Het sacrament van het Heilig Avondmaal

Transcriptie

1 Het sacrament van het Heilig Avondmaal Ds. D.W. Tuinier Heidelbergse Catechismus Zondag 28 Zingen: Psalm 22: 13, 16 Lezen: 1 Korinthe 11: Zingen: Psalm 30: 3, 8 Zingen: Psalm 23: 1, 2, 3 Zingen: Psalm 145: 6, 7 Gemeente, we staan in deze dienst stil bij Zondag 28 van de Heidelbergse Catechismus. We beginnen met het lezen van deze Zondag. Vraag 75: Hoe wordt gij in het Heilig Avondmaal vermaand en verzekerd dat gij aan de enige offerande van Christus, aan het kruis volbracht, en aan al Zijn goed gemeenschap hebt? Antwoord: Alzo, dat Christus mij en alle gelovigen tot Zijn gedachtenis van dit gebroken brood te eten en van deze drinkbeker te drinken bevolen heeft, en daarbij ook beloofd heeft: eerstelijk dat Zijn lichaam zo zekerlijk voor mij aan het kruis geofferd en gebroken en Zijn bloed voor mij vergoten is, als ik met de ogen zie dat het brood des Heeren mij gebroken en de drinkbeker mij medegedeeld wordt; en ten andere dat Hij Zelf mijn ziel met Zijn gekruisigd lichaam en vergroten bloed zo zekerlijk tot het eeuwige leven spijst en laaft, als ik het brood en de drinkbeker des Heeren (als zekere waartekenen des lichaams en bloeds van Christus) uit des dienaars hand ontvang en met de mond geniet. Vraag 76. Wat is dat te zeggen, het gekruisigd lichaam van Christus eten en Zijn vergoten bloed drinken? Antwoord: Het is niet alleen met een gelovig hart het ganse lijden en sterven van Christus aannemen en daardoor vergeving der zonden en het eeuwige leven verkrijgen, maar ook daarbenevens door de Heilige Geest, Die én in Christus én in ons woont, alzo met Zijn heilig lichaam hoe langer hoe meer verenigd worden, dat wij, al is het dat Christus in de hemel is en wij op aarde zijn, nochtans vlees van Zijn vlees en been van Zijn gebeente zijn, en dat wij door één Geest (gelijk de leden van een lichaam door één ziel) eeuwiglijk leven en geregeerd worden. Vraag 77. Waar heeft Christus beloofd dat Hij de gelovigen zo zekerlijk alzo met Zijn lichaam en bloed wil spijzen en laven, als zij van dit gebroken brood eten en van deze drinkbeker drinken? Antwoord: In de inzetting des Avondmaals, welke alzo luidt: De Heere Jezus, in de nacht, in welke Hij verraden werd, nam het brood, en als Hij gedankt had, brak Hij het, en zeide: Neemt, eet, dat is Mijn lichaam, dat voor u gebroken wordt; doet dat tot Mijn gedachtenis. Desgelijks nam Hij ook de drinkbeker na het eten des Avondmaals, en zeide: Deze drinkbeker is het Nieuwe Testament in 1/11

2 Mijn bloed; doet dat, zo dikwijls als gij die zult drinken, tot Mijn gedachtenis. Want zo dikwijls als gij dit brood zult eten en deze drinkbeker zult drinken, zo verkondigt de dood des Heeren, totdat Hij komt. (1 Korinthe 11:23-26) Deze toezegging wordt ook herhaald door de heilige Paulus, waar hij spreekt: De drinkbeker der dankzegging, die wij dankzeggende zegenen, is die niet een gemeenschap des bloeds van Christus? Het brood dat wij breken, is dat niet een gemeenschap des lichaams van Christus? Want één brood is het, zo zijn wij velen één lichaam, dewijl wij allen ééns broods deelachtig zijn. (1 Korinthe 10:16-17) We schrijven boven Zondag 28: Het sacrament van het Heilig Avondmaal. Zondag 28 spreekt van: 1. Vermanen en verzekeren 2. Bevel en belofte 3. Aannemen en verenigen 4. Inzetten en instellen Ik haal er zomaar een paar woorden uit. Leest u maar mee. Het gaat in deze dienst over het sacrament van het Heilig Avondmaal. In vraag 75 wordt gesproken over vermanen en verzekeren. In antwoord 75 gaat het over bevel en belofte. In vraag en antwoord 76 gaat het over aannemen en verenigen. En in vraag en antwoord 77 lezen we over inzetten en instellen. Gemeente, in de achterliggende weken hebben we stilgestaan bij de genademiddelen; de middelen om tot Gods genade te kunnen komen. In Zondag 25 hebben we beleden dat Woord en Geest samen het geloof werken én versterken. We hebben ook gezien dat de sacramenten het vaak zwakke en bestreden geloof in de harten van Gods kinderen versterkt. En dat alles is afhankelijk van de bediening van Gods Geest. In Zondag 26 en 27 ging het over het sacrament van de Heilige Doop. De Zondagen 28 tot en met 30 gaan over het sacrament van het Heilig Avondmaal. En vandaag gaat het over de betekenis en het wezen van het Avondmaal. In de volgende twee Zondagen worden de dwalingen ten aanzien van het Heilig Avondmaal schriftuurlijk bestreden. Nu vraag ik eerst uw aandacht voor vraag 75. En dan leggen we de nadruk op twee woorden. U ziet ze direct aan het begin van vraag 75 al staan: vermaand en verzekerd. Dat zijn de twee woorden die ik er uit haal en die onze eerste gedachte vormen: 1. Vermanen en verzekeren En dan ben ik direct bij de kern van de preek. Anders gezegd: het Heilig Avondmaal geeft stil, zonder veel woorden, zichtbaar onderwijs. Van het Heilig Avondmaal gaat een stille sprake uit. Het is een zichtbare preek. Een dominee moet zich er niet toe laten verleiden om bij de bediening van het sacrament van het Heilig Avondmaal, maar te blijven praten omdat hij bang is voor stiltes. Het mag best een poosje heel stil zijn als Gods kinderen aan de heilige dis aanzitten. Want gebroken brood en vergoten wijn zijn een zichtbare 2/11

3 preek. En dat wordt in stille verwondering, in stille aanbidding door het geloof bewonderd. Het Avondmaal is tot vermaning. Een ander woord voor vermaning, jongens en meisjes, is: onderwijs. De Heere wil Zijn kinderen onderwijs geven. En dat onderwijs is zo nodig. Dat onderwijs kunnen ze niet missen. Ze zijn immers leerling geworden op de leerschool van de Heilige Geest? Dat onderwijs aan de bediening van het Heilig Avondmaal is zo noodzakelijk, want zij bevinden zich in de strijd. Gods kinderen leven in de woestijn. Ze zijn bezig met de woestijnreis. En aan het Avondmaal zegt de Heere als het ware tegen Zijn strijdende Kerk: Rust een weinig, want de weg zou voor u teveel zijn. En dat onderwijs kunnen ze niet missen. Ik heb al gezegd: ze zijn leerling en ze blijven leerling. Een kind van God is nooit leerling-af. Een kind van God raakt hier op aarde ook nooit uitgeleerd, afbekeerd. Hoe ouder je wordt en hoe verder je op de leerschool van de Heilige Geest komt, des te meer je erachter komt dat je zo ontzettend weinig of niets weet. En des te armer je wordt in jezelf, des te blinder en dwazer. En des te meer heb je dat onderwijs van boven nodig. U vraagt: welk onderwijs ontvang ik dan aan het Heilig Avondmaal? Het zou zo groot zijn als u in deze preek wordt aangesproken. Dat de Heere u aanraakt. Dat de preek voor u is. Dat je als het ware alleen in de kerk zit. En dat de Heere het tegen u heeft en tegen niemand anders. Welk onderwijs krijgt u dan aan de dis des verbonds? Wel, dat staat in vraag 75. U wordt vermaand (onderwezen) dat u aan de enige offerande van Christus, aan het kruis volbracht, en aan al Zijn goed gemeenschap hebt. Met andere woorden: u wordt in het sacrament heen gewezen naar de enige grond van uw behoud. U wordt in het Heilig Avondmaal heen gewezen naar het enige, vaste fundament van uw zaligheid. U wordt in de tekenen en zegelen van gebroken brood en vergoten wijn heen gewezen naar het enige offer van Christus, aan het kruis volbracht. U ziet het voor uw ogen gebeuren. Het brood dat wij breken is de gemeenschap van het lichaam van Christus. De drinkbeker der dankzegging, die wij dankzeggende zegenen, is de gemeenschap des bloeds van Christus. U ziet het voor uw ogen gebeuren en daarom is het ook nodig dat de dominee het een poosje stil laat zijn. En dat Gods kinderen kijken! Ik kan begrijpen dat u met uw ogen neergeslagen naar de grond aan de tafel zit. Want als u op uzelf ziet hoort u daar niet. Het is waar: bij u is de beschaamdheid van het aangezicht. Er is alle reden om uw ogen neer te slaan en u te verootmoedigen voor de Heere. En toch wil de Heere dat u kijkt! U mag niet naar beneden blijven kijken. Het is het zichtbare sacrament. Het is een zichtbare preek. De Heere wil door uw oogpoort naar uw hart. Want de tekenen en zegelen van gebroken brood en vergoten wijn zien op de volkomen genoegdoening, gerechtigheid en heiligheid van Christus, als op de enige grond van uw zaligheid. En als u daarop zien mag met ogen van het geloof, dan wordt u een ogenblik verzadigd met Zijn goddelijk beeld. Dan wordt uw hongerige ziel gevoed en verzadigd en dan wordt uw dorstige hart gelest. Want Zijn vlees is waarlijk spijs en Zijn bloed is waarlijk drank. En het is waar wat de Zaligspreker heeft gezegd: Zalig zijn die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid; want zij zullen verzadigd worden. (Matth.5:6) 3/11

4 Dat is het onderwijs, de vermaning in de tekenen en zegelen van gebroken brood en vergoten wijn. Het is niet alleen een teken, maar ook een zegel; vermanen én verzekeren. En waar verzekert de Heere Zijn kinderen dan van? Dat staat ook in vraag 75. Hij verzekert ze, Hij geeft ze onderwijs, Hij zet het stempel er nog eens op: het is echt waar, je hoeft er niet aan te twijfelen. Waar mogen ze niet aan twijfelen? Dat zij ook deel hebben aan de enige offerande van Christus, aan het kruis volbracht. En dat ze ook gemeenschap hebben aan al Zijn goederen. Het is een teken tot vermaning en een zegel tot verzekering. De Heere verzekert Zijn Sion van het gemeenschap hebben aan Christus en al Zijn goederen. Ze hebben gemeenschap aan Hem en aan al Zijn heilsweldaden en aan al Zijn schatten en gaven. Ze ontvangen aan de bediening van het Avondmaal de persoonlijke verzekering. De Heilige Geest bestempelt Gods werk aan hun ziel: Het is ook voor u! De gerechtigheid, de heiligheid en de volkomen genoegdoening van de Heere Jezus wordt ook u geschonken en toegerekend. U deelt ook in wat de Heere Jezus heeft aangebracht en verdiend. U deelt ook in wat Hij gedaan heeft en wat in Hem, die Parel van grote waarde, te vinden is. En gemeente, dat werkt de Heilige Geest. Onthoudt u het? Dat kun je zelf niet maken. Dat kun je elkaar niet aanpraten. Dat zijn geen zaken van verstandelijk beredeneren. Dit is geen zaak van beschouwing. Dit is nu geloof. Dit zijn de geloofsoefeningen. Ieder van Gods kinderen, de één meer en de ander minder, weet van de strijd. Ieder weet van die zielenvraag: Heb ik wel deel aan Christus? Ben ik wel met Hem verenigd? Is het wel waar bij mij? O die binnenpraters, o die vrees, die twijfel, die aanvechtingen! Kent u dat? Gaat het in uw leven ook op en neer? Levend water heeft toch op- en neergetij? Bent u ook als het riet dat door de wind heen en weer bewogen wordt? Bent u ook de golven van de zee gelijk? Zoekt u ook vastheid en zekerheid? Maar die is er in u niet! Die vastheid en zekerheid van uw geloof en uw aandeel in Christus en uw gemeenschap hebben aan al Zijn goederen, die is niet in u. Die is niet in een mens te vinden. En dat wil de Heere Zijn kinderen nu in het Avondmaal laten zien. Die vastheid ligt nu buiten u. De zekerheid en de troost van uw zaligheid liggen in Hem, in dat enige offer van Christus, aan het kruis volbracht. Vermanen en verzekeren. Het Avondmaal geeft onderwijs en het Avondmaal verzekert. We gaan naar antwoord 75. Dan gaat het over: 2. Bevel en belofte Eigenlijk wordt in antwoord 75 gezegd: Hoe gaat dat dan? Hoe ervaren Gods kinderen dat dan? Hoe word je in het Heilig Avondmaal dan vermaand en verzekerd dat je aan de enige offerande van Christus, aan het kruis volbracht, en aan al Zijn goed gemeenschap hebt? En dan komt er een lang antwoord. We halen er een paar woorden uit. Alzo, dat Christus mij en alle gelovigen tot Zijn gedachtenis van dit gebroken brood te eten en van deze drinkbeker te drinken bevolen heeft, en daarbij ook beloofd heeft Zet eens een streepje onder dat laatste: Bevolen heeft, en daarbij ook beloofd heeft We leggen de nadruk op bevel en belofte. Vraag en antwoord 77 gaat daar wat dieper op in. 4/11

5 Christus heeft het bevel gegeven om het Heilig Avondmaal te houden: Doe dat tot Mijn gedachtenis, totdat Ik kom. Het is een liefdesbevel. Een bevel van de Meester. Een bevel van de Koning. Aan wie? Heel duidelijk lezen we in het begin van antwoord 75 dat het Avondmaal niet voor iedereen is. Het is voor mij en alle gelovigen. Hier maakt de catechismus een scheiding. En dat is nodig, gemeente. Hier geven Olevianus en Ursinus aan voor wie het Heilig Avondmaal is. We komen daar in Zondag 30 nog op terug. Het is voor Gods kinderen. Het is voor Gods strijdende Kerk hier op aarde. Alle nieuwgeboren kinderen die door Gods Geest van dood levend zijn gemaakt. Alle gelovigen. Allen die door het ware geloof van Zondag 7 met Christus verenigd zijn en Zijn zalving deelachtig zijn. Ja, allemaal, zonder uitzondering. Niemand uitgezonderd. Maar ook zij alléén. Alleen die mij en alle gelovigen. Allen die een kinderdeel van de Heere hebben ontvangen, een goddelijk recht om aan te gaan. Ook de kleinen in de genade, de zuigelingen, de pasgeborenen. Juist die ook! De Heere weet om wie het gaat. Hij is de grote Hartenkenner en de Proever van de nieren. Het gaat ook om de gekrookte rieten en de rokende vlaswieken. Ook de lammetjes horen erbij. Zij mogen ook komen. Zij móeten ook komen. De Meester heeft gezegd: Doe dat! Verkondig Mijn dood totdat Ik kom. Doe dat tot Mijn gedachtenis. Gedenkt en gelooft Mijn bitter lijden en sterven! Dus het Avondmaal is een maaltijd die de Meester heeft bevolen om Zijn dood te gedenken. Het is een gedachtenismaaltijd. Het bitter lijden en sterven van de Meester, van de Borg en de Zaligmaker, wordt overdacht door het zien van het gebroken brood en de vergoten wijn, door het eten van het brood en het drinken van de wijn. Door dat eten en drinken mag er gedachtenis zijn aan Jezus bitter lijden en sterven en mag u door het werk van de Heilige Geest weten, onderwijs krijgen en er zeker van zijn, dat de Heere Jezus dat ook voor u heeft gedaan. Dat ook u deel hebt aan Christus en aan al Zijn goederen, aan alles wat Hij heeft aangebracht. En dat is een belofte. Maar het is een ook bevel. En daarom is het ook zo verdrietig als Gods kinderen die de Heere Jezus mogen liefhebben en dienen, niet ingaan op de nodiging: Alle dingen zijn gereed en kom tot de bruiloft. De Meester is daar en Hij roept u. Natuurlijk kan er iets tussen liggen. Maar dan is het de hoogste tijd om daarmee in de diepte, aan de voeten van de Heere te komen. Dan moet dat goed komen. Dan moet het weer een vlak veld worden. Maar niet blijven zitten met de houding van Thomas. Die mensen hebben we ook wel ontmoet. Dominee, ik wil eerst dít en ik denk dat de Heere eerst dát moet doen. Dan ben je eigenlijk bezig om de Heere de weg voor te schrijven. Dan wil je dat de Heere het doet zoals u het wilt. Dan bent u net als Thomas, die zei: Als ik niet eerst de tekenen zie in Zijn handen en in Zijn voeten en in Zijn zijde, dan zal ik niet geloven. Gemeente, dan haalt u een donkerheid over uw zielenleven. De weg is: Doe dat tot Mijn gedachtenis. Kom aan Mijn voeten. Kom aan Mijn tafel. Belijd uw zonden, schuld en dwaasheid. Kom onvoorwaardelijk en laat u zakken en zinken op het volbrachte werk van de Koning. Hij Wiens werk volkomen is en Die een volkomen zaligheid heeft aangebracht voor een volkomen zondaar. Voor een zondaar die in zichzelf verloren ligt en uitgewerkt 5/11

6 is en het overal heeft gezocht en nergens gevonden heeft, maar die toch de toevlucht mag nemen tot Hem. Om daar te ervaren dat God goed is voor een slecht mens. Het is een gedachtenismaaltijd. Maar de Meester belooft ook iets. Bevel en belofte. Het is ook een geloofsmaaltijd. Want aan het Avondmaal wordt het geloof geoefend. Het geloof wordt versterkt. Aan het Avondmaal mag u opnieuw geloven dat het lichaam van de Heere Jezus voor u verbroken is. Aan de bediening van het Heilig Avondmaal mag u met geloofsogen zien op de wijn die vergoten wordt. En zoals die wijn in de beker vergoten wordt, zo zeker mag u geloven dat nu Zijn bloed voor u vergoten is tot een volkomen verzoening van al uw zonden. Dan ziet u met geloofsogen wat Christus heeft gedaan, en dat voor u! Wat Hij heeft aangebracht, en dat voor u! Waaraan Hij heeft voldaan, en dat voor u! Welke schuld Hij heeft betaald, en dat voor u! Dat Hij die welverdiende straf heeft gedragen, en dat voor u! Dat Hij de vloek van de wet heeft weggenomen, waardoor de wet niets meer heeft te eisen vanwege dat volbrachte werk van Hem, en dat voor u! Daar gaat het om: voor mij. Het staat er zo heel persoonlijk: Dat Christus mij en alle gelovigen En dat is nu juist het punt dat zoveel strijd geeft. Is het wel voor mij? U kunt het wel voor anderen geloven, maar u kunt het niet voor uzelf geloven. Thomas kon dat ook niet. Tot zijn Meester er Zelf aan te pas komt en hem bestraft. Hij geeft hem een ontdekkende zegen, maar ook troost, bemoediging en onderwijs. En dan mag Thomas komen en wordt het Avondmaal voor hem. Dan wordt het een Bethel voor hem, een poort des hemels. Mijn Heere en mijn God! (Joh.20:28) En nu nodigt de grote Koning van de Kerk juist zulke Thomassen. Van die mensen die het maar niet kunnen geloven en die zo dwaas zijn door zichzelf op te sluiten in een hoekje. Eigenzinnig en eigenwijs. Ja maar, het Avondmaal is toch juist bedoeld voor degenen die weten dat hun zonden vergeven zijn? Dat is toch juist bedoeld voor degenen die er zeker van zijn dat ze deel hebben aan Christus? Het Avondmaal is toch juist voor geoefende kinderen van God? Ook, maar het Avondmaal is nu juist ook voor de kleinen in de genade. Voor hen die zo bestreden en aangevochten worden en die zich zo in de banden bevinden. Want hun zwakke geloof moet worden versterkt. En juist ook zij moeten verzekerd worden: O zondaar, het is echt waar, u mag niet meer twijfelen. Mijn lichaam is geestelijke spijs voor u. Mijn lichaam heb Ik voor u laten verbreken en dat is voedsel voor uw hongerende ziel. En Mijn bloed dat Ik voor u heb vergoten, is waarlijk drank. Het lichaam en bloed van Christus eten en drinken, dat is voedsel, teerkost op de levensweg. En als u dat een ogenblik mag ervaren aan de tafel van de Heere, dan zingt het in je ziel: Jezus, Uw verzoenend sterven is het rustpunt voor mijn hart. En dan kan ik niet nalaten om u te wijzen op het laatste woordje van antwoord 75. Daar staat het woordje geniet. Dus aan het Avondmaal, jongelui, gemeente, mag je genieten. En wat hebben wij mensen, ook Gods kinderen, na alle ontvangen genade toch vreemde, rare gedachten en ideeën van genieten. Omdat we zo uit de aarde aards zijn. Omdat we zo verkleefd zijn aan de wereld, aan het hier en het nu. Maar, gemeente, dit is het ware genieten: om als een onwaardige, een rechteloze, als een zondaar te mogen aanzitten aan de tafel van de Koning. Om daar Zijn bloed te drinken en Zijn lichaam te eten. Dat is 6/11

7 genieten! Dat is een Bethel voor Jakob; een poort des hemels. Dat is nu het lichaam en het bloed van Christus eten en drinken. Dat is nu genieten! Dan wordt Psalm 23 beleving in je ziel. Laten we de drie verzen van die Psalm nu samen zingen: De God des heils wil mij ten Herder wezen; k Heb geen gebrek, k heb geen gevaar te vrezen. Hij zal mij zacht, in liefelijke weiden, Aan d oevers van zeer stille waat ren, leiden. Hij sterkt mijn ziel, richt, om Zijn naam, mijn treden In t effen spoor van Zijn gerechtigheden. Ik vrees niet, neen, schoon ik door duist re dalen, In doodsgevaar, bekommerd om moest dwalen; Gij blijft mij bij in alle tegenspoeden; Uw stok en staf zal mij altoos behoeden; Gij troost mijn ziel, en richt, in mededogen, De tafel aan, voor mijner haat ren ogen. Gij zalft mijn hoofd; Gij doet mijn blijdschap groeien, En van Uw heil mijn beker overvloeien. Het zalig goed, mij door Uw gunst gegeven, Verlaat mij niet, maar volgt mij al mijn leven; Zodat ik in het heilig huis des HEEREN, Een lange reeks van dagen blijf verkeren. Genieten. Heb je dat wel eens gehoord in de catechismuspreek die soms zo moeilijk te volgen is? Je moet je er vaak zo voor inspannen. En nu heeft de catechismus het over genieten! Het leven met de Heere is genieten, gemeente, jongelui! Zul je nooit denken dat de dienst van de Heere kommer en kwel is, dat je dan altijd verdriet hebt en met je hoofd naar beneden moet hangen en allerlei zwarigheid? Het is genieten, echt! We hebben er zojuist van gezongen. En je ziet het hier vanuit de catechismus naar je toe komen. Maar de Heere moet je ogen ervoor openen. Hij moet je hart ontsluiten. De Heilige Geest moet je geloof geven. Wees er verlegen om! Het is nog te verkrijgen. Opdat je ook een plaatsje mag ontvangen aan de dis van het genadeverbond, aan de voeten van de Heere. Deze ontvangt de zondaars en eet met hen. (Luk.15:2) We gaan naar vraag en antwoord 76. Dat is onze derde gedachte: 3. Aannemen en verenigen In antwoord 76 geeft de catechismus nader onderwijs over het wezen en de betekende zaak van het Avondmaal. Eigenlijk wordt er in vraag 76 gezegd: Leg dat eens nader uit, wat is dat: het gekruisigde lichaam van Christus eten en Zijn vergoten bloed drinken? En dan volgt het eerste gedeelte. Weer zo n lange zin, maar wel inhoudsvol: Het is niet alleen met een gelovig hart het ganse lijden en sterven van Christus aannemen en 7/11

8 daardoor vergeving der zonden en het eeuwige leven verkrijgen. Dus het lichaam van Christus eten en Zijn bloed drinken betekent allereerst: Christus aannemen door het geloof, Christus en al Zijn weldaden aannemen in een lege bedelaarshand. Twee weldaden worden hier genoemd: vergeving van zonden en het eeuwige leven verkrijgen. Dat zijn verworven weldaden en die worden weggegeven en mogen door het geloof worden aangenomen. De dichter zingt: Hier wordt de rust geschonken; Hier t vette van Uw huis gesmaakt; Een volle beek van wellust maakt Hier elk in liefde dronken. Dus Gods kinderen leven van gegeven goed. Ze komen aan het Avondmaal met lege handen. Ze mogen hier ontvángen. Ze mogen hier kríjgen. Het wordt hen toegerekend. Hun handen zijn leeg gemaakt in een weg van ontdekking en overtuiging. Alles wat ze meer zijn dan bedelarm, zijn ze voor het Avondmaal teveel. Ontdekking is nodig, ontlediging is nodig, ontkrachting is nodig, ontbloting is nodig. Maar ook vervulling. Want ze komen hier om iets te ontvangen, om iets aan te nemen door het geloof. Want de Geest van Christus maakt leeg om je te vervullen. De Geest van Christus breekt af om te bouwen. Hij rukt uit om te planten. Hij maakt arm om rijk te maken. Hij doet hongeren om te verzadigen. Hij doet dorsten om de dorst te lessen. De Geest van Christus leert sterven, om nu het leven te leren zoeken en vinden in Hem Die dood is geweest en Die leeft en Die Zijn kinderen in het Avondmaal toeroept: Ik leef en gij zult leven. (Joh.14:19) Dus in het Avondmaal mag u door het geloof het ganse lijden en sterven van Christus aannemen. En dan zie je weer diezelfde weldaden terugkomen als in het sacrament van de Heilige Doop: schuldvergeving en levensheiliging; rechtvaardigmaking en heiligmaking. Er wordt gewezen op de vergeving van zonden en het eeuwige leven. Dat eeuwige leven begint hier reeds, al is het hier nog ten dele. Dan mag u het weten, geloven en bewonderen: het is ook voor mij. Het ganse lijden en sterven van Christus aannemen Dan krijgen die woorden uit het avondmaalsformulier zo n grote betekenis voor u: Ik voor u, daar gij anders de eeuwige dood had moeten sterven. Dan mag je het een ogenblik weten: Hij is de mijne en ik ben de Zijne. Zalige ruil: Hij mijn zonden en ik Zijn gerechtigheid. Let op het woordje ganse. Christus eten en drinken in het Avondmaal, het ganse lijden en sterven van Christus aannemen, dat wil zeggen: deel hebben aan Zijn hele weg van vernedering. Aan Zijn ganse lijden en sterven. Maar we mogen ook deel hebben aan Zijn opstanding. Want Hij wordt je niet alleen dierbaar en noodzakelijk in de gangen van Zijn vernedering, maar Hij wordt u ook zo dierbaar in de gangen van Zijn verhoging. Hij is een volkomen Zaligmaker, Die een volkomen zaligheid heeft aangebracht voor een arme en in zichzelf uitgewerkte zondaar. Aannemen en verenigen. Dat wijst op het tweede gedeelte van antwoord 76: Maar ook daarbenevens Dat betekent: daarnaast. Wat nu komt kun je niet losmaken van het voorgaande, want dit hoort er ook bij. Daarbenevens door de Heilige Geest Het komt 8/11

9 alles bij die Geest vandaan! Maar ook daarbenevens door de Heilige Geest, Die én in Christus én in ons woont, alzo met Zijn heilig lichaam hoe langer hoe meer verenigd worden. Hoe langer hoe meer Het leven van de heiligmaking is een proces. Je wordt steeds onheiliger, armer, blinder, ellendiger en zondiger in jezelf. Maar je wordt steeds heiliger in Hem. Je wordt hoe langer hoe meer met Hem verenigd. En gemeente, als je hoe langer hoe meer met Hem verenigd wilt worden, dan moet je wel met Hem verenigd zíjn. Dat begin van God moet er zijn in je leven: de wedergeboorte, die staatsverwisseling. We moeten van dood levend gemaakt worden. En dan kan het niet anders, dan is er ook dat stervende leven. Maar dan is er ook de begeerte om hoe langer hoe meer met Hem verenigd te worden. Dat wij, al is het dat Christus in de hemel is en wij op aarde zijn, nochtans vlees van Zijn vlees en been van Zijn gebeente zijn. Die vereniging wordt zo intiem dat ik één plant met Hem wordt, zegt de apostel Paulus. Eén lichaam, één plant in de gelijkmaking van Zijn dood, maar ook één plant met Hem in de gelijkmaking met Zijn opstanding. Met Hem leven betekent uit Hem leven. En dat is tegelijkertijd sterven. Sterven aan jezelf. Sterven aan de zonde. Je eigen leven meer en meer verliezen. En dat gebeurt nu in het Avondmaal. Als we het gebroken brood eten, wordt dat brood één met ons. Dat wijst erop dat we vlees zijn van Zijn vlees en been van Zijn been. En dat stukje brood in het Avondmaal en het slokje wijn in de bediening is vergif voor de zonde. Dan mag de ziel zich verenigen met Christus. Dan gaat de Christus functioneren in de christen. Dan moet die oude mens sterven. En dan roept de apostel Paulus uit: Het leven is mij Christus. (Filipp.1:21) En dat is nu de praktijk van de heiligmaking, die dagelijkse bekering. Dat is dat stervende leven, maar ook dat leven uit Hem, dat bediend worden uit Hem. Dat gaat samen op: afsterving van de oude mens en opstanding van de nieuwe mens. Dus het Avondmaal ziet ook op geloofsvereniging met Christus. Met Zijn heilig lichaam verenigd worden... Ziet u, het woordje heilig komt nogal eens voor. Beseffen we het wel, dat we bij het Heilig Avondmaal aan een heilige tafel komen? En als we daar enigszins indrukken van hebben, dan is dat ook te zien. Niet alleen aan hoe u naar de kerk komt en hoe u gekleed bent, maar ook hoe u aan het Avondmaal komt. Dan zijn we zo bang dat om ons Zijn heilige Naam gelasterd en onteerd wordt. En dat Zijn tafel ontheiligd wordt. Mogen we elkaar daar in alle ernst en in alle liefde op wijzen? Hoe komen we aan het Avondmaal? Het is een Heilig Avondmaal, omdat de Insteller heilig is. En u bent zo onheilig. Het is zo n wonder dat zo n onheilige zondaar mag komen aan Zijn tafel, om nu met Zijn heilig lichaam verenigd te worden. Vlees van zijn vlees en been van zijn been En dan het laatste uit antwoord 76. Als we nu verenigd worden met Hem, is er van daaruit ook gemeenschap van de heiligen. En dat wij door één Geest (gelijk de leden van een lichaam door één ziel) eeuwiglijk leven en geregeerd worden. Als er een band is met Hem, dan is er ook een band onder elkaar. En die gemeenschapsband wordt dan ook beoefend. Dan zijn Gods kinderen één. Ze zitten ook aan dezelfde tafel. Ze eten van hetzelfde brood en ze drinken uit dezelfde beker. Die band is zo teer, zo innig en zo sterk. 9/11

10 Gemeenschap der heiligen Zo hoort het te zijn! Als de band met de Heere in beoefening is, is die band met de anderen er ook. Ik ben een vriend en metgezel van allen die de Naam van de Heere ootmoedig vrezen. En als die band met de Heere niet in beoefening is, dan is deze band er ook niet. Gemeente, wat een schuld! Moeten we ons niet diep weg schamen in kerkelijk Nederland? Wat nu één hoort te zijn is het niet. Ik ben bang dat dit komt omdat de band met Christus vaak niet in beoefening is. U gelooft toch wel dat als die geloofsvereniging met Christus er is, dat er dan ook die gemeenschap der heiligen met elkaar is? Dan kun je heel veel van elkaar verdragen. Dan kun je heel veel van elkaar hebben. Dan ga je de ander uitnemender achten dan jezelf. Dan smelten de harten ineen. Dan ga je zoeken naar wat bindt en niet naar wat scheiding maakt. Dan stem je in met de dichter: Ik ben een vriend, ik ben een metgezel Dat gaat over kerkmuren heen: van allen, al die gelovigen, die levende leden zijn van de Kerk van Christus, van allen die Zijn Naam ootmoedig vrezen en leven naar zijn Goddelijk bevel! Vermanen en verzekeren, bevel en belofte, aannemen en verenigen, en de laatste gedachte was: 4. Inzetten en instellen Over inzetten en instellen gaat het in vraag en antwoord 77. Wat is de catechismus bijbelvast en schriftuurlijk. Die twee jonge dominees Ursinus en Olevianus citeren hier twee gedeelten uit de brief van de apostel Paulus aan Korinthe. Wat ons opvalt is dat Christus het Avondmaal heeft ingesteld in de nacht waarin Hij verraden is. Laat dat eens tot u doordringen. De nacht waarin Hij verraden wordt Zijn lijden gaat naar het hoogtepunt toe. Eén van Zijn jongeren zal Hem in die nacht overgeven in de handen van de vijand. Een andere discipel zal Hem in deze nacht verloochenen. Al Zijn volgelingen zullen zich aan Hem ergeren. Ze zullen Hem verlaten. Ze slaan op de vlucht. Ze laten Hem in de steek. Voorafgaande aan die nacht zegt Hij: Neemt, eet, dat is Mijn lichaam, dat voor u gebroken wordt; doe dat tot Mijn gedachtenis. Het zou ons moeten verbreken. Is er niet alle reden om u te verootmoedigen? De lieve Borg geeft Zich over voor in zichzelf trouweloze volgelingen. In de nacht Het wordt donker. Het wordt een inktzwarte nacht voor de Borg. Hij zal straks van God verlaten worden. Het wordt nacht, heel donker, vanbuiten en vanbinnen. Hij zal bedroefd worden, tot de dood toe. Donker, nacht zal het worden, om het voor al Zijn kinderen licht te maken. De nacht zal veranderen in een eeuwige dag. Wat een uitnemende liefde van Hem, Die Zijn leven geeft voor Zijn schapen. En wat voor schapen? Daar is niets goeds van te zeggen, toch? Hij, de goede Herder, gaat naar de slachtbank. Hij zal naar Golgotha gaan. Daar wordt het waarheid: Ik voor u, daar gij anders de eeuwige dood had moet sterven. Hij offert Zich op tot een spijs en drank tot het eeuwige leven. Zijn vlees is waarlijk spijs. Zijn bloed is waarlijk drank. Hij is het Manna dat uit de hemel is neergedaald in Bethlehems broodhuis, om hongerigen te voeden en dorstigen te laven. In Hem is het leven, de eeuwige zaligheid. Buiten Christus lígt u verloren en buiten Hem gáát u ook verloren. 10/11

11 Zo ziet alles in het sacrament op Hem, de Borg en Zaligmaker van Zijn Kerk, van arme zondaren in zichzelf. Alles predikt Zijn volkomen gerechtigheid en heiligheid voor God. Alles getuigt van de enige grond van behoud en zaligheid: het offer en de verdiensten van Christus. U die in beginsel uw leven in Hem hebt mogen zoeken en vinden, zoek Hem meer en meer te kennen. Zoek met Hem verenigd te worden. Zoek Zijn verborgen omgang. Dat is een rijk, zalig en vruchtbaar leven. U bent arm in uzelf, maar rijk in Hem. U leert sterven aan alles wat geen God en Christus is. Maar u mag worden bediend uit Zijn genadevolheid. Dat is het ware leven. Dat is de zaligheid. Paulus zegt: Het leven is mij Christus en het sterven is mij gewin. (Filipp.1:21) We gaan naar huis. Kon u een beetje mee, gemeente? Of staat u er buiten? Zijn het nu bekende klanken voor u? Werd uw hart aangeraakt? Wees verlegen om één druppel van Gods genade. De Kananese vrouw bedelt om een kruimel En de Zaligmaker is verwonderd over haar grote geloof. Als het nu gaat om gebroken brood en vergoten wijn, dan eindig ik met de profetie van Jesaja: Waarom weegt gijlieden geld uit voor hetgeen geen brood is, en uw arbeid voor hetgeen niet verzadigen kan? Hoort aandachtiglijk naar Mij, en eet het goede, en laat uw ziel in vettigheid zich verlustigen. Neigt uw oor en komt tot Mij, hoort en uw ziel zal leven; want Ik zal met u een eeuwig verbond maken, en u geven de gewisse weldadigheden van David. (Jes.55:2-3) Amen. Slotzang: Psalm 145: 6, 7 De HEER is recht, in al Zijn weg en werk; Zijn goedheid kent in t gans heelal geen perk. Hij is nabij de ziel, die tot Hem zucht; Hij troost het hart, dat schreiend tot Hem vlucht; Dat ongeveinsd, in t midden der ellenden, Zich naar Gods troon met zijn gebeên blijft wenden; Hij geeft de wens van allen, die Hem vrezen; Hun bede heeft Hij nimmer afgewezen. De HEER bewaart de ziel, die Hem bemint; Maar Hij verdelgt, die Hij godd loos bevindt. Mijn blijde tong zal roemen in den HEER, En alle vlees zal juichen tot Gods eer. 11/11