Voorwoord 1. Beeldvorming 5

Transcriptie

1 I Inhoud Voorwoord 1 Beeldvorming 5 1 Beeld en beeldvorming Inleiding Beeld Impliciete en expliciete beelden Stereotiepe en genuanceerde beelden Beeldvorming 10 2 Ouderenbeelden in de samenleving inhoud van ouderenbeelden in de samenleving Deficitmodel Rust-roestmodel of activeringsmodel Competentiemodel Active aging Effecten van ouderenbeelden op het leven van ouderen Negatieve beelden met positieve effecten Negatieve beelden met negatieve effecten Positieve beelden met negatieve effecten Positieve beelden met positieve effecten Verschillende ouderen, verschillende effecten: zelfbeeld als buffer Ontstaan van stereotiepe beelden over ouder worden Sociale afstand tussen jong en oud Gebrek aan informatie Gerontofobie 21 3 Beelden van hulpverleners 22 4 Verwerkingsopdrachten 26 Referentielijst 32 Trefwoorden beeldvorming over oudere zorgvragers 34

2 II BOEKDEEL 1 GERONTOLOGIE Gerontologie: situering 35 Referentielijst 38 Hoofdstuk 1: Biologische gerontologie 41 1 Inleiding 47 2 Biologische theorieën over verouderen Inleiding Stochastische of toevalstheorieën Rate-of-living theorie Vrije radicalentheorie of oxidatieve stresstheorie Foutencatastrofetheorie Somatische mutatietheorie Telomerentheorie Genetische en evolutionaire verouderingstheorieën Verouderen als een adaptief programma Verouderen als een non-adaptief programma Andere verouderingstheorieën Conclusie 58 3 Veroudering van fysiologische systemen Inleiding Algemene lichamelijke verouderingsverschijnselen Uiterlijke tekenen van veroudering Veranderingen in de lichaamssamenstelling Het cardiovasculaire stelsel Bloedvaten Hart Cardiovasculaire gezondheidspromotie Het ademhalingsstelsel Neus, larynx, trachea en grote luchtwegen Longen Fysiologische gevolgen Respiratoire gezondheidspromotie Het spijsverteringsstelsel Gebit, mond en keelholte Slokdarm Maag Dunne darm Dikke darm Lever en galblaas Pancreas Gastro-intestinale immuniteit Gastro-intestinale gezondheidspromotie 83

3 INHOUD III 3.6 Het urinaire stelsel Nieren Blaas en uitscheidingswegen Urinaire gezondheidspromotie Het endocriene stelsel Hypothalamus en hypofyse Schildklier en bijschildklieren Epifyse Bijnieren Pancreas Voortplantingsorganen Endocriene gezondheidspromotie Het hematologische en immuunstelsel Hematologisch stelsel Immuunstelsel Immunologische gezondheidspromotie Het zenuwstelsel Centraal zenuwstelsel Perifeer zenuwstelsel Slaap Neurologische gezondheidspromotie De zintuigen Visus Gehoor Tastzin Reuk- en smaakzin Het integumentaire systeem Huid Haar Nagels Zweet- en talgklieren Integumentaire gezondheidspromotie Het bewegingsstelsel Spieren Skelet Gewrichten Musculoskeletale gezondheidspromotie Verwerkingsopdrachten 144 Referentielijst 154 Trefwoorden biologische gerontologie 160

4 IV BOEKDEEL 1 GERONTOLOGIE Hoofdstuk 2: Psychogerontologie Inleiding Cognitieve functies en veroudering Intelligentie Aandacht Executieve functies Geheugen Taal Visuospatiële vaardigheden Psychomotore functies Samenvattende tabel Ontwikkeling en groei in de tweede levenshelft Zelfrealisatie Jung: zelfrealisatie als eindpunt van het individuatieproces Erikson: ego-integriteit en wijsheid Marcoen: ontwikkelingstaken in acht levensdomeinen Ryff: zelfrealisatie van theorie naar empirie Tornstam: gerotranscendentie Ontwikkelingsregulatie Baltes & Baltes: selectieve optimalisering met compensatie (soc) Carstensen: socio-emotionele selectiviteitstheorie Brandtstädter & Greve: assimilatie, accommodatie en immunisering Autobiografie Reminiscentie Life-review Types en functies van reminiscentie Conclusie Verwerkingsopdrachten 205 Referentielijst 214 Trefwoorden psychogerontologie 217 Hoofdstuk 3: Sociale gerontologie Inleiding Theorievorming in de sociale gerontologie Theorievorming vóór Roltheorie Activiteitstheorie De eerste transformatie in theorievorming Disengagementtheorie Continuïteitstheorie 231

5 INHOUD V 2.3 Alternatieve theoretische invalshoeken Leeftijdsstratificatietheorie Politieke economie van de ouderdom De tweede transformatie in theorievorming Conclusie Bevolkingsveroudering Inleiding Bevolkingsveroudering in België Leeftijdspiramide Evolutie van demografische indicatoren van veroudering in België Ouderen en wonen De fysische dimensie van wonen De sociale dimensie van wonen De biografische dimensie van wonen Aging well in place Bijzondere demografische trends Babyboomers Honderdjarigen Migratie en verouderen Kleurrijk wordt langzaam grijs Migratie in België in de twintigste eeuw Kwantitatieve situering Kwalitatieve kennismaking Terugkeerdilemma Zorgdilemma Pionierswerk in ouder worden Zonder pioniers geen volgers Visietekst Voorlichtingsmethodieken Lessen uit de praktijk Ouderen in de residentiële sector Publicaties Conclusie Verwerkingsopdrachten 272 Referentielijst 277 Trefwoorden sociale gerontologie 280