RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ. OSG Piter Jelles Montessori afdeling havo

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ OSG Piter Jelles Montessori afdeling havo Plaats: Leeuwarden BRIN-nummer: 20DL-6 Onderzoeksnummer: Onderzoek uitgevoerd op: 12 en 13 oktober 2009 Conceptrapport verzonden op: 23 november 2009 Rapport vastgesteld te Groningen op: 12 januari 2010 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.

2 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 12 en 13 oktober 2009 een onderzoek uitgevoerd op de havo-afdeling van Piter Jelles Montessori te Leeuwarden om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Uit analyses die de inspectie heeft uitgevoerd kwam naar voren dat de opbrengsten van de havo-afdeling van Piter Jelles Montessori onvoldoende zijn. Op 29 juni 2009 heeft de inspectie dit met het bevoegd gezag besproken. Namens het bevoegd gezag waren daarbij aanwezig mevrouw I. Donkervoort, voorzitter (a.i.) van het bestuur en mevrouw T. Peerbolte, beleidsmedewerker kwaliteit en namens de directie de heer H. Tameling. Uit dit gesprek en uit de beschikbare informatie konden het bevoegd gezag en de inspectie niet eenduidig vaststellen of de onvoldoende opbrengsten samenhangen met mogelijke tekortkomingen in het onderwijsproces, de kwaliteitszorg en de leerlingenzorg. Onderzoeksopzet De inspectie heeft de opbrengsten beoordeeld op basis van de opbrengstenkaarten 2007, 2008 en Tevens zijn uit het Toezichtkader Voortgezet Onderwijs 2006 alle normindicatoren en relevante kernindicatoren van de volgende kwaliteitsaspecten onderzocht: kwaliteitszorg, leerstofaanbod, pedagogisch- en didactisch handelen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat en leerlingenzorg en begeleiding. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op kwaliteitszorg. Schoolbezoek, waarbij de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie, leraren en leerlingen. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader Voortgezet Onderwijs Daarnaast is gebruik gemaakt van aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de volgende notitie Toezicht vo 2006 Normering (zeer) zwakke scholen. Deze documenten zijn te vinden op Pagina 3 van 11

4 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 11

5 2.2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1.slecht 2.onvoldoende 3.voldoende 4.goed 5.niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Resultaten 11.1 De leerlingen behalen het opleidingsniveau dat mag worden verwacht De leerlingen lopen weinig vertraging op in de opleiding havo De leerlingen van de opleiding havo behalen voor hun centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht Bij de opleiding havo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 5 Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de kenmerken van de leerlingenpopulatie. 1.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen zoals geformuleerd in het schoolplan. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert systematisch de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.5 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.6 De school borgt de kwaliteit van leren en onderwijzen. 1.7 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. 1.8 De school rapporteert inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs aan belanghebbenden. 1.9 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Pagina 5 van 11

6 Kwaliteitsaspect: Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De school heeft inzicht in de sterke en zwakke punten van de eigen organisatie. 2.2 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. Kwaliteitsaspect: Leerstofaanbod 3.1 Het leerstofaanbod in de onderbouw voldoet aan de wettelijk vereisten. 3.2 Het leerstofaanbod in de bovenbouw is dekkend voor de examenprogramma's. 3.5 Het leerstofaanbod in de verschillende leerjaren sluit op elkaar aan. 3.6 Het leerstofaanbod in de verschillende vakken vertoont samenhang. 3.7 Het leerstofaanbod maakt afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een leerstofaanbod dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. Kwaliteitsaspect: Tijd 4.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 4.3 De uitval van geplande onderwijsactiviteiten blijft beperkt. 4.4 Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. 4.5 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Kwaliteitsaspect: Pedagogisch handelen 5.1 De leraren bevorderen het zelfvertrouwen van de leerlingen. 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en met leraren omgaan. 5.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. Kwaliteitsaspect: Didactisch handelen 6.2 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 6.9 De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen. Pagina 6 van 11

7 Kwaliteitsaspect: Actieve en zelfstandige rol leerlingen 7.1 De leerlingen krijgen te maken met activerende werkvormen. 7.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Kwaliteitsaspect: Sfeer op school 8.3 De ouders zijn betrokken bij de school, door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 8.5 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 8.6 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. Begeleiding 9.1 De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. 9.2 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures, voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 10.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg die de gesignaleerde leerlingen nodig hebben De school voert de zorg planmatig uit De school zoekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24a). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WVO art. 10, lid 2; 10b, lid 2; 10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5). ja nee Pagina 7 van 11

8 2.2 Beschouwing Context Piter Jelles Montessori heeft een turbulente tijd achter de rug. Een aantal jaren geleden hebben zich op het bestuurlijk niveau van de scholengemeenschap een aantal crises voorgedaan die school en team niet onberoerd hebben gelaten. Deze crises en een aantal andere oorzaken hebben onder meer geleid tot een geleidelijke teruggang van de opbrengsten van diverse afdelingen. In het schooljaar 2007/2008 stelde de onderwijsinspectie vast dat de kwaliteit van de vwo-afdeling zeer zwak was. Het inspectierapport en een aantal andere rapportages over de kwaliteit van het onderwijs op de school in het algemeen, hebben geleid tot een verbeterproces dat voor alle afdelingen van Piter Jelles Montessori geldt, dus ook voor de havo-afdeling. Dit proces werd geëntameerd door een interim-directeur, die in het schooljaar 2008/2009 is opgevolgd door een nieuwe directeur. Met het aantreden van deze directeur en, zeer recent, van een nieuw college van bestuur, lijkt de rust op de school te zijn teruggekeerd. Deze stabiliteit van de school is echter relatief, omdat de komende twee jaar nog ingrijpende organisatorische veranderingen op het programma staan voor deze school. Het effect van deze veranderingen laat zich thans nog niet goed voorspellen. De inspectie constateert wel, onder andere uit gesprekken met docenten, dat sinds enige tijd het draagvlak en het gevoel van urgentie van kwaliteitsverbetering ook op de havo-afdeling toegenomen en breed gedragen zijn. Algemeen beeld De opbrengsten van de havo-afdeling van Piter Jelles Montessori zijn onvoldoende: de rendementen van zowel de onder- als de bovenbouw liggen (ver) onder het landelijke gemiddelde. Daarom is sprake van een zwakke afdeling. Deze beoordeling is gebaseerd op de opbrengstenkaarten van 2007, 2008 en Tijdens het onderzoek heeft de inspectie echter slechts enkele ernstige tekortkomingen aangetroffen in de kwaliteit van het onderwijs. Van de procesindicatoren zijn er slechts enkele onvoldoende. Op het gebied van de kwaliteitszorg is hard gewerkt en zijn veel instrumenten ontwikkeld en geïmplementeerd, maar daarnaast is duidelijk dat voor de handhaving, verdere verbetering en borging van de huidige kwaliteit nog meer impulsen nodig zijn. Dat geldt vooral voor de evaluatie en de borging van de kwaliteit van leren en onderwijzen en van het toetsinstrumentarium. Voorts zal nog nader moeten worden geïnvesteerd in verbetering van het leerstofaanbod en van het mentoraat. Toelichting De kwaliteit van leren en onderwijzen is van een aanvaardbaar niveau. De meeste indicatoren zijn als voldoende gewaardeerd. De inspectie stelt vast dat zes indicatoren van een onvoldoende niveau zijn, daaronder bevindt zich één normindicator (9.1). Dit laatste indiceert dat de kwaliteit wel kwetsbaar is. In deze toelichting beperkt de inspectie zich grotendeels tot een beschouwing over de onvoldoende indicatoren. In het onderwijsproces heeft de inspectie drie en in de zorg voor kwaliteit ook drie indicatoren als onvoldoende beoordeeld. Leerstofaanbod Binnen de school is het besef duidelijk aanwezig dat de doorgaande lijn in het leerstofaanbod grote aandacht verdient. In de eerste plaats is sinds kort het sectie-overleg weer in ere hersteld. Het managementteam heeft invloed op de agenda van de sectievergaderingen, waardoor de uitvoering van het onderwijskundig beleid bewaakt wordt. Eén van de opdrachten Pagina 8 van 11

9 aan de secties is om sectieverbeterplannen te maken. Een betere aansluiting tussen onder- en bovenbouw maakt expliciet deel uit van deze sectieverbeterplannen. Er zijn enkele redenen waarom indicator 3.5. vooralsnog niet als voldoende kan worden beoordeeld. De sectieverbeterplannen verkeren nog in een concept-fase. Voordat ze definitief worden, moeten ze eerst nog worden getoetst door de projectgroep voor onderwijskwaliteit. Daarna is het uiteraard van belang dat de in de sectieverbeterplannen gemaakte afspraken ook bewaakt worden. Een ander punt van discussie is de nog grotendeels gescheiden inzet van leraren in de diverse deelscholen. Buiten de lessen is aantoonbaar verbetering te constateren op het gebied van de samenhang tussen de verschillende vakken. Onder meer in vakoverstijgende projecten als de Frieslandweek voor de onderbouw. Wat betreft de afstemming tussen vakken tijdens de reguliere lessen, is sprake van gemiste kansen. Te denken valt aan vakoverstijgende afspraken met betrekking tot allerlei vaardigheden, grammaticale termen, rekenstrategieën et cetera. Zowel leerlingen als leraren geven aan dat dit onderdeel verbetering behoeft. De inspectie stelt vast dat onderwijzen en leren van voldoende kwaliteit is: in alle geobserveerde lessen heerst een plezierig klimaat, waarin de respectvolle en gelijkwaardige omgang tussen leraren en leerlingen opvallend is. Verder bereiken de leraren door hun aanpak een sfeer waarin de leerlingen taakgericht aan het werk zijn. De meeste leraren weten op een doeltreffende wijze de verschillen tussen leerlingen in hun lesgeven een plaats te geven. Door bovendien variatie in werkvormen te benutten en door leerlingen uit te dagen in onderwijsleergesprekken houden leraren de aandacht van de leerlingen vast, waardoor het geleerde goed lijkt te beklijven. Begeleiding Centraal in de begeleiding van leerlingen en de zorg is het mentoraat. Dit is het meest kwetsbare onderdeel van dit aspect. Uit observaties, documenten en gesprekken blijkt namelijk dat de invulling van het mentoraat van mentor tot mentor sterk verschilt. Vastgesteld kan worden dat weliswaar het welbevinden van leerlingen door de mentoren gestimuleerd wordt, maar dat dit maar ten dele het geval is waar het de motivatie van leerlingen betreft. Dit laatste kan letterlijk worden opgevat. Doordat het mentoraat wisselend en in sommige gevallen vrijblijvend wordt ingevuld, worden leerlingen die een achterstand hebben opgelopen onvoldoende aangezet en gestimuleerd deze met bijvoorbeeld keuzewerktijduren in te lopen. Dit wordt nog versterkt doordat leerlingen gedurende een deel van hun schoolloopbaan zelf hun mentor kiezen. Ook binnen de zorg voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften wordt de uiteenlopende inzet van mentoren als een risico gezien: doordat de melding en doorverwijzing van (mogelijke) zorgleerlingen in de leerlingbespreking voor een belangrijk deel afhankelijk is van de mentor, bestaat het risico dat zorgleerlingen niet tijdig de hulp krijgen die ze nodig hebben. Daarom heeft de inspectie (norm)indicator 9.1 als onvoldoende beoordeeld. De inspectie heeft de rest van de indicatoren van zorg en begeleiding als voldoende beoordeeld. Zo zijn er voor leerlingen met leerlinggebonden financiering handelingsplannen en is de structuur van de leerlingenzorg helder: de effectieve leerlingbesprekingen en een leerlingvolgsysteem zijn ingevoerd. Pagina 9 van 11

10 Kwaliteitszorg Binnen de kwaliteitszorg constateert de inspectie de volgende tekortkomingen. De school hanteert diverse kwaliteitszorginstrumenten, zoals leerlingenenquêtes over de lessen, 360 graden feedback en onderlinge lesbezoeken. Deze instrumenten worden op basis van vrijwilligheid toegepast. De schoolleiding hanteert hierbij de strategie van olievlekwerking en gaat ervan uit dat een steeds grotere groep dergelijke instrumenten inzet. De borging van de kwaliteit van het onderwijs is daarmee op dit moment niet gegarandeerd (indicatoren 1.4 en 1.6). De school kent prioriteit toe aan de verbetering van toetsing en daarmee verband houdend, de determinatie van leerlingen en de overgangsnormen. Dit heeft echter niet geleid tot vastgelegde protocollen en de naleving daarvan door alle secties. Daarom beoordeelt de inspectie indicator 1.7 als onvoldoende. Pagina 10 van 11

11 3.3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen en is als zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan de havo-afdeling van Piter Jelles Montessori te Leeuwarden een aangepast arrangement toe. De afdeling valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in mei 2011 weer van voldoende niveau is. De inspectie voert in het tweede kwartaal van 2011 opnieuw onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. In aanvulling hierop maakt de inspectie nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken tussenresultaten en een tussentijds onderzoek (TKO) naar bereikte verbeteringen. Om de bereikte tussenresultaten vast te kunnen stellen, voert de inspectie in maart 2010 een voortgangsgesprek met bevoegd gezag en directie en in november 2010 wordt het TKO uitgevoerd. Deze afspraken legt de inspectie, na ontvangst van een plan van aanpak van het bevoegd gezag, vast in een toezichtplan. Het bevoegd gezag dient binnen zes werkweken gerekend vanaf de vaststelling van het rapport een plan van aanpak aan de inspectie te sturen. De inspectie beziet of het plan van aanpak voldoet aan de volgende kenmerken: de voorgenomen activiteiten sluiten aan bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen; de activiteiten zijn voldoende concreet beschreven en gepland zodat de inspectie er in het vervolg van het toezicht op kan aansluiten; het is aannemelijk dat het plan van aanpak leidt tot een verbetering van de geconstateerde kwaliteitsproblemen. Pagina 11 van 11