De wiskunde achter knopen
|
|
|
- Karel Wauters
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De wiskunde achter knopen Leve de Wiskunde! Jasper Stokman UvA May 3, 2009 Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
2 Een wiskundige knoop Een wiskundige knoop is een gesloten lus in de 3-dimensionale ruimte die zichzelf niet doorsnijdt. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
3 Gewone knopen Verbind de uiteinden om wiskundige knopen te krijgen: links-en rechtshandig klaverblad Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
4 Gewone versus wiskundige knopen Gewone knoop kan altijd uit de knoop gehaald worden. Niet alle wiskundige knopen zijn te ontwarren. Vragen: 1. Precieze betekenis van ontwarren? 2. Wanneer zeggen we dat twee knopen hetzelfde zijn? Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
5 De antwoorden 1. Precieze betekenis van ontwarren? Antwoord: als de wiskundige knoop, zonder knippen en plakken, om te vormen is tot de onknoop 2. Wanneer zeggen we dat twee knopen hetzelfde zijn? Antwoord: Als de ene knoop een vervorming is van de andere knoop. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
6 Voorbeelden Zijn deze twee knopen hetzelfde (Perko paar)? Zijn linkshandig klaverblad en rechtshandig klaverblad dezelfde knopen? Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
7 Oorsprong van knopentheorie Lord Kelvin s hypothese (1867): 1. Atomen zijn gesloten wervelingen in de ether. 2. Verknoping bepaalt de (chemische) eigenschappen. Peter Tait: samenstellen van tabel met verschillende knopen. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
8 Voorbeelden van toepassingen Wiskundige knopen aan de basis van het vakgebied topologie: Bestudering van de eigenschappen van de ruimte die behouden blijven onder continue vervormingen. Andere toepassingen 1 Knopentheorie in chemie en biomedische wetenschappen. Verknoping van DNA in de celkern. 2 Lord Kelvin s idee als belangrijk principe: Eigenschappen bepaald door de wisselwerking met de omgeving. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
9 De wiskunde achter knopen Centrale vraag: Hoe kunnen we knopen onderscheiden? Een knoopinvariant is de toekenning van een getal aan een knoop. Subtiliteit: het toegekende getal mag geen onderscheid maken tussen de verschillende verschijningsvormen van de knoop! Belang: Als een knoopinvariant verschillende getallen toekent aan twee knopen, dan zijn de knopen verschillend. Naieve poging: het aantal kruisingen in het knoopdiagram. Geen knoopinvariant. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
10 Een voorbeeld van een knoopinvariant Het kruisgetal is het minimaal aantal kruisingen die je nodig hebt om een knoopdiagram van de knoop te kunnen tekenen. Kruisgetal is een knoopinvariant, maar moeilijk uit te rekenen. Tait s tabel: de verschillende knopen geordend volgens kruisgetal verschillende knopen met kruisgetal verschillende knopen met kruisgetal 15. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
11 Knoopinvarianten Opmerking: We bekijken vanaf nu knopen in hele smalle strookjes papier: de knoop heeft dus twee kanten. Bijvoorbeeld: de twee 8-knopen beschouwen we als verschillende knopen. Conventie: We tekenen de knoopdiagrammen van knopen zo, dat altijd een van de twee kanten boven is. De knoopdiagrammen van de twee 8-knopen zijn Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
12 Nog een knoopinvariant Het getal 0 (1) aan de knoop toekennen als het aantal kruisingen van het knoopdiagram even (oneven) is. Makkelijk uit te rekenen, maar zwakke knoopinvariant. 1 Onderscheid Perko s knopen niet van onknoop. 2 klaverblad onknoop. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
13 Knoopinvariant? Het getal 0 (1) aan de knoop toekennen als het aantal kruisingen van het knoopdiagram even (oneven) is. Opmerking: Hier hebben we een getal toegekend aan een willekeurig knoopdiagram van de knoop. Belangrijke afgeleide vraag: Hoe kunnen we aan de knoopdiagrammen zien of knopen hetzelfde danwel verschillend zijn? Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
14 Reidemeister bewegingen: Drie lokale veranderingen in het knoopdiagram die de bijbehorende knoop onveranderd laten. eerste Reidemeister beweging, tweede Reidemeister beweging, en de derde Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
15 Reidemeister s stelling Als twee wiskundige knopen hetzelfde zijn dan zijn hun knoopdiagrammen in elkaar over te voeren door middel van de drie Reidemeister bewegingen. Gevolg: Het even of oneven zijn van het aantal kruisingen is een knoopinvariant. Bonus: Reidemeister stelling maakt het mogelijk om allerlei knoopinvarianten te maken die makkelijk uit te rekenen zijn. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
16 We gaan los! Kies drie getallen A,B,C. Rekenregel voor toekenning getal aan knoopdiagram: 1 Kies een kruising in het knoopdiagram. 2 Produceer twee nieuwe diagrammen door de kruising te vervangen door of door. 3 Herhaal dit voor alle kruisingen in het knoopdiagram. 4 Eindigt met 2 #kruisingen diagrammen zonder kruisingen. Geef gewicht aan ieder diagram: A # { }B # { 5 Tel nu al die gewichten bijelkaar op! } C #{onknopen 1} Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
17 Voorbeeld: Linkshandig klaverblad A B Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
18 Voorbeeld: Linkshandig klaverblad A B AA AB BA BB Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
19 Voorbeeld: linkshandig klaverblad AA AB BA BB AAA AAB ABA ABB BAA BAB BBA BBB Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
20 Voorbeeld: linkshandig klaverblad AAA AAB ABA ABB BAA BAB BBA BBB A 3 C 2 A 2 BC A 2 BC AB 2 A 2 BC AB 2 AB 2 B 3 C Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
21 Voorbeeld: linkshandig klaverblad AAA AAB ABA ABB BAA BAB BBA BBB A 3 C 2 + A 2 BC + A 2 BC + AB 2 + A 2 BC + AB 2 + AB 2 + B 3 C Linkshandig klaverblad A 3 C 2 +3A 2 BC +3AB 2 +B 3 C. Rechtshandig klaverblad B 3 C 2 +3B 2 AC +3BA 2 +A 3 C. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
22 Kauffman s knoopinvariant We krijgen zo een knoopinvariant als B=A 1 en C=-A 2 -A 2. Kauffman s invariant van 1 linkshandig klaverblad: A 7 A 3 A 5, 2 rechtshandig klaverblad: A 5 A 3 A 7. Gevolg: Linkshandig klaverblad rechtshandig klaverblad. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
23 Kauffman s knoopinvariant Bewering: We krijgen een knoopinvariant als B=A 1 en C=-A 2 -A 2. Aan te tonen: een Reidemeister beweging toepassen op het knoopdiagram heeft geen effect op de uitkomst van de rekenregel. Check (tweede Reidemeister beweging): = A + B = A 2 + AB + BA + B 2 = (A 2 +ABC+B 2 ) + AB = als B=A 1 en C=-A 2 -A 2. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
24 Dror Bar-Natan (in navolging van Kronecker): Wiskundige knopen zijn door God gemaakt, al het andere in topologie is mensenwerk. Jasper Stokman (UvA) De wiskunde achter knopen May 3, / 24
Knoop of onknoop. Walter D. van Suijlekom
Knoop of onknoop Walter D. van Suijlekom KNOOP OF ONKNOOP WALTER D. VAN SUIJLEKOM 1. Introductie Een knoop in onze schoenveter leggen kunnen we allemaal. In zijn meest simpele vorm ziet die er als volgt
8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde
![8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde](/thumbs/98/138669860.jpg "8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde")
8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde Optellen: 5a + 3b + 2a + 6b = 7a + 9b 1) Alleen gelijksoortige
Uitwerking Opgaven Formele talen, grammaticas en automaten Week 1
Uitwerking Opgaven Formele talen, grammaticas en automaten Week 1 Bas Westerbaan bas@westerbaan.name 24 april 2012 1 Opgave 1.1 Een goed en voldoende antwoord is: L 1 = L 2, want L 1 en L 2 zijn alle woorden
8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde
![8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde](/thumbs/31/15201373.jpg "8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde")
8.1 Herleiden [1] Herleiden bij vermenigvuldigen: -5 3a 6b 8c = -720abc 1) Vermenigvuldigen cijfers (let op teken) 2) Letters op alfabetische volgorde Optellen: 5a + 3b + 2a + 6b = 7a + 9b 1) Alleen gelijksoortige
Verzamelingen deel 2. Tweede college
1 Verzamelingen deel 2 Tweede college herhaling Deelverzameling: AB wil zeggen dat elk element van A ook in B te vinden is: als x A dan x B Er geldt: A=B AB en BA De lege verzameling {} heeft geen elementen.
Automaten. Informatica, UvA. Yde Venema
Automaten Informatica, UvA Yde Venema i Inhoud Inleiding 1 1 Formele talen en reguliere expressies 2 1.1 Formele talen.................................... 2 1.2 Reguliere expressies................................
Eerste ronde Nederlandse Wiskunde Olympiade
Eerste ronde Nederlandse Wiskunde Olympiade 23 januari 2 februari 2017 Uitwerkingen A1. C) donderdag In de eerste vier weken van augustus komt elke dag van de week precies viermaal voor. De laatste 31
EVC- ERKEND. EVC - Aanbieder 04 0(-&1"$02(%(" $012$ 32.2$"'-("31. Dit format is onderdeel van de Kwaliteitscode EVC.
EC- EC - Aanbieder 04 0-&1"02%" 2 012 32.2"'-"31..: 1229;2:2? 3463A21.AB:
Rekenen aan wortels Werkblad =
Rekenen aan wortels Werkblad 546121 = Vooraf De vragen en opdrachten in dit werkblad die vooraf gegaan worden door, moeten schriftelijk worden beantwoord. Daarbij moet altijd duidelijk zijn hoe de antwoorden
(iii) Enkel deze bundel afgeven; geen bladen toevoegen, deze worden toch niet gelezen!
Examen Wiskundige Basistechniek, reeks A 12 oktober 2013, 13:30 uur Naam en Voornaam: Lees eerst dit: (i) Naam en voornaam hierboven invullen. (ii) Nietje niet losmaken. (iii) Enkel deze bundel afgeven;
Invarianten van Kauffman in de knopentheorie
achelorstageverslag Invarianten van Kauffman in de knopentheorie uteur: Elise Hopman egeleider: Dr. Michael Müger 28 maart 2012 Inhoudsopgave Voorwoord 2 1 Introductie knopentheorie 3 2 Het bracketpolynoom
Een algebraïsche ontknoping
Een algebraïsche ontknoping Over knoopinvarianten en de Jones polynoom Kenny De Commer (VUB, Brussel) 17 november 2015 Outline Een beknopte knopentoer Met wiskunde uit de knoop? Verstrengelde lineaire
Formeel Denken. Herfst 2004
Formeel Denken Herman Geuvers Deels gebaseerd op het herfst 2002 dictaat van Henk Barendregt en Bas Spitters, met dank aan het Discrete Wiskunde dictaat van Wim Gielen Herfst 2004 Contents 1 Talen 1 1.1
6.4 Toepassingen van de algebra
Toepassingen van de algebra 175 6.4 Toepassingen van de algebra 6.4.1 Snelrekentrucs Even snel: hoeveel is 59 61? Als je dit niet snel uit je hoofd kunt, dan is het handig gebruik te maken van haakjes
3.1 Haakjes wegwerken [1]
![3.1 Haakjes wegwerken [1]](/thumbs/53/31611347.jpg "3.1 Haakjes wegwerken [1]")
3.1 Haakjes wegwerken [1] Oppervlakte rechthoek (Manier 1): Opp. = l b = (a + b) c = (a + b)c Oppervlakte rechthoek (Manier 2): Opp. = Opp. Groen + Opp. Rood = l b + l b = a c + b c = ac + bc We hebben
Talen & Automaten. Wim Hesselink Piter Dykstra Opleidingsinstituut Informatica en Cognitie 9 mei 2008
Talen & Automaten Wim Hesselink Piter Dykstra Opleidingsinstituut Informatica en Cognitie www.cs.rug.nl/~wim 9 mei 2008 Talen & automaten Week 1: Inleiding Dit college Talen Automaten Berekenbaarheid Weekoverzicht
De wissel-eigenschap voor vermenigvuldigen Vermenigvuldigen kan in omgekeerde volgorde gebeuren, want voor ieder paar getallen a enbgeldt: a b=b a.
98 Algebra 3.3 Variabelen 3.3.1 Inleiding F= 9 5 15+32= 27+32=59 15 C= 59 F In de inleidende tekst aan het begin van dit hoofdstuk staat een afkorting waarmee de temperatuur in graden Celsius in graden
7.1 Grafieken en vergelijkingen [1]
![7.1 Grafieken en vergelijkingen [1]](/thumbs/64/51895221.jpg "7.1 Grafieken en vergelijkingen [1]")
7.1 Grafieken en vergelijkingen [1] Voorbeeld: Getekend zijn de grafieken van y = x 2 4 en y = x + 2. De grafieken snijden elkaar in de punten A(-2, 0) en B(3, 5). Controle voor x = -2 y = x 2 4 y = x
Dag van GeoGebra zaterdag 19 oktober 2013
Dag van GeoGebra zaterdag 19 oktober 2013 Random oefenen met GeoGebra Wiskunde leer je door te doen. Willen we leerlingen oefeningen aanbieden die telkens een nieuwe uitdaging vormen? Willen we leerlingen
Welke van de volgende getallen zou de lengte van de spiraal kunnen weergeven?
Bever opgaven voor klas 1 en 2 november 2005 A1 Jan heeft onderstaande rechthoekige spiraal getekend en daarbij gebruik gemaakt van 2 logo opdrachten: vooruit 10 10 stappen vooruit van lengte 1; tijdens
6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen:
![6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen:](/thumbs/101/148944451.jpg "6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen:")
6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen: 1) Haakjes wegwerken 2) Vermenigvuldigen en delen van links naar rechts 3) Optellen en aftrekken van links naar rechts Schrijf ALLE stappen ONDER
I.3 Functies. I.3.2 Voorbeeld. De afbeeldingen f: R R, x x 2 en g: R R, x x 2 zijn dus gelijk, ook al zijn ze gegeven door verschillende formules.
I.3 Functies Iedereen is ongetwijfeld in veel situaties het begrip functie tegengekomen; vaak als een voorschrift dat aan elk getal een ander getal toevoegt, bijvoorbeeld de functie fx = x die aan elk
Verzamelingen deel 3. Derde college
1 Verzamelingen deel 3 Derde college rekenregels Een bewerking op A heet commutatief als voor alle x en y in A geldt dat x y = y x. Een bewerking op A heet associatief als voor alle x, y en z in A geldt
Faculteit Elektrotechniek - Capaciteitsgroep ICS Tentamen Schakeltechniek. Vakcodes 5A010/5A050, 19 januari 2004, 9:00u-12:00u
Faculteit Elektrotechniek - Capaciteitsgroep ICS Tentamen Schakeltechniek Vakcodes 5A010/5A050, 19 januari 2004, 9:00u-12:00u achternaam : voorletters : identiteitsnummer : opleiding : Tijdens dit tentamen
14.1 Vergelijkingen en herleidingen [1]
![14.1 Vergelijkingen en herleidingen [1]](/thumbs/27/12007257.jpg "14.1 Vergelijkingen en herleidingen [1]")
4. Vergelijkingen en herleidingen [] Er zijn vier soorten bijzondere vergelijkingen: : AB = 0 => A = 0 of B = 0 ( - 5)( + 7) = 0-5 = 0 of + 7 = 0 = 5 of = -7 : A = B geeft A = B of A = - B ( ) = 5 ( )
1 Religie vs herschrijven 3. 2 Herschrijven 4. 3 Rekenen 5. 4 Tellen 6. 5 Syracuse probleem 7. 6 Herschrijftheorie 8. 7 Terminatie en Confluentie 9
1 Religie vs herschrijven 3 2 Herschrijven 4 3 Rekenen 5 4 Tellen 6 5 Syracuse probleem 7 6 Herschrijftheorie 8 Page 1 of 31 7 Terminatie en Confluentie 9 8 SN en CR in rekenen 10 9 SN en CR in tellen
V.2 Limieten van functies
V.2 Limieten van functies Beschouw een deelverzameling D R, een functie f: D R en zij c R. We willen het gedrag van f in de buurt van c bestuderen. De functiewaarde in c is daarvoor niet belangrijk, de
Krommen tellen: van de Griekse Oudheid tot snaartheorie
Krommen tellen: van de Griekse Oudheid tot snaartheorie Martijn Kool Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht 1/34 Introductie Meetkunde Algebraïsche Meetkunde Aftellende Meetkunde Reis: Griekse Oudheid
6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen:
![6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen:](/thumbs/55/36024360.jpg "6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen:")
6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen: 1) Haakjes wegwerken 2) Vermenigvuldigen en delen van links naar rechts 3) Optellen en aftrekken van links naar rechts Schrijf ALLE stappen ONDER
Bilineaire Vormen. Hoofdstuk 9
Hoofdstuk 9 Bilineaire Vormen In dit hoofdstuk beschouwen we bilineaire vormen op een vectorruimte V nader. Dat doen we onder andere om in het volgende hoofdstuk de begrippen afstand en lengte in een vectorruimte
Cabri-werkblad. Driehoeken, rechthoeken en vierkanten. 1. Eerst twee macro's
Cabri-werkblad Driehoeken, rechthoeken en vierkanten 1. Eerst twee macro's Bij de opdrachten van dit werkblad zullen we vaak een vierkant nodig hebben waarvan alleen de beide eindpunten van een zijde gegeven
Verzamelingen deel 2. Tweede college
Verzamelingen deel 2 1 Tweede college herhaling A B A B A U vereniging A B doorsnede A B complement A c A B A B 2 verschil A-B A\B symmetrisch verschil A B = (A-B) (B-A) redeneren met Venn diagrammen Toon
Formele talen. Elfde college
12 Formele talen Elfde college 1 verkeerslicht? 신호등을지킵시다 (Automatische) Vertaling van het Koreaans You should observe the traffic lights Is Koreaans een formele taal? Nee natuurlijk niet! Alleen, voor
Cijfers en letters 1 niveau 1 en 2
Cijfers en letters 1 niveau 1 en 2 Los de twaalf vergelijkingen op. Het antwoord stelt een letter in het alfaet voor. X = 3 is een C, de derde letter. X = -5 is een V, de vijfde letter van achter. De oplossing
Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai nieuw te bouwen woningen Julianastraat en Kruisstraat te Kerkdriel
Science Park Eindhoven 5634 5692 EN SON Postbus 26 5690 AA SON T +31 (0)40-3031100 F +31 (0)40-3031101 E eindhoven@chri.nl www.chri.nl K.v.K 58792562 IBAN NL71 RABO 0112 075584 Akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai
Driehoeksongelijkheid en Ravi (groep 1)
Driehoeksongelijkheid en Ravi (groep 1) Trainingsdag 3, april 009 Driehoeksongelijkheid Driehoeksongelijkheid Voor drie punten in het vlak A, B en C geldt altijd dat AC + CB AB. Gelijkheid geldt precies
We beginnen met de eigenschappen van de gehele getallen.
II.2 Gehele getallen We beginnen met de eigenschappen van de gehele getallen. Axioma s voor Z De gegevens zijn: (a) een verzameling Z; (b) elementen 0 en 1 in Z; (c) een afbeelding +: Z Z Z, de optelling;
Determinanten. Definities en eigenschappen
Determinanten Definities en eigenschappen Definities (korte herhaling) Determinant van een 2x2-matrix: a b ad bc c d S. Mettepenningen Determinanten 2 Definities (korte herhaling) Determinant van een 3x3-matrix:
Hoofdstuk 1 - Eigenschappen
Wiskunde Leerjaar 2 - periode 2 Rekenen met letters Hoofdstuk 1 - Eigenschappen De commutatieve eigenschap 1. Tel de volgende getallen bij elkaar op: Maakt het uit in welke volgorde je twee getallen bij
R. Van Nieuwenhuyze. Hoofdlector wiskunde, lerarenopleiding HUB, Brussel. Auteur Van Basis tot Limiet.
R. Van Nieuwenhuyze Hoofdlector wiskunde, lerarenopleiding HUB, Brussel. Auteur Van Basis tot Limiet. roger.van.nieuwenhuyze@gmail.com Van Nieuwenhuyze Roger Probleemoplossend werken in de tweede graad
3.0 Voorkennis. y = -4x + 8 is de vergelijking van een lijn. Hier wordt y uitgedrukt in x.
3.0 Voorkennis y = -4x + 8 is de vergelijking van een lijn. Hier wordt y uitgedrukt in x. y = -4x + 8 kan herschreven worden als y + 4x = 8 Dit is een lineaire vergelijking met twee variabelen. Als je
Inhoud eindtoets. Eindtoets. Introductie 2. Opgaven 3. Terugkoppeling 6
Inhoud eindtoets Eindtoets Introductie 2 Opgaven 3 Terugkoppeling 6 1 Formele talen en automaten Eindtoets I N T R O D U C T I E Deze eindtoets is bedoeld als voorbereiding op het tentamen van de cursus
College WisCKI. Albert Visser. 16 januari, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Loodrechte Projectie
College WisCKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 16 januari, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Zij V een deelruimte met basis v 1,..., v k.
Basisvaardigheden algebra. Willem van Ravenstein. 2012 Den Haag
Basisvaardigheden algebra Willem van Ravenstein 2012 Den Haag 1. Variabelen Rekenenis het werken met getallen. Er zijn vier hoofdbewerkingen: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Verder ken
VERZAMELINGEN EN AFBEELDINGEN
I VERZAMELINGEN EN AFBEELDINGEN Het begrip verzameling kennen we uit het dagelijks leven: een bibliotheek bevat een verzameling van boeken, een museum een verzameling van kunstvoorwerpen. We kennen verzamelingen
Basiskennis van machten WISNET-HBO. update juli 2007
Basiskennis van machten WISNET-HBO update juli 007 Inleiding Deze les doorwerken met pen en papier! We noemen de uitdrukking a 4 een macht van a (in dit geval de vierde macht van a). Het grondtal is a
Opmerking. TI1300 Redeneren en Logica. Met voorbeelden kun je niks bewijzen. Directe en indirecte bewijzen
Opmerking TI1300 Redeneren en Logica College 2: Bewijstechnieken Tomas Klos Algoritmiek Groep Voor alle duidelijkheid: Het is verre van triviaal om definities te leren hanteren, beweringen op te lossen,
Wiskunde D-dag Vrijeschool Zutphen VO donderdag 18 februari, 12:30u 16:30u. Aan de gang
Wiskunde D-dag 2016 Vrijeschool Zutphen VO donderdag 18 februari, 12:30u 16:30u Aan de gang Verkenning 1 piano Je moet een zware piano verschuiven door een 1 meter brede gang met een rechte hoek er in.
inhoudsopgave januari 2005 handleiding algebra 2
handleiding algebra inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 De grote lijn 3 Bespreking per paragraaf 1 Routes in een rooster 4 2 Oppervlakte in een rooster 4 3 Producten 4 4 Onderzoek 5 Tijdpad 9 Materialen voor
Wiskunde Module! Basisprogramma Psychologische Methodenleer! Alexander Ly (en Raoul Grasman)!
Wiskunde Module! Basisprogramma Psychologische Methodenleer! Alexander Ly (en Raoul Grasman)! Inhoudsopgave! Wiskunde en psychologie! Doelstelling van de module! Opzet van de module! Algebra: reken regels!
Kansrekening en Statistiek
Kansrekening en Statistiek College 2 Donderdag 16 September 1 / 31 1 Kansrekening Indeling: Eigenschappen van kansen Continue uitkomstenruimtes Continue stochasten 2 / 31 Vragen: cirkels Een computer genereert
Faculteit Elektrotechniek - Leerstoel ES Tentamen Schakeltechniek. Vakcode 5A050, 17 november 2004, 9:00u-12:00u
achternaam : voorletters : identiteitsnummer : opleiding : Tijdens dit tentamen is het gebruik van rekenmachine of computer niet toegestaan. Vul je antwoorden in op dit formulier. Je dient dit formulier
Oneindig in Wiskunde & Informatica. Lezing in de reeks Oneindig 3 oktober 2007 / Studium Generale TU Delft. Tom Verhoeff
Oneindig in Wiskunde & Informatica Lezing in de reeks Oneindig 3 oktober 2007 / Studium Generale TU Delft Tom Verhoeff Technische Universiteit Eindhoven Faculteit Wiskunde & Informatica http://www.win.tue.nl/~wstomv/
Rekenvaardigheden voor klas 3 en 4 VWO
Rekenvaardigheden voor klas en VWO Een project in het kader van het Netwerk VO-HO West Brabant Voorjaar 00 Samenstelling: M. Alberts (Markenhage College, Breda) I. van den Bliek (Mencia de Mendoza, Breda)
Toelichting op de werkwijzer
Toelichting op de werkwijzer NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Birgit van Dalen, Quintijn Puite De opgaven voor de training komen uit het boekje De Nederlandse Wiskunde Olympiade 100 opgaven met hints,
Tentamen TI2310 Automaten en Talen. 19 april 2012, uur
TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica TP Delft Tentamen TI2310 Automaten en Talen 19 april 2012, 14.00-17.00 uur Totaal aantal pagina's (exclusief dit titelblad):
1 Junior Wiskunde Olympiade : eerste ronde
1 Junior Wiskunde Olympiade 2011-2012: eerste ronde 1.Xavieris51,Yvette39enZander60.Watishungemiddeldeleeftijd? (A) 45 (B) 49 (C) 50 (D) 51 (E) 55 2.Vantweenatuurlijkegetallenmennismevenennoneven.Welkvanvolgendegetallen
Determinanten. , dan is det A =
Determinanten We hebben al gezien : ( a b Definitie Als A c d, dan is det A a c b d ad bc Als A een ( -matrix is, dan geldt : A is inverteerbaar det A 0 Definitie Als A (a ij een (m n-matrix is, dan is
1.1 Rekenen met letters [1]
![1.1 Rekenen met letters [1]](/thumbs/41/22623929.jpg "1.1 Rekenen met letters [1]")
1.1 Rekenen met letters [1] Voorbeeld 1: Een kaars heeft een lengte van 30 centimeter. Per uur brand er 6 centimeter van de kaars op. Hieruit volgt de volgende woordformule: Lengte in cm = -6 aantal branduren
Examen VWO. wiskunde B1
wiskunde B Eamen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Dinsdag 3 mei 3.3 6.3 uur 5 Voor dit eamen zijn maimaal 87 punten te behalen; het eamen bestaat uit vragen. Voor elk vraagnummer is
Opgave 1 Bekijk de Uitleg, pagina 1. Bekijk wat een vectorvoorstelling van een lijn is.
3 Lijnen en hoeken Verkennen Lijnen en hoeken Inleiding Verkennen Bekijk de applet en zie hoe de plaatsvector v ur van elk punt A op de lijn kan ur r ontstaan als som van twee vectoren: p + t r. Beantwoord
Wiskunde klas 3. Vaardigheden. Inhoudsopgave. 1. Breuken 2. 2. Gelijksoortige termen samennemen 3. 3. Rekenen met machten 3. 4. Rekenen met wortels 4
Vaardigheden Wiskunde klas Inhoudsopgave. Breuken. Gelijksoortige termen samennemen. Rekenen met machten. Rekenen met wortels. Algebraïsche producten 6. Ontbinden in factoren 6 7. Eerstegraads vergelijkingen
Eigenschap (Principe van welordening) Elke niet-lege deelverzameling V N bevat een kleinste element.
Hoofdstuk 2 De regels van het spel 2.1 De gehele getallen Grof gezegd kunnen we de (elementaire) getaltheorie omschrijven als de wiskunde van de getallen 1, 2, 3, 4,... die we ook de natuurlijke getallen
Wiskundige beweringen en hun bewijzen
Wiskundige beweringen en hun bewijzen Analyse (en feitelijk de gehele wiskunde) gaat over het bewijzen van beweringen (proposities), d.w.z. uitspraken waaraan de karakterisering waar of onwaar toegekend
ONBETWIST ONderwijs verbeteren met WISkunde Toetsen Voorbeeldtoetsen Lineaire Algebra Deliverable 3.10 Henk van der Kooij ONBETWIST Deliverable 3.
ONBETWIST ONderwijs verbeteren met WISkunde Toetsen Voorbeeldtoetsen Lineaire Algebra Deliverable 3.10 Henk van der Kooij ONBETWIST Deliverable 3.8 ONBETWIST ONderwijs verbeteren met WISkunde Toetsen Inleiding
workshop Zwaartepunten wiskundeddag 1 juni 2011 Dolf van den Hombergh, Leon van den Broek
Alexander Calder : Calder Unions (Rainbow), Kenitic Mobile, 2001) workshop Zwaartepunten wiskundeddag 1 juni 2011 Dolf van den Hombergh, Leon van den Broek 1 Evenwicht Fietsen over een koord Technopolis
WISNET-HBO. update aug. 2011
Basiskennis van machten WISNET-HBO update aug. 0 Inleiding Deze les doorwerken met pen en papier! We noemen de uitdrukking a 4 (spreek uit: a tot de vierde macht) een macht van a (in dit geval de vierde
Formele talen. uitgebreid
Formele talen 12 1 uitgebreid verkeerslicht? 신호등을지킵시다 (Automatische) Vertaling van het Koreaans You should observe the traffic lights is Koreaans een formele taal? nee natuurlijk niet! alleen, voor iemand
Automaten & Complexiteit (X )
Automaten & Complexiteit (X 401049) Beschrijven van reguliere talen Jeroen Keiren j.j.a.keiren@gmail.com VU University Amsterdam 5 Februari 2015 Talen Vorig college: Talen als verzamelingen Eindige automaten:
Wiskunde voor relativiteitstheorie
Wiskunde voor relativiteitstheorie HOVO Utrecht Les 1: Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Overzicht colleges 1. College 1 1. Goniometrie 2. Vectoren 2. College
1 Delers 1. 3 Grootste gemene deler en kleinste gemene veelvoud 12
Katern 2 Getaltheorie Inhoudsopgave 1 Delers 1 2 Deelbaarheid door 2, 3, 5, 9 en 11 6 3 Grootste gemene deler en kleinste gemene veelvoud 12 1 Delers In Katern 1 heb je geleerd wat een deler van een getal
Analytische Meetkunde
Analytische Meetkunde Meetkunde met Geogebra en vergelijkingen van lijnen 2 Inhoudsopgave Achtergrondinformatie... 4 Meetkunde met Geogebra... 6 Stelling van Thales...... 7 3 Achtergrondinformatie Auteurs
Thema 08: Hoeken vmbo-b12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/56977 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van
44 De stelling van Pythagoras
44 De stelling van Pythagoras Verkennen Pythagoras Uitleg Je kunt nu lezen wat de stelling van Pythagoras is. In de applet kun je de twee rode punten verschuiven. Opgave 1 a) Verschuif in de applet punt
Formeel Denken 2014 Uitwerkingen Tentamen
Formeel Denken 2014 Uitwerkingen Tentamen (29/01/15) 1. Benader de betekenis van de volgende Nederlandse zin zo goed mogelijk (6 punten) door een formule van de propositielogica: Als het regent word ik
Faculteit Elektrotechniek - Capaciteitsgroep ICS Tentamen Schakeltechniek. Vakcodes 5A010/5A050, 26 november 2003, 14:00u-17:00u
Faculteit Elektrotechniek - Capaciteitsgroep ICS Tentamen Schakeltechniek Vakcodes 5A010/5A050, 26 november 2003, 14:00u-17:00u achternaam : voorletters : identiteitsnummer : opleiding : Tijdens dit tentamen
Pijlenklokken. 1 Inleiding
Pijlenklokken 1 Inleiding In bovenstaande tekening zie je 1 rode punten. Er staan blauwe pijlen van elk rood punt naar een ander rood punt 4 plaatsen verder op de cirkel. Een dergelijke afbeelding noemen
Correctievoorschrift HAVO. wiskunde B1
wiskunde B Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 0 04 Tijdvak inzenden scores Verwerk de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per school in het programma Wolf vul de
V.4 Eigenschappen van continue functies
V.4 Eigenschappen van continue functies We bestuderen een paar belangrijke stellingen over continue functies. Maxima en minima De stelling over continue functies die we in deze paragraaf bewijzen zegt
WISKUNDE-ESTAFETTE 2011 Uitwerkingen
WISKUNDE-ESTAFETTE 2011 Uitwerkingen 1 C D O A O B Omdat driehoek ACD gelijkbenig is, is CAD = ACD en daarmee zien we dat 2 CAD+ ADC = 180. Maar we weten ook dat 180 = ADC + ADB. Dus ADB = 2 CAD. Driehoek
Faculteit Elektrotechniek - Leerstoel ES Tentamen Schakeltechniek. Vakcode 5A050, 19 januari 2005, 14:00u-17:00u
Faculteit Elektrotechniek - Leerstoel ES Tentamen Schakeltechniek Vakcode 5A050, 19 januari 2005, 14:00u-17:00u achternaam : voorletters : identiteitsnummer : opleiding : Tijdens dit tentamen is het gebruik
wizprof 2013 21 maart 2013 Veel succes en vooral veel plezier.!! je hebt 75 minuten de tijd rekenmachine is niet toegestaan
www.zwijsen.nl www.e-nemo.nl 21 maart 2013 www.education.ti.com Veel succes en vooral veel plezier.!! Stichting Wiskunde Kangoeroe www.smart.be www.rekenzeker.nl www.sanderspuzzelboeken.nl www.schoolsupport.nl
II.3 Equivalentierelaties en quotiënten
II.3 Equivalentierelaties en quotiënten Een belangrijk begrip in de wiskunde is het begrip relatie. Een relatie op een verzameling is een verband tussen twee elementen uit die verzameling waarbij de volgorde
Examenvragen Hogere Wiskunde I
1 Examenvragen Hogere Wiskunde I Vraag 1. Zij a R willekeurig. Gegeven is dat voor alle r, s Q geldt dat a r+s = a r a s. Bewijs dat voor alle x, y R geldt dat a x+y = a x a y. Vraag 2. Gegeven 2 functies
Min maal min is plus
Min maal min is plus Als ik een verontruste wiskundeleraar moet geloven, is de rekenregel voor het product van twee negatieve getallen nog steeds een probleem. Hessel Pot schreef me: waarom willen we dat
TENTAMEN Basismodellen in de Informatica VOORBEELDUITWERKING
TENTAMEN Basismodellen in de Informatica vakcode: 211180 datum: 2 juli 2009 tijd: 9:00 12:30 uur VOORBEELDUITWERKING Algemeen Bij dit tentamen mag gebruik worden gemaakt van het boek van Sudkamp, van de
Faculteit Elektrotechniek - Leerstoel ES Tentamen Schakeltechniek. Vakcode 5A050, 19 januari 2005, 14:00u-17:00u
Faculteit Elektrotechniek - Leerstoel ES Tentamen Schakeltechniek Vakcode 5A050, 19 januari 2005, 14:00u-17:00u achternaam : voorletters : identiteitsnummer : opleiding : Tijdens dit tentamen is het gebruik
Vergelijkingen met breuken
Vergelijkingen met breuken WISNET-HBO update juli 2013 De bedoeling van deze les is het doorwerken van begin tot einde met behulp van pen en papier. 1 Oplossen van gebroken vergelijkingen Kijk ook nog
3 Cirkels, Hoeken en Bogen. Inversies.
3 Cirkels, Hoeken en Bogen. Inversies. 3.1. Inleiding Het derde college betreft drie onderwerpen (hoeken, bogen en inversies), die in concrete meetkundige situaties vaak optreden. Dit hoofdstuk is bedoeld
Hoofdstuk 1 - Eigenschappen
Wiskunde Leerjaar 2 - periode 2 Rekenen met letters Hoofdstuk - Eigenschappen De commutatieve eigenschap. Tel de volgende getallen bij elkaar op: Maakt het uit in welke volgorde je twee getallen bij elkaar
eerste en laatste cijfers Jaap Top
eerste en laatste cijfers Jaap Top JBI-RuG & DIAMANT j.top@rug.nl 3-10 april 2013 (Collegecarrousel, Groningen) 1 laatste, eerste?! over getallen 2,..., 101,..., 2014,...... laatste cijfers hiervan: 2,...,
Proeftentamen Digitale technieken
Proeftentamen Digitale technieken André Deutz October 17, 2007 De opgaven kunnen uiteraard in willekeurige volgorde gemaakt worden geef heel duidelijk aan op welke opgave een antwoord gegegeven wordt.
Tentamen Discrete Wiskunde
Discrete Wiskunde (WB011C) 22 januari 2016 Tentamen Discrete Wiskunde Schrijf op ieder ingeleverd blad duidelijk leesbaar je naam en studentnummer. De opgaven 1 t/m 6 tellen alle even zwaar. Je hoeft slechts
Verzamelingen. Hoofdstuk 5
Hoofdstuk 5 Verzamelingen In de meest uiteenlopende omstandigheden kan het handig zijn om een stel objecten, elementen, of wat dan ook, samen een naam te geven. Het resultaat noemen we dan een verzameling.
Noordhoff Uitgevers bv
Voorkennis V-a Hester houdt e 5,00 3 e,85 3 e 3,9 = e 5,00 e 3,70 e,58 = e,7 over. b e 5,00 3 (e,85 + e 3,9) = e 5,00 3 e 5, = e 5,00 e 0,8 = e,7 V-a 3 = 3 9 = 7 b 9 (5 ) = 9 (5 ) = 9 = c 0 3 = 000 3 =
Statistiek voor A.I. College 4. Donderdag 20 September 2012
Statistiek voor A.I. College 4 Donderdag 20 September 2012 1 / 30 2 Deductieve statistiek Kansrekening 2 / 30 Cycle 3 / 30 Context 4 / 30 2 Deductieve statistiek Vandaag: Eigenschappen kansen Oneindige
Formeel Denken 2013 Uitwerkingen Tentamen
Formeel Denken 201 Uitwerkingen Tentamen (29/01/1) 1. Benader de betekenis van de volgende Nederlandse zin zo goed mogelijk (6 punten) door een formule van de propositielogica: Het is koud, maar er ligt
Knopentheorie Bachelorscriptie Wesley van Haren Begeleider: dhr. dr. M. M uger 11 juli 2012
Knopentheorie Bachelorscriptie Wesley van Haren Begeleider: dhr. dr. M. Müger 11 juli 2012 2 Extract De HOMFLY-polynoom is een functie die aan iedere knoop een polynoom toewijst. Wanneer twee knopen verschillende
Rekenen met cijfers en letters
Rekenen met cijfers en letters Maerlant College Brielle 5 oktober 009 c Swier Garst - RGO Middelharnis Inhoudsopgave Rekenen met gehele getallen 7. De gehele getallen.....................................
Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2016 tot en met 31/01/2016
Datum 1 februari 2016 1 van 2 Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2016 tot en met 31/01/2016 1 Verenigd Koninkrijk CAT00 B005 15.266,96 Totaal aantal vergunningen 1 Totale Waarde