepen uit. Wat we bijvoorbeeld tot nog toe onvoldoende hard maken naar financiers van zorg en hulp zijn de specifieke problemen van onze doelgroepen en dat wij onze hulpverlening daarop aanpassen. Als je dat duidelijk kunt aangeven, weet een overheid ook precies voor welk vraagstuk ze bij het Leger moet zijn. Bij externe communicatie hoort ook het begrip ambassadeursschap. Wij geloven dat medewerkers bij uitstek ambassadeurs van onze organisatie zijn. In de toekomst willen we een aantal van hen vragen daar extra aandacht aan te geven. Zij kunnen andere publieksgroepen bereiken: scholen, verenigingen. En als we hen daarvoor toerusten, hun materiaal meegeven, wordt ons verhaal ook eenduidiger en sterker. Cornel: Wat mij in elk geval bij de gesprekken op het expertisecentrum zo verrast heeft, is dat medewerkers warm blijven lopen voor wat ons als Leger beweegt. Men was kritisch, maar het was ook een feest van herkenning. Ik ben in het Leger opgegroeid en voel die motivatie al vele jaren, maar dat er steeds weer nieuwe mensen bijkomen die zich daarin herkennen Ik vind het een heel mooi proces. Jan: Het leeft inderdaad heel breed. We hebben niets nieuws verzonnen, maar met elkaar onze kern weer helder naar voren gebracht. Een mooie, zinvolle beweging. Ieder mens verdient zijn eigen plek en wij geloven dat hij die kan innemen 85 Jan: Het accent van ons programma komt daarmee te liggen op de externe communicatie. Weten wat je doet en hoe je het doet, is één ding, maar je moet

87 Jaarverslag toezichthouders De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg werkt volgens het Raad van Beheermodel. Hierin fungeren de leden van het statutaire (stichtings)bestuur als toezichthouders en de leden van de statutaire directie als bestuurders. 86 Op grond van zijn wettelijke en statutaire taken heeft het bestuur op 6 maart 2008 de jaarrekening 2007 van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, welke was voorzien van een goedkeurende verklaring van de externe accountant, vastgesteld. Alvorens tot deze vaststelling over te gaan is de jaarrekening 2007 besproken in aanwezigheid van de statutaire directie en de externe accountant. Hierbij is het verslag van bevindingen van de externe accountant aan de orde geweest. Het jaarverslag annex maatschappelijk verslag over 2007 werd met de statutaire directie besproken op 17 april 2008, en werd daarna door het bestuur vastgesteld. Het bestuur heeft op 23 oktober 2008 de door de directie opgestelde begroting 2009 van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg vastgesteld. Het bestuur heeft in het verslagjaar kennis genomen van rapportages over de ontwikkeling van de cliënttevredenheid, medewerkerstevredenheid, veiligheid van accommodaties en de beoordeling van het kwaliteitsmanagementsysteem. Ook zijn auditrapportages over informatiebeveiliging en beheersing risico op fraude en ongewenst gedrag aan de orde geweest. In het jaar is gekozen voor een transparanter verzekeringsbeleid van schaderisco s. Als consequentie hiervan is eind 2008 een aanbestedingsprocedure gestart. In overeenstemming met de statutaire bepalingen heeft het bestuur in 2008, op voorstel van de statutaire directie, een aantal malen besluiten genomen over aankoop respectievelijk vervreemding van onroerende zaken. Gedurende 2008 heeft het bestuur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg specifiek aandacht gegeven aan de volgende onderwerpen. Financiën Uit de door de statutaire directie aangeleverde tussentijdse kwartaalrapportages tekende zich in de loop van het verslagjaar een beeld af dat de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg afkoerste op een niet begroot financieel tekort van 14 miljoen euro op jaarbasis. De door de statutaire directie benoemde maatregelen om dit tekort om te buigen werden door het bestuur ondersteund. Het boekjaar 2008 werd uiteindelijk afgesloten met een niet begroot tekort van 6,9 miljoen euro. Dit tekort kon vrijwel volledig gedekt worden vanuit hogere bijdragen vanuit de Stichting Leger des Heils. Het bestuur heeft geconstateerd dat JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

88 de door de directie genomen maatregelen voldoende effectief zijn gebleken. In 2008 is voor een bedrag van 7,1 miljoen euro aan langlopende leningen aangegaan. Deze leningen vervingen voor 5,4 miljoen euro bestaande leningen die krachtens overeenkomst afgelost dienden te worden. Daarnaast werd voor bestaande langlopende leningen met een schuldrest per 31 december 2008 van 11,2 miljoen euro, krachtens overeenkomst, de rente herzien. De in 2008 afgesloten langlopende leningen hebben een gemiddeld rentepercentage ad 4,65 %. Strategische koers In de vergadering van 17 april 2008 werd het onder verantwoordelijkheid van de statutaire directie opgestelde meerjarenbeleidsplan besproken en door het bestuur vastgesteld. In dit meerjarenbeleidsplan is nadere uitwerking gegeven aan de strategische koers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg om, in de context van marktwerking in de zorg, zich sterker te positioneren als organisatie die zich richt op mensen zonder helper. Deze positionering kan consequenties hebben voor de mate van financierbaarheid van de hulpverlening, omdat de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg daarmee kiest voor relatief moeilijker (te financieren) hulpverlening. De kern van de strategie wordt gevormd door de Leger des Heilsaanpak : alle vormen van zorg-, hulp en dienstverlening, alle werkzaamheden, alle uitingsvormen van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg krijgen, via een proces van standaardisatie, in de komende jaren hun specifieke inkleuring. De Leger des Heilsaanpak is nauw verbonden met de cultuur en christelijke identiteit van de organisatie. Het bestuur is het ten volle eens met de nadere uitwerking van de strategie. Voortbestaan kinderhospice In het verslagjaar is het voortbestaan van kinderhospice het Lindenhofje te Amsterdam een belangrijk onderwerp van gesprek geweest. De lage gemiddelde bezettingsgraad, de schaalgrootte en het structurele en omvangrijke exploitatietekort zijn elementen die maakten dat overwogen moest worden deze voorziening te sluiten. Als ultieme poging om de activiteiten van het kinderhospice te kunnen voortzetten heeft de statutaire directie contact gezocht en intensief overleg gepleegd met een andere zorgaanbieder. Deze heeft begin 2009 aangegeven de activiteiten van het kinderhospice niet te kunnen overnemen vanwege het hieraan verbonden financiële risico. Uiteindelijk heeft het ministerie van VWS voor de korte termijn een 87

89 voor de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg van buitenaf niet gering is, en dat de statutaire directie leiding geeft aan een complexe organisatie. Het bestuur heeft opnieuw zijn waardering, respect en vertrouwen uitgesproken in de leden van de statutaire directie. In het beloningsbeleid voor zowel de leden van de statutaire directie als voor leden van het bestuur is in 2008 geen wijziging doorgevoerd. Voor de te vervullen vacatures in het bestuur zijn profielschetsen opgesteld. 88 voorlopige oplossing aangereikt. Hiermee kan de ergste financiële nood gelenigd worden. De statutaire directie heeft daarop besloten dat de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg voor de komende periode garant staat voor het resterende exploitatietekort. Kinderhospice het Lindenhofje kende in de achterliggende jaren een exploitatietekort van per jaar. Het bestuur heeft de overwegingen van de statutaire directie gevolgd. Risico s De statutaire directie heeft een risicoanalyse opgesteld welke is opgenomen in het financieel verslag. Het bestuur (h)erkent de gesignaleerde risico s en onderschrijft de door de statutaire directie genomen beheersmaatregelen. Bijeenkomsten In 2008 heeft het bestuur zeven reguliere vergaderingen gehouden. Deze vergaderingen zijn bijgewoond door de statutaire directie. Daarnaast heeft het bestuur naar aanleiding van de onderlinge evaluatie van het bestuurlijk functioneren eind 2007, begin 2008 een extra bijeenkomst belegd met de statutaire directie. In deze vergadering is, onder leiding van een externe expert, over een aantal governance-aspecten nader van gedachten gewisseld. Verder heeft het bestuur op 21 mei 2008 een werkbezoek gebracht aan een aantal afdelingen van de stichting. Governance In december 2008 voerde een delegatie van bestuursleden beoordelingsgesprekken met de individuele leden van de statutaire directie. In maart 2009 heeft het bestuur, in afwezigheid van de statutaire directie, zowel het eigen functioneren als het functioneren van de directie besproken. Bij dit laatste zijn ook de met de beide directieleden afzonderlijk gevoerde beoordelingsgesprekken betrokken. Het bestuur stelt vast dat het aantal bedreigingen JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

90 Henk Hagoort (44) nam in 2008 afscheid als bestuurslid van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg (W&G). De maximale termijn van acht jaar zat erop. In diezelfde periode was hij directeur van de Evangelische Omroep (EO), maar ook die functie legde hij vorig jaar neer. Leger des Heils is een ontzettend sterk merk 89 Henk werd voorzitter van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Ineens is hij niet meer verantwoordelijk voor slechts één omroep, maar voor een heel bestel met maar liefst 22 bespelers. Wat dat betreft kon hij naar eigen zeggen iets van de kunst afkijken bij W&G met zijn 14 werkeenheden. Ook mijn beeld van het Leger werd bepaald door de collectant rond kersttijd. Maar achter dezelfde naam ging een grote, professionele zorgwereld schuil. En die werd steeds groter en professioneler. In 2000, net voor ik directeur bij de EO werd, ontstond er een vacature in het bestuur van W&G. Het was een soort traditie om daar wat knowhow vanuit de media bij te halen. Als je dan zoekt naar iemand die qua achtergrond bij het Leger past, kom je al gauw uit bij één van de christelijke omroepen. Toen hebben ze mij benaderd en dat vond ik meteen erg leuk. De zorg is een heel andere kant dan de publieke sector, maar het werk had al snel mijn hart. De mediawereld waar ik in zit, heeft weliswaar veel invloed op de samenleving, maar het zijn nogal vluchtige producten. Het mooie van het Leger is dat het heel concreet mensen vooruithelpt. En het resultaat is vaak blijvend. Dat is toch een extra motivatie. Wat het Leger gemeen heeft met de EO, is dat beide organisaties vanuit een christelijke overtuiging proberen te voldoen aan een maatschappelijke opdracht. Je hebt dan te maken met een overheid die van jou verwacht dat je niet te veel met je identiteit te koop loopt. Dat is een heel actueel debat, zowel bij de EO als bij het Leger. Daarom vond ik het interessant om te zien hoe het Leger zich positioneert. Leger des Heils is een ontzettend sterk merk. Het wordt hoog gewaardeerd, omdat de mensen het zien als een club die goed werk verricht. De EO is ook een sterk merk, maar de waardering ligt een stuk lager. Lange tijd werd het gezien als een wat drammerige club. Ik heb er veel van geleerd om beide merken tegelijk van binnenuit mee te maken. Als bestuur van W&G kom je eens per maand bijeen rond een goed voorbereid dossier. Dat dossier bepreek je dan met de directie. Het is een combinatie van kritisch volgen, toezicht houden, sparren en in laatste instantie besluiten nemen. Daarbij moet je niet op de stoel van de directie willen zitten. Zij zijn professioneel genoeg. Het bestuur heeft zijn eigen rol. Daarom zitten er ook mensen met allerlei achtergronden in: financieel, juridisch, etc.

91 90 Zo kan de organisatie ook expertise van buiten krijgen zonder een bureau in te huren. Ik heb steeds benadrukt om in de vergaderingen voldoende tijd te nemen voor die gedachtewisseling. Hardop meedenken vond ik het leukste aspect. De spannendste vragen die beantwoord moesten worden, kwamen voort uit de enorme groei die W&G achter zich heeft, zowel in omvang als in complexiteit. Diep in de genen van het Leger zit een hands-on-mentaliteit: doen wat je voor handen komt. Maar de overheid dwingt in toenemende mate alles te verantwoorden, uren te schrijven. Dan moet je eerst goed nadenken voor je wat Het geheim van het Leger is dat ze onvoorwaardelijk voor mensen gaan. Dat zul je tegen de stroom in vast moeten houden aanpakt. Tegelijkertijd moet je wel en meer dan ooit helder maken wat jouw aanpak uniek maakt. Ook voor je personeel, want dat is inmiddels sterk toegenomen en je wilt ze allemaal meenemen in de eigen cultuur van de club. Daarnaast hebben we gekeken naar de verhouding tussen de verantwoordelijkheden die je lager in de organisatie legt, en de taak van het stichtingsbureau om van alle onderdelen een geheel te maken. Kortom: het leren hanteren van de groei. Een boeiend proces. Het geheim van het Leger is nog altijd dat ze onvoorwaardelijk voor mensen gaan. Dat zul je tegen de stroom in vast moeten houden. Niet alleen omdat het je missie is, maar ook omdat de samenleving eens zal terugkomen van het idee dat alles in tijd en geld kan worden uitgedrukt. Daar ben ik van overtuigd. Dus, hoe moeilijk het ook geworden is, toch maar liever eerst helpen en dan pas een formulier invullen. Dat blijft ons unique selling point. Opdrachtgevers zullen het Leger om die reden hun vertrouwen geven. Nu is veel vertrouwen uit de samenleving verdwenen, omdat we onze idealen hebben opgegeven. Geld werd de maatstaf en dat leidt tot wantrouwen: besteed je die euro wel goed? Maar als je blijvend laat zien vanuit welke motivatie je werkt, hoe gedreven je bent, zul je daarmee op den duur toch het vertrouwen winnen. Dat gun ik het Leger van harte. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

92 Samenstelling bestuur en directie Bestuur Het bestuur bestaat op 31 december 2008 uit: Commissioner de heer R.A. Frans (voorzitter) Lt.-kolonel de heer P.H. Dijkstra (vice-voorzitter) Envoy de heer H. Slomp RA (secretaris- penningmeester) De heer drs. H.N. Hagoort De heer F. van der Meulen De heer prof. mr. L.H. van den Heuvel Mevrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman Per 25 maart 2008 is Lt.-kolonel de heer P.H. Dijkstra benoemd tot Chef-secretaris van het Leger des Heils in Nederland. Hij volgt in deze functie Lt. -kolonel de heer Th. H. Wolterink op. De zittingsperiode van de heer drs. H.N. Hagoort eindigde per 31 december Hij was vanwege het bereiken van de maximale zittingsduur niet herbenoembaar. Het rooster van aftreden van het bestuur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is voor het laatst vastgesteld in de bestuursvergadering van 30 augustus 2007 en is als volgt: de heer F. van der Meulen aftredend per 31 december 2009, niet herbenoembaar de heer prof. mr. L.H. van den Heuvel aftredend per 31 december 2009, niet herbenoembaar mevrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst aftredend per 31 december 2009, herbenoembaar; mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman aftredend per 31 december 2010, herbenoembaar. De zittingsduur van Commissioner de heer R.A. Frans, Lt.-kolonel de heer P.H. Dijkstra en Envoy de heer H. Slomp RA loopt af zodra hun benoeming als respectievelijk Territoriaal Commandant, Chef-secretaris en Financieel secretaris van het Leger des Heils in Nederland eindigt. Per 1 januari 2009 bestaan er twee vacatures in het bestuur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Statutaire directie De statutaire directie van de stichting bestaat per 31 december 2008 uit een eindverantwoordelijke directeur en een adjunct-directeur. De directie bestaat per voornoemde datum uit: Lt.-kolonel mevrouw dr. C.A. Voorham (directeur) De heer H.M. van Teijlingen (adjunct-directeur) Naast het voeren van de algemene leiding over de stichting beheert de directeur op stichtingsniveau de volgende portefeuilles: het uitvoeren van de werkgeversfunctie; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Personeel & Organisatie; het dragen van directionele zorg op het deelgebied Kwaliteit. De specifieke taken van de adjunct-directeur bestaan onder meer uit: het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Financiën, Accommodatie, Informatisering; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Markt- en Productontwikkeling; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Public Relations en Externe Communicatie. 91

93 Bezoldiging Bestuur en directie Conform de voorschriften is over 2008 voor zowel het bestuur (de toezichthouders) als voor de directie van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg (de bestuurders) de Tabel verantwoording bezoldiging toezichthouders en gewezen toezichthouders respectievelijk de Tabel verantwoording bezoldiging bestuurders en gewezen bestuurders opgesteld. Deze zijn als volgt: Functie Bezoldiging (1) Belastbaar loon Bezoldiging (1) Belastbaar loon Bezoldiging toezichthouders en gewezen toezichthouders Dhr. R.A. Frans Toezichthouder * * (voorzitter) Dhr. Th. H. Wolterink Gewezen * * (chef-secretaris tot ) Toezichthouder Lt. Kolonel dhr. P.H. Dijkstra Toezichthouder * * (chef-secretaris sinds (vice-voorzitter) ) Dhr. P. Dalziel Gewezen * * (chef-secretaris t/m ) toezichthouder Dhr. H. Slomp Toezichthouder (financieel-secretaris) (secretarispenningmeester) * * Dhr. drs. H.N. Hagoort Toezichthouder Nvt 600 Nvt Dhr. F. van der Meulen Toezichthouder Nvt 900 Nvt Mevr. G.W. van Montfrans- Toezichthouder 750 Nvt 450 Nvt Hartman (Bestuurslid sinds ) Nvt Mevr. drs. W.W.J. v. Dalen- Toezichthouder 900 Nvt 750 Nvt Schiphorst Dhr. G.P.W. Jansen Toezichthouder Nvt Nvt 900 Nvt (bestuurslid t/m ) Dhr. prof. mr. L.H. van den Heuvel Toezichthouder 750 Nvt 750 Nvt * De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een onderdeel van het Leger des Heils in Nederland. Het Leger des Heils in Nederland maakt deel uit van de internationale organisatie The Salvation Army. De commandant, de chef-secretaris en de financieel-secretaris van het Leger des Heils in Nederland zijn benoemd door de Generaal van The Salvation Army. Zij vervullen naast hun dagelijkse activiteiten in meerdere juridische entiteiten van het Leger des Heils in Nederland, waaronder in de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, een onbezoldigde bestuursfunctie. De bezoldiging voor hun dagelijkse werkzaamheden is opgenomen in de verslaggeving van de Stichting Leger des Heils. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

94 Bezoldiging bestuurders en gewezen bestuurders Mevr. C.A. Voorham* dhr. H.M. van Teijlingen** 1 Naam 2 Aard bestuurder Statutair Statutair Statutair Statutair 2a Functie Algemeen Algemeen Adjunct- Adjunctdirecteur directeur directeur directeur 3 Periode in dienst 1/1/2008 1/1/2007 1/1/2008 1/1/ /12/ /12/ /12/ /12/ Voorzitter (J = ja, N = nee) N N N N 5 Periode in dienst als voorzitter Nvt Nvt Nvt Nvt 6 Beëindiging dienstverband ultimo verslagjaar N N N N (J = ja, N = nee) 7 Afspraken werktijden (J = ja, N = nee) J J J J 8 Deeltijdfactor (percentage) 100% 100% 100% 100% 9 Brutosalaris * * Bruto-onkostenvergoeding Nvt Nvt a Bijdrage in kosten van levensonderhoud * * Nvt Nvt 11 Werkgeversbijdrage sociale lasten Nvt Nvt Werkgeversbijdrage pensioen, VUT ** Ontslagvergoeding Nvt Nvt Nvt Nvt 14 Bonussen Nvt Nvt Nvt Nvt 15 Totaal bruto-inkomen Cataloguswaarde auto van de zaak Nvt Nvt 17 Eigen bijdrage auto van de zaak Nvt Nvt 18 Belastbaar looninkomen * De algemeen directeur van de stichting is officier van het Leger des Heils. De werkzaamheden door officieren van het Leger des Heils geschieden niet op basis van een dienstbetrekking, doch op grond van een gelofte. Vanaf het tijdstip waarop een officier de gelofte heeft afgelegd om zijn verdere leven in dienst van het Leger des Heils te stellen, neemt het Leger des Heils de verplichting op zich in zijn materiële behoeften te voorzien. Daartoe ontvangen officieren een maandelijkse toelage. Naast deze toelage ontvangt een officier de volgende emolumenten: er wordt in zijn huisvesting voorzien en er worden ter dekking van de uitkeringen bij ziekte, langdurige arbeidsongeschiktheid en pensionering (retraite), op basis van een omslagstelsel voor de ziekenkas officieren en op basis van actuariële berekeningen voor het retraitefonds, bijdragen in deze fondsen gestort. De voornoemde emolumenten zijn in dit overzicht opgenomen als bijdrage in kosten van levensonderhoud. ** De honorering van de adjunct-directeur is overeenkomstig de CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening. Hij heeft een arbeidsovereenkomst van 38 uur per week en is ingeschaald in schaal 14. Op grond van de CAO is deelname aan het pensioenfonds Pensioenfonds Zorg en Welzijn verplicht.

95 Nevenfuncties toezichthouders en bestuurders Toezichthouders 94 Commissioner R.A. Frans 1. Territoriaal Commandant Kerkgenootschap Leger des Heils 2. Voorzitter Stichting Leger des Heils 3. Voorzitter Stichting Leger des Heils Dienstverlening 4. Voorzitter Stichting Leger des Heils Fondsenwerving Lt.-kolonel Th. Wolterink (vanaf ) / Lt. Kolonel dhr. P.H.Dijkstra (vanaf ) 1. Chef-secretaris Kerkgenootschap Leger des Heils 2. Vice-voorzitter Stichting Leger des Heils Fondsenwerving 3. Vice-voorzitter Stichting Leger des Heils Dienstverlening Envoy H. Slomp RA 1. Financieel Secretaris Kerkgenootschap Leger des Heils 2. Directeur Stichting Leger des Heils 3. Directeur Stichting Leger des Heils Dienstverlening 4. Directeur Stichting Leger des Heils Fondsenwerving 5. Lid dagelijks bestuur Vereniging PC Onderwijs NW-Overijssel Accrete Zwartsluis 6. Lid Raad van Advies!Pet Hoogeveen 7. Lid Bestuurlijk Overleg Kerk in Actie Utrecht 8. Lid Financiële Commissie (landelijk) Raad van Kerken Amersfoort 9. Lid RvC Dieman BV, Hoogeveen 10. Lid Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) sectie K, Utrecht 11. Lid bestuur Stichting Worldvision Nederland, Amersfoort 12. Penningmeester Stichting Verkoop Goed, Amsterdam Mevrouw drs. W.W.J. van Dalen- Schiphorst 1. Wethouder gemeente Rijssen-Holten 2. Voorzitter RvT Zorgcombinatie Zwolle 3. Lid RvT Zorggroep Zuid Gelderland 4. Lid Raad van Advies Stichting IJssellandschap 5. Lid RvT MEE IJsseloevers (voormalige SPD) 6. Voorzitter bestuur Stichting Kunst en Cultuur Overijssel 7. Lid RvC Zonnehuisgroep De heer drs. H.N. Hagoort 1. Voorzitter Raad van Bestuur Nederlandse Publieke Omroep 2. Lid Raad van Advies Christelijk Studiecentrum ICS De heer F. van der Meulen 1. Lid bestuur SBI Doorn 2. Vice-voorzitter Heuvelrug Wonen Driebergen (deel van 2008) 3. Lid bestuur Blauwkapel De heer prof. mr. L.H. van den Heuvel 1. Voorzitter van enkele Commissies van Beroep (onderwijs) 2. Lid bestuur vereniging Het Zonnehuis Utrecht 3. Onafhankelijk voorzitter begeleidingscommissie Sociaal Plan van de Zorggroep Almere 4. Voorzitter Nalevingscommissie (CAO-interpretatiecommissie) M&T Rijswijk 5. Adviseur Russel Advocaten Amsterdam / s-gravenhage 6. Voorzitter College van Beroep voor de Examens VU Amsterdam 7. Voorzitter Georganiseerd Overleg Predikantensalarissen PKN Utrecht JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

96 Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman 1. Voorzitter van de Stichting i.o. Nationaal Landschap Laag Holland 2. Voorzitter ILG gebiedscommissie Nationaal Landschap Laag Holland 3. Voorzitter RvC Rabobank Waterland en Omstreken 4. Lid Raad van Bestuur Indaver N.V. te Antwerpen 5. Voorzitter Nationaal Park Schiermonnikoog 6. Voorzitter Zeeuws Archief 7. Lid bestuur Verwey-Jonker Instituut 8. Lid RvC Vereniging Hendrick de Keyser (deel van 2008) 9. Lid Adviesraad NIOD 10. Lid Adviesraad Four Freedom Awards 95 Leden statutaire directie Lt.-kolonel mevrouw dr. C.A. Voorham 1. Lid bestuur IKON, Hilversum 2. Lid RvT Christelijke Hogeschool, Ede 3. Lid Raad van Advies Stichting Moria, Nijmegen 4. Ambassadeur / Lid comite s van aanbeveling: Micha Campagne 5. Stichting Voedselbank Haarlem e.o. 6. Stichting Het Passion, Hummelo De heer H.M.van Teijlingen 1. Lid bestuur Nationale Reclasserings Actie

97 Als manager bij Essent Milieu verkocht Jos Habets (42) het onderdeel Coro Kledinginzameling aan het Leger des Heils. Hij ging zelf mee. Zijn opdracht: de integratie van Coro en de kledinginzameling van het Leger in goede banen te leiden. Het resultaat is de werkmaatschappij ReShare. Vorig jaar kreeg Jos het verzoek om een nieuw project, Werk voor Iedereen, van de grond te tillen. 96 Ons doel: betaald werk voor cliënten Jos Habets over Werk voor Iedereen Het doel: een betaalde baan voor alle cliënten die daar mogelijkheden voor hebben. Een ambitieus plan, waar Jos niet al te lang over na hoefde te denken. Dat kon ook niet. Het bedrijfsleven staat er open voor. Een grote uitdaging is ook een cultuurverandering binnen het Leger zelf Net als ReShare koppelt Werk voor Iedereen een bedrijfsmatige omgeving aan maatschappelijke verantwoordelijkheid. Bij die combinatie voel ik mij thuis. Ik deel de sociale betrokkenheid. Het is belangrijk dat er een organisatie als het Leger is, maar ik zie dat we nog niet alle kansen benutten die er liggen. Om eraan mee te werken onze doelstellingen slagvaardiger te bereiken, spreekt mij aan. In 2006 heeft de overheid een plan gepresenteerd dat er in 2010 voor tenminste 60% van de dak- en thuislozen huisvesting, zorg, inkomen en dagbesteding moet zijn. Het Leger heeft die ambitie ook, maar ziet dat het nog niet wil vlotten met dat laatste aspect: de werkgelegenheid. En dat terwijl werk zo belangrijk is om echt onderdeel te zijn van onze samenleving. Het probleem is dat bestaande activeringstrajecten te weinig rekening houden met die toch wat bijzondere doelgroep. Het Leger heeft juist veel ervaring met deze mensen en had ook al geëxperimenteerd met het creëren van werk voor hen. In Ede hebben we onze lunchroom Soep en in Lelystad een hoveniersbedrijf met tuincentrum. Het programma Werk voor Iedereen wil die lijn doortrekken JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

98 voor al onze cliënten die al wel een min of meer vaste woon- of verblijfplaats hebben, maar nog geen werk. Dat zijn er in totaal toch ongeveer drieduizend. De opdracht kwam op een typische Legermanier. Vanuit een aantal kleinere initiatieven ging het ineens heel snel. Het Leger kan goed breed denken. Ze zien overal mogelijkheden. Maar het pad erheen moest nog afgebakend worden. Wat ik gedaan heb, is het aanbrengen van een stukje structuur: waar zijn we, waar willen we naartoe en wat is de lijn. Voor het zover was, stond er al een afspraak met Maxeda, het moederbedrijf van onder meer de Bijenkorf en V&D. Maxeda had een bijeenkomst met driehonderd topmensen en het Leger mocht daar een workshop presenteren. Ine Voorham, directeur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, zou er een inleiding houden en ik ben toen meegegaan. Een aantal Maxeda-organisaties pakt nu samen met ons initiatieven op. Neem hun restaurantketen La Place. Toen we daar eenmaal ons verhaal hadden verteld, legden zij de link met wat zij allemaal doen. Sindsdien houden we contact voor al onze food-projecten. Ze helpen ons bij het kiezen van locaties en door het afnemen van onze producten. Maar La Place heeft ook structureel vijfhonderd medewerkers nodig. Een deel daarvan moeten wij straks kunnen bieden. Het is voor zo n bedrijf meer dan wat maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wij leiden onze cliënten bijvoorbeeld in eigen projecten op voor de arbeidsmarkt. Als de laatste fase van die opleiding binnen een extern bedrijf kan lopen, voegt dat iets toe aan de kwaliteit van hun personeelsbeleid. Het bedrijfsleven staat er open voor. Een grote uitdaging is ook een cultuurverandering binnen het Leger zelf. We zijn allemaal enthousiast, maar op het moment dat een cliënt ook werknemer wordt, zien we allerlei haken en ogen. De hulpverlening is er maximaal bij betrokken, maar zij kan cliënten niet aanspreken op hun werkprestaties. Daarom werken we met jobcoaches. Die kennen de hulpverleningssituatie, maar ook de situatie op het werk. Het bedrijf heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Ik vind dat bedrijven van het Leger kostendekkend moeten zijn. Ook voor de cliënten. Dan straal je uit dat het werk en dus je werknemers ertoe doen. Daarom werk ik het liefst met een ondernemer die commercieel de verantwoordelijkheid neemt, terwijl wij sociaal een vinger in de pap houden. De voorbereidingen zijn in volle gang. In 2009 starten we de eerste nieuwe activiteiten: een wasserette in Den Haag, een Outlet Store in Amsterdam en een bedrijf dat versproducten levert aan de kleine horeca. De mensen die nu al hier in de loods meewerken aan de logistiek, vinden het gewoon leuk. Ze weten waarvoor ze het doen. Kortom: dit gaat lukken. 97

99 Na een baan in de verslavingszorg ging Mirjam van den Hoek (29) naar een belangenorganisatie voor mensen met een beperking. Daar kon zij ruiken aan de theorie van begeleid werken. Met die ervaring wilde ze weer met de poten in de klei. Het project Werk voor Iedereen van het Leger des Heils bood haar die klei. 98 Een keukentrapje naar de maatschappelijke ladder Mirjam van den Hoek en Christine Piet over Werk voor iedereen Nu richt Mirjam zich als jobcoach op de talenten en mogelijkheden van mensen die graag aan de slag gaan. Mensen zoals Christine Piet. Na een echtscheiding raakte Christine haar inkomen en woning kwijt. Gelukkig wist ze waar ze terecht kon. Vanuit een opvangvoorziening maakte zij weer werk van haar droom. bij komen. De gedachte achter Werk voor Iedereen is dat iedereen recht heeft op een baan. Werk biedt je de mogelijkheid om jezelf te ontplooien, je bestemming te bereiken. Dat gun je iedereen. Ik ben nog niemand tegengekomen die dat niet wil. Die wil kan ondergesneeuwd zijn doordat je vaak de kous op je kop gekregen hebt, maar hij zit er nog wel. Dat probeer ik aan te spreken. Christine: De stap naar de opvang was de beste die ik kon nemen. De officier daar zei: je zit nu in de put, maar daar kun je je uit opwerken. Dat wilde ik ook. Ik wil een stukje van de maatschappij zijn. Voor mij betekent dat: een baan. Ze vertelden me dat er iemand was die me daarbij kon begeleiden. Dat wil ik wel eens zien, zei ik, want ik had al het een en ander aan begeleiding meegemaakt. Maar dit is honderd procent beter. Het is de begeleiding die ik zocht. Mirjam: Veel instellingen bieden dagbesteding aan ook binnen het Leger des Heils. Maar het Leger gelooft dat mensen verder kunnen komen. Daarom moest er iets Christine: Als je veel afwijzingen krijgt, verlies je de motivatie wel eens. Ik heb de lat voor mezelf ook heel hoog gelegd. Ik wil een baan in de boekhouding en de bijbehorende diploma s halen. Uiteindelijk wil ik accountant worden. Ik had al een volledige planning. Andere instanties zeggen dan dat dat te hoog gegrepen is. Mirjam zei: Als dat is wat jij wil, gaan we ons daarvoor inzetten. Mirjam: In de reguliere re-integratie wordt vaak gezegd dat mensen eerst aan hun andere problemen moeten werken. Maar het prikkelen van jouw mogelijkheden is juist zo nodig. Wij zeggen: oké, welke stappen moet je JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2008

100 zetten om jouw doel te bereiken? Misschien moet je tot die tijd genoegen nemen met minder, maar zeg nooit nooit. Sommige hulpverleners zien vooral de moeilijkheden, maar ik ga ervoor. In het bijbelboek Spreuken staat ergens: Spreek voor hen die weerloos zijn. Nou, ik zal praten, praten en nog eens praten tot zij een baan hebben. Overigens blijken ze dan helemaal niet weerloos te zijn. Christine: Zo voel je je soms wel. Maar als je ziet dat iemand tijd aan je besteedt, ga je er zelf ook weer voor. Mirjam kent de weg naar instanties, cursussen, enzovoort. Zij weet de regeltjes en wat je moet vragen. Intussen kon ik direct bij het Leger zelf aan het werk. Hier houd ik me bezig met het opzetten van de internetverkoop. Het is geen boekhouden, maar ik vind het een uitdaging om iets nieuws op te zetten, waarbij ik mijn eigen ideeën kwijt kan. Mirjam: Na een oriëntatiegesprek heb ik altijd wel zo n vijftien vrijwilligersbanen waarmee iemand op korte termijn kan beginnen. Dat zijn vooral interne plekken. En anders kijk ik buiten de deur. Als hij of zij eenmaal aan de slag is, kom ik regelmatig langs voor een evaluatiegesprek. Dan kijken we naar de volgende stappen op weg naar de arbeidsmarkt. Ik help met solliciteren en vertel werkgevers dat ik een aantrekkelijke kandidaat heb. Het stukje begeleiding dat ik de cliënt ook daar kan geven, krijgen zij er gratis bij. Christine: De gesprekken zijn heel intensief. Tussendoor gooit ze regelmatig suggesties op de . Dat contact met haar is heel prettig. Als ik ergens mee zit, heb ik net dat goede afspraakje weer. Dan kan ik weer vooruit kijken, naar een eigen huis met tuin bijvoorbeeld. En husky s! Mijn grote droom is om met husky s de Siberische Zee over te steken. Mirjam: Mijn droom is: werk voor iedereen! De maatschappelijke ladder begint voor veel mensen pas als je het keukentrapje gehad hebt. Dat keukentrapje wil ik bieden. Ik wil een stukje van de maatschappij zijn. Voor mij betekent dat: een baan 99