7. Track Sport- & Prestatiepsychologie 7.1 Doelgroep, toelatingseisen, selectie

Transcriptie

1 Onderdelen Mastertrack, Sport & Prestatiepsychologie 7. Track Sport- & Prestatiepsychologie 7.1 Doelgroep, toelatingseisen, selectie Doelgroep De doelgroep van deze master bestaat uit studenten die zich in hun beroepsuitoefening willen gaan bezighouden met het verbeteren van prestaties. Daarbij gaat het vaak om 1) mensen helpen te presteren onder druk of 2) mensen helpen bij het realiseren van ambities. Dit kan gebeuren in een sportcontext, maar ook daarbuiten. Voorbeelden van domeinen buiten sport waarin ambities en presteren onder druk een belangrijke rol spelen zijn dans, theater, muziek, brandweer en politie. Er is geen duidelijke grens aan te geven van het gebied van prestatiepsychologie. Er is een overlap met de Arbeids- en Organisatiepsychologie, met als verschil dat Sport- en prestatiepsychologie zich specifiek richt op mensen die ergens (erg) goed in willen worden. Arbeids- en organisatiepsychologie richt zich niet in het bijzonder op die groep, maar op alle mensen in werksituaties. Toelaatbaarheid De track Sport- en Prestatiepsychologie is een selectief programma. Jaarlijks worden maximaal 20 studenten toegelaten. Studenten met een Bachelor psychologie kunnen zich aanmelden, mits zij tevens voldoen aan de volgende eisen: - Kernthema Sportpsychologie (of een vergelijkbaar vak) - Motivatie en Arbeidsgedrag (A&O) of Motivatie (SP) (of een vergelijkbaar vak) - Een vak methoden/statistiek van 6 EC op bachelor 3 niveau, bijvoorbeeld: A&O-psychologie: Organisatieonderzoek 1: Design, Operationalisatie & Analyse Klinische psychologie: Analyseren van onderzoeksgegevens Ontwikkelingspsychologie: Toegepaste statistiek in de Ontwikkelingspsychologie 1 Sociale psychologie: Sociaal-psychologisch onderzoek Selectie Wanneer er meer dan twintig aanmeldingen zijn wordt bij de selectie gekeken naar studieprestaties (cijfers en studiesnelheid). Verder wordt gekeken naar de motivatie en toekomstplannen zoals die naar voren komen uit het aanmeldformulier. 7.2 Doelstelling mastertrack Sport- & Prestatiepsychologie De centrale vraag bij deze mastertrack is de vraag welke psychologische processen van invloed zijn op het leveren van topprestaties. Daarbij gaat het steeds om twee deelvragen: 1) hoe wordt ervoor gezorgd dat mensen op hun best presteren op de momenten dat het er echt om gaat? en 2) hoe kan men mensen helpen hun ambities waar te maken? De student onderzoekt daarvoor de psychologische literatuur en denkt na over hoe die kennis kan worden vertaald naar praktische toepassingen, bijvoorbeeld in een functie als coach, trainer, consultant of beleidsmaker. Daarbij wordt gezocht naar antwoorden op vragen als: Waarom presteren sommige mensen onder druk juist beter en anderen slechter? Hoe kan een zanger geholpen worden zijn zenuwen onder controle te houden? Wat kun je doen voor iemand die de beste voetballer van de wereld wil worden? Hoe kan een reclamebureau de creatieve productiviteit vergroten? Waarom is een bepaalde coach zo n succesvolle coach? Hiervoor wordt enerzijds naar individuele factoren gekeken zoals zoals zelfvertrouwen, concentratie, prestatiedruk, motivatie en faalangst. Anderzijds bestudeert men sociale factoren zoals groepsprocessen, teamprestaties, leiderschap, coaching, en de rol van media en publiek. 350

2 Onderdelen Mastertrack. Sport & Prestatiepsychologie 7.3 Beroepsmogelijkheden Sport- en prestatiepsychologie is nog geen gevestigde tak van de psychologie. En zijn geen banen waarvoor een prestatiepsycholoog gezocht wordt, en anders dan veel mensen denken wordt in de professionele sportwereld nog maar weinig gedaan aan mentale begeleiding. Buiten de sportwereld is het nog minder gebruikelijk om een psycholoog in de arm te nemen om prestaties te verbeteren. De laatste jaren begint dat op gang te komen, bijvoorbeeld bij muziekgezelschappen en luchtverkeersleiders, maar dat zijn uitzonderingen. Sport- en prestatiepsychologie is daarom een werkveld voor mensen met een pioniersgeest, die het leuk vinden om in een dergelijk onontgonnen terrein een plaats voor zichzelf te veroveren. Enkele voorbeelden van functies waarin je als afgestudeerde Sport- en prestatiepsycholoog terecht kunt komen: Consultant bij een psychologisch adviesbureau dat zich richt op prestatieverbetering Mentaal begeleider van een dansgezelschap Trainer faalangsttrainingen voor musici Sportpsycholoog Als je je wilt specialiseren in sportprestaties en sportpsycholoog wilt worden, dan wordt je aangeraden om na de mastertrack Sport- en prestatiepsychologie de postmasteropleiding tot Praktijksportpsycholoog (POPS) te volgen. Zie voor meer informatie de website van Exposz ( 7.4 Inrichting mastertrack Sport- & Prestatiepsychologie Van september tot eind december volgt men vier basisvakken, en van januari tot juni loopt men stage en wordt onderzoek verricht. Vakken (totaal: 24 ec) 1. Inleiding in de Sport- en prestatiepsychologie (9 ec) 2. Talent, expertise en creativiteit (6 ec) 3. Interventies in de Sport- en prestatiepsychologie (6 ec) 4. Onderzoek in de Sport- en prestatiepsychologie (3 ec) Semester 1 (30 ec) blok 1: 8 weken, 12 ec blok 2: 8 weken, 12 ec blok 3: 4 weken Inleiding in de Sport- en prestatiepsychologie (9 ec) Onderzoek i.d. Sporten prestatiepsychologie (3 ec) Talent, Expertise en Creativiteit (6 ec) Interventies in de Sporten prestatiepsychologie (6 ec) Start: stage en masterthese (incl. colloquia) (samen 36 ec) (loopt door in 2e semester) Semester 2 (30 ec) Stage en masterthese (incl. colloquia) (samen 36 ec) 7.5 Nadere inlichtingen - Gerald Weltevreden (docent en coördinator): g.m.weltevreden@uva.nl - Jessica van Sluis (studieadviseur): j.s.vansluis@uva.nl Op de volgende pagina s volgt een overzicht van de masteronderdelen die gevolgd kunnen worden binnen de track Sport- en Prestatiepsychologie. 351

3 Onderdelen Mastertrack, Sport & Prestatiepsychologie Inleiding in de sport- en prestatiepsychologie Punten 9 ec Tentamencode MO29 SIS-code 7204MO29XY Plaats in het rooster Semester 1, blok 1 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Sport- en prestatiepsychologie; selectie vindt plaats in juni van het voorafgaande studiejaar. Docent & Inlichtingen Dr. E.A.J. van Hooft & drs. G.M. Weltevreden Inhoud In deze cursus maken studenten kennis met de psychologische literatuur die relevant is voor prestaties. In het eerste deel van de cursus staat de individuele presteerder centraal, waarbij aandacht wordt besteed aan persoonlijkheid, motivatie en zelfregulatieprocessen, presteren onder druk, en verstoord gedrag. Het tweede deel van deze cursus richt zich op de interactie tussen de presteerder en zijn omgeving en de daarbij behorende sociale processen. Voortbouwend op theorie en onderzoek in de sociale- en organisatiepsychologie zullen onderwerpen aan de orde komen als coaching en leiderschap, communicatie, feedback, belonen/straffen, groepsprocessen, de rol van jury en publiek, de invloed van de media en het stoppen met presteren op het hoogste niveau. Onderwijsvorm Zes hoorcolleges en twaalf onderwijsbijeenkomsten. Tijdens de onderwijsbijeenkomsten werken studenten in subgroepen van maximaal 12 aan vraagstukken. Tijdens elke bijeenkomst wordt een nieuw vraagstuk geïntroduceerd en wordt besproken wat men in de tussenliggende periode te weten is gekomen over het vraagstuk van de vorige bijeenkomst. Aanwezigheid is verplicht bij zowel de hoorcolleges als de onderwijsbijeenkomsten. Toetsvorm Schriftelijk tentamen. Studiemateriaal Artikelen. De literatuurlijst wordt beschikbaar gesteld via Blackboard. Onderwijstijden Hoorcolleges Di t/m uur Geb A-4.09 Werkgroepen Groep 1 Di t/m uur Geb A-3.02 Vr t/m uur Geb JK-B.58 Groep 2 Di t/m uur Geb A-4.09 Vr t/m uur Geb T-C1.03 Toetsdata Vr uur 352

4 Onderdelen Mastertrack. Sport & Prestatiepsychologie Interventies in de sport- en prestatiepsychologie Punten 6 ec Tentamencode MO32 SIS-code 7204MO32XY Plaats in het rooster Semester 1, blok 2 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Sport- en prestatiepsychologie; selectie vindt plaats in juni van het voorafgaande studiejaar. Docent & Inlichtingen Drs. G.M. Weltevreden Inhoud Bij interventies valt te denken aan het oplossen van bepaalde problemen, maar vaak heeft de prestatiepsychologische interventie juist als doel een reeds goed functionerend individu nog beter te maken. Bovendien kunnen interventies betrekking hebben op groepsfactoren zoals communicatie en groepscohesie. In deze cursus staat de vraag centraal hoe je als sport- en prestatiepsycholoog in de praktijk mensen helpt om tot de best mogelijke prestaties te komen. Daarbij wordt geconcentreerd op twee interactieve vaardigheden: het voeren van een begeleidingsgesprek en het geven van een goede presentatie. Voor een sport- en prestatiepsycholoog zijn deze vaardigheden essentieel. Daarom wordt hier veel mee geoefend in deze cursus. Daarnaast laat de docent zien hoe hij zelf in de praktijk met sporters werkt. Daarbij wordt ingegaan op de vraag hoe je de begeleidingstraject opbouwt, welke technieken je kunt inzetten en hoe je een goed lesprogramma neerzet. De vertaling van wetenschappelijke kennis naar de praktijk staat centraal in deze cursus. Enerzijds zal worden ingegaan op de wetenschappelijke onderbouwing van interventies die veel worden toegepast, anderzijds krijgen studenten de opdracht om zelf een interventie op te zetten en die gebaseerd is op wetenschappelijke uitgangspunten en tegelijk geschikt is voor een publiek van sporters. Onderwijsvorm Hoorcolleges, werkgroepen en practica. Toetsvorm Verschillende schriftelijke opdrachten en presentaties. Voor deze cursus halen studenten geen cijfer. Wel moeten alle opdrachten met een voldoende zijn afgerond om voor de cursus te slagen. Studiemateriaal Lang, G., & Van der Molen, H. T. (2008). Psychologische gespreksvoering; een basis voor hulpverlening. Soest: Nelissen. ( 28,50) Onderwijstijden De looptijd van deze cursus is vier weken (maandag 28 november tot en met vrijdag 23 december). Het accent in deze cursus ligt op het aanleren van praktijkvaardigheden. Daarvoor zijn veel contacturen nodig, daarom is gekozen voor een intensieve opzet met drie groepsgewijze bijeenkomsten per week, op maandag, woensdag en vrijdag van 9-13u. Verder zijn er niet-begeleide bijeenkomsten op donderdag 15 december van 9-13 u en op woensdag 21 december van 13-17u. Aanwezigheid is verplicht bij alle bijeenkomsten. Buiten deze groepsbijeenkomsten is het de bedoeling dat studenten gesprekken met elkaar voeren in de rol van sporter-sportpsycholoog en in de rol van sportpsycholoog-super- 353

5 Onderdelen Mastertrack, Sport & Prestatiepsychologie visor. In de eerste twee weken is bij de gesprekken tussen sporter en sportpsycholoog ook een observator aanwezig. Deze gesprekken zijn ingeroosterd op dinsdag- en donderdagochtend van 9-13u. Van deze tijden kan worden afgeweken in onderling overleg, maar het is wel de bedoeling dat studenten op deze dagen beschikbaar zijn voor deze gesprekken. In verband met de planning en voortgang van de cursus kunnen de gesprekken niet op een andere dag worden gevoerd. Groepsbijeenkomsten Ma t/m uur Geb A-1.08 Wo t/m uur Geb A-3.04 Vr t/m uur Geb.T-C2.03 Niet begeleide bijeenkomsten Do uur Geb JK-B.58 of Geb A-3.06 Wo uur Geb A-3.02 of Geb A-5.07 Gesprekken Di t/m uur Geb A-3.01 A&C Do t/m uur Geb A-3.01 A&C m.u.v. do , dan van uur Zelf een cliënt zoeken Als afsluiting van deze cursus is het de bedoeling dat je een begeleidingsgesprek voert met een zelf geworven cliënt, en dat je een korte interventie (of een deel daarvan) uitvoert bij deze cliënt. Deze cliënten worden onderling uitgewisseld. Het is dus de bedoeling dat je een gesprek voert met de cliënt van een medestudent. Daarnaast voert iemand anders een gesprek met de persoon die jijzelf hebt geworven. Probeer al vóór de aanvang van deze cursus op zoek te gaan naar een cliënt. De gesprekken dienen gevoerd te worden tussen 23 december en 6 januari. 354

6 Onderdelen Mastertrack. Sport & Prestatiepsychologie Onderzoek in de sport- en prestatiepsychologie Punten 3 ec Tentamencode MO30 SIS-code 7204MO30XY Plaats in het rooster Semester 1, blok 1 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Sport- en prestatiepsychologie; selectie vindt plaats in juni van het voorafgaande studiejaar. Docent & Inlichtingen Dr. M. Baas Inhoud Als voorbereiding op het masterthese-onderzoek wordt in deze cursus de kennis over onderzoeksmethoden en statistiek opgefrist en toegepast op de meest voorkomende onderzoeksdesigns in de sport- en prestatiepsychologie. Door middel van opdrachten wordt geoefend met praktische vaardigheden in het opzetten, uitvoeren, analyseren en rapporteren van onderzoek. De volgende methoden komen aan bod: - Vragenlijstonderzoek. - Veldexperimenten en interventie-onderzoek. - Longitudinaal onderzoek. - Experimenteel onderzoek. Onderwijsvorm Een hoorcollege en vier onderwijsbijeenkomsten. Tijdens de onderwijsbijeenkomsten werken studenten in subgroepen van maximaal 12 aan vraagstukken. Tijdens elke bijeenkomst wordt een nieuw vraagstuk geïntroduceerd en wordt besproken wat men in de tussenliggende periode te weten is gekomen over het vraagstuk van de vorige bijeenkomst. Aanwezigheid is verplicht bij zowel de hoorcolleges als de onderwijsbijeenkomsten. Toetsvorm Schriftelijk tentamen. Studiemateriaal Artikelen, literatuurlijst wordt beschikbaar gesteld via Blackboard. Onderwijstijden Deze cursus van 3 ec heeft een looptijd van slechts twee weken. Aanwezigheid is verplicht bij alle bijeenkomsten. Er zijn drie onderwijsbijeenkomsten per week, op de onderstaande dagen van 9-13 uur: Ma uur zalen zie Blackboard Wo uur zalen zie Blackboard Vr uur zalen zie Blackboard Ma uur zalen zie Blackboard Wo uur zalen zie Blackboard Toetsdatum Vr uur 355

7 Onderdelen Mastertrack, Sport & Prestatiepsychologie Stage, masterthese en colloquia (36 ec) Stage De stage staat voor 18 ec (476 uur). Tijdens de stage doen studenten praktijkervaring op in het werkveld van de sport- en prestatiepsychologie. Stage eisen Studenten dienen zich bezig te houden met het ontwikkelen of verbeteren van prestaties door beïnvloeding van psychologische processen. Dit kan in uiteenlopende settings gebeuren, bijvoorbeeld een bedrijfsafdeling die beter wil presteren, een sportteam dat begeleid wordt bij het verbeteren van de communicatie en onderlinge samenwerking, het aanbieden van mentale training bij een dansschool of theatergroep of het verbeteren van de prestaties van een orkest. Ook is het mogelijk om stage te lopen bij een psychologisch adviesbureau dat opdrachten uitvoert die betrekking hebben op het verbeteren van prestaties. Zelf een stageplaats zoeken Het is de bedoeling dat studenten zelf een stageplek zoeken. Zij kunnen zelf de organisatie van hun keuze zelfstandig benaderen. Om inspiratie op te doen kunnen studenten de stageverslagen bekijken van eerdere stagestudenten. Vooral bij Sociale Psychologie en Arbeids- en Organisatiepsychologie zijn veel potentiële stageplaatsen in het archief te vinden. Eventueel kan de stagecoördinator de stage-aanvraag ondersteunen vanuit de universiteit. Externe stagebegeleiding Omdat Sport- en prestatiepsychologie een jong werkveld is waarin nog niet veel psychologen actief zijn, is het mogelijk dat een student niet op de stageplek door een psycholoog begeleid kan worden. Daarom zullen de stages voor een deel begeleid worden door een stagebegeleider vanuit de UvA (een interne stagebegeleider) die bekend is met praktijkwerk. Beoordeling van de stage De stage wordt afgesloten met een stageverslag. Het cijfer wordt in samenspraak vastgesteld door de interne- en de externe stagebegeleider. Wanneer op de stageplek van de stagiair geen psycholoog (externe stagebegeleider) aanwezig was wordt het cijfer voor de stage vastgesteld door de interne (UvA) stagebegeleider. Over de stage is een brochure beschikbaar met uitgebreidere informatie. Masterthese De masterthese is een zelfstandig opgezet en uitgevoerd onderzoek. Hiervoor worden 18 ecs (504 uur) toegekend. De student doorloopt de volledige empirische cyclus, van het literatuuronderzoek tot en met de statistische analyses en het schrijven van het rapport. Studenten worden bij het doen van hun onderzoek begeleid door docenten van verschillende programmagroepen. Het is mogelijk dat studenten hun onderzoek laten aansluiten bij het onderzoeksprogramma van deze docenten. Het wordt studenten sterk aanbevolen om bij aanvang van het masterjaar (in september) op zoek te gaan naar een onderwerp en begeleider voor hun onderzoek. Over de masterthese is een brochure beschikbaar met uitgebreidere informatie. Colloquium Het volgen van 10 colloquia (masterthesebesprekingen en lezingen) vormt een verplicht onderdeel van de studie (je eigen masterthesebespreking telt niet mee). De aanwezigheid 356

8 Onderdelen Mastertrack. Sport & Prestatiepsychologie bij deze bijeenkomsten wordt digitaal geregistreerd. Plaats, datum en naam van de student en titel van de masterthese kan men vinden op het mededelingenbord op de tiende verdieping en op de website (en dan doorklikken op de link: agenda/colloquia). Ook voor lezingen en congresbezoek kunnen colloquiumstempels worden gegeven (maximaal twee per lezing of congres). Men dient dit echter vooraf te overleggen met de studiecoördinator, die goedkeuring van de examencommissie moet vragen, en men zal in principe een bewijs van deelname moeten overleggen. Zie voor meer informatie over de colloquia-regels hoofdstuk

9 Onderdelen Mastertrack, Sport & Prestatiepsychologie Talent, expertise en creativiteit Punten 6 ec Tentamencode MO31 SIS-code 7204MO31XY Plaats in het rooster Semester 1, blok 2 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Sport- en prestatiepsychologie, selectie vindt plaats in juni van het voorafgaande studiejaar. Docenten Prof. dr. K.R. Ridderinkhof, Dr. M. Baas & Prof. dr. H.L.J. van der Maas Inhoud Topprestaties worden geleverd door mensen die langdurig bepaalde vaardigheden hebben geoefend. Dit geldt in sport, maar ook in dans, muziek, het houden van een toespraak of het schrijven van een boek. Pas als men zeer goed getraind is, lukt het om het allerhoogste prestatieniveau te bereiken. Dat oefening belangrijk is wordt zelden betwist. De vraag is echter of iedereen met een genoeg oefening het hoogste prestatieniveau kan bereiken. Of is daar ook talent voor nodig? En wat is talent dan? Bepaalde toonaangevende onderzoekers beweren dat talent niet bestaat en dat alle topprestaties het gevolg zijn van langdurig en gericht oefenen. Anderzijds kan niet worden ontkend dat mensen verschillen in hun aanleg voor vaardigheden. Als er verschillen zijn dan zullen er ook uitschieters zijn, en die individuen kunnen worden aangemerkt als talentvol of hoogbegaafd. In deze cursus wordt ingegaan op de vraag wat talent is en hoe je het kunt ontwikkelen. Daarbij worden verschillende visies op talent(ontwikkeling) besproken en worden deze tegen elkaar afgewogen. Talent wordt vaak gezien als een soort gave die bepaalde mensen hebben. Hetzelfde geldt voor creativiteit, ook dat wordt vaak beschouwd als een eigenschap of gave waar succesvolle artiesten en kunstenaars veel van hebben meegekregen. Onderzoek laat echter zien dat creativiteit veel meer een gevolg is van hard werk en het perfectioneren van vaardigheden dan van plotselinge inspiratie. Daardoor liggen de onderwerpen creativiteit en talent veel dichter bij elkaar dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Tijdens deze cursus leer je wat creativiteit is en wat iemand moet doen om zo creatief mogelijk te zijn. Met behulp van die kennis kun je mensen in creatieve disciplines (bijv. schrijvers, art-directors, ontwerpers en creatieve teams) helpen om zo goed mogelijk te presteren. Onderwerpen: Wat is talent? Wat is expertise? Visies op talentontwikkeling Talent in verschillende domeinen Het samenspel tussen mentale en fysieke aspecten van talent Talentselectie Hoe begeleid je talentvolle presteerders? Uitgangspunten van talentontwikkelingsprogramma s Wat is creativiteit en hoe kun je het meten? Wat zijn de psychologische processen die aan creativiteit ten grondslag liggen? Hoe is creativiteit te beïnvloeden en te trainen? Hoe werkt creativiteit in groepen? 358

10 Onderdelen Mastertrack. Sport & Prestatiepsychologie Omgaan met weerstand: Hoe breng je creatieve ideeën aan de man? Onderwijsvorm Hoorcolleges en werkgroepen. Toetsvorm 1. Schriftelijk tentamen (70% van het eindcijfer) 2. Een presentatie of een paper (studenten mogen hiertussen kiezen) (20% van het eindcijfer) 3. Beoordeling van een opdracht voor het cursusonderdeel creativiteit (10% van het eindcijfer) Nota bene: Alle onderdelen moeten als voldoende worden beoordeeld om te slagen voor het vak. Literatuur Artikelen. De literatuurlijst wordt beschikbaar gesteld via Blackboard. Onderwijstijden Deze cursus heeft een looptijd van vier weken. Daarin zijn elf onderwijsbijeenkomsten ingepland. Bijeenkomsten zijn op dinsdag, woensdag en vrijdag van uur. Di t/m uur Geb A-3.04 (1 nov. en 8 nov.) Geb A-3.05 (15 nov.) Geb JK-B.54 (22 nov.) Wo t/m uur Geb A-3.05 Vr t/m uur Geb T-C1.09 Toetsdatum Vr uur 359