PAPER ARCHITECTUURTHEORIE DEEL 2
|
|
- Helena Christiaens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PAPER ARCHITECTUURTHEORIE DEEL 2 EEN VERGELIJKING VAN DE OPVATTINGEN VAN WALTER BENJAMIN EN ERNST BLOCH IN VERBAND MET DE UTOPISCHE BELOFTEN DIE BESLOTEN ZIJN IN DE MODERNE ARCHITECTUUR vraag 18 EVA VANDERHEYDEN 2 BIRA Prof. Hilde Heynen
2 De ideale architectuur creëert de ideale samenleving In de twintigste eeuw werd de architectuur grotendeels gekenmerkt door een fascinatie voor hoop, utopie. De utopie die besloten is in de moderne architectuur kan beschouwd worden als een droombeeld, een vooruitgangsgeloof waarbij de ideale samenleving gecreëerd wordt door de ideale architectuur. 1 Twee filosofen met interessante ideeën in verband met deze utopische beloften die het modernisme kenmerken zijn Walter Benjamin en Ernst Bloch. Het algemene idee achter de utopische traditie was om aan een betere toekomst te werken door te starten met de architectuur. De avant-garde van de jaren twintig pikte als eerste deze gedachte op. Zij verbeeldden hun fantasieën als kristallen, met kristallijne vormen en harmonieuze kleuren. 2 Ze streefden naar een combinatie van transparantie en radicale openheid 3. De Nieuwe Zakelijkheid daarentegen verlangde ernaar kunst en industrie samen te brengen. Zij verbeeldden dit in beheerste, eenvoudige volumes in een sobere vormentaal, nochtans met veel glas. Nieuwe vorm van wonen Cultuurfilosoof Walter Benjamin wil zich afzetten tegen het verleden en komaf maken met geborgenheid en geheimzinnigheid. 4 In plaats daarvan moet er gestreefd worden naar transparantie en openheid. Het aanbreken van de twintigste eeuw brengt een nieuwe vorm van wonen met zich mee. Volgens Benjamin is dit noodzakelijk om te kunnen blijven voldoen aan de werkelijkheid van de moderne beschaving. Want in het signatuur van het tijdsgewricht staat dat het uur geslagen heeft voor het wonen in de oude zin van het woord, het wonen dat geborgenheid op de eerste plaats stelde. Giedion, Mendelsohn, Le Corbusier maken van het oord waar de mens zich ophoudt eerst en vooral een doorgangsruimte voor alle denkbare krachten en voor golven van licht en lucht. Hetgeen komt, staat in het teken van transparantie. 5 Het wonen van de twintigste eeuw staat niet langer voor gezelligheid en geborgenheid zoals in de negentiende eeuw, maar wordt eerder getypeerd door een vluchtig, haastig karakter. Een voorbeeld hiervan is het burgerlijk interieur uit de negentiende eeuw. Het straalt gezelligheid uit, maar tegelijkertijd palmen snuisterijen en ornamenten van de bewoner elke denkbare plek in. 6 Het interieur uit de twintigste eeuw is niet langer bedoeld om indruk te maken of bezit te etaleren, het moet bijdragen aan het ontstaan van een klasseloze maatschappij. De nieuwe vorm van wonen die Benjamin voor ogen heeft, kan omschreven worden als transitorisch. Een goed voorbeeld van dit tijdelijke en anonieme wonen is Hannes Meyers Co-op Zimmer (Fig.1). Het is een sober, licht interieur zonder ornamenten, dat kenmerkend is voor de Nieuwe Zakelijkheid. De sobere en strakke vormentaal in combinatie met de aanwezige meubels verwijst rechtstreeks naar het industrieel productieproces. Het is duidelijk dat de bewoner hier geen sporen achterlaat. Het gaat dan ook eerder om een tijdelijk, anoniem verblijf. Doordat er gebruik gemaakt is van standaardproducten kan iedereen zich het interieur toe-eigenen, het is geen bezit van één bepaald persoon. Dit is een voorbode van de nieuwe collectiviteit die de wijzigende samenleving zal kenmerken. 7 1
3 Fig.1: Hannes Meyer, Co-op Zimmer, 1926 Hiertegenover kan filosoof Ernst Bloch geplaatst worden. Hij staat sceptischer tegenover de utopische beloften die besloten zijn in de moderne (glas)architectuur van de Nieuwe Zakelijkheid. Volgens hem is moderne architectuur slechts een uiterlijke schijn van rationaliteit. De interne opbouw van de maatschappij daarentegen blijft onveranderd. Het is dan ook een misvatting om in de gebouwde rationaliteit de voorafspiegeling van een maatschappelijke rationaliteit te zien. De functioneel ogende architectuur is slechts beperkt tot de façade; achter de gebouwde rationaliteit blijft de anarchie van de winsteconomie ten volle bestaan. 8 Moderne woningen geven de indruk dat ze op ieder moment kunnen vertrekken. Binnen ogen de woningen afgemeten en steriel, buiten wekken ze de illusie van kartonnen dozen op beweegbare palen. Het lijken schepen die elk moment kunnen uitvaren. 9 Het doel van de moderne architectuur is om een klasseloze maatschappij te creëren, maar volgens Bloch is de maatschappij die gecreëerd wordt door deze architectuur louter afgestemd op een jonge, zich modern voelende, smaakvol schrandere middenklasse en haar zeer specifieke en geenszins klasseloze of zelfs eeuwige behoeften. 10 Transparantie als utopisch ideaal Bij de Nieuwe Zakelijkheid stond het gebruik van glas voor maatschappelijke transparantie, beweeglijkheid en sociale dynamiek. 11 Deze belangrijke rol van glas werd ook opgevangen door Walter Benjamin. Hij pleit namelijk voor een nieuw begin, tabula rasa, waarbij men zich afzet tegen het verleden, geborgenheid en geheimzinnigheid 12 en streeft naar openheid en transparantie. Voor zijn interpretatie van de moderne architectuur was hij sterk geïnspireerd door het werk van Sigfried Giedion, Bauen in Frankreich, Eisen, Eisenbeton. 13 Het principe van doordringing staat centraal, waarbij er een synthese ontstaat tussen constructie en omgeving. Als deze architecturale vorm van doordringen wordt doorgetrokken in de samenleving, vervagen de grenzen tussen de verschillende klassen in de maatschappij. Hierin ziet Benjamin een kans voor de belofte van een toekomstige klasseloze maatschappij. 14 2
4 Benjamin oppert dat glas ruimten heeft geschapen waarin het moeilijk is om sporen achter te laten, ideaal dus om de nieuwe vorm van wonen te concretiseren. In 1914 publiceerde Paul Scheerbart zijn boek Glasarchitektur, waarin hij een bijdrage wilde leveren aan de verdere verspreiding van het ideaal van de glasarchitectuur. Hierin gebruikt hij voor het eerst het woord glascultuur. 15 Het transparante karakter van glas zorgt voor een nieuwe collectiviteit, waarbij privacy een voorbijgestreefde waarde is, alles is transparant. 16 Een voorbeeld hiervan kan men volgens hem zien in glazen huizen, met verschuifbare, beweeglijke elementen, zoals Loos en Le Corbusier die ondertussen bouwden. Glas is niet voor niets zo n hard en glad materiaal waaraan niets zich hecht. Ook een koud en nuchter materiaal. Dingen van glas hebben geen aura. Glas is per definitie de vijand van het geheim. Het is ook de vijand van het bezit. 17 In tegenstelling tot Benjamin was Ernst Bloch van mening dat de koude vormgeving, geïnspireerd op de machine en de techniek niet tot norm moet worden verheven, hierdoor ontstaat namelijk levenloosheid en mensenschuwheid. 18 De transparante moderne architectuur wordt door Bloch geïnterpreteerd als een holle belofte. De machine die in niets meer aan een mens doet denken, daaraan beantwoordt het huis zonder aura, het stadsbeeld dat overduidelijk getuigt van levenloosheid en mensenschuwheid is ontstaan vanuit stralenbundels of andere imitaties van een projectieve geometrie. Zo weerspiegelt en verdubbelt de functionalistische architectuur de ijskoude automatenwereld van de warenmaatschappij met haar vervreemding, haar door de arbeid versplinterde mensen en haar abstracte techniek. 19 Algemeen kan aangenomen worden dat zowel Walter Benjamin als Ernst Bloch uitgaan van dezelfde waarden, namelijk een klasseloze maatschappij. Dit komt waarschijnlijk door hun gemeenschappelijke Joods-Duitse en marxistische achtergrond. Ze hadden beiden ingezien dat de rationele kern van hun dromen enerzijds utopisch was, terwijl die dromen anderzijds sterk verbonden waren met de opkomende nieuwe maatschappij, het kapitalisme, de productie-industrie. 20 Toch hebben ze duidelijk een verschillende visie omtrent de uitwerking van deze utopie in de moderne glasarchitectuur. Terwijl Benjamin de utopische gedachte blijft verdedigen, neemt volgens mij Bloch een meer realistisch standpunt in ten opzichte van de bijdrage van de moderne architectuur aan de moderne maatschappij. Zelf sluit ik me eerder aan bij de visie dat de moderne architectuur niet leidt tot een volledig klasseloze maatschappij. Op die manier is de utopie om met de ideale architectuur de ideale samenleving te bereiken waarschijnlijk niet helemaal uitgedraaid zoals gehoopt. Dit getuigt dat het in realiteit niet altijd eenvoudig is om de algemeen gevonden en aanvaarde oplossing van een (sociaal) probleem juist en rechtvaardig uit te werken. Het algemene doel dat men voor ogen heeft, wordt niet altijd bereikt. 3
5 1 Lieven De Cauter, De luchtspiegelingen van de utopie, in: Hilde Heynen et al. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, Rotterdam: 010, 2014, p Hilde Heynen, In elk schuifraam schuilt de belofte van een toekomststaat; Over architectuur, transparantie en utopie, Zutphen: Walburg pers, 2002, pp Hilde Heynen, In elk schuifraam schuilt de belofte van een toekomststaat; Over architectuur, transparantie en utopie, op.cit., p.5 4 Walter Benjamin, Ervaring en armoede (1933), in: Hilde Heynen et al. (red.), Dat is architectuur, op. cit., p Walter Benjamin, Gesammelte Schriften, III, Suhrkamp, Frankfurt am Main, 1972, p : "Denn in der Signatur dieser Zeitwende steht, dass dem Wohnen im alten Sinne, dem die Geborgenheit an erster Stelle stand, die Stunde geschlagen hat. Giedion, Mendelsohn, Corbusier machen dem Aufenthaltsort vom Menschen vor allem zum Durchgangsraum aller erdenklichen Kräfte und Wellen von Licht und Luft. Was kommt, steht im Zeichen der Transparenz: Nicht nur der Räume, sondern, wenn wir den Russen glauben, die jetzt die Abschaffung des Sonntags zugunsten von beweglichen Feierschichten vorhaben, sogar die Wochen.", cit. in: Heynen, In elk schuifraam schuilt de belofte van een toekomststaat; Over architectuur, transparantie en utopie, op.cit., p Walter Benjamin, Ervaring en armoede, in: Dat is architectuur, op. cit., p Lieven De Cauter, De luchtspiegelingen van de utopie, op. cit., p Ernst Bloch, Erfenis van deze tijd (1935), in: Hilde Heynen et al. (red.), Dat is architectuur, op. cit., p Ernst Bloch, Bouwen op de holle ruimte, (1959), in: Hilde Heynen et al. (red.), Dat is architectuur, op. cit., p Ernst Bloch, Erfenis van deze tijd, op. cit., p Lieven De Cauter, De luchtspiegelingen van de utopie, op cit., p Walter Benjamin, Ervaring en armoede, in: Dat is architectuur, op cit., p Sigfried Giedion, Bauen in Frankreich, Eisen, Eisenbeton, Berlin: Klinkhardt & Biermann, Lieven De Cauter, De luchtspiegelingen van de utopie, op. cit., p Walter Benjamin, Ervaring en armoede, in: Dat is architectuur, op. cit., p Lieven De Cauter, De luchtspiegelingen van de utopie, op. cit., p Walter Benjamin, Ervaring en armoede, in: Dat is architectuur, op. cit., p Ernst Bloch, Erfenis van deze tijd, in: Dat is architectuur, op. cit., p Ernst Bloch, Bouwen op de holle ruimte, op.cit., pp Cyrille Offermans (1984), Een dagdromer. Over Ernst Bloch, Geraadpleegd op 10/04/2016 via Fig.1: Geraadpleegd op 10/04/2016 via 4
Elise Desair R BIRA Architectuurtheorie 2
Vraag 17: Walter Benjamin bouwt verder op het inzicht van Sigfried Giedion dat de moderne architectuur gekenmerkt wordt door doordringbaarheid. Bespreek zijn visie op de utopische kwaliteiten van glas.
Nadere informatieARCHITECTUURTHEORIE, DEEL 2: TENDENZEN EN VERTOGEN
ARCHITECTUURTHEORIE, DEEL 2: TENDENZEN EN VERTOGEN 1965 2000 PROF. HILDE HEYNEN EXAMENVRAAG 1: PAPER VERGELIJK DE UTOPISCHE OPVATTINGEN VAN PIET MONDRIAAN MET DIE VAN KAZIMIR MALEVICH. NINA DELVA 2BIRA,
Nadere informatiePaper ARCHITECTUURTHEORIE deel 2: Tendenzen en vertogen
Paper ARCHITECTUURTHEORIE deel 2: Tendenzen en vertogen 1965-2000 De utopische samenleving. Hoe transparantie en spel een einde maken aan de banaliteit. Prof. Hilde Heynen Helena Van Looveren 2BIRA 2015-2016
Nadere informatiePaperopdracht, Architectuurtheorie, deel 2 Tendensen en vertogen
16 mei 2016 Paperopdracht, Architectuurtheorie, deel 2 Tendensen en vertogen 1965-2000 Vraag 19: Bespreek de kritische stemmen die niet akkoord gaan met de visie dat de architectuur van de Moderne Beweging
Nadere informatiePaper Architectuurtheorie deel II Kunst: een doel of een middel?
Paper Architectuurtheorie deel II Kunst: een doel of een middel? Pieter-Jan Vandenwijngaert 2BIRA 2015-2016 Prof. Hilde Heynen Een vergelijking van de utopische opvattingen van Piet Mondriaan en Kazimir
Nadere informatiePaperopdracht Architectuurtheorie, deel 2
Paperopdracht Architectuurtheorie, deel 2 Vraag 22: Bespreek de tekst van Colin Rowe en Fred Koetter uit 1978 als een voorbeeld van een benadering die komaf maakt met de utopische inzet van de architectuur.
Nadere informatieArchitectuurtheorie 2
Architectuurtheorie 2 Vraag 25: Bespreek hoe Sigfried Giedion de moderne architectuur positioneert als universeel en in overeenstemming met de tijdsgeest. Wouter Geyskens 2bira r0488784 15 mei 2016 Prof.
Nadere informatiePaper Architectuurtheorie, deel 2, vraag 17:!
Paper Architectuurtheorie, deel 2, vraag 17: De verschillende opvattingen over postmodernisme van Charles Jencks enerzijds en Jean-François Lyotard anderzijds, geïllustreerd aan de hand van architectuurvoorbeelden.
Nadere informatieHelpt de minder begoede, dus eigenlijk ook een socialist. Zijn architectuur is een hefboom voor het verbeteren van de maatschappij.
Architectuurtheorie LES 4 4. Maatschappelijke impact A D O L F B E H N E Omgeving aangenamer maken en een beter, een nieuw soort mens maken Onderscheid tussen het utilitarisme, functionalisme en rationalisme
Nadere informatiePapervraag 2 Vergelijk de opvattingen van Adolf Loos en Paul Valéry in verband met het onderscheid tussen architectuur en bouwen.!!
Papervraag 2 Vergelijk de opvattingen van Adolf Loos en Paul Valéry in verband met het onderscheid tussen architectuur en bouwen. Architectuurtheoriedeel2 ProfHildeHeynen MurielMulier studentennummer:r0594902
Nadere informatiePaper: De verschillende opvattingen over postmodernisme van Charles Jencks en Jean-François Lyotard
Paper: De verschillende opvattingen over postmodernisme van Charles Jencks en Jean-François Lyotard Camille Janssen 2 BIRA 2015/2016 Architectuurtheorie, deel 2 Hilde Heynen Moderne architectuur is dood.
Nadere informatiePaper Architectuurtheorie 2
Paper Architectuurtheorie 2 Bespreek hoe dat de avant-garde logica tot uiting komt in het vertoog over architectuur van het futurisme en het constructivisme. Yassin Lamarti 2BIRA papervraag 26 prof. dr.
Nadere informatieARCHITECTUUR EN MODERNITEIT
ARCHITECTUUR EN MODERNITEIT Hilde Heynen, Leuven 1. MODERNITEIT Moderniteit verwijst naar de levenservaring in een samenleving die beheerst wordt door ontwikkeling en verandering, een samenleving die niet
Nadere informatieSamenvatting Duits Grammatica Duits
Samenvatting Duits Grammatica Duits Samenvatting door S. 836 woorden 20 februari 2013 5,8 61 keer beoordeeld Vak Duits Naamvallen. Nederlands: 2e naamval 4e naamval (bijvoegelijke bepaling, is 3e naamval
Nadere informatieArchitectuurtheorie deel 2
Architectuurtheorie deel 2 Caroline Preud homme 2 BIRA 2012-2013 Prof. Hilde Heynen In het begin van de 20 ste eeuw treedt er een scheiding der geesten op. Sommigen zien architectuur nog steeds als de
Nadere informatieStromingen in vogelvlucht
Stromingen in vogelvlucht Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr. Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500 Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600 Barok en Rococo (Verleiding
Nadere informatieArchitectuurtheorie, deel 2; Tendenzen en vertogen (H01V6a) Prof. H. Heynen
Architectuurtheorie, deel 2; Tendenzen en vertogen 1965-2000 (H01V6a) Prof. H. Heynen Architectuur en volk De opvattingen van Henri Maclaine Pont en Sibyl Moholy-Nagy Carmen Helsen Fase 3 Kunstwetenschappen
Nadere informatieEindexamen vwo filosofie II
Opgave 2 Leven vanuit vrije wil 7 maximumscore 3 een weergave van een overeenkomst tussen de Avatar-training en Sartre wat betreft de opvatting over vrijheid als zelfverwerkelijking: beiden lijken uit
Nadere informatieD e M o r s BV - Koz ijn en & Fass a d en
D e M o r s BV - Koz ijn en & Fass a d en Kozijnen & Fassaden De Mors Fassaden Een gevel is zichtbaar cultuur. Het getuigt van een bepaalde kwaliteit en weerspiegelt individualiteit aan hoge architectonische
Nadere informatieAchtergrond bij het lezen van Schiller extra info:
Achtergrond bij het lezen van Schiller extra info: De werkelijkheid wordt door Schiller op anders beschreven dan door Kant, hoewel hij sterk op Kant verder bouwt. Schiller gebruikt twee modellen: het model
Nadere informatiedie Meldung bestätigen nicht jetzt
am Computer sitzen im Internet surfen Informationen suchen mit einem Freund chatten eine E-Mail schreiben Nachrichten lesen Freunde finden ein Foto hochladen eine Datei herunterladen einen Film gucken
Nadere informatieEindexamen filosofie havo 2007-I
Opgave 2 Sociale utopieën tussen fantasie en werkelijkheid 8 maximumscore 3 het noemen en uitleggen van het principe van Bloch: hoop 1 een toepassing van het principe hoop op het ontstaan van utopische
Nadere informatieDefinities. Welke landschappen men kan onderscheiden. Hoe architectuur is gedefinieerd. Het verschil tussen een registrerende en creatieve benadering.
Definities Essentiële vaardigheden Welke landschappen men kan onderscheiden. Hoe architectuur is gedefinieerd. Het verschil tussen een registrerende en creatieve benadering. Focus op Fotografie: Landschap
Nadere informatie68_77 les interieurs nl corr 14/07/11 12:47 Page 68 WONEN. Binnenkijken. Aan zee
68_77 les interieurs nl corr 14/07/11 12:47 Page 68 WONEN Binnenkijken Aan zee 68 68_77 les interieurs nl corr 14/07/11 12:47 Page 69 Een voordeel van bouwen met hout, is dat het bijdraagt tot het comfort
Nadere informatieROMANTIEK. het tijdperk van de. De Verlichting ontspoord
ROMANTIEK het tijdperk van de De Verlichting ontspoord Edmund Burke 1729-1797 De geschiedenis bestaat voor het grootste deel uit de ellende, over de wereld gebracht door trots, eerzucht, hebzucht, wraak,
Nadere informatiePakhuis Ten Hove. Werken op de mooiste plek van Deventer
Pakhuis Ten Hove Werken op de mooiste plek van Deventer Werken in één van de leukste wijken van Deventer. In een buurt waar gewoond én gewerkt wordt. Op een inspirerende plek waar u elke dag opnieuw met
Nadere informatieOpen Glass. The global leader in door opening solutions* * Leader mondial de la sécurisation des accès
Open Glass The global leader in door opening solutions* * Leader mondial de la sécurisation des accès Open Glass Eine neue Perspektive für mehr Transparenz. The global leader in door opening solutions*
Nadere informatieEric Schneider LEZINGEN TER BEWUSTWORDING. Leven vanuit het hart
Eric Schneider LEZINGEN TER BEWUSTWORDING Leven vanuit het hart Den Haag, 2015 Leven vanuit het hart 7 Hoe kunnen we leven vanuit het hart? Daarbij is het belangrijk een onderscheid te maken tussen denken
Nadere informatieSOCIALE PSYCHOLOGIE VANUIT HET ONBEWUSTE? INLEIDING
SOCIALE PSYCHOLOGIE VANUIT HET ONBEWUSTE? INLEIDING Lieven Jonckheere HET VERLANGEN VAN FREUD IN VERBAND MET ORGANISATIES 1. waarom Freud zich lang beperkte tot het individu 'politieke remming' Freud om
Nadere informatie- Heeft u wel kontakt met andere amateurhistorici?
- Heeft u wel kontakt met andere amateurhistorici? Als er raakvlakken zijn wel. In Friesland is er een kring van amateurhistorici. In Drenthe nog niet maar sinds de heer Heringa archivaris geworden is,
Nadere informatieMeetkunst Les 4 Spelen met perspectief
Meetkunst Les 4 Spelen met perspectief Vervreemding door optische illusies Niet alle kunstenaars houden zich aan de regels van perspectief, standpunt, onderlinge verhoudingen etc. Zij overtreden moedwillig
Nadere informatieNew Babylon, the hyper-architecture of desire 8 december 1998
1 van 4 15-07-2016 14:29 New Babylon, the hyper-architecture of desire 8 december 1998 Ruim twintig jaar werkte Constant Nieuwenhuis aan de uitwerking van zijn utoptie Nieuw Babylon. Constant publiceerde
Nadere informatieBASISREADER KG: BEELDEND
BASISREADER KG: BEELDEND Ontwikkelingen in de beeldende kunst in de eerste helft van de twintigste eeuw. HOOFDSTUK: BEELDENDE KUNST - Stromingen in de beeldende kunst vanaf 1900. 2011 -M.T. van de Kamp
Nadere informatieFilosoof: Misschien kunt u mij dan helpen. Wat is toch de utopie waar enkele filmtitels naar verwijzen?
Recensie Sereh Mandias & Ivan Thung * Utopia; een ontmoeting «Utopia is not a state, not an artists' colony. It is the dirty secret of all architecture, even the most debased: deep down all architecture,
Nadere informatieHuis Wylerberg. Foto bron RCE. Otto Bartning Expressionisme Marie Schuster - Hiby
Huis Wylerberg Foto bron RCE Otto Bartning Expressionisme Marie Schuster - Hiby Huis Wylerberg [bouw: 1921-24] Architect : Otto Bartning [1883 1959] Na WOII op Nederlandse grond Sinds 1985 Rijksmonument
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatie'een verbindend ornament'
'een verbindend ornament' inzending prijsvraag Oogziekenhuis Rotterdam 26 februari 2010 architectuur op een menselijke schaal Mens ontwerp: Rogier Groeneveld architect 06 1884 5932 Rogier@Mens.nl Haarlemmerstraat
Nadere informatieWerkwoorden TB 49. wissen = weten müssen = moeten fahren = rijden. Voorbereiding PW hoofdstuk 4 Duits DUK7 - werkblad 3
Voorbereiding PW hoofdstuk 4 Duits DUK7 - werkblad 3 Neue Kontakte 5 e, VMBO KGT 1-2 Werkwoorden TB 49 3 e naamval TB 54 Rangtelwoorden (overzicht) Kloktijden (overzicht) Werkwoorden TB 49 wissen = weten
Nadere informatieinterieur moderne stijl warme uitvoering TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: VLASSAK-VERHULST Tijdloos wonen 177
interieur moderne stijl IN warme uitvoering TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: VLASSAK-VERHULST Tijdloos wonen 177 De eigenaars van dit schitterende huis aarzelden niet lang om het ontwerp en de volledige
Nadere informatieFilosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven!
Filosofie Op het VWO Wat is Filosofie? Wetenschappen beantwoorden vragen: Over een eigen onderwerp (object van studie) Op een eigen manier (methode van bestuderen) Filosofie beantwoordt vragen die niet
Nadere informatieWIŚNIOWSKI. Een bekroning van uw investering.
De WIŚNIOWSKI deuren zijn een universele oplossing voor elke woning. Afhankelijk van de te vervullen functie binnendeur, technische deur, glazen deur worden ze gekenmerkt door geschikte parameters die
Nadere informatiePascal Egbers gestorben am 12. Mai 2017
In stillem Gedenken an Pascal Egbers gestorben am 12. Mai 2017 Annegret Korte schrieb am 21. September 2017 um 21.47 Uhr Liebe Familie Egbers, und Freundin mit Tochter. Es tut schon weh, am Grabe von Pascal
Nadere informatieGOUDEN REGELS STIGMA EN WOORDVOERING
GOUDEN REGELS STIGMA EN WOORDVOERING IEDEREEN HEEFT VOOROORDELEN. ZO SIMPEL IS HET. JIJ OOK. ALS JE JE HIERVAN BEWUST BENT EN ERNAAR HANDELT, VOORKOM JE DAT JE ONGEWILD BIJDRAAGT AAN STIGMATISERING VAN
Nadere informatielicht, lucht en ruimte aan de Sloterplas: Van Eesteren Paviljoen, Amsterdam
licht, lucht en ruimte aan de Sloterplas: Van Eesteren Paviljoen, Amsterdam Van Eesteren Museum Noordzijde 31 1064 GV Sloterplas, Amsterdam opdrachtgever Stichting Van Eesteren Museum samenwerking met
Nadere informatieBOSMANS MAGAZINE FIRE + PLACES. 08 BOSMANSHAARDEN OKTOBER 2016
BOSMANS F I R E 08 + P L A C E S MAGAZINE FIRE + PLACES. 08 BOSMANSHAARDEN OKTOBER 2016 23 ARCHITECTEN BURO ANJA VISSERS EENVOUD EN PERFECTIE Bij elk nieuw villaproject dat architect Anja Vissers van a
Nadere informatiePaperopdracht: Architectuurtheorie, deel 2: Tendensen en vertogen,
Paperopdracht: Architectuurtheorie, deel 2: Tendensen en vertogen, 1965-2000 Vraag 41: In het vertoog over moderne architectuur worden vooral waarden naar voor geschoven die geassocieerd worden met mannelijkheid.
Nadere informatiegoedcommunicatie vast
vastgoedcommunicatie Wij ontwikkelen identiteiten. Wij ontwerpen beelden die een verhaal vertellen. Geven gevoel en gezicht aan projecten die te maken hebben met bouwen en wonen. En wij brengen verhalen
Nadere informatieVisuele analyse van schilderkunst in de 17de, 19de en 20ste eeuw
1/5 Eregalerij, Rijksmuseum Brieflezende vrouw, Johannes Vermeer, ca. 1663 Dit verwerkingsmateriaal wordt aangeboden na afloop van zeventiende eeuw laat Johannes Vermeer zien in de examentour Burgerlijke
Nadere informatieNummer Toegang: BUEN. Bueno de Mesquita, A. / Archief
Nummer Toegang: BUEN Bueno de Mesquita, A. / Archief Het Nieuwe Instituut (c) 2000 BUEN Bueno de Mesquita, A. / Archief 3 I N H O U D S O P G A V E BESCHRIJVING VAN HET ARCHIEF...5 Aanwijzingen voor de
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Berkely, Hume, Kant
Samenvatting Filosofie Berkely, Hume, Kant Samenvatting door een scholier 1736 woorden 8 juni 2003 6,5 67 keer beoordeeld Vak Filosofie George Berkeley (Ier, bisschop) Dacht dat de toenmalige filosofie
Nadere informatieEvidence Based Design in de zorg. Het Oogziekenhuis Rotterdam. Kleur en Licht 21 juni 2006
Evidence Based Design in de zorg Kleur en Licht 21 juni 2006 categoraal 130.000 consultaties 10 min. consulttijd per patiënt 11.500 oogoperaties 9 bedden 92 % dagverpleging 50 % van buiten Rotterdam 300
Nadere informatieTegels met karakter Laat u inspireren
Tegels met karakter Laat u inspireren De natuur als bron van inspiratie. De Schellevis tegels zijn het resultaat van 75 jaar ervaring in het creëren van tegels die tot de verbeelding spreken. Geïnspireerd
Nadere informatierijks museum Verwerkingsmateriaal Examentour VWO versie b Visuele analyse van schilderkunst in de 17de, 19de en 20ste eeuw 1/5
1/5 Eregalerij, Rijksmuseum Mondriaanjurk, Yves Saint Laurent, Abraham, Bianchini-Férier, 1965 Dit verwerkingsmateriaal wordt aangeboden na afloop van de examentour Burgerlijke cultuur in de zeventiende
Nadere informatieAFBEELDINGEN OP CERAMICSTEEL
AFBEELDINGEN OP CERAMICSTEEL PUBLIEKE RUIMTEN VERBETEREN PolyVision beheerst al meer dan 50 jaar de kunst van het printen op CeramicSteel. Het maken van afbeeldingen op oppervlakken heeft geresulteerd
Nadere informatiefase de beweging zelf onderdeel van het gebouw.
C E N T R U M V O O R M E G A S T O R E S 1994 Lokeren Incorporatie van een bestaande megastore in een centrum voor megastores. Werd in de eerste fase van dit winkelcomplex de beweging gerepresenteerd
Nadere informatieBiodiversiteit, een bondgenoot in het architecturale project 28/02/2013
1 Biodiversiteit, een bondgenoot in het architecturale project 28/02/2013 Leefmilieu Brussel Stads- en dakmoestuinen Laurence VAN BELLE Le Début des Haricots vzw Doelstelling(en) van de presentatie Met
Nadere informatieMANUAL EEN HANDLEIDING IN HET GEBRUIK
MANUAL EEN ANDLEIDING IN ET GEBRUIK VAN ET LOGO ER GAAT NIETS BOVEN GRONINGEN 2 INOUDSOPGAVE 1 Voorwoord 3 2 et logo 4 3 Toepassing 5 4 Gebruik van het logo door derden 7 5 Toestemming voor gebruik 9 3
Nadere informatieBurgemeester, leden van de gemeenteraad van Olst- Wijhe, leden van het college, geachte aanwezigen, dames en heren,
Toespraak van commissaris van de Koningin Ank Bijleveld-Schouten bij de opening van het gemeentehuis van Olst-Wijhe op 9 maart 2012 Burgemeester, leden van de gemeenteraad van Olst- Wijhe, leden van het
Nadere informatieCM01-025 Utrecht, 23 oktober 2001. Betreft: implementatie Richtlijn 2001/55 inzake tijdelijke bescherming van ontheemden
Permanente commissie Secretariaat van deskundigen in internationaal vreemdelingen-, telefoon 31 (30) 297 42 14/43 28 telefax 31 (30) 296 00 50 e-mail cie.meijers@forum.nl postbus 201, 3500 AE Utrecht/Nederland
Nadere informatieArnold van Heesewijk: DAS BAUHAUS. Probus 1 Maastricht 12 october 2016
Arnold van Heesewijk: DAS BAUHAUS Probus 1 Maastricht 12 october 2016 DAS BAUHAUS 1919-1933 Walter Gropius richtte in 1919 het Bauhaus op in Weimar. Dezelfde plaats waar in datzelfde jaar de Nationale
Nadere informatieDerde Ambachtsschool te Scheveningen
Op locatie bij Hendrick de Keyser Unieke historische locaties voor bijzondere gelegenheden Scheveningen Derde Ambachtsschool Licht, lucht en ruimte in Scheveningen Derde Ambachtsschool te Scheveningen
Nadere informatiebringen ausleihen bezahlen wären denken auschecken das Handtuch das Problem das Missverständnis das Zimmer die Rechnung die Bettwäsche
An der Rezeption Ich habe eine Frage. Ich habe meine Handtücher vergessen / weil ich dachte / es sind welche auf dem Zimmer. Aber für zwei Euro können Sie sich Das war dann wohl ein hier welche leihen
Nadere informatieWat is kunst? Kunst en kunstfilosofie. Alexander Gottlieb Baumgarten. Helpt dat? Wat is schoonheid? 1/3/11. de perfectie van zintuiglijke kennis?
Kunst en kunstfilosofie Wat is kunst? n Abt van Batteux: 1746. Les Beaux-arts réduits à un même principe. Paris: Durand. Dr. Rob van Gerwen Subfac. Wijsbegeerte Universiteit Utrecht http://www.phil.uu.nl/~rob
Nadere informatieduplex KRIJGT TIJDLOZE facelift interieur
interieur duplex KRIJGT TIJDLOZE facelift TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: EDDY VANGROENDERBEEK De bewoner van dit huis verblijft om professionele redenen het grootste deel van zijn tijd in het buitenland,
Nadere informatieINDEX PAGINA Linkedin Group Domein Zuiderbosch
INDEX PAGINA 4 INLEIDING 6 DE IDEALE LOCATIE TRADITIE EN INNOVATIE EEN VOGELVLUCHT OVER HET DOMEIN 0 HIGH-END KANTOORPAVILJOENS 11 UITGANGSPUNTEN ONTWERP 3 RUIMTE OM TE ONDERNEMEN 13 DE IDEALE WERKPLEK
Nadere informatieHenry Milner uitwerking in materialen van de verbeelding door El Lissitzky van de nieuwe mens
Henry Milner uitwerking in materialen van de verbeelding door El Lissitzky van de nieuwe mens Het object staat in het van Abbemuseum op een sokkel aan een raam. Dit uitzicht achter het object versterkt
Nadere informatieEigenwijs Werken en Wonen Een groep beeldende kunstenaars, vormgevers en aanverwante zielen vindt elkaar in ideeen m.b.t. een door hen als ideaal
Eigenwijs Werken en Wonen Een groep beeldende kunstenaars, vormgevers en aanverwante zielen vindt elkaar in ideeen m.b.t. een door hen als ideaal geachte woon-en werkvorm. Deze kan worden omschreven als:
Nadere informatieJu J d u i d t i h t h M a M n a s n h s a h n a d n e d n e 3
Judith Manshanden 3 Herkent u deze vraagstukken? 1. U hebt voor uw organisatie een purpose/hoger doel gedefinieerd, maar deze wordt niet doorleefd op de werkvloer 2. U wilt dat uw medewerkers zelfsturend
Nadere informatiePaper Architectuurtheorie. Arno Bossaert 2BIRA
Paper Architectuurtheorie Arno Bossaert 2BIRA 2014-2015 Stelling 7: Bespreek hoe in de tekst van Louis Sullivan uit 1896 zowel de oproep tot authenticiteit vervat zit als een pleidooi voor functionalisme.
Nadere informatiecultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg
cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg 1 Wat ga ik behandelen? moderniteit versus postmoderniteit korte geschiedenis verlichting en romantiek modernisme postmodernisme postmoderniteit
Nadere informatieDialogisch verstaan tussen mensen uit verschillende culturen
9 Inleiding Hoe creëren wij een sfeer in onze steden waar iedereen zich thuis voelt? Hoe gaan we om met verschillende culturele feesten en bijbehorende rituelen? Hoe gaan we om met ons gemeenschappelijk
Nadere informatieHet SURREALISME. Triomf van de verbeelding. De oerknal van het surrealisme
Het SURREALISME Triomf van de verbeelding De oerknal van het surrealisme 1 nov 2017-25 feb 2018 15 februari - 9 juni 2014 André Breton, 19 februari 1896 Parijs, 28 september 1966. Foto
Nadere informatieMateriaal met traditie. Opnieuw geïnterpreteerd.
ALBRECHT JUNG GMBH & CO. KG Volmestraße 1 58579 Schalksmühle Germany Voorzien van het kwaliteitskeurmerk Made in Germany van TÜV NORD. Tel. +49 2355 806-553 Fax +49 2355 806-254 mail.vka@jung.de www.jung.de
Nadere informatieTegels met karakter.
Tegels met karakter. De natuur als bron van inspiratie. De Schellevis tegels zijn het resultaat van 70 jaar ervaring in het creëren van tegels die tot de verbeelding spreken. Geïnspireerd door de natuur,
Nadere informatie3. Tussen idee en praktijk Nationalisme en Liberalisme p
3. Tussen idee en praktijk 3.1. Nationalisme en Liberalisme p. 50-53 Instap Torre Bela kijkfragment De Anjerrevolutie in Portugal (1974) en de nieuwe samenleving op het landgoed Torre Bela Welke idealen
Nadere informatieRUIMTE OM TE LEVEN 2
LIVING INSIDE OUT RUIMTE OM TE LEVEN 2 ONTDEK DE KUNST VAN HET LEVEN IN EEN ALIPLAST VERANDA Een Aliplast veranda biedt u een nieuwe wereld van plezier en comfort en volkomenheid. U komt steeds binnen,
Nadere informatieExamenopgaven VBO-MAVO-D 2004
Examenopgaven VBO-MAVO-D 2004 TEKENEN, HANDENARBEID, TEXTIELE WERKVORMEN D tijdvak 1 donderdag 27 mei 9.00 11.00 uur Bij dit examen hoort een kleurenbijlage. Dit examen bestaat uit 43 vragen. Voor dit
Nadere informatie15 jaar. 19&21 april 24&25 mei. Open dagen. Get inspired! www.rmr.nl
15 jaar Handmade HANDMADE luxury LUXURY interiors INTERIORS EEN een HUIS Huis WORDT wordt GEBOUWD, gebouwd, MAAR maar EEN een THUIS thuis MOET moet GEVORMD gevormd WORDEN worden 19&21 april 24&25 mei Open
Nadere informatieThema 1: De Moderne, de eerste helft van de twintigste eeuw
beeldende vorming Naam:... Thema 1: De Moderne, de eerste helft van de twintigste eeuw. 1900-1945 inleiding De twintigste eeuw is een tijd waarin stijlen en stromingen elkaar snel opvolgen om plaats te
Nadere informatiehttp://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen
GRAMMATICA OEFENINGEN DUITS Vertaal mbv woordenboek!!!! 1. Ik hoor het vrij vaak = Ich höre es oft 2. Op de eerste plaats = 3. Ik weet niet, of hij kan komen = 4. Hij wil zelfmoord plegen = 5. Kunt u mij
Nadere informatieOver Manifestatie. 'Wensen zijn voorgevoelens van hetgeen je in staat bent daadwerkelijk te realiseren' Goethe
Over Manifestatie Visies die je voor jezelf hebt, zijn een duidelijke voorbode van wat je voor jezelf kunt creëren. Je mag er van uitgaan dat je precies de juiste talenten in huis hebt en dat je precies
Nadere informatieStromingen in vogelvlucht
Stromingen in vogelvlucht Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr. Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500 Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600 Barok en Rococo (Verleiding
Nadere informatieAantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen
Aantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen Aantekening door C. 814 woorden 16 januari 2014 5,6 52 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Standpunt Waarden, normen en moraal Waarde:
Nadere informatieProfielschets. Zelfbewuste school
Profielschets Zelfbewuste school Scholen met Succes Postbus 3386 2001 DJ Haarlem www.scholenmetsucces.nl info@scholenmetsucces.nl tel: 023 534 11 58 fax: 023 534 59 00 1 Scholen met Succes Mogelijke variaties:
Nadere informatieMateriaal met traditie. Opnieuw geïnterpreteerd.
ALBRECHT JUNG GMBH & CO. KG Volmestraße 1 58579 Schalksmühle Germany Voorzien van het kwaliteitskeurmerk Made in Germany van TÜV NORD. Tel. +49 2355 806-553 Fax +49 2355 806-254 mail.vka@jung.de www.jung.de
Nadere informatieTegels met karakter. Laat u inspireren
Tegels met karakter Laat u inspireren De natuur als bron van inspiratie De Schellevis tegels zijn het resultaat van 75 jaar ervaring in het creëren van tegels die tot de verbeelding spreken. Geïnspireerd
Nadere informatieDISCUSSIE. Bartomeu Mari, Witte de With, Rotterdam
DIALOOG VAN DOVEN? Bartomeu Mari, Witte de With, Rotterdam Op 8 en 9 oktober 1999 werd in Witte de With het jaarlijkse symposium gehouden van het Nederlandse Genootschap voor Esthetica. De bijeenkomst
Nadere informatiehidden village - globalarchitects
hidden village - globalarchitects Hidden Village is een huis van 170 m2 ontworpen voor een familie, bestaande uit 2 ouders met 2 kinderen. Het concept van de woning is dat van een verborgen dorp, zowel
Nadere informatieDe woonbeleving en -wensen van de bewoners in Zuid Holland (DGOT 2018)
De woonbeleving en -wensen van de bewoners in Zuid Holland (DGOT 2018) De Grote OmgevingsTest (DGOT) is een grootschalig onderzoek naar de woonbeleving, -voorkeuren, en -keuzemotieven van alle bewoners
Nadere informatieTegels met karakter. Laat u inspireren INSPIRATION
Tegels met karakter Laat u inspireren INSPIRATION De natuur als bron van inspiratie De Schellevis tegels zijn het resultaat van 75 jaar ervaring in het creëren van tegels die tot de verbeelding spreken.
Nadere informatie1: Definities 1 Introductie 2 Landschap 3 Architectuur 7 Samenvatting 9
Inhoud 1: Definities 1 Introductie 2 Landschap 3 Architectuur 7 Samenvatting 9 2: Techniek 11 Introductie 12 Camera 12 Lenzen 13 Accessoires 27 Instellingen 38 RAW/JPEG 45 srgb/adobergb 45 Beeldschermkalibratie
Nadere informatieFilosofie en ethiek van de techniek Steven Dorrestijn
Filosofie en ethiek van de techniek Steven Dorrestijn Saxion Hogeschool & Universiteit Twente Deventer/Enschede, NL Techniek, gedrag en milieu Moralisering van apparaten Hans Achterhuis Daadkracht der
Nadere informatie1 GARANTIE 10. JAAR vertrouwde. kwaliteit
1 GARANTIE 10 toevoegingen assortiment bruynzeel 2011 Bruynzeel deuren houdt nauwgezet de laatste trends in de gaten. De vraag naar deuren is jarenlang traditioneel geweest qua modellering. De laatste
Nadere informatieModern functionalisme. Architect Leander Kippers: Een hoekwoning is geen woning op een hoek!
Modern functionalisme Architect Leander Kippers: Een hoekwoning is geen woning op een hoek! 08 Curriculum Vitae: Leander Kippers studeert in 2003 af als architect in Diepenbeek. Al tijdens zijn eerste
Nadere informatieCOHOUSING T SASSE HOFJE SAS VAN GENT 5 x Levensloopwoning + Gemeenschapsruimte + Binnentuin Voorblad CONCEPT
COHOUSING T SASSE HOFJE SAS VAN GENT Voorblad CONCEPT t Sasse Hofje, een co-housing project SAMEN BOUWEN EN WONEN Jaren geleden is in onze vriendenkring het idee geboren om later als we oud zijn, een groot
Nadere informatieOpgave 2 Doen wat je denkt
Opgave 2 Doen wat je denkt 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom Swaab het bestaan van vrije wil verwerpt op grond van de experimenten van Libet: bewustzijn komt pas na de beslissingen van de hersenen
Nadere informatieDE KREIT. Ongewoon wonen, duurzaam bijzonder. Oplevering medio 2016 TWEE-ONDER-ÉÉN-KAPWONING
DE KREIT Ongewoon wonen, duurzaam bijzonder. Oplevering medio 2016 TWEE-ONDER-ÉÉN-KAPWONING Plan De Kreit Kreitenmolenstraat 142 Gemeente Udenhout, Tilburg 2 DUURZAAM WONEN IN UDENHOUT Een korte introductie
Nadere informatieAnalyse en ontwerp Wallhouse
Analyse en ontwerp Wallhouse Groningen Het Wallhouse#2 is een woning naar ontwerp van de Amerikaanse architect John Hejduk. Hij was een groot bewonderaar van Le Corbusier en liet zich dan ook door hem
Nadere informatieOp (Andere Tijden) vindt u een uitgebreide toelichting en een reportage over de Parijse
Op https://anderetijden.nl/aflevering/312/parijs-68 (Andere Tijden) vindt u een uitgebreide toelichting en een reportage over de Parijse studentenopstand. - teloorgang van het onderwijs - teloorgang van
Nadere informatieOnderzoek interieur exterieur. Anspachlaan / Vlaamsesteenweg
Onderzoek interieur exterieur Anspachlaan / Vlaamsesteenweg - Geschiedenis Anspachlaan - Geschiedenis Vlaamsesteenweg - Interieur evolutie door de jaren heen - Mogelijke bedenkingen bij deze situatie Geschiedenis
Nadere informatie