Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op confounding en bias 3 Volwassenen met ADHD

Transcriptie

1 BIJLAGE: EVIDENTIETABELLEN Welke elementen zijn van belang om de diagnose te kunnen stellen bij volwassenen met verslaving? Subvragen: - Wanneer kan het diagnostisch proces gestart worden? - Wie komt in aanmerking om de diagnose te stellen? Auteur & jaartal Adler en Cohen, 2004 Arias et al., 2008 Biederman et al., 1995 Biederman et al., 1998 Studieopzet Niveau van evidentie Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op confounding en bias 3 Volwassenen met Cohort studie volwassenen met lifetime diagnose van cocaine en/of opoideafhankelijkheid (+ groep zonder SUD n=705) Cohort studie 2+ - Volwassenen met de diagnose (n=239) - Gezonde volwassenen zonder de diagnose (n=268) Cohort studie 2+ sample van 239 volwassenen (m+v) met klinische diagnose Er worden over verschillende klinische settings heen verschillende instrumenten gebruikt om na te gaan of een patiënt/cliënt met een verslavingsproblematiek al dan niet met kampt. prevalentie (levenslang) in SUD groep was 5.22% (vs. 0.85% in de groep zonder SUD). wordt geassocieerd met een verdubbeld risico op SUD geassocieerd met verdubbeld risico op SUD + snellere overgang van Goede diagnosestelling bestaat uit: het nagaan van de huidige symptomatologie, elementen uit de kindertijd, familiegeschiedenis, school- en beroepsgeschiedenis, huwelijk, fysieke tekenen en comorbiditeit(en) In een populatie van cocaïneof heroïneafhankelijken wordt geassocieerd met meer afhankelijkheidsproblemen en psychiatrische comorbiditeiten in vergelijking met een populatie van volwassenen met een verslavingsproblematiek maar zonder Het hebben van is een significante risicofactor voor SUD Preventieve en vroeginterventies strategiën moeten aandacht hebben voor bias +; confounders bias en confounders Bias + en confounders + Bijkomende opmerkingen Niet SUD specifiek Lage prevalentie van in de niet SUD-groep maakt vergelijking moeilijk Mogelijk problemen mbt generaliseerbaarheid van de gegevens Mogelijk problemen mbt generaliseerbaarheid van de

2 Culpepper & Mattingly, 2008 Fayyad et al., 2007 Kalbag en Levin, 2005 Kooij et al., 2001 Sullivan & Rudnik- van (childhood) vergeleken met 268 gezonde volwassenen zonder 3 volwassenen met Prevalentiestudie 3 Respondenten tussen jaar uit 10 landen in Europa, America en Midden Oosten (n=11422). 3 Volwassenen met Case serie 3 (n = 141) al dan niet voor diagnostiek van verwezen patiënten. 3 Adolescenten en volwassenen met problematisch alcoholgebruik naar problematisch druggebruik (hazard ratio = 3.8) Coping-strategieën kunnen bepaalde symptomen maskeren waardoor een verslechtering van de toestand van de patiënt niet altijd opvalt. 3.4% van de volwassenen lijdt aan. België (4.1%). Comorbiditeit met stemmingsstoornissen (p=3.9); comorbiditeit met angststoornissen (p=4.0) Er wordt vaak verkeerdelijk van uitgegaan dat wanneer er sprake is van angststoornissen, depressie of andere psychiatrische stoornissen geen diagnose mag gesteld worden. 3 van de 4 volwassenen met leidt tijdens hun leven aan een bijkomende psychische stoornis. Het ging daarbij met name om angststoornissen, depressie, verslavingsproblemen en persoonlijkheidsstoornissen. 1 Op de 3 volwassenen met had meer dan 1 bijkomende stoornis Symptomen die gerelateerd zijn aan het middelengebruik van de het verminderen van de risico s op SUD bij patiënten met. De graad van compensatie moet steeds in rekening worden gebracht wanneer men de ernst van de symptomen in kaart brengt bij volwassenen dient meer aandacht te krijgen in toekomstige epidemiologische en klinische studies Als samen voorkomt met andere as-i stoornissen moeten beiden in rekening worden gebracht Het diagnostisch proces moet voldoende rekening houden met de ontwikkelingsgeschiedenis, psychiatrische comorbiditeit en familiegeschiedenis van de patiënt bij de onderzochte volwassenen is wat betreft verdeling in subtypen, patroon van comorbiditeit en reactie op medicatie vergelijkbaar met hetgeen bij kinderen bekend is. Drug- en alcoholvrije momenten in het leven van de gegevens retrospectief gebruik van selfreports Niet SUD-specifiek Diagnosestelling gebaseerd op selfreports Symptomen uit kindertijd werden retrospectief nagegaan Geen gevalideerde instrumenten gebruikt Diagnose en behandeling door 1 psychiater Niet SUD specifiek Kleine groep

3 Upadhyaya, 2007 Wilens en ollega s 2005) Levin, 2001 patiënt kunnen foutief herkend worden als zijnde symptomen Martinez- Raga e.a., 2013 Fatseas e.a., Adolescenten en jongvolwassenen met Cohort studie; 2+ - (n=20) -SUD met (n= 20) - plus SUD (n=19) -Controlegroep (zonder ) (n=19) Literatuurstudie, 4 Volwassenen met Review 3 Volwassenen met Patiënten overdrijven hun -symptomen soms en trachten op die manier de diagnose te beïnvloeden en er voordeel uit te halen. De combinatie en middelenmisbruik brengt een veel groter risico op depressie en angststoornissen met zich mee Verkennen van de associatie van met postdoctorale opleiding en onderwijs Verslaving bemoeilijkt de diagnose bij volwassenen. Een follow-up van symptomen tijdens de behandeling voor verslaving verminderd de kans op misdiagnose. cliënt moeten in de (hetero)anamnese aan bod komen Aspecten zoals het middelengebruik dienen aan het normale diagnostisch proces voor bij volwassenen worden toegevoegd en uitgediept. Clinici moeten voldoende aandacht hebben voor andere psychiatrische aandoeningen die zich kunnen manifesteren binnen de groep van volwassenen met AHDD + SUD Men pleit naar een gerichte opleiding wat betreft de dubbel-diagnose en verslaving. Het diagnostisch proces is een continu proces. Een goede follow-up is nodig om problemen gerelateerd aan over- of onder diagnose van bij patiënten met een verslavingsproblematiek tot het minimum te herleiden. bias ; confounders Bias + + Kleine groepen, SUD breed gedefinieerd Geen systematisch literatuuroverzicht, slechts rapport

4 Met welke specifieke aspecten dient rekening gehouden te worden tijdens het screenen op bij volwassenen met verslaving? Subvragen: - Is het aangewezen om volwassenen met verslaving systematisch te screenen op het voorkomen van en welke instrumenten kunnen hier best voor gebruikt worden? - Bij welk screeningsresultaat dient een uitgebreider diagnostisch onderzoek aangevat te worden? Auteur & jaartal Cleland et al., 2006 Upadhyaya, 2007 Van de Glind et al., 2004 Van de Glind et al., 2014 Studieopzet Niveau van evidentie Case control 2+ volwassenen met (N=206) niet-analystische studie: 3 Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op confounding en bias 3 Adolescenten en jongvolwassenen met Protocol 4 Volwassenen met Cohort studie 2+ N = 1138 volwassenen met SUD, waarvan 13% met de CAARS kan een nuttig instrument zijn voor het screenen van de -symptomatologie bij middelengebruikers maar niet voor het stellen van de diagnose bij deze populatie Overdiagnostisering is een belangrijk gevaar Screening gaat steeds de eigenlijke diagnosestelling vooraf en geeft louter een eerste indicatie van de aanwezigheid van Hoge sensitiviteit (84%) en specificiteit (66%) voor de ASRS bij het screenen naar de aanwezigheid van bij volwassenen met SUD. Afname van de screener meteen bij opname of 2 weken later heeft weinig invloed op de sensitiviteit en specificiteit. Screening gaat steeds de eigenlijke diagnosestelling vooraf en geeft louter een eerste indicatie van de aanwezigheid van. Er werd slechts één screeningsinstrument voor getest in een populatie van (jong)volwassenen met een verslavingsproblematiek. De diagnose enkel en alleen baseren op de resultaten van screeningsinstrumenten kan makkelijk tot overdiagnose leiden De screening gebeurt best aan de hand van een gevalideerde vragenlijst gebaseerd op de DSM-IV criteria voor. De ASRS-screener geniet de voorkeur als screeningsinstrument bij volwassenen met en verslaving Bias ; Confounders + Bijkomend opmerkinge Goede vergelijkbaa Internationale stud

5 Met welke specifieke aspecten dient rekening gehouden te worden bij het nagaan van de huidige symptomatologie en tijdens het anamnestisch proces in het kader van het diagnosticeren van bij volwassenen met een verslaving? Auteur & jaartal dler en ohen, 2004 Studieopzet Niveau van evidentie Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op confounding en bias 3 Volwassenen met Symptomen zijn voor volwassenen met vaak heel gewoon geworden. Objectiviteit is moeilijk in te schatten. De diagnose van moet kaderen in een algemeen medischpsychiatrisch onderzoek: nagaan van de huidige symptomatologie; (hetero)anamnese en aanvullend onderzoek. Bijkomende opmerkingen Niet SUD specifiek eland et al., 006 albag en vin, 2005 ooij et al., 008 padhyaya, 007 Case control 2+ N=206 volwassenen met 3 Volwassenen met en SUD Case control outpatient volwassenen met en hun partners (n=100) en ouders (n=110) 3 Adolescenten en jongvolwassenen met Er werden slechts twee diagnoseschalen voor getest in een populatie van (jong)volwassenen met een verslavingsproblematiek Volwassenen met hebben na verloop van tijd vaak de nodige compensatiestrategieën ontwikkeld. Middelengeïndiceerde verschijnselen worden soms verkeerdelijk aanzien als pure -symptomen Volwassenen met zijn betere informanten dan ouders en partners, maar neigen tot onderrapportage over de ernst van de symptomen ten opzichte van de klinische diagnose Sommige patiënten overdrijven hun symptomen omdat er in bepaalde gevallen voordeel gehaald kan worden uit het krijgen van de diagnose CAARS kan nuttig zijn om symptomen te meten bij middelengebruikers. Het instrument kan wel niet als (enig) diagnostisch middel gebruikt worden. Het diagnostisch proces dient voldoende rekening te houden met de ontwikkelingsgeschiedenis, psychiatrische comorbiditeit en familiegeschiedenis van de patiënt Het betrekken van de partner en de ouders van de patiënt bij het stellen van de diagnose is van groot belang De ziektewinst die de diagnose met zich mee kan brengen moet in rekening worden gebracht Bias ; Confounders + Confounders Goede vergelijkbaarheid Weinig of geen ve gelijking met scor van controlegroep mogelijk Transfereerbaarhe van resultaten laa est et al., Case control studie; 2+ Volwassenen ADSA-resultaten correleren goed het gebruik van de ADSA is een bias ; Geen vergelijking

6 007 factoranalyse opgenomen in een middelenprogramma (N=200) ilson & vin, 2001 offit, 2015 Cohort studie met 38 jaar follow-up 3 Volwassenen met en SUD 2 N = 1037 pasgeborenen, waarvan 6% vertoont in de kinderjaren, en 3% in de volwassenheid. met die van de DSM-IV-criteria voor en resultaten zijn betrouwbaar (Cronbach s alpha.93; Guttman split-half.92) Verschillende comorbide stoornissen kunnen van invloed zijn op de symptomen geassocieerd met. 90% van de volwassenen met had geen symptomen in de kindertijd. betrouwbaar en valide instrument om te bepalen voor welke cliënten met een verslavingsproblematiek een meer diepgaand diagnostisch onderzoek naar aangewezen is. Effectieve behandeling van kan SUD problemen voorkomen De herinnering van de ouders blijkt niet altijd even betrouwbaar. confounders met andere instrumenten Relatief kleine groep Diagnose slechts door 1 psychiater

7 In welke mate spelen persoonsgebonden eigenschappen van de patiënt een rol in het verloop van het diagnostisch proces en op welke manier kan hier tijdens het diagnostisch proces op ingespeeld worden? Auteur & jaartal Arcia & nners, 1998 iederman et al., 2006 Gingerich et al., 1998 Katz et al., 1998 onuteaux et al., 2007 bison et al., 2008 Rohde et al., 2005 Studieopzet Niveau van evidentie Cohort studie 2 Kinderen en volwassen tussen 5 60 jaar) Cohort studie Prospectieve longitudinale (5j) studie Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op confounding en bias 2 Meisjes met (n=140) en zonder (n=122) tussen 6 en 18 jaar 3 Review van bestaande literatuur mbt diversiteit en Cohort studie 2 75 volwassen vrouwen en mannen met Cohort studie 2+ - patienten met (n= 69) - controlegroep zonder (n=78) Cohort studie - retrospectief 2 Volwassenen met Syst. Literatuurreview 1+ Vergelijkende literatuurstudie onderzoek en klinische Geen significante cognitieve of neuropsychologische verschillen tussen de geslachten maar zelfperceptie bij volwassenen vrouwen is lager dan bij mannen. Meisjes met lopen significant meer risico op het ontwikkelen van afhankelijkheidsproblemen, gedrags- emotionele en angststoornissen De omgeving waarin het individu functioneert is van groot belang in het diagnostisch proces. Meer angststoornissen en depressies bij vrouwen en hogere scores op cognitieve testen dan de mannen. Hierdoor mogelijks onderdiagnostisering van vrouwen. Associatie tussen SES en verslavingsproblemen vertoont een U-vorm, met een verhoogd risico in zowel de hogere als lagere sociale klassen Genderverschillen op verschillende domeinen (Vrouwen vaker gecombineerde type en minder vaak onoplettende type; emotionele instabiliteit). is geen cultureel bepaald construct Geslachtsspecifieke aspecten worden best in rekening gebracht Geslachtsspecifieke aspecten worden best in rekening gebracht De omgeving (SES, culturele achtergronden, ) dienen in kaart te worden gebracht Geslachtsspecifieke aspecten worden best in rekening gebracht Het risico op middelengebruik binnen een groep patiënten is geassocieerd met de SES. Uitdieping van de emotionele dimensies in het diagnostisch proces Culturele verschillen kunnen een invloed hebben op de signalisering van en het al dan niet ; confounders bias + confounders Confounders + bias ; confounders + ; Confounders bias ; confounders + Bijkomende opmerkingen niet direct toepasbaar doelgroep richtlijn niet direct toepasbaar doelgroep richtlijn Niet + SUD specifiek Kleine groep niet direct toepasbaar doelgroep richtlijn Vragen bij generaliseerbaarheid de gegevens Klein sample Niet én SUD - specifiek Selectie onderzoekspopulatie retrospectief Duidelijke vraagstellin methodologie en inclusiecriteria

8 data Brazilië vs internationale literatuur openstaan voor behandeling

9 Met welke specifieke aspecten dient rekening gehouden te worden bij het aanvullend onderzoek in het kader van het diagnosticeren van bij volwassenen met een verslaving? Auteur & jaartal Studieopzet Niveau van evident ie Bukstein, 2008 Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op confounding en bias 3 Patiënten met slaat soms 1 generatie over vnl. bij jongvolwassenen nog zonder middelenprobleem Middelenmisbruik thuis of binnen de familie wordt best tot 2 generaties terug in kaart gebracht. Bijkomend opmerking Faraone et al., 2007 Hervey, Epstein & Curry, 2004 Kim et al., 2002 Case control retrospectief; 2+ - ers (alle DSM- IV criteria) -late onset ers (alle DSM-IV criteria behalve leeftijds -subthreshold ers (voldoen niet aan alle symptoomcriteria) -niet- ers (voldoen aan geen enkel criterium) Meta-analyse 1 33 studies over volwassenen met Literatuurstudie, De effecten die het gebruik van bepaalde middelen met zich meebrengen camoufleren vaak de symptomen typisch aan Één specifiek neuropsychologisch deficit voor bestaat niet. 3 Kinderen met Vele symptomen van komen ook bij andere stoornissen terug en ook de diagnosecriteria overlappen vaak. Beoordeling van het huidige middelengebruik is noodzakelijk Verschillende neuropscychologische tekorten komen tot uiting bij volwassenen met en dit op verschillende domeinen. Comorbiditeit is een moeilijkheid in de -diagnostiek bias + confounders + : retrospectief Niet SUD specif Methodologie en onderzoeksopze duidelijk omsch Niet SUD én specifiek + (jong)volwassen Wilens et al., 2005 Wilson & Levin, 2001 Cohort studie; 2+ - (n=20) -SUD met (n=20 - plus SUD (n=19) -Controlegroep (zonder en SUD) (n=19) 3 Volwassenen met Psychiatrische comorbiditeiten komen vaker voor bij personen met SUD+ Verschillende comorbide stoornissen kunnen van invloed De combinatie en middelenmisbruik brengt een verhoogt risico op depressie en angststoornissen met zich mee retrospectieve gegevens en psychiatrische comorbiditeiten (ook bias ; confounders Kleine groepen breed gedefinie

10 Matthys et al., 2013 Case-report 3 2 volwassenen met, verslaving, en comorbiede stemmingsstoornis zijn op de -symptomen. Deze richtlijn Behandeling van bij volwassenen met een verslaving is goed toepasbaar bij patiënten met tevens een comorbiede stemmingsstoornis, en dit zowel ambulant als in residentiële setting. familiaal) meenemen Verschillende comorbide stoornissen kunnen van invloed zijn op de symptomen geassocieerd met Bias + 2 case reports

11 Wat omvat een goede behandeling van bij volwassen met een verslaving? Auteur & jaartal Mariani, 2007 Murphy, 2005 Rostain & Ramsay, 2006 Studieopzet Niet analytische studie niet-analystische studie Niveau van evidentie Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op 3 Onbehandelde kan een goede behandeling van verslaving in de weg staan 3 Na het stellen van de diagnose Open trial; 2 Volwassenen met (n=43) Safren, 2005 RCT 1 /geen SUD Wilens, 2004 niet-analystische studie (n=31) 3 Adolescenten en volwassenen met maakt de patiënt een verwerkings-proces door Psychotherapie + medicatie heeft levert betere resultaten op Behandeling slaat beter aan bij personen die gedragtherapie ondergingen Goed geïnformeerde familie kan adequater omgaan met de patiënt toezicht houden op de medicatie ter voorkoming van misbruik De behandeling van wordt best geïntegreerd in de behandeling van de verslaving Het verwerken van de diagnose lijkt een essentieel onderdeel te zijn van de behandeling van bij verslaafden gecombineerde therapie (medicatie + gedragstherapie) heeft een beter effect heeft dan medicatie alleen gecombineerde therapie (medicatie + gedragstherapie) heeft een beter effect heeft dan medicatie alleen Betrekken van de familie verbetert de outcome van de behandeling confounding en bias Confounders Confounders Bijkomende opmerkinge Effectmeting met onderzoekersrati Kleine groep Zelf report als effectmeting Kleine groep

12 Welke medicatie is effectief bij de behandeling van bij verslaafden en wat is het effect van deze medicatie op het gebruik van alcohol en andere drugs? Auteur & jaartal Studieopzet Niveau van evidentie Biederman 2008 Longitudinaal prospectief onderzoek Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op 2 Volwassenen met voorgeschiedenis van Bright, 2008 Prevalentiesurvey 3 Volwassenen met Collins, 2006 Dodson, 2005 Placebogecontrole erd maar niet geblindeerd Niet analytische studie Castaneda, 2000 Case serie 3 Volwassenen met en cocaïneafhankelijkheid 2 Cocaïnegebruikers: langwerkend MPH 3 Volwassenen met Op volwassen leeftijd zou het behandeld zijn met stimulantia de kans op middelenmisbruik noch doen afnemen, noch doen toenemen. Langwerkend methylfenidaat heeft een kleiner misbruikpotentieel dan kortwerkend Langwerkend MPH heeft effect op Bij hoge doses effect op craving Juiste dosissen kunnen niet universeel bepaald worden Faraone, 2003 Meta-analyse 1+ Voor behandelde kinderen Grabowski, 2004 RCT met dexamfetamine 1+ Cocaïneverslaafden zonder Jasinski, 2008 RCT: double blind 1 Stimulantiagebruikers (40; m + v) Kollins 2003 Literatuurstudie/ hebben geen hogere kans op SUD Beperkte maar significante daling van het cocaïnegebruik Atomoxetine heeft geen misbruikpotentieel 3 Voor behandelde kinderen hebben geen hogere kans op Langwerkend MPH lijkt effect te hebben op bij volwassenen met verslaving Medicatie dient op maat van de patiënt voorgeschreven te worden Het effect van alle producten is groter bij kinderen dan bij volwassenen confounding/ bias Confounders Bias Bias Bijkomende opmerkingen Hoge dosissen Naturalistische studies Zelfrapportage gebasseerd Slechts effect me dosissen groter d voor de behandeling van Kleine groep

13 SUD Levin 2002 Cohort single 3 Volwassenen met adhd Effect van bupropion Bias blind en cocainemisbruik Levin, 2006 RCT: double blinded 1+ volwassenen met onder methadonsubstitutie: langwerkend MPH en Bupropion Alle groepen goed effect; geen significant verschil tussen de groepen placebo-effect Bias Levin, 2007 RCT: double blinded 1+ volwassenen met en cocaineafhankelijkheid: langwerlkend MPH Geen significant verschil met placebo Langwerkend MPH lijkt effect te hebben op bij volwassenen met verslaving Bias Wel vermindering cocaïne-gebruik de proefpersonen de methylfenidaatgroep die ee goede respons hebben op de medicatie. Levin, 2009 Case serie; open 3 Volwassenen met Atomoxetine heeft effect op trial en cocaïne- afhankelijkheid Mészàros 2009 Meta-analyse subjects, 694 Significante verbetering van Het effect van alle producten is Bias Weinig effect-siz (placebo); 1297 symptomen door actieve groter bij kinderen dan bij Confounders + (actieve medicatie) medicatie volwassenen Michelson 2003 RCT 1+ Volwassenen met De medicatie heeft een sterk Bias placebo-effect Riggs et al, 2004 RCT double blinded 1+ adolescenten (12 tot 19 jaar) Significant effect van Pemoline op de symptomen (niet op het druggebruik Bias Schubiner 2008 RCT 1+ Volwassen met cocaineafhankelijkheid Significant effect van kortwerkend MPH op. Geen effect op het cocaïnegebruik Aanwijzingen dat kortwerkend methylfenidaat effect heeft op bij volwassenen met verslaving Bias

14 Somoza, 2004 Cohort studie open label 2+ Volwassenen met en cocaïneafhankelijkheid Kortwerkend MPH heeft effect op Confounders +; bias: Szobot 2008 RCT 1 Adolescenten met en druggebruik (cannabis en een deel ook cocaïne Vaiva, 2002 Case report 3 Volwassenen met adhd en opiaatafhankelijkheid Wilens, 2008 RCT 1 Subjects received atomoxetine (n=72) or Wilson 2007 Winhusen, 2006 Konstenius et al., 2010 Wilens et al., 2010 Thurstone et al., 2010 Literatuurstudie/ placebo (n=75) and 80 subjects completed the 12-week double-blind period (n=32 and 48, respectively). Significante vermindering van de symptomen, met langwerkend MPH maar niet van het druggebruik Positief effect op 27-jarige patiënt Atomoxetine heeft geen misbruikpotentieel 3 Voor behandelde kinderen Control trial/ not fully randomized 2 Volwassenen met en cocaïneafhankelijkheid RCT 1 N = 24 volwassenen met en verslaving (atomoxetine 72 mg vs. Placebo) Open label 2+ N = 19 volwassenen met en verslaving (bupropion) RCT 1 N = 70 volwassenen met en verslaving (atomoxetine vs. Placebo; 12 weken) hebben geen hogere kans op SUD Kortwerkend MPH heeft effect op Geen significante verschillen in of verslaving symptomen. Vermindering van de symptomen (maar niet op verslaving symptomen). Geen significante verschillen in of verslaving symptomen. Winhusen et al., RCT 1+ N = 255 volwassenen Verbetering van de - Langwerkend MPH lijkt effect te hebben op bij volwassenen met verslaving Moclobemide heeft effect op Bias + 3 maanden double-blind, placebogecontroleerd Kleine sample

15 2010 met en nicotineverslaving (langwerkend methylfenidaat 72 mg vs. Placebo) Wilens et al., Post-hoc analyses 1 N=147 volwassenen 2011 van RCT met en verslaving, atomoxetine 12- week RCT Riggs et al., 2011 RCT 1+ N = 303 volwassenen met en verslaving (langwerkend methylfenidaat vs. Placebo; 16 weken) Crunelle et al., Open trial met 2 N = 24 volwassenen 2013 controlegroep met en verslaving Tamm et al., 2013 RCT 1+ N = 299 adolescenten met en verslaving (lang-werkend methylfenidaat) symptomen, geen effect op rookstop. Verbetering in symptomen gaat gepaard met het verminderen van alcohol craving. Geen effect op symptomen, geen effect op symptomen van verslaving. Binding van methylfenidaat in de hersenen gaat niet samen met verbetering van symptomen bij volwassenen met en een verslaving. patiënten met verslaving een impulsievere populatie zijn dan patiënten zonder verslaving. Langwerkend methylfenidaat is geassocieerd met een verbetering van verslaving outcomes bij adolescenten met comorbide gedragsstoornissen. In deze populatie kan men overgaan naar medicijnen die niet primair op het dopaminerge systeem inwerken, zoals atomoxetine. Bias+ Bias+ Kostenius et al., 2014 RCT 1 N = 54 volwassenen met en amfetamineverslaving (langwerkend methylfenidaat 72 mg vs. Placebo; 24 weken) Peres de los Review 19 open en gecontroleerde studies Minder -symptomen, meer drug-negatieve urines, betere retentie in behandeling. Atomoxetine of langwerkend methylfenidaat, samen met Weinig tot geen effect voor

16 Cobos et al., 2014 Bihlar-Muld et al., 2015 Cunill et al., 2015 Systematic review / meta-analysis bij volwassenen met en verslaving N = 30 volwassenen met en verslaving 1+ Studies met medicamenteuze behandeling en verslaving Levin et al., 2015 RCT 1+ N = 126 volwassenen met en cocaineverslaving (langwerkend amfetaminezouten 60mg, 80mg, vs. Placebo; 13 weken) psychotherapie, geven beloftevolle resultaten. Minder herval 18 maand later na farmacologische behandeling. Farmacologische interventies lijken enige verbetering te geven in symptomen, maar er is geen effect op verslaving en retentie. Meer vermindering van symptomen (met 30% of meer) in de medicatie groep vergeleken met de placebo groep. behandeling SUD. Belang om en verslaving ook farmacologisch te behandelen. Matige effectiviteit van medicatie op symptomen bij volwassenen met.

17 Welke niet-medicamenteuze behandelingen zijn effectief voor de behandeling van bij verslaafden? Auteur & jaartal Studieopzet Niveau Gevensleben, 2005 Goossensen, 2006 Hesslinger, 2002 Knouse, 2008 Murphy, 2005 Philipsen, 2007 Rostain & Ramsay, 2006 van eviden tie RCT 1 Kinderen Studiepopulatie Resultaten Besluit Risico op Geen SUD Neurofeedback heeft effect op concentratie Case report 3 Geen onderzoek naar het effect Open trial met controlegroep Niet analytisch literatuuroverzicht Literatuuroverzich t; niet analytische studie 2 Volwassenen met van niet medicamenteuze behandelingen bij verslaafde patiënten Dialectische gedragstherapie in groep toonde een verbetering zowel op de depressieschalen als wat de -problematiek betreft 3 Geen onderzoek naar het effect 3 Volwassenen met Open trial, zonder controlegroep 2 Volwassenen met (n=72) Open trial; 2 Volwassenen met (n=43) Safren, 2005 RCT 1 /geen SUD (n=31) van niet medicamenteuze behandelingen bij verslaafde patiënten Aangewezen ook aan de ouders en/of de partner informatie en psychoëducatie aan te bieden Integratie van ruim aanbod van behandelmogelijkheden Psychotherapie + medicatie heeft levert betere resultaten op Behandeling slaat beter aan bij personen die gedragtherapie ondergingen Neurofeedback heeft effect op concentratie Gecombineerde therapie (medicatie + gedragstherapie) heeft een beter effect heeft dan medicatie alleen Gecombineerde therapie (medicatie + gedragstherapie) heeft een beter effect heeft dan confounding/ bias Confounders Confounders Bijkomende opmerkingen Niet direct toepasbaar Field trial (voorlopige resultaten) Zeer kleine aantallen. In de controlegroep waren van de 7 verloren voor follow up. Uitgebreid pakke onduidelijk welk onderdeel effect resorteert Self report als effectmeting Effectmeting met onderzoekersrati s Kleine groep Zelf report als effectmeting

18 medicatie alleen Kleine groep Solanto, 2008 Open trial, zonder controlegroep 2 Volwassenen met Doelgerichte training van timemanagement, organisatie en planning heeft positief effect Self report als effectmeting Stevenson, 2002 en 2003 Open trial, zonder controlegroep 2 Volwassenen met Doelgerichte training van timemanagement, organisatie en planning heeft positief effect Virta, 2008 Case series effect 3 Volwassenen met Cognitieve gedragstherapie is van CGT effectief, zowel voor de kernsymptomen als voor de geassocieerde problematiek White & Shah, 2006 Open trial 2 Volwassenen met Intensief trainen van de aandachtsfunctie is effectief bij iedereen. Zylowska, 2008 Open trial, zonder controlegroep 2 Volwassenen met Verbetering in aandachtstekort en impulsiviteit Mindfulness-groepstraining verbetert aandachtstekorten en Bevestigd door cognitieve testing de impulsiviteit vermindert. van Emmerik-van Oortmerssen et Case report 3 Volwassen man met Sterke vermindering in symptomen en alcohol gebruik. Geïntegreerde CGT voor en verslaving is een mogelijke Bias+ al., 2015 behandeloptie voor volwassenen met en verslaving Kronenberg et al., 2015 Kwalitatieve studie 3 Volwassenen met Belang van een coaching attitude bij de behandeling van en verslaving wordt aangehaald door patiënten