k Projectleiders Beter Presteren leggen accenten k Cijfers vertellen niet het hele verhaal k Het succes van de Heemskerkschool Kookles is ook rekenen

Transcriptie

1 10_11 k Projectleiders Beter Presteren leggen accenten k Cijfers vertellen niet het hele verhaal k Het succes van de Heemskerkschool > Rotterdams Onderwijs Magazine Zomerschool belangrijker dan uitslapen Kookles is ook rekenen Meneer Aret is lief, aardig en eerlijk oktober _ nr. 04 _ jaargang 34

2 van de redactie agenda Gestart Het programma Beter Presteren ging aan het begin van dit schooljaar officieel van start. Op de Dr Woltjerschool in Bospolder werd de aftrap van groep nul verrijkt met een optreden van onderwijswethouder Hugo de Jonge. (pag. 28) Een andere groep nul kreeg een vliegende start. De Catamaran in Lombardijen doet namelijk al langer mee met een landelijk experiment. Lees over de ervaringen van peuterspeelzaal-leraar Mieke van Lingen. (pag. 10) Een landelijk experiment loopt er ook voor de vakantieschool. De Wereld op Zuid in Zuidwijk maakt daar al een paar jaar dankbaar gebruik van. Leerling Nuca: Wat we op school krijgen, wordt hier vaak herhaald zodat je het niet meer vergeet. (pag. 14) Ook ISO (intensieve schoolontwikkeling) is weer van de partij in het ROM. Nu als project van Beter Presteren. We gingen kijken hoe deze kwaliteitsimpuls uitwerkt op basisschool Ibn-I Sina in Charlois. (pag. 6) De start van de nieuwe fase in het Rotterdams onderwijsbeleid gaat gepaard met een lichte restyling van het uiterlijk en de inhoud van het ROM. Het blad sluit hiermee nog meer aan bij de actualiteit en de praktijk van alle dag. Twee nieuwe rubrieken dragen dat speciaal uit: Estafette en Topklassen Tweespraak. Bij de eerste geven leraren elkaar het stokje met een brandende vraag door (pag. 22) en bij de tweede wisselen een basisschoolleerkracht en een vo-docent hun ervaringen uit rond thema s van het Topklassen-arrangement. (pag. 24) wilt u ADVERTEREN IN HET ROM? Mail naar w.bijl@de-meeuw.nl. colofon Rotterdams Onderwijs Magazine voorlichtings- en opinieblad voor onderwijs, educatie, vorming, opleiding en training in Rotterdam. Gratis voor personeel van voorscholen, primair en voortgezet onderwijs in Rotterdam. 34 e jaargang -- nr.4 -- oktober 2011 ISSN Verschijnt vijf keer per jaar -- Oplage 7000 Losse nummers 6,- Abonnement 30,- (opzeggingen vóór 1 november) Uitgave Stichting de Meeuw Redactie Irene van Kesteren, Lydia den Ouden, Goverdien Philips, Willem Bijl (hoofd- en eindredactie) Redactie-adres Postbus HB Rotterdam -- telefoon fax w.bijl@de-meeuw.nl Grafische vormgeving Trichis Vormgeving BNO -- Rotterdam Foto cover Jan van der Meijde Druk Veenman Drukkers -- Rotterdam Stichting de Meeuw 13 oktober ELST conferentie Go vmbo: Dag van het vmbo 26 oktober (start) ROTTERDAM cursus Interne Cultuurcoördinator basisschool 26 oktober en 2 november ROTTERDAM cursus Decemberliedjes 27 oktober ROTTERDAM managementtraining ruimte voor talent, ruimte voor wetenschap en techniek 1 november JAARBEURS UTRECHT 1 e jaarcongres Het Jonge Kind 7 november (start) AMERSFOORT cursus Doe meer met Europees Referentiekader en ICT 9 november (start) ROTTERDAM cursus Brein en bewegen 11 november ROTTERDAM conferentie Over passend en opbrengstgericht werken in het VO 22 november UTRECHT studieochtend Rechten en regels bij aanname en ontslag van personeel 2 Rotterdams Onderwijs Magazine

3 inhoud 02 agenda 06 kwaliteitsimpuls Team basisschool Ibn-i Sina spijkert vaardigheden bij 08 estafette Twee VM2-docenten wisselen ervaringen uit: wil je deze leerlingen boeien dan moet het leuk zijn 10 mijn vak Mieke van Lingen pioniert met groep nul op De Catamaran: Zien in welke ontwikkelingsstap het kind zit 15 column Pico Bello Spiderman, soep en muziek 16 de klas van... Xavier Aret, docent vmbo 2a op G.K. Van Hogendorp 18 column GLR Iedereen begrijpt het toch!l 20 opbrengstgericht werken Basisschool Emmaus: resultaatgericht werken en breed ontwikkelingsaanbod gaan prima samen 22 opbrengstgericht werken Cluster 4-school Mr. Schats werkt aan meer opbrengst van taal en lezen 26 naschoolse lessen Playing for Success in De Kuip: beter presteren dankzij wow-omgeving Feyenoord 26 doorlopende leerlijnen Onderwijswethouder Hugo de Jonge geeft het officiële startschot voor de ontwikkeling van groep nul 32 veldwerk Marjan van Dijl: zorgcoördinator vso De Piloot 4_ Projectleiders Beter Presteren leggen accenten Over het wat, hoe en waarom van hun verbetertrajecten voor de komende vier jaar R 24_ CIJFERS VERTELLEN NIET HET HELE VERHAAL Eerste van vijf delen Topklassen Tweespraak waarin Hélène de Jong en Florence Weytingh hun ervaringen uitwisselen R 14_ VAKANTIESCHOLEN VER- HOGEN kans op betere schoolresultaten Liever hier om goed te leren voor de middelbare school dan in Marokko op het strand O 25_ Het succes van de Heemskerkschool Winnaar van ontwerpwedstrijd Groene Schoolpleinen bijt spits af van nieuwe reeks met schoolsuccessen O Rotterdams Onderwijs Magazine 3

4 Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Projectleiders Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Beter Z Z Z Z Z Presteren Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Annette Diender Ouderbetrokkenheid annette@onderwijsbeleid010.nl Ouders zijn in Rotterdam op vele manieren betrokken bij het onderwijs van hun kinderen. Ze verrichten hand- en spandiensten, hebben zitting in inspraakorganen als de MR en onderhouden contact met de school over de leerprestaties van hun kinderen. Bij Beter Presteren leggen we nadruk op dit laatste aspect: de samenwerking tussen school en ouders om gezamenlijk de onderwijsloopbaan van het kind te ondersteunen. Van groot belang omdat wetenschappelijk onderzoek uitwijst dat onderwijsondersteunend gedrag van ouders belangrijk is voor een succesvolle onderwijscarrière. Dit betekent extra aandacht voor het contact tussen school en ouders over het individuele kind en zijn of haar toekomstperspectief en nadruk op wederzijdse betrokkenheid. Betrokkenheid van ouders bij school maar ook van school bij de thuissituatie van leerlingen. Elke school bepaalt voor zichzelf welke stap gezet wordt om vooruitgang te boeken. Het project ouderbetrokkenheid geeft inzicht in mogelijke interventies en succesvolle praktijkervaringen om samenwerking met ouders te verbeteren en onderwijsondersteunend gedrag van ouders te stimuleren. Eveline Kunst Topklassen eveline@onderwijsbeleid010.nl Het Topklassenarrangement daagt scholen uit de lat nog hoger te leggen en hun onderwijsprestaties te verbeteren, zodat talent van leerlingen optimaal ontwikkeld wordt. Het arrangement is voor scholen die voldoende tot goed functioneren, maar denken dat er nog meer uit te halen valt. Bij deelnemende scholen komt twee keer per jaar een delegatie van het Topklassenteam langs voor een reflectiegesprek. Het team bestaat uit onafhankelijke onderwijsexperts die de situatie van de school snel in kunnen schatten en van advies kunnen voorzien. In het reflectiegesprek staan ambities, plannen, acties en resultaten van de school centraal. De leden van het Topklassenteam stellen zich op als kritische vriend en houden de school een spiegel voor. De centrale focus van het Topklassenarrangement is resultaatgericht werken. De verwachting is dat scholen door de verworven inzichten nog beter in staat zijn hun onderwijsaanbod af te stemmen op de behoeften van hun leerlingen. In het tweede jaar van een arrangement organiseert het Topklassenteam intervisie tussen scholen, waardoor scholen ook van elkaar leren. Bart Kestens Professionele school bart@onderwijsbeleid010.nl Er worden door Rotterdamse scholen miljoenen besteed aan scholing en bijscholing, maar naar de effectiviteit ervan wordt nauwelijks onderzoek gedaan. Daarnaast beschikt de Rotterdamse werkvloer over een schat aan ervaring en kennis, die erop wacht om verzameld en ontsloten te worden. Als we er in slagen om een betere koppeling te maken tussen al aanwezige praktijkkennis en nieuwe inzichten en dat met elkaar te delen, dan kunnen we een kwaliteitsslag maken die minder geld kost en de onder- wijsresultaten verder verbetert. Concreet betekent het dat we moeten kiezen voor een aantal thema s, beginnend bij het opstellen van een Rotterdamse Professionele Standaard en het inruimen van een centrale plaats voor kennisdeling. De standaard geeft duidelijkheid over wat er verwacht mag worden van een professionele leraar in een professionele organisatie en bevat afspraken over verdere professionalisering van het hele Rotterdamse onderwijs. Van bestuurlijk tot uitvoerend niveau. Het tweede kan een digitale databank opleveren waarin kennis en kunde van het Rotterdamse onderwijs wordt vastgelegd. Een transparante aanpak, die veel winst kan opleveren. Johan de Boer Vakantieschool johan@onderwijsbeleid010.nl De vakantiescholen die de afgelopen zomervakantie van start gingen waren behoorlijk succesvol en werden met veel enthousiasme door leerkrachten verzorgd en leerlingen bezocht. Toch zijn er punten waar we bij de verdere ontwikkeling samen met scholen aandacht aan willen schenken. Zo moet er nagedacht worden over de beschikbaarheid en financiering van het personeel. Verder zal onderzocht worden in hoeverre de doelgroep bereikt wordt en hoe maatwerk geleverd kan worden aan een sterk gedifferentieerde leerlingenpopulatie. Ook zal in kaart gebracht worden in welke gedeelten van de stad nog geen initiatieven zijn genomen voor de ontwikkeling van een vakantieschool. Wat de inhoud betreft, zullen we uitgaan van hoge ambities. Rotterdamse 4 Rotterdams Onderwijs Magazine

5 tekst Ronald Buitelaar Beter Presteren is het Rotterdamse onderwijsbeleidsprogramma waarmee stedelijke overheid en schoolbesturen gezamenlijk de onderwijsresultaten in de Maasstad willen verbeteren. De acht projectleiders van Beter Presteren over accenten en mogelijke dwarsverbanden. T website van Rotterdams Onderwijsbeleid , met programma s Beter Presteren en Aanval op Uitval. vakantiescholen moeten in staat worden geacht een goed doordacht aanbod neer te zetten dat qua setting en methodieken afwijkt van het reguliere programma, maar indrukwekkend genoeg is om ervoor te zorgen dat kinderen er blijvend baat bij hebben. Als dat lukt, is het project geslaagd te noemen. Sabine Kuiper Meer leertijd sabine@onderwijsbeleid010.nl Leertijdverlenging kwam er in het verleden vaak op neer dat er onder of na schooltijd aantrekkelijke bezigheden werden georganiseerd die niet altijd een even duidelijke relatie hadden met het reguliere onderwijsprogramma. Met Beter Presteren willen we die relatie nadrukkelijk wel gaan leggen. Onder meer door te leren van bestaande voorbeelden. Scholen zullen de subsidie voor leertijdverlenging niet langer moeten zien als een aantrekkelijke pot met geld waaruit aanvullende activiteiten kunnen worden bekostigd, maar als een steuntje in de rug om het reguliere programma van vakken als rekenen en taal robuuster te maken. Het succes van leertijdverlenging begint en eindigt op de werkvloer. Als leerkrachten het nut ervan zien en ermee aan de slag willen kan extra leertijd helpen om betere kansen voor hun leerlingen te creëren. Belangrijk aspect daarbij is dat de samenhang tussen regulier en extra aanbod vastgelegd wordt in een integraal schoolplan. Een samenhang waarin mensen en middelen optimaal worden ingezet om de resultaten van het onderwijs verder te verbeteren en verhogen. Daniëlle Wille Groep nul danielle@onderwijsbeleid010.nl Als wij willen dat de onderwijsresultaten in deze stad ècht omhoog gaan, moeten we zorgen dat kinderen een betere start maken. Met groep nul willen we een stevig concept neerzetten waarmee die start gemaakt kan worden. Een concept dat het komend jaar in samenspraak met de eerste dertig groepen nul ontwikkeld wordt en in de kern aan drie voorwaarden voldoet. Zo moet er voor elke groep nul minimaal een hbo er staan, maken kinderen vijf dagdelen gebruik van de voorziening en zal er sprake moeten zijn van een goede en stevige ouderbetrokkenheid. Wat het aanbod betreft, zit de uitdaging in het bundelen van de expertise van peuterspeelzaal en basisschool. Als we er in slagen om de sterke punten van beide te benutten kunnen we optimale resultaten boeken. Dat we in deelgemeenten als Feijenoord en Delfshaven beginnen, is een bewuste keus. Veel van de kinderen die daar wonen, kunnen het meeste profiteren van een vliegende start. Mirjam Berkhout Intensieve schoolontwikkeling mirjam@onderwijsbeleid010.nl Als een (zwakke of zeer zwakke) school door het eigen bestuur wordt voorgedragen voor het project intensieve schoolontwikkeling (ISO) kunnen scholen rekenen op een krachtige ondersteuning. Het veranderingsproces en de wijze waarop dat vorm gegeven wordt, is een verantwoording van de school en het schoolbestuur. Het is hun kwaliteitsimpuls. ISO heeft een adviserende en ondersteunende rol en zal de aangedragen oplossingen positief kritisch volgen en van feedback voorzien. Wat ISO uiteindelijk wil bereiken is dat Rotterdamse scholen beter in staat zijn te voorkomen dat zij door de onderwijsinspectie als zwak of risicovol worden beoordeeld. Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen waarom een school zwak is. Het kan te maken hebben met de interne organisatie, maar ook invloeden van buitenaf moeten niet onderschat worden. Gesprekken over dergelijke dwarsverbanden zullen op vele fronten gevoerd moeten worden en zullen ook gaan over thema s als concurrentie en eigenheid. Met als gemene deler dat onderwijs een verantwoordelijkheid is van ons allen. Inger Seits (Resultaatmeting) wordt tijdelijk vervangen door Peter Kroon, Rotterdams Onderwijs Magazine 5

6 Kwaliteitsimpuls tekst Marijke Nijboer islamitische basisschool Ibn-i Sina scoorde weliswaar voldoende, maar was naar binnen gericht en bood nog geen planmatige leerlingenzorg. Ook de vaardigheden van leerkrachten vroegen om verdere ontwikkeling. In twee jaar tijd verbeterde de school haar kwaliteit drastisch. Ilona Vervloet koos 3,5 jaar geleden voor een islamitische basisschool. De denominatie spreekt haar aan, al is ze zelf geen moslim. We werken hier echt vanuit de kernwaarden, zegt de directeur van Ibn-i Sina in Charlois. Dat geldt ook voor de christelijke scholen waar ik heb gewerkt, maar hier worden de uitgangspunten veel verder uitgewerkt. Dat geeft rust. Wel vond Vervloet de school te zeer naar binnen gericht. Er was geen trots op wat men deed, terwijl er hier zoveel kwaliteit is. Er was nog meer werk aan de winkel. De directeur was bezorgd over de leerlingenzorg, de vaardigheden van leerkrachten en het feit dat de verantwoordelijkheden bijna uitsluitend bij de directie lagen. Vervloet: We scoorden nog voldoende om in het normale regime te blijven. Maar ik voorzag dat wij, als we niet heel snel actie zouden ondernemen, door het ijs zouden zakken. Op haar aandringen meldde de school zich aan bij de commissie ISO. In september 2009 ging een tweejarig traject van start.. W Nu de organisatie beter op orde is, ontstaat er ook weer meer ruimte voor de creatieve vakken. foto s Jan van der Meijde > Basisschool IBN-I-sina Zorg was parkeerplek De interne begeleiding was lang verzorgd door een (inmiddels vertrokken) collega die hiervoor niet volledig was gekwalificeerd. Er was geen planmatige zorg. De zorg was een parkeerplek voor kinderen waar iets mee was. Vervloet maakte een opzet voor een zorgstructuur en wierf een intern begeleider. Met ISO-geld werd een extern begeleider aangetrokken die het team leerde werken met de zorgstructuur. Er kwamen studiedagen over het pedagogisch klimaat, didactische vaardigheden, het gebruik van groeps- en trendanalyses en het maken van groepsplannen. We kregen meer greep op de scores en spelen nu beter in op de onderliggende zorgvraag. We hebben ook onze individuele handelingsplannen smarter U U U U U U U U U U U U U U U U U U Team U U U U spijkert U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U vaardigheden U U U U U U U U U U U bij U U U U U U U U U U U U U U U U 6 Rotterdams Onderwijs Magazine

7 T Ilona Vervloet Basisschool Ibn-i Sina Deskundigheidsbevordering hielp school door lastige periode gemaakt. Met hulp van onder andere de CED-Groep werd het team bijgespijkerd. Een deel van de leerkrachten werd individueel begeleid; anderen kregen teamscholing en coaching. SIPOR, het bestuur van de school, wilde graag verantwoordelijkheden lager in de organisatie leggen. Er waren wel bouwcoördinatoren, maar zij stuurden geen collega s aan. We hebben hun functiebeschrijving aangescherpt. Ik was al begonnen om hen op te leiden, en met het ISO-geld konden we hen on the job begeleiding bieden door externe krachten. De bouwcoördinatoren leerden onder andere om functioneringsgesprekken te voeren met behulp van persoonlijke ontwikkelingsplannen. Onrustige periode goed doorstaan Met name de deskundigheidsbevordering hielp de school door een lastige periode heen, zegt Vervloet. In augustus 2010 is onze dislocatie, die vlakbij het hoofdgebouw lag, verhuisd naar Feijenoord. Toen hadden we ineens twee teams. In diezelfde periode sloot basisschool De Dialoog en kregen wij er 70 leerlingen bij, op wiens niveaus we nauwelijks zicht hadden. En we zijn ook nog eens gefuseerd waardoor Noen, een andere SIPOR-school, een nevenvestiging van ons werd. We zijn in al die onrust overeind gebleven omdat we in de anderhalf jaar daarvoor hebben gebouwd aan onze fundamenten en al die externe hulp kregen. De bouwcoördinatoren zijn volgens de directeur enorm gegroeid. Twee van hen draaien nu samen de dislocatie. Een minstens zo belangrijke opbrengst van het ISO-traject is dat de Cito-score omhoog is gegaan. Waar de school eerder onder het landelijk gemiddelde scoorde, zit zij daar dit jaar met 538,8 bijna drie punten boven. En dat terwijl deze groep 8 vorig jaar door ziekte veel wisselende leerkrachten heeft gehad. Enge klassenconsultaties In de aanvankelijk naar binnen gerichte schoolcultuur vonden veel leerkrachten de klassenconsultaties behoorlijk eng. Inmiddels kan het merendeel hier aardig mee uit de voeten. Vervloet: De school is ook opener geworden. Er is meer zelfbewustzijn, we denken na over ons imago en proberen klantvriendelijk te zijn. De daling van het leerlingaantal is gestopt. Nu de organisatie beter op orde is, ontstaat er ruimte voor andere dingen. Bijzondere activiteiten zoals sportdagen en schoolreisjes worden beter georganiseerd en Ibn-i Sina is een Lekker Fit!-school geworden. Vervloet: Dit proces is een aderlating geweest. Het heeft veel geld en inzet gekost, en de bereidheid om te veranderen. Maar iedereen is gebleven en het resultaat mag er zijn. We werken nu aan de borging van alle verworvenheden. We gaan ons best doen om die te blijven waarmaken. U Rotterdams Onderwijs Magazine 7

8 Estafette In deze eerste aflevering van estafette wisselen twee VM2-docenten hun ervaringen uit. voor de volgende aflevering geven zij het stokje met brandende vraag door aan Daphne de Fockert. tekst Marijke Nijboer onderwijzen is een uitdagend vak. Waar loop jij tegenaan bij jouw werk en welke brandende vraag zou je willen stellen aan een onderwijscollega? In deze eerste Estafette Daphne Verlek (Farelcollege) en Kooske Franken (Albeda), die samen een VM2-traject Zorg & Welzijn uitvoeren. Zorgen dat leerlingen er na het vmbo niet de brui aan geven en voorkomen dat ze verzuipen op het veel grotere ROC: vanuit die gedachte startte in 2008 een experiment met VM2*. Na het behalen van hun vmbodiploma kunnen leerlingen in deze klas in één jaar tijd mbo niveau 2 afronden. Dat jaar tijdwinst wordt behaald door al meteen na het vmbo-eindexamen zes weken les te geven, alle doublures in de lesstof te schrappen en alvast vooruit te werken. De leerlingen van Daphne Verlek en Kooske Franken komen grotendeels uit vmbo basis en kader en het leerwegondersteunend onderwijs. Zij zouden op het mbo, waar groepen uit minimaal 25 leerlingen bestaan, grote kans lopen om van de weg te raken. De VM2-klas op het Farelcollege telt maar elf leerlingen. Afwisseling Kooske Franken: Voor onze leerlingen is afwisseling heel belangrijk. Eerst les, dan praktisch aan het werk, en dat weer afwisselen met rekenen en sociale vaardigheden. g g g g g g g g g g g g g g g Wil g g je g deze g g leerlingen g g g g g boeien g g g g g dan g g moet g g g het g g leuk g g g zijn g g g g g g g g g g g g g g g g 8 Rotterdams Onderwijs Magazine

9 Wil je deze leerlingen boeien, dan moet het leuk zijn. Iedereen begint met een diagnostische taal- en rekentoets en krijgt daarna een individuele leerroute voor die vakken. Op het Farelcollege kiest jaarlijks tussen 30 en 50% van de geslaagden voor VM2. Veel ouders vinden het fijn om zo de gang naar het verder weg gelegen grote ROC nog een jaar uit te stellen. Billen wassen Het karakter van de klassen verschilt per jaar. Verlek: Dit jaar hadden we een heel gemotiveerde groep, maar vorig jaar hebben we sommigen aan hun haren naar het diploma moeten slepen. De docent die de leerlingen h Beide docenten (links Daphne Verlek en rechts Kooske Franken) zijn ontsteld over de hoeveelheid problemen die veel leerlingen meetorsen. foto s Jan van der Meijde begeleidde bij hun vmbo-stages, adviseert mee over hun aanname bij VM2. Daphne Verlek: Je leert hier bijvoorbeeld billen wassen. Dat wordt niks als je hier alleen maar zit voor je papiertje. Je kunt ook geen ongemotiveerde leerlingen naar cliënten sturen. De workshops beroepsvaardigheden en sociale vaardigheden bereiden leerlingen voor op de eisen van de werkvloer. Franken: De meisjes zijn na een jaar beroepsvaardige jonge vrouwen die je gerust aan het bed van je oma zou zetten. Thuis langs Beide docenten zijn ontsteld over de hoeveelheid problemen die veel leerlingen meetorsen. Verlek: In de groep van afgelopen jaar hadden we drie zwangerschappen, twee abortussen, twee zelfmoordpogingen, een meisje dat zichzelf snijdt. Er is extra mentortijd ingeroosterd, maar Franken en Verlek vinden dat hier meer mee gedaan moet worden. Verlek: Dergelijke problemen leiden vaak tot spijbelen, en spijbelaars worden naar Leerplicht verwezen. Maar Leerplicht doet in deze situaties niet wat ze zou moeten doen. Een beter contact met ouders zou misschien helpen, maar de jaarlijkse twee ouderavonden trekken weinig publiek. Ouders krijgen bericht van de door hun kind gemiste lesuren, maar weinigen reageren daarop. Als het echt spaak loopt, gaat de stagebegeleider thuis langs. Ijkmomenten Verlek: Wij hebben de verantwoordelijkheid teruggelegd bij de leerlingen. We hebben in het programma ijkmomenten ingebouwd. De vraag is dan: ben je klaar voor de volgende fase? Daarbij kijken we onder andere naar aanwezigheid en inzet. De leerlingen hebben zelf in de hand of ze doorgaan of niet. Aan de wand hangen regels die door de klas zijn geformuleerd: afspraken kom je na; behandel elkaar met respect; domme vragen bestaan niet; wees tactvol en eerlijk; kom op tijd; houd je aan het beroepsgeheim. Verlek put bij deze aanpak uit de opleiding tot coach die zij momenteel volgt. Laatst waren de leerlingen te lang aan het dollen met een rolstoel en ze luisterden niet. Ik vroeg: wat is hier ook al weer jullie doel? Snel een diploma halen, zeiden ze. Ik weer: is dit dan handig? Hup, ze gingen allemaal weer aan het werk. Warme overdracht De docenten vinden dat de aansluiting van vmbo op mbo moet worden verbeterd. Franken: Er zou standaard een warme overdracht moeten plaatsvinden. Ook zonder de aanwezigheid van een programma als VM2 zou je als mbo-docent moeten weten: waar zijn ze gestopt met rekenen, wat hebben ze al gedaan met verzorging? Verlek: Vmbodocenten zouden moeten gaan praten met de ROC s waar hun leerlingen naar toe gaan, zodat ze hen goed kunnen voorbereiden. g De brandende vraag: Er is veel extreme problematiek onder Rotterdamse leerlingen. Je moet veel hobbels met ze nemen, voordat je aan onderwijs toekomt. Hoe ga je daarmee om? In de volgende aflevering praat Daphne Verlek daarover met Daphne de Fockert, lerares op Wijkschool Feijenoord. * VM2 is een OCW/LNV-experiment in het kader van de leergang vmbo-mbo2. In VM2 wordt de bovenbouw van de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo samengevoegd met een opleiding mbo-niveau Rotterdams Onderwijs Magazine 9

10 Mijn vak > GrOEP NUL CATAMARAN C C C C C C C C C C C C C C C C Mieke C C C van C C Lingen: C C C C Zien C C C in C C C welke C C C ontwikkelingsstap C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C het C C kind C C C zit C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C h Mieke van Lingen: Het is heel leuk om uitdagende dingen te bedenken waardoor het contact met elkaar tot stand komt en ze van elkaar leren. foto Jan van der Meijde tekst Anne-Marie Plasschaert Heel gericht kiest Mieke van Lingen na de pedagogische academie voor het speciaal onderwijs. Daarin werkt ze ook jarenlang, maar dan belandt ze als invalkracht op een peuterspeelzaal. Ze geeft mede vorm aan het didactische programma en nu werkt ze in de al veel besproken groep nul van basisschool De Catamaran in Lombardijen.. 10 Rotterdams Onderwijs Magazine

11 et kernwoord in de peuterspeelzaal is en blijft spelend leren, H daar verandert met de invoering van groep nul helemaal niets aan, merkt Mieke van Lingen (53) op. Het gaat erom dat je een veilige omgeving creëert, waarin het kind zich kan hechten. Dan komt de natuurlijke leergierigheid vanzelf naar boven. Als je ziet hoe de kinderen hier binnenkomen met een houding: alles is van mij. Dat ze dan leren dat er ook een ander kind is, dat ook pijn heeft als je slaat, maar waar je ook lief voor kunt zijn. Dat is fascinerend om te zien, het is de eerste echte stap naar buiten, het is de onderste bouwsteen voor de hele ontwikkeling, legt Van Lingen uit. Daarom vindt zij ook dat de peuterspeelzaal altijd enorm is onderschat. Een peuterspeelzaal met extra aandacht voor de taalontwikkeling, zoals groep nul, is dan ook bijzonder belangrijk, vindt Van Lingen. Het gaat om een stuk of zestien kinderen in de peuterspeelzaal, van verschillende nationaliteiten. Er zijn er bij die nog helemaal geen Nederlands spreken. Die kinderen moet je wel extra aandacht geven, ook al om die veilige omgeving te creëren, want je moet je eens voorstellen dat je niemand verstaat en dat je voor het eerst bij je moeder weg bent Autonomie Wat je eigenlijk doet, is heel goed kijken naar het kind, zien in welke ontwikkelingsstap het zit en dan het juiste aanbieden om de volgende stap te zetten. Met respect voor de autonomie en de mogelijkheden van het kind, vertelt Van Lingen over onderwijs in de peuterspeelzaal. Als je een kind met bijvoorbeeld grote bewegingsdrang ziet, dan sluit je daar bij aan door bewegend en constructief Dat Mieke van Lingen na de havo naar de pedagogische academie zou gaan stond wel vast: altijd was zij bezig met kinderen in haar omgeving. Mijn hele wereld is inmiddels omgeven met mensen in het onderwijs. Toen ik op Thomas Moore zat, leerde ik daar mijn man kennen hij was het eerste kind van een oud-leerling van de school. Mijn dochter is het onderwijs ingegaan en daarmee was zij het eerste kleinkind van een oud-leerling van de school. Ook goede vrienden komen uit het onderwijs. Toch geeft Van Lingen aan dat zij geen behoefte heeft aan kennisoverdracht. Ik heb zelf pas ontdekt wat leren is toen ik op de academie zat. Ik was altijd een zesjes-mens en ineens haalde ik achten en negens, gewoon omdat het mij interesseerde en ik gemotiveerd was. Ik wil meer voorwaardenscheppend bezig zijn, kansen bieden als iemand er aan toe is en wat wil leren, ben ik er om wat aan te reiken. Peuterspeelzaal is eerste bouwsteen voor de ontwikkeling materiaal te geven. Maar je probeert ook te stimuleren om het materiaal op te ruimen, om eens aan tafel te zitten met een puzzel, dat is in het kader van de taakgerichtheid. Kinderen die angst hebben om iets te leren, krijgen in eerste instantie een kleine opdracht en worden na afronding beloond. Als we gaan schilderen, krijgen de kinderen wel een penseeltje, maar er zijn er die liever hun hand in de verf dopen. Die krijgen een volgende keer scheerschuim om lekker mee over de tafel te bewegen. Het is heel leuk om uitdagende dingen te bedenken waardoor het contact met elkaar tot stand komt en ze van elkaar leren. Als het klimaat veilig is, kan dat onderling leren groeien. En ze leren echt het meeste van elkaar. De basis voor die veilige omgeving vormt het team, zeker voor de kinderen van groep nul die nog maar heel weinig Nederlands begrijpen. Ons team is een geweldige combinatie: ik heb een collega die fantastisch is in het non-verbaal overbrengen van dingen en zelf gebruik ik juist veel taal. We vullen elkaar aan en maken gebruik van ieders kwaliteiten. Brug Het didactische en pedagogische klimaat in de peuterspeelzaal verandert niet echt met de komst van groep nul, legt Van Lingen uit. De grote verandering is al zo n jaar of zeven geleden ingezet. Net toen ik er bij kwam, werd er gestart met de pilot Ik en Ko, dat is een didactisch programma. Toen hadden de peuterspeelzalen wel moeite met die overgang. Ik vormde, met mijn onderwijskundige achtergrond, een goede brug. En in het kader van professionalisering ging onze peuterspeelzaal samenwerken met De Catamaran. Dat vond ik ook fijn, ik woon in deze wijk en mijn kinderen hadden hier op school gezeten ik kende dus de leerkrachten. Hoewel organisatorisch onder verschillende besturen, zitten de kinderdagopvang, de peuterspeelzalen en de basisschool in een nieuw gebouw fysiek bij elkaar. Heerlijk, noemt Van Lingen dat, er wordt in de peuterspeelzaal op dezelfde wijze gewerkt als bij de kleuters, met veel pedagogische regels, vaste dagritmes en vaak dezelfde thema s met gezamenlijke activiteiten en afsluitingen. Het is hier al helemaal gericht op de toekomst, waarin >> het onderwijs aan tweejarigen heel gewoon wordt. >> Rotterdams Onderwijs Magazine 11

12 T Mieke van Lingen peuterspeelzaal basisschool De Catamaran mini s Aanval op Uitval Aanval op Uitval is het tweede deel van het Rotterdams Onderwijsbeleid Wat wil Rotterdam met dit programma bereiken? Initiatieven en maatregelen als één Rotterdams loopbaan- en beroepskeuzeprogramma, een stevige verzuimaanpak, flexibele instroommomenten in het mbo en meer wijkscholen in de stad moeten resulteren in een vermindering van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters van 10% per jaar. TALent voor de klas? Adhocdocent ( bemiddelt tussen studenten, starters en scholen. Het doel is verlichten van de werkdruk van docenten en studenten of starters interesseren voor het onderwijsvak. Ze kunnen ingezet worden als (assistent)docent, onderwijsassistent of huiswerkbegeleider. Studenten zijn reeds actief op Melanchthon, GSR, De Passie en het Wartburg College. >> Het prettige van groep nul is dat er meer faciliteiten zijn, waardoor de borging beter is georganiseerd, geeft Van Lingen aan. De regie is beter en er is een nog grotere samenwerking. Ook de contacten zijn geformaliseerd en we werken doelgerichter. We werken met een groepsplan voor speciale onderwijsbehoeftes van de kinderen, we overleggen met de intern begeleider en die kent de kinderen dus al voordat ze naar de basisschool gaan. Dat is ook weer belangrijk voor die veilige omgeving. C Spelend leren (Reactie van Daniëlle Wille, projectleider Groep nul, zie ook pagina 5) Zoals Mieke van Lingen in bovenstaand artikel aangeeft, is de kern van het aanbod in de peuterspeelzaal spelend leren. Spelend leren, om zo de eventuele taal- en ontwikkelingsachterstand van de peuter te beperken of, nog liever, op te heffen. Want uit onderzoek blijkt dat een eenmaal opgelopen achterstand op jonge leeftijd later niet of nauwelijks wordt ingehaald. Daarbij is het van belang om goed te kijken naar het kind en het kind actief te helpen de volgende ontwikkelingsstap te zetten. Mooi om te zien dat Mieke daar actief mee bezig is. Wat met groep nul nu al anders is dan in de reguliere vve, is dat peuters vijf dagdelen komen in plaats van vier en dat er minimaal één hbo er op de groep staat. Ook de ouders moeten actief betrokken worden bij groep nul. De onderwijsresultaten van kinderen kunnen omhoog als ouders de taalontwikkeling van hun kind stimuleren en in het Nederlands met hun peuter communiceren. Daarnaast moet in de meeste groepen nul een stap worden gezet in het op elkaar aansluiten van het pedagogisch en didactisch klimaat van de peuterspeelzaal en de basisschool. Dat is nog niet overal goed georganiseerd. GRATIS BUS NAAR MUSEUM Sinds 2008 brengt de Turingmuseumbus van Boijmans van Beuningen basisschoolkinderen gratis naar het museum en terug. Dankzij de financiële steun van de Turing Foundation zal deze bus dat de komende drie jaar blijven doen. redactioneel medewerker NODIG? Het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR) is op zoek naar scholen, organisaties en instituten die één dag per week concrete redactionele werkzaamheden willen laten uitvoeren door studenten die de nieuwe opleiding redactioneel medewerker mbo niveau 4 volgen. De overige vier dagen volgen de studenten lessen in journalistieke en redactionele vaardigheden, communicatie en pr, websites vormgeven en onderhouden, fotografie en videowerk. A. Kruijsse, , kruijsse@glr.nl. Herdenkingstocht Afgelopen mei liepen leerlingen van groep 8 van basisschool De Driehoek een herdenkingstocht. Bij gedenktekens en beelden als de Verwoeste Stad van Zadkine vertelde een gids over Rotterdam in de Tweede wereldoorlog. Veel indruk maakte een nooit verwijderde bom. De gids liet ook foto s zien van Rotterdam vóór en net na de oorlog. De leerlingen waren erg onder de indruk. PAKHUIS VOL VERHALEN Op de voorhoofden van veel van onze leerlingen zal het begrip zeevarende natie een vraagteken doen verschijnen. Daarom is een klassenbezoek aan het net weer geopende Scheepvaartmuseum geen gek idee. Jammer genoeg staat het niet in Rotterdam (waarom eigenlijk niet?) maar in Amsterdam. Dan maar op educatieve schoolreis Rotterdams Onderwijs Magazine

13 Nieuwsbegrip Masterclasses bij u op school! Wilt u het leesonderwijs op uw school verbeteren? Werkt u met Nieuwsbegrip en wilt u alle mogelijkheden optimaal benutten? Volg dan de nieuwe Nieuwsbegrip Masterclasses. Nu in een totaalpakket: - Een adviseur van de CED-Groep verzorgt vier trainingsbijeenkomsten (Masterclasses) en twee ochtenden klassenconsultaties bij u op school. - Na de instapmodule volgt u drie Masterclasses naar keuze. - Deelnemers ontvangen het Nieuwsbegrip-certificaat en een gevelbordje voor de school. Een greep uit onze Masterclasses: Aan de slag met Nieuwsbegrip Omgaan met verschillen in de groep Modelen; de leerkracht als rolmodel Transfer van de Nieuwsbegrip-aanpak naar andere vakken Coöperatieve werkvormen bij begrijpend lezen Voor wie? Teams in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal (basis)onderwijs. Meer weten? Kijk voor meer informatie en aanmelden op of mail naar nieuwsbegripmasterclasses@cedgroep.nl. De Masterclass sloot nauw aan op onze school ontwikkeling. De trainer was bevlogen en had grondige kennis van zaken. Een prettige training dus! Deelnemer Masterclass Aan de slag met Nieuwsbegrip Pixel:ID Creatieve Grafische Vormgeving en Drukwerk Rotterdams Onderwijs Magazine 13

14 Vakantieschool tekst Ineke Westbroek Anders zat ik nu in Marokko op het strand, maar ik zit liever hier om goed te leren voor de middelbare school. Isa is blij met de kans die de Zomerschool haar biedt om in de zomervakantie haar taal- en rekenvaardigheden bij te spijkeren. Deze zomer volgden 25 leerlingen uit groep 5 tot 8 van de basisscholen De Toermalijn en De Christophoor extra lessen. nder mijn bovenlijf ben ik één meter! meldt Neha, die samen Omet klasgenoot Nuca ijverig met de centimeter in de weer is. Meten staat centraal bij het rekenprogramma, die ochtend. Neha en Nuca, beiden overgegaan naar groep 7 van De Christophoor, vinden het niet erg om in de vakantie naar school te gaan. Juist leuk. Nuca: Nu hoef ik in de zomer niet alleen te spelen. Hier kan ik samen met anderen leren. Dat gaat veel beter dan op de gewone school. Daarom volgen de meiden twee weken in augustus met veel plezier de Zomerschool in het gebouw van de Wereld op Zuid, waarin beide scholen zijn gehuisvest. Wij willen komend schooljaar betere cijfers halen dan vorig jaar, verklaart Nuca. En dat gaat lukken: Ik concentreer me hier veel beter. Wat we op school krijgen, wordt vaak herhaald zodat je het niet meer vergeet. Vroeg opstaan Met het vroege opstaan in de vakantie is Sami niet blij, maar hogere cijfers, komend schooljaar in groep 7 van De Toermalijn, vindt hij belangrijker dan uitslapen: Als ik wakker ben, sta ik gelijk op, als ik h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h School h h h h h h h h h h in h h h vakantie h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h is h h h leuk h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h R Maike Verboon: Ze houden de leerstof nu langer vast foto s Jan van der Meijde Lange traditie Afgelopen zomer hebben twaalf scholen een vakantieschool aangeboden onder de vlag van Beter Presteren. Soms alleen voor de eigen leerlingen maar vaak ook bovenschools en in samenwerking tussen het primair en het voortgezet onderwijs. Rotterdam heeft een lange traditie met vakantiescholen de Zomerschool van de Wereld op Zuid is daar een voorbeeld van. 14 Rotterdams Onderwijs Magazine

15 Pico Bello Spiderman, soep en muziek naar de gewone school moet, blijf ik zo lang mogelijk liggen. De ochtendlessen die kans bieden op hogere Cito-scores, gecombineerd met leuke middagactiviteiten en uitstapjes, maken de Zomerschool aantrekkelijk. Ik wil een Cito-score waarmee ik vwo kan doen, zegt Yasmine, zodat ik geen huisvrouw hoef te worden, maar als dokter goed kan verdienen. Succeservaringen De Zomerschool Wereld op Zuid is één van de tien grootstedelijke vakantiescholen in het kader van de vierjarige, door OCW gesubsidieerde pilot Steeds meer ruimte voor bijscholen van jongeren met reken- en taalachterstand. Leerlingen van groep 7 en 8 krijgen twee weken les in juli, groep 5 en 6 twee weken in augustus. Evaluatieonderzoek van de Zomerschool van vorig jaar toont een forse groei in zelfvertrouwen en zelfstandigheid. Hetzelfde constateert leerkracht Maike Verboon dit jaar: Veel kinderen wisten eerst niet hoe ze iets moesten opzoeken, nu kunnen ze het zelf. Succeservaringen maken dat ze verder willen. De kracht van de Zomerschool schuilt volgens Verboon in de kleine groepen, waarin kinderen elkaar uitdagen in samenwerkend leren, de vele herhalingen van lessen, en het integreren van kennisvakken in ontspannende activiteiten: Daardoor houden zij de leerstof langer vast. Het leuke is dat ze soms niet doorhebben dat ze leren. Als ze met kookles iets moeten wegen, zijn ze ook met rekenen bezig. h Harrish heeft vandaag een ballon in de vorm van Spiderman bij zich. Op een stokje. Als Mohammed die ziet, worden zijn ogen groot. Hij neemt een hap lucht en zegt vol ontzag spiederman!. Spanjaarden spreken Shakespeare fonetisch uit, Marokkanen doen dat met Spiderman. De hele ochtend bezorgt de ballon ons spanning, want alle jongetjes willen er wel mee spelen en het is een kwetsbaar ding natuurlijk. Het gaat net goed, we hoeven maar een paar keer in te grijpen. Loïs heeft andere plannen met Harrish. Harrish, komen, de soep is klaar, achtervolgt ze hem door de hele zaal. In haar handen heeft ze een pannetje dat ze uit de speelgoedkeuken heeft gepakt. Harrish kijkt niet op of om, druk als hij is om zijn ballon te beschermen tegen de grijpgrage handen van de anderen. Loïs houdt het een tijdje vol en geeft het dan op. Ze dekt de tafel voor Elanaz. Maar ook die heeft iets anders aan haar hoofd. Vandaag mag ze met het elektronische synthesizertje spelen. Gevoel voor muziek heeft ze zeker, want ze speelt het klaar om er kloppende toonladders uit te halen. Loïs snapt uiteindelijk dat ze haar soep ook niet aan Elanaz kwijt kan. Ze gaat naast haar zitten en kijkt met grote ogen naar de voorstelling. Pas na een tijdje ontdekken ze dat er een snoer met een microfoon aan het instrument vast zit. Elanaz spoort Loïs aan om te zingen, maar dat gaat niet zomaar. Uiteindelijk durft Loïs de microfoon vast te houden, vlak voor haar mond. Met opgetrokken schoudertjes en de lippen stijf op elkaar kijkt ze zoals een koe in de wei. Beursdee, instrueert Elanaz haar, terwijl ze zelf als Stevie Wonder heen en weer wiegt op haar eigen muziek. Maar zingen is er nog niet bij, laat staan happy birthday. Journaliste/schrijfster Trea van Vliet werkt als vrijwilligster in peuterspeelzaal Pico Bello in het Nieuwe Westen. De namen van de peuters zijn niet hun echte namen Rotterdams Onderwijs Magazine 15

16 De klas van Meneer Aret geeft heel goed les, is aardig en maakt veel grapjes. Hij heeft er onder meer voor gezorgd dat ik wiskunde tegenwoordig snap. Zaineb (14) Ik vind hem lief, aardig en eerlijk. Beyza (12) Meneer Aret verstopt sommige vakken gewoon in een verhaal. Dan hebben we niet eens door dat hij ons les aan het geven is. Carisma (14) Meneer Aret is echt heel aardig. Hij is bijna nooit boos en geeft leuk les. Ömer (13) Meneer Aret is geniaal. Hij geeft hartstikke goed les en doet er alles aan om je met lesstof of problemen te helpen. Ook al vraag je hem 3, 4 of 5 keer om hulp. Naoual (13) 16 Rotterdams Onderwijs Magazine

17 foto Jan van der Meijde De klas van Xavier Aret kerndocent/mentor vmbo 2a, G.K. Van Hogendorp, Delfshaven Humor en eerlijkheid Ik heb deze klas nu voor het tweede jaar en ik heb vanaf vorig jaar veel gedaan om er een hecht team van te maken. In het begin zocht iedereen de veiligheid bij de eigen, culturele, groep. Dat heb ik doorbroken door leerlingen regelmatig van werkgroepje te laten wisselen en door energizers toe te passen. Korte, uitdagende spelletjes die bedoeld zijn om het groepsproces te versterken. Het is een aanpak die goed uitgepakt heeft. Afgezien van de gebruikelijke kleine akkefietjes die in elke klas voorkomen, is het een hechte groep geworden waar goed mee te werken is. Ik ben duidelijk en positief, koppel veel en vaak terug en zorg dat iedereen zich serieus genomen voelt. Een grapje op z n tijd en een faire behandeling doen de rest. Met humor en eerlijkheid kun je zóveel bereiken Rotterdams Onderwijs Magazine 17

18 Grafisch Lyceum Rotterdam Iedereen begrijpt het toch! Verwonderd kijk ik naar de resultaten van de taalniveautoets Nederlands van mijn nieuwe eerstejaars. Ze zouden toch op het vereiste niveau 2F moeten zitten. Ze hebben een diploma vmbo theoretische of gemengde leerweg en ze hebben een 7 of minstens een 6,8 voor het vak Nederlands. Hoe kunnen ze dan zo laag scoren? Ik begrijp er niks van. Gelukkig wordt het in de toekomst beter. Met de nieuwe nulgroep voor twee- tot vierjarigen worden taalachterstanden weggewerkt. Op de pabo zullen de al eerder ingestelde verplichte taal- en rekentoetsen wel een keer hun vruchten gaan afwerpen en in het vmbo wordt eveneens hard gewerkt aan niveauverhoging. Toch voel ik twijfel. Er is al zoveel gebeurd aan kwaliteitsverbetering en het wegwerken van achterstanden: voorschoolse programma s voor peuters, vroegschoolse educatie voor kleuters, schakelklassen ín en kopklassen ná het basisonderwijs, taalcoaches en taaltrainingen in het voortgezet onderwijs. Maar als ik om me heen kijk, lijkt het of iedereen een taalachterstand heeft. In winkels zie ik bordjes met spersiebonen en haarthout. Taalfouten zijn gewoon Iedereen begrijpt het toch, zeggen mijn leerlingen, verbaasd dat ik er zo n drukte over maak. Ineens denk ik aan het krantenartikel waarin jaren geleden een taalwetenschapper aan de bel trok met: leraar heeft geen tijd om na te kijken. Ik heb voor mijn hele groep van dertig schatten gemiddeld een half uurtje nakijktijd per lesuur. Voor feedback staat in stukken over taalbeleid, niet om kromme zinnen en spelfouten te corrigeren in brieven of rapporten, want dat red ik niet in dertig minuten. Wat maak ik mij dus nog druk over d-tjes en t-tjes? Bleikbaar is het leeren schrijfen volgens de regels van spelling en grammatica niet zo belangrijk, anders zou ik daar vast meer tijd voor krijgen. We schaffen gewoon de hele spelling af. Dan kan ik met een minuutje feedback per leerling wel volstaan. Journaliste Anne-Marie Plasschaert schrijft al heel wat jaren voor het ROM en is docent Nederlands op het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR). mini s taal TALIG CIRCUS Rond het circus de taal van kleuters stimuleren met kijken, luisteren, voelen, ruiken en proeven. Dat gebeurde negen weken lang op de Feijenoordse Groen van Prinstererschool, met ondersteuning van Spring Cultuurproducties. Na schooltijd gingen de leerlingen aan de slag met taalspelletjes, praten in de kring en verhalen naspelen. Het project sloot aan bij behandelde lesstof. Leeskliniek Heeft uw leerling ondanks intensieve hulp op school ernstige leesproblemen? Draag hem of haar dan voor bij de Leeskliniek. De wachttijd voor een behandeling bedroeg in juni minder dan drie weken. Medewerkers van de Leeskliniek ( verzorgen ook cursussen over leesonderwijs en leesproblemen. HERZIE DYSLEXIE Deze post-hbo cursus van zeven dagdelen behandelt de aanpak van hardnekkige leesproblemen volgens de principes van de Leeskliniek. Het Protocol Leesproblemen speelt in de cursus een ondersteunende rol. Start: 10 oktober 2011 (CED-Groep). Taaloffensief Betere signalering van taalachterstanden, een grotere rol voor werkgevers bij de aanpak van laaggeletterdheid, Taalmeesters die taalinitiatieven in de wijken aan elkaar verbinden en deelname aan taalactiviteiten stimuleren en het stellen van taaleisen aan instanties met een belangrijke voorbeeldfunctie. Dat zijn de maatregelen uit het afgelopen zomer gepresenteerde Taaloffensief, waarmee de gemeente Rotterdam het taalniveau van de Rotterdammers de komende jaren wil verbeteren. EXTRA TAALOEFENINGEN Met De Spraakwaterval van Schoolsupport kun je spreekvaardigheid en woordenschat laten oefenen. De kopieermap is gevuld met krantenknipsels, dialogen, horoscopen en gedichten. De opdrachten en oefeningen zijn bedoeld voor gebruik naast de taalmethode en geschikt voor midden- en bovenbouw (s)bo en vmbo basis en kader. LEESCOACH WORDEN Wie als interne begeleider, taalcoördinator of leerkracht werkt in het primair onderwijs en zich wil ontwikkelen tot leescoach kan terecht bij de CPS Academie in Amersfoort. Die biedt vanaf 13 oktober een vierdaagse training De Leescoach in de beginselen van effectief leesonderwijs, kennis over de referentieniveaus voor taal en het begeleiden en enthousiasmeren van collega-leerkrachten. 18 Rotterdams Onderwijs Magazine

19

20 Opbrengstgericht werken tekst Ronald Buitelaar Hoe doe je dat als school? En optimale aandacht voor het verbeteren van de leerresultaten èn breed aanbod voor leerlingen. Het ROM bezocht de Emmausschool, een priizen winnende basisschool in het Nieuwe Westen, die de uitdaging is aangegaan. Anke Langmuur is nog niet zo heel lang (2010) directeur van de Emmausschool, maar heeft al wel haar eerste verbouwing achter de rug: Ik zal blij zijn als de laatste bouwvakker de deur achter zich dicht trekt. De letterlijke verbouwing van de school mag dan op een haar na gereed zijn, de figuurlijke staat volop in de steigers en zal nog wel een tijd onderwerp zijn van veel denk- en overlegwerk. Anke legt uit voor welke uitdaging de school staat: Het team heeft ongelooflijk veel geïnvesteerd in het op orde krijgen van de basisvaardigheden. Een proces waarbij andere zaken wel eens zijn blijven liggen. h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h Werkwijze h h h h h h h h h Emmausschool h h h h h h leidt h h h h tot h h h sterk h h h h h h h h h h h h h h h h verbeterde h h h h h h h h h h h scores h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h Matig presterend Volgens Langmuur is het de verdienste van adjunct-directeur Pim Geurts, samen met het team, dat de school zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld van matig presterend tot een school waar optimaal gewerkt wordt aan de verbetering van met name de prestaties bij taal/lezen en rekenen. Audits In de video Omslag in taal van de onderwijsinspectie vertellen Geurts en taalcoördinator Michel van der Linden over het ontwikkelingsproces. Geurts: Na deelname aan een onderwijskansentraject constateerden we dat de resultaten van begrijpend lezen en woordenschat danig achterbleven bij de norm. Die constatering leidde tot een aanpak waarbij niet alleen gewerkt ging worden aan het verhogen van leerresultaten van leerlingen, maar ook aan verdere professionalisering van het onderwijzend personeel. Van der Linden: We hebben audits ontworpen waarmee leerkrachtgedrag gemonitord kan worden. 20 Rotterdams Onderwijs Magazine

21 T Anke Langmuur Basisschool Emmaus O Je moet je niet beperken tot de cognitieve kant, maar ook andere intelligenties aan bod laten komen foto s Jan van der Meijde Adequaat analyseren Via de audits, die twee keer per jaar worden afgenomen, is het managementteam in staat te beoordelen in hoeverre leerkrachtvaardigheden voldoen aan de norm minimaal 85% beheersing. Een voorbeeld van zo n vaardigheid is het adequaat analyseren van toetsgegevens en omzetten naar handelingsaanpak in de klas. Verzilverd De werkwijze van de Emmausschool heeft geleid tot sterk verbeterde scores bij begrijpend lezen en woordenschat. Ook nam de gemiddelde score van de Cito-eindtoets toe van 527 in 2005 naar 541 in 2010: Een geweldige prestatie van management- en onderwijsteam, vindt Langmuur, die laat zien dat duidelijke doelstellingen voor leerkrachten en leerlingen èn vertrouwen hebben in hun capaciteiten, succes oplevert. Succes dat bovendien dit voorjaar nog eens extra verzilverd werd door het winnen van de Dr. Mommersprijs, een prijs voor excellente scholen die hard werken aan de verbetering van de kwaliteit van hun lees- en taalonderwijs. tot de cognitieve kant, maar ook andere intelligenties aan bod laten komen. Resultaatgericht werken en een breed ontwikkelingsaanbod gaan namelijk prima samen. Dwarsverbanden Wat Langmuur betreft had het onderdeel Meer Leertijd van het Rotterdamse onderwijsbeleidsprogramma Beter Presteren ook niet op een beter moment geïntroduceerd kunnen worden: Het biedt ons de mogelijkheid om ons programma te verbreden en te onderzoeken hoe we dwarsverbanden kunnen leggen tussen de verschillende kanten van ons onderwijs. Continu proces Om te voorkomen dat de zorgvuldig opgebouwde onderwijsstructuur van de Emmausschool niet tijdens de verbouwing in de verdrukking komt, heeft de school ervoor gekozen de externe vakkrachten rond de middagpauze in te zetten en uitgebreid te scholen als Emmausleerkracht. Langmuur: We hechten zeer aan een continu proces en willen dat de leerlingen zo min mogelijk verschil ervaren tussen de pedagogische en didactische aanpak van interne en externe leerkrachten. Door de lessen rond de middagpauze te programmeren voorkomen we bovendien veel onrust in school. Zo kan de ene helft van de school met de klassenleerkracht eten, terwijl de andere helft zich bezighoudt met zaken als sport en cultuureducatie. Centrale spil Of de stroomlijning van regulier en aanvullend leerprogramma uiteindelijk ook zal leiden tot vergelijkbare audits voor internen en externen is een ontwikkeling die nog in de kinderschoenen staat, maar volgens Langmuur niet ondenkbaar is: Wij willen zo efficiënt mogelijk met onze leertijd omgaan en komen tot een programma waarbij de lestijd gestructureerd wordt ingevuld en leerlingen op alle aspecten van hun ontwikkeling bediend worden. Dat de leerkracht, intern of extern, daarbij de centrale spil is en dus vaardig genoeg moet zijn, staat buiten kijf. h Aandacht vragen En toch, bij alle blijdschap over de gewonnen prijs en de blinkende leerresultaten, vraagt Langmuur sinds haar komst aandacht voor een andere, in haar ogen minstens zo belangrijke kant van het onderwijs: Als je wilt dat talenten van kinderen optimaal tot ontwikkeling komen, moet je je niet beperken Hoog bezoek Minister Marja van Bijsterveldt (OCW) bracht 5 september een werkbezoek aan de Emmausschool. Zij werd er bijgepraat over de opbrengstgerichte aanpak en andere activiteiten van de school, zoals de vakantieschool, voorschoolse educatie voor peuters, verlengde leertijd en de extra inspanningen in lees- en taalonderwijs. De minister bezocht ook een aantal klassen Rotterdams Onderwijs Magazine 21