De Overstap. van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. in onderwijs- en ondersteuningsaanbod in Zuid Kennemerland

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De Overstap. van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. in 2013. onderwijs- en ondersteuningsaanbod in Zuid Kennemerland"

Transcriptie

1 De Overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs in 2013 onderwijs- en ondersteuningsaanbod in Zuid Kennemerland

2 Inhoud De Overstap Inleiding p De optimale overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs p wettelijke verplichtingen p huidige afspraken in de regio Zuid-Kennemerland p toelatingsprocedure Zuid-Kennemerland p Toelatingsnormen VO Zuid-Kennemerland p testen en toetsen - discrepanties p bijdrage in kosten testen en toetsen p soorten standaardscores p de belangrijkste didactische toetsen p de belangrijkste intelligentietests p de belangrijkste sociaal-emotionele instrumenten p leerlingprofielen (PrO, vmbo B/K/G/T, havo, vwo) p procedure van advies, aanmelding en toelating p activiteiten in groep 7 p activiteiten in groep 8 p verzoeken aan de afleverende school bij de overstap p recente en komende veranderingen p De ondersteuningsstructuur 2.1 zorg- en adviesteams (ZAT s) p trajectgroepen p de toelating tot de ondersteuningsstructuur p overzicht van RVC-indicaties p PCL en Schakelloket p chronologische stappen in verwijzing en plaatsing in lwoo en PrO p financiering van de ondersteuning p criteria individueel zorgbudget p zijinstroom in lwoo en PrO p overige voorzieningen: Rebound, Op de Rails, Herstart, Rotonde, p. 36 T&T, ambulante begeleiding 3. Het praktijkonderwijs (PrO) - toelating en ondersteuning p overzicht scholen p Het vmbo 4.1 de leerwegen in het vmbo p de sectoren p de afdelingen p het examen p wanneer kies je wat in het vmbo? p overzicht onderwijsaanbod op de vmbo-scholen p leerwerktrajecten (LWT) p de ondersteuningsstructuur in het vmbo p extra begeleiding: lwoo p vmbo-scholen met lwoo 2

3 4.2.2 vmbo-beroepsgericht (kader/basis) - toelating en ondersteuning p overzicht scholen p vmbo-theoretisch - toelating en ondersteuning p overzicht TL-scholen met lwoo p ondersteuningsstructuur op TL- scholen zonder lwoo p de gemengde leerweg p Het havo en het vwo p ondersteuningsaanbod havo/vwo-scholen p Cluster 4-scholen - toelating en ondersteuning p overzicht scholen p Internationale Schakelklas (ISK) - toelating en ondersteuning p. 66 Bijlagen: A. Checklist CBTVO p. 67 B. Taalzwakteformulier p. 69 C. Berekening leerachterstand p. 72 D. Voorbeeldbrief aan ouders over ondersteuningsstructuur in VO p. 74 E. Toelatingsrapport vo p Toelichting bij het Toelatingsrapport vo p Interpretatiewijzer NIO, Cito-entreetoets, Cito-eindtoets p. 79 en Drempelonderzoek - Toelatingsnormen VO Zuid-Kennemerland p Toelatingsrapport vo deel 1 p Toelatingsrapport vo deel 2 ( zorg ) p. 82 F. Regeling aanmelding en inschrijving Haarlem (loting) p. 83 G. Lijst met afkortingen p. 85 H. Lijst met begrippen p. 87 I. Lijst van commissies en instanties p. 90 J. Lijsten van te gebruiken instrumenten p. 92 K. Toekomstige ontwikkelingen p

4 Inleiding Dit is de derde uitgave van De Overstap. Het is een samenvoeging van Van Basis tot Brug en de Zorgbrochure swv vo-svo Zuid-Kennemerland zorgaanbod en toelating in leerwegondersteunend en praktijkonderwijs in Zuid-Kennemerland. Deze brochure heeft tot doel om de scholen voor primair onderwijs (directeuren, IB ers, leerkrachten groep 8) te informeren over de overstap van basis- naar voortgezet onderwijs. De procedures voor toelating tot de ondersteuningsstructuur van lwoo, PrO en REC-4 zijn daaraan toegevoegd. In deze brochure spreken wij meestal over ondersteuning waar vroeger de term zorg stond, maar omdat dit een overgangsfase naar Passend Onderwijs is, wordt het woord zorg ook nog gebruikt. Wij hebben de ervaring dat de voorlopers van deze brochure veel gebruikt werden in het voortgezet onderwijs; de verspreiding zal daarom ook daar plaatsvinden. De brochure die hier wordt aangeboden beschrijft gedetailleerd welke stappen gezet worden bij voorbereiding voor aanmelding bij en toelating tot het regulier en het speciaal voortgezet onderwijs. Iedereen zal met ons eens zijn dat volledige informatie van belang is bij cruciale keuzes. Het kiezen van een schooltype en een school voor voortgezet onderwijs is zo n belangrijke stap. Het is verheugend dat we met deze brochure een poging konden wagen om de veelheid van gegevens efficiënter aan te bieden. De informatie richt zich voornamelijk op het ondersteuningsaanbod van de scholen; nadere gegevens over het onderwijsaanbod vindt u in het Brugboek. De brochure geldt voor aanmelding van leerlingen voor het schooljaar Omdat zich elk jaar veranderingen voordoen, zal deze brochure steeds aangepast worden. Sinds vorig jaar is het ondersteuningsaanbod op vwo-, havo- en vmbotl-scholen ook opgenomen. De informatie voor de ouders wordt gegeven in het Brugboek en op de voorlichtingsavonden. Natuurlijk zal de leerkracht antwoord moeten kunnen geven op overige vragen van ouders en leerlingen. Deze brochure kan daarbij van nut zijn. De leerkrachten en IB ers van het basisonderwijs krijgen verdere informatie via: Voorlichting op maat door ambassadeurs van het samenwerkingsverband VO Informatie bij de PO-VO-uitwisselingskringen Haarlem-Zuid, Haarlem-Noord en Velsen In feite is dit een coproductie van het Samenwerkingsverband VO en het Regionaal Besturenoverleg. Wij hopen met deze brochure een bijdrage geleverd te hebben aan een goede overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Oktober 2012 Namens Samenwerkingsverband vo-svo Zuid-Kennemerland, Nenette Dieleman Korte Verspronckweg BS Haarlem info@swv-vo-zk.nl website: 4

5 1. DE OPTIMALE OVERSTAP VAN BASISONDERWIJS NAAR VOORTGEZET ONDERWIJS Een goede keuze van een schooltype en een school voor voortgezet onderwijs is van belang voor leerlingen en ouders. Het betreft een belangrijke beslissing die flinke gevolgen heeft. Een van de kenmerken van een weloverwogen schoolkeuze is, dat er steeds sprake is van een proces en niet van één moment. Dat betekent dat in groep 7 een aanvang gemaakt wordt met denken over de keuze, als de aanmelding voor het VO in de maand maart in groep 8 plaatsvindt. Elementen die bij het geven van een schooladvies een rol spelen zijn bij de leerling: Capaciteiten Vorderingen en vaardigheden Interesses Persoonlijkheidskenmerken Ambities en bij de leraar: Kennis van het voortgezet onderwijs Kennis van normen en procedures bij de overgang In het voortgezet onderwijs is de schoolkeuze niet beëindigd. Schooltypen, niveaus, vakkenprofielen liggen in de brugklas meestal nog niet vast. Daarbij moet ook in aanmerking genomen worden dat de leerling juist tussen de 12 en 16 jaar sterk kan veranderen, zodat aanvankelijke keuzes bijgesteld worden. We hebben de neiging te denken dat er sprake is van falen of mislukken als uiteindelijk voor een minder hoog niveau gekozen wordt dan bij de aanmelding. Wellicht was er toch sprake van een goed doordachte keus. Begeleiding van het keuzeproces is een taak die zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs zich moet aantrekken. Niet voor niks wordt de term continue begeleiding gebruikt. Dat betekent dat het basisonderwijs informatie verschaft over de leerling en dat het voortgezet onderwijs daar gebruik van maakt. Warme overdracht Informatie in termen van cijfers en psychodiagnostiek heeft minder effect dan het door leerkrachten beschrijven van maatregelen en aanbevolen handelingen voor leerlingen. Daarom is het zaak dat de leerkracht van groep 8 zoveel mogelijk praktische tips geeft over een leerling aan de leraren van de brugklas. Warme overdracht is in dit verband een veel gebezigde term. We verstaan daaronder de mondelinge contacten tussen docenten van basis- en voortgezet onderwijs. Het elkaar kennen leidt waarschijnlijk tot een effectievere overdracht. Feedback over de leerling van VO naar PO is een absolute must. Ook hier lijkt er, als de tijd het toelaat, voorkeur voor warme overdracht te bestaan. Informatie en feedback hebben meer effect als ze plaatsvinden in een vertrouwd contact. 5

6 1.1 Wettelijke verplichtingen De wetgever stelt dat het advies van de directie van de basisschool geldt als eerste toetsingsmiddel. Daarnaast is een tweede toetsingsmiddel verplicht. Het bestuur van de VO-school kan daarbij een keus maken uit: Een toelatingsexamen Een didactisch onderzoek Een proefklas Een psychologische test Ten onrechte wordt soms gedacht dat de Cito-eindtoets verplicht is. Wel is de overheid van plan een landelijke eindtoets verplicht te maken in schooljaar waarschijnlijk wordt dat een toets die inhoudelijk aansluit op de Cito-eindtoets en die afgenomen wordt in april - maar het wetsvoorstel hiervoor is ten tijde van de uitgave van deze Overstap nog niet goedgekeurd door de Tweede en Eerste Kamer. De overheid stelt alleen toelatingsnormen voor leerwegondersteuning (lwoo) en praktijkonderwijs (PrO), zie p. 30 Voor de andere schooltypen zijn geen algemene toelatingsnormen voorgeschreven. In strikte zin is de toelating dus voorbehouden aan het voorgezet onderwijs. De scholen in de regio hebben wel onderling afspraken gemaakt zie p. 9. In beroep gaan tegen een toelatingsbeslissing kan in principe alleen bij het bestuur van de VO-school. De inspectie verplicht de basisscholen om gedurende drie jaar gegevens te verzamelen over de resultaten van hun oud-leerlingen in het voortgezet onderwijs Huidige afspraken in de regio Zuid-Kennemerland Toelatingsrapport Een ingevuld toelatingsrapport, dat uit twee delen bestaat, wordt in groep 8 voor elke leerling ingevuld. De leerkracht bespreekt het met de ouders die hun mening en keuze invullen en ondertekenen. Het toelatingsrapport bestaat uit vier doorslagen. De basisschool houdt één exemplaar. Eén exemplaar is bestemd voor de ouders. Het VO krijgt één exemplaar. Het vierde exemplaar zendt de VO-school terug naar het basisonderwijs. Op dat exemplaar wordt de plaatsingsbeslissing genoteerd en een schoolstempel gezet. Volgende jaren Aan de hand van wetenschappelijk onderzoek worden normen soms aangepast. De discussie over toetsen en normering is een doorlopend proces, waar ook het basisonderwijs bij wordt betrokken. Het resultaat kan zijn dat op dit gebied veranderingen zullen plaatsvinden. Loting Wegens overaanmelding bij enkele scholen, is de afspraak dat in die gevallen loting voor een plaats georganiseerd wordt. De betrokken scholen maken de systematiek daartoe tijdig bekend. De loting vindt plaats op een voor alle scholen bepaalde lotingsdatum. Het is duidelijk dat bij loting veel aandacht aan communicatie geschonken moet worden (zie bijlage F). Andere afspraken Meer gemeenschappelijke afspraken zoals: open dagen van scholen, informatiemarkten, voorlichting over zorgonderwijs en schooltypen, inhoud van het Brugboek, advertentiebeleid enz., worden in bestuurlijk overleg zoals het RBO en in het samenwerkingverband VO afgesproken. 6

7 1.2 Toelatingsprocedure Zuid-Kennemerland Let op! De toelatingscriteria zijn dit jaar ingrijpend veranderd. Bij de overstap naar het voortgezet onderwijs in Zuid-Kennemerland spelen drie zaken een belangrijke rol: 1. Het basisschooladvies (eerste gegeven) 2. Een onderbouwing van de toetsresultaten van het kind vanuit het Cito-Leerlingvolgsysteem (LVS) op de vakken Rekenen (vanaf midden groep 6 t/m begin groep 8) en Begrijpend lezen (vanaf eind groep 6 t/m begin groep 8) èn het advies van de NIO-toets 3. Aanvullende onderwijskundige informatie Het basisschooladvies Het basisschooladvies is het leidend criterium voor het vervolgonderwijs en dient onderbouwd te worden met de toetsresultaten van het Cito-LVS en de NIO-toets. Het basisschooladvies is gebaseerd op de leerprestaties van een leerling gedurende een aantal jaren. Een leerling kan zich alleen aanmelden op een school die het soort onderwijs aanbiedt dat in het basisschooladvies staat. PO-scholen moeten een enkelvoudig advies aan het VO geven als definitief instroomadvies. Een dubbeladvies (zoals havo/vwo ) wordt niet geaccepteerd. De basisschool kan de volgende basisschooladviezen voor het voortgezet onderwijs geven: - praktijkonderwijs (PrO) - vmbo Beroepsgerichte leerweg met / zonder lwoo - vmbo Gemengde leerweg en theoretische leerweg met / zonder lwoo - havo - vwo Onderwijskundige informatie en onderbouwende toetsscore Elke leerling van groep 8 die zich aanmeldt met zijn ouders bij een school voor voortgezet onderwijs, overlegt het toelatingsformulier met, naast het basisschooladvies, toetsresultaten die voldoen aan de minimumeis van de betreffende onderwijssoort. Dit zijn de toetsresultaten van het Cito-LVS en de NIO-score aangevuld met gegevens over de attitude van de leerling. Beoordeling scores Cito-LVS en NIO De school voor voortgezet onderwijs beoordeelt het basisschooladvies in relatie tot de aanvullende onderwijskundige informatie en de toetsscore(s) en besluit op basis hiervan of de leerling wel of niet toelaatbaar is. Is er sprake van discrepantie tussen het basisschooladvies en de toetsscore(s) dan volgt altijd overleg tussen VO en PO. De normering van de NIO-toets volgt de geadviseerde normering uit de NIO-handleiding en de normering rond het Cito-LVS. Uitzonderingen: leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Voor een juiste advisering dient de basisschool leerlingen met specifieke onderwijsbehoefte goed en tijdig in beeld te hebben. In het bijzonder bij de leerlingen met een beroepsgericht advies en/of het 7

8 advies leerwegondersteuning/ praktijkonderwijs. Deze leerlingen kunnen bij indicatie door de RVC in aanmerking komen voor extra begeleidings- of ondersteuningsbekostiging. NB: Leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) is geen apart onderwijs, maar een extra begeleiding binnen het vmbo. Het is bedoeld voor leerlingen die wel een vmbo-diploma kunnen halen, maar die hierbij extra ondersteuning nodig hebben. 1. Leerlingen determineren ten behoeve van toelating lwoo-pro Signalering: Indien uit het Cito-LVS blijkt dat er achterstanden zijn van 25% of meer op of/en begrijpend lezen of inzichtelijk rekenen, zal de basisschool zich moeten afvragen of deze leerling in aanmerking komt voor een lwoo- of een PrO-indicatie. Teneinde een goed beeld te hebben van deze leerling zal een volledig drempelonderzoek 1 worden afgenomen vóór 1 januari. De gegevens worden bij aanmelding meegeleverd. 2. De leerlingen aanmelden voor lwoo-pro De basisschool levert de uitslag van het drempelonderzoek, een volledige uitdraai van het Cito-LVS waarin de DLE s, de relatieve leerachterstanden, eventuele andere gegevens en de vermelding van de gebruikte toetsen. Al deze gegevens zijn noodzakelijk bij de aanvraag van een RVC-indicatie ten behoeve van de extra zorgbekostiging. 3. De leerlingen aanmelden voor de beroepsgerichte leerweg vmbo De basisschool levert een volledige uitdraai van het Cito-LVS waarin de DLE s, de relatieve leerachterstanden en de vermelding van de gebruikte toetsen. 4. Normering Indicatiestelling RVC (zie ook p. 30) a. Praktijkonderwijs (PrO) is er voor leerlingen met een leerachterstand groter dan 50% op tenminste 2 van de 4 domeinen, waarvan tenminste 1 van deze domeinen begrijpend lezen of inzichtelijk rekenen is. De IQ-score ligt in de range van 55 tot 80. b. Leerwegondersteunend onderwijs (lwoo): De leerachterstand bedraagt 25-50% op tenminste 2 van de 4 domeinen, waarvan tenminste 1 van deze domeinen begrijpend lezen of inzichtelijk rekenen is. De IQ-score ligt in de range vanaf 75 tot en met 90. Bij een IQ score tot en met 120 dient er aantoonbare sociaal-emotionele problematiek te zijn. 1 Het drempelonderzoek en een sociaal-emotionele toets bij een IQ vanaf 91 kunnen bekostigd worden door het SWV, zie p

9 1.2.1 Toelatingsnormen VO Zuid-Kennemerland Bij toelating van leerlingen uit het basisonderwijs tot het VO in Zuid-Kennemerland spelen de volgende factoren een rol: 1. Het basisschooladvies 2. Een onderbouwing van het advies met de toetsresultaten vanuit het Cito-leerlingvolgsysteem (Cito-LVS) en met het Nederlandse Intelligentie Onderzoek (NIO) Normering Cito-LVS Het basisschooladvies wordt onderbouwd met de toetsen voor rekenen-wiskunde en begrijpend lezen. De resultaten van de volgende toetsmomenten worden gebruikt. Rekenen: vanaf eind groep 6 t/m begin groep 8 (E6, M7, E7 en B8) Begrijpend lezen: vanaf middengroep 6 t/m begin groep 8 (M6, M7 en B8) Van de resultaten van deze toetsen wordt, via een omrekenmodel, een gemiddelde berekend en dit wordt gekoppeld aan een uitstroomprofiel (schooltype). De school beschikt dan over een uitstroomprofiel voor het vak rekenen-wiskunde en voor begrijpend lezen. Normering NIO NIO bandbreedtes Overleggebied Toelaatbaar Praktijkonderwijs en achterstanden 75 t/m t/m 80 vmbo beroepsgericht met lwoo 75 t/m t/m 96 vmbo beroepsgericht 75 t/m t/m 96 vmbo theoretische Leerweg met lwoo 94 t/m t/m 104 vmbo theoretische Leerweg 94 t/m t/m 104 havo 102 t/m t/m 113 vwo 109 t/m en hoger Normering Cito-LVS De school vult de vaardigheidsscores van de vier toetsen per vakgebied in. Via de OC-index worden de vaardigheidsscores omgezet, en wordt een gemiddelde van de vier toetsscores berekend. Dit gemiddelde wordt gekoppeld aan een uitstroomprofiel (schooltype). De school beschikt zo over een uitstroomprofiel voor rekenen-wiskunde en voor begrijpend lezen. NIO Voor wat betreft de NIO sluit Zuid-Kennemerland zich aan bij de werkwijze en normering zoals vermeld in Handleiding & Verantwoording NIO-toets. Sociaal-emotioneel functioneren Het sociaal-emotioneel functioneren van de leerling heeft een plek gekregen in de toelating. Het betreft hier in de meeste gevallen het zelfvertrouwen van de leerling en de werkhouding. Het is bedoeld als een inkleuring van het advies en als een gegeven dat bij een overleg tussen de basisschool en de VO-school waar de leerling is aangemeld/toegelaten, kan worden gebruikt. Het heeft dus een beperkte rol gekregen in de toelating vanuit de gedachte dat de sociale en omgevingsfactoren van de leerling ook in de basisschool effect hebben gehad. Ondanks deze factoren is het de leerling toch gelukt om op de cognitieve vakken een bepaald resultaat te behalen. We zouden ook kunnen concluderen dat alle belangrijke factoren reeds in het leerresultaat zitten. De leerresultaten zijn daarmee het betrouwbaarste gegeven voor verwijzing naar het VO. Toch zijn er altijd leerlingen waarover het verhaal complexer is en derhalve kiezen we voor het opnemen van informatie over sociaal-emotioneel functioneren op het toelatingsformulier. De COTAN-gecertificeerde instrumenten die daarvoor beschikbaar zijn staan op p

10 1.2.2 Testen en toetsen - Discrepanties Bij de overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs wordt veel gebruik gemaakt van testen toetsgegevens. Het materiaal dat formeel toegestaan is bij de toelating staat in bijlage J (blz. 92). Welke objectieve gegevens worden zoal gebruikt? Het betreft didactische toetsen, intelligentie- of begaafdheidstests, interessetests en sociaal emotionele instrumenten. Bij toets- en testmateriaal wordt via een telling een ruwe score berekend. Deze score wordt omgezet in een standaardscore. Voor de intelligentiemeting moet de NIO gebruikt worden, soms aangevuld met WISC of NDT. De meeste scholen gebruiken het Cito-volgsysteem waarvan de scores omgezet kunnen worden in DLE s voor didactische vorderingen. Een groeiend aantal scholen maakt gebruik van het zogenaamde Drempelonderzoek waaruit gemakkelijker de DLE s kunnen worden afgeleid. Het Drempelonderzoek is verplicht wanneer een lwoo-indicatie aangevraagd wordt en wordt daarom gesubsidieerd door het SWV. Als sociaal-emotioneel instrument zijn de SVL en de CBTVO gangbaar. In de regio Zuid-Kennemerland geldt dat bij twijfels of tekort aan gegevens aanvullend testonderzoek bij leerlingen kan plaatsvinden. Discrepanties Het kan in enkele gevallen voorkomen dat sprake is van discrepantie. Men spreekt van discrepantie als de toets- en testscores beneden het niveau zijn dat nodig is voor het schooltype van aanmelding. Discrepante scores leiden bij het VO tot afwijzen of twijfel. Bij twijfel neemt de VO-school contact op met de basisschool alvorens over de toelating te beslissen. In een aantal gevallen kan de toelichting van de basisschool al voldoende informatie bevatten. Als de basisschool en ouders in discrepantiegevallen het eens zijn, is er op basis van onderzoekgegevens veel reden om deze mening te horen. Aanvullende testgegevens spelen soms een rol. Ook duidelijke afwijkingen van scores naar boven, dus hoger dan het advies, kunnen worden beschouwd als discrepantie. Ook in dat geval is nader overleg met het basisonderwijs én ouders op zijn plaats. Het VO neemt hiervoor het initiatief Bijdrage in kosten testen en toetsen Basisscholen die het drempelonderzoek afnemen bij een leerling kunnen de kosten hiervoor vergoed krijgen van het samenwerkingsverband. Het drempelonderzoek is nodig voor het aanvragen van een lwoo- of PrO-indicatie bij de RVC. Bij leerlingen met een IQ boven 90 is aanvullend op de drempeltoets een sociaal-emotionele toets nodig voor het aanvragen van een lwoo-beschikking. Daarom zal het SWV ook de kosten voor een dergelijke toets bij deze leerlingen vergoeden. De NIO-toets wordt niet vergoed omdat dit i.v.m. de nieuwe toelatingsregeling standaard bij iedere leerling wordt afgenomen. Basisscholen kunnen een verzoek tot vergoeding van de kosten richten aan het SWV, info@swv-vozk.nl. 10

11 1.2.4 Soorten standaardscores I, II, II, IV, V Dit zijn de nieuwe normeringen van het Cito-volgsysteem en de Entreetoets. I 20% ver boven het gemiddelde II 20% boven het gemiddelde III 20% de gemiddelde groep leerlingen IV 20% onder het gemiddelde V 20% ver onder het gemiddelde A, B, C, D, E Het drempelonderzoek levert deze scores. A 25% de 25% hoogst scorende leerlingen B 25% de 25% leerlingen die net boven tot ruim boven het landelijk gemiddelde scoren C 25% de 25% leerlingen die net onder tot ruim onder het landelijk gemiddelde scoren D 15% de 15% leerlingen die ruim onder het landelijk gemiddelde scoren E 10 % de 10% laagst scorende leerlingen Cito-eindtoetsscores Deze lopen van 500 tot en met 550. Inmiddels levert ook het Drempelonderzoek een dergelijke score (naast de ABCDE-scores). Percentielen Een score geeft aan welk procentpunt van 1 tot 100 de leerling heeft gehaald in vergelijking met zijn leeftijdgroep of jaargroep. Percentielen worden bijvoorbeeld door het Cito gepresenteerd bij de entreetoets. IQ s en intelligentie-indexen Daarbij bestaat een gemiddelde van 100. Vrijwel alle intelligentietests maken van dit scoresysteem gebruik, soms in combinatie met andere scores zoals percentielen. Stanines Hierbij lopen de scores van 1 (laagste score) tot 9 (hoogste score), waarbij hoge en lage scores steeds gebaseerd zijn op kleinere groepen leerlingen. Stanines worden gebruikt bij de SVL en de DAT. Score 1 en 9 betreffen 4% van de populatie Score 2 en 8 betreffen 7% Score 3 en 7 betreffen 12 % Score 4 en 6 betreffen 17 % Score 5 betreft 20 % Didactische leeftijdsequivalenten (DLE s) Hierbij kunnen basisschoolleerlingen vanaf groep 3 tien punten per jaar scoren, zodat er 60 DLEpunten gehaald kunnen zijn aan het eind van groep 8. Grofweg zegt bijv. een score van 45 dat een leerling voor het betreffende leerstofonderdeel op het niveau scoort van halverwege groep 7. Het Cito-volgsysteem, maar ook het Drempelonderzoek kunnen in DLE s gescoord worden. 11

12 1.2.5 De belangrijkste didactische toetsen Cito-entreetoets Op de basisschool afgenomen in groep 7. Scores: percentielen. In gebruik bij de toelating tot het VO. Toetsen Cito-volgsysteem Twee maal per jaar afgenomen in de groepen van het basisonderwijs. Scores in I t/m V en DLE s. In gebruik bij de advisering naar het VO. Methodegebonden toetsen Geven een indruk van vorderingen, worden didactisch gebruikt, maar spelen geen formele rol in de toelating; zij kunnen wel aanvullende informatie opleveren. Cito-eindtoets In januari afgenomen toets in groep 8. In Zuid-Kennemerland in gebruik bij een minderheid van basisscholen. Speelt slechts af en toe een rol in de formele toelating. Drempelonderzoek Deze toets wordt gesubsidieerd door het samenwerkingsverband en is verplicht bij het aanvragen van een lwoo-beschikking. De toets kan een rol spelen in de formele toelating tot het VO. Landelijk genormeerde toetsscores zijn: percentielen, DLE s, ABCDE en populatievergelijking, van praktijkonderwijs tot vwo De belangrijkste intelligentietests NIO Klassikaal af te nemen intelligentietest met mogelijkheid voor vergelijking met VO-populaties. Scores: IQ. Deze test doet mee in de pilot van het samenwerkingsverband en speelt een rol in de formele toelating tot het VO. Let op: In de Permanente Commissie Leerlingzorg (PCL) is afgesproken dat op aanmeldingsformulieren de zuivere NIO-score vermeld wordt, er worden dus geen ophogingen toegepast voor leerlingen met Nederlands als tweede taal. Dat is namelijk niet toegestaan door de COTAN. WISC III Individueel af te nemen intelligentietest. Scores: IQ. NDT Klassikale intelligentietest met de pretentie te differentiëren binnen de populaties van PrO en vmbo. Scores: IQ. SON Klassikale non verbale intelligentietest vooral in gebruik bij allochtone leerlingen. Scores: IQ. DAT Klassikale intelligentietest in gebruik in het VO. Scores: stanines per klas, per schooltype, per testonderdeel. In de regio niet meer gebruikte intelligentietests: ISI; IBO differentiatietest; WISC R; GIVO; OTIS. 12

13 1.2.7 De belangrijkste sociaal-emotionele instrumenten Deze vragenlijsten spelen een indirecte rol in verwijzing en plaatsing. Daarnaast zijn deze instrumenten verplicht als voor een leerling met een IQ hoger dan 90 lwoo aangevraagd wordt. LMT (LeerMotivatieTest) Gemeten factoren: leermotivatie, zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen en sociale wenselijkheid. SVL (SchoolVragenLijst) Meet een serie factoren m.b.t. sociaal functioneren, motivatie en welbevinden. SAQI (School Attitude Questionnaire Internet) De digitale versie van de SVL. NPV-J (Nederlandse PersoonlijkheidsVragenlijst Junior) Een persoonlijkheidsvragenlijst. CBCL, TRF en YSR (Child Behavior CheckList, Test Report Form, Youth Self Report) Vragenlijsten voor respectievelijk de leerling, de leerkracht en de ouders. Een veelgebruikt instrument om gedragsproblematiek in kaart te brengen, dit jaar voor het laatst toegestaan i.v.m. verouderde normering. VISEON Een vragenlijst van het Cito m.b.t. schoolattitudes. CBTVO (Competentievragenlist Begeleiding en Toelating Voortgezet Onderwijs) Een checklist, door de leerkracht in te vullen, die inzicht geeft in leercompetentie, sociale competentie en emotionele competentie. Daarnaast worden handelingsuggesties verstrekt. Deze lijst is ontwikkeld door het samenwerkingsverband VO Zuid-Kennemerland. De CBTVO is niet gecertificeerd door de COTAN, maar wordt in deze regio zeer veel gebruikt. Interessetests Deze spelen geen formele rol in toelating of verwijzing. De tests zijn soms gebaseerd op wetenschappelijk vastgestelde interesse / differentiatie van de leeftijdsgroep bijv. BIT (Beroepen Interesse Test) en KUDER. Een andere mogelijkheid is dat de test zich richt op interesses voor de schooltypen zoals die in de beroepsgerichte leerweg te vinden zijn, bijv. Albert - J en Albert - M. 13

14 1.3 Leerlingprofielen Om een globale indruk te krijgen vindt u achtereenvolgens een beschrijving van de verschillende schooltypen in het VO en de bijbehorende veronderstelde leerlingkenmerken in de onderbouw. Het betreft geen harde typering, maar een aanvulling op de gegevens die uit test- en toetsnormeringen verkregen worden. Achtereenvolgens worden behandeld: Praktijkonderwijs (PrO) vmbo Basisberoepsgerichte leerweg (BB) vmbo Kaderberoepsgerichte leerweg (KB) vmbo Theoretische en gemengde leerweg (TL en GL) havo vwo 14

15 Profiel leerling praktijkonderwijs Een leerling komt alleen dan in aanmerking voor plaatsing in het Praktijkonderwijs bij: een IQ van 55 t/m 80 in combinatie met een leerachterstand van drie jaar of meer in twee of meer domeinen (inzichtelijk rekenen, technisch lezen, begrijpend lezen en spellen - niet zijnde de combinatie technisch lezen en spellen). Zie ook p inzet / tempo zelfbeeld interesse huiswerkattitude probleemoplossend vermogen concentratie zelfstandigheid Bij praktisch en beroepsgerichte opdrachten: Kan met enthousiasme een redelijk tempo halen Bij theoretisch gerichte instructie: Bij schoolse opgaven van een gemiddelde moeilijkheidsgraad is een redelijk tempo niet haalbaar; theoretische vakken vragen om een flinke tijdsinvestering Is gebaat bij veel persoonlijke stimulans en opdrachten met een duidelijke structuur Kan eenvoudige taken die vaak herhaald worden met inzet uitvoeren Kan vooral korte, eenvoudige, eenduidige taken aan Praktische oefening is van belang Heeft een duidelijke behoefte aan structuur, rust en veiligheid Kan niet goed reflecteren op de eigen prestaties Het zelfbeeld is gebaat bij directe resultaten bij opdrachten die in haalbare doelstellingen gegeven zijn Succeservaringen verminderen de sociaal-emotionele problematiek Tussentijdse feedback is van veel belang Voert praktische oefenbare taken gemotiveerd uit Verkiest alledaagse opdrachten boven schriftelijke en/of abstracte opdrachten Kan routineklussen enthousiast uitvoeren Het praktijkonderwijs kent in het algemeen geen huiswerk Om niet uit de pas te lopen met leeftijdgenoten in andere onderwijstypen kan de PrO-leerling wel eens om huiswerk vragen Doorsnee probleemoplossend vermogen ligt niet binnen het bereik Heeft moeite met zelf ordening aanbrengen in de leerstof Leert door praktische inprenting, niet door inzicht Heeft meer tijd nodig voor het opnemen van informatie Heeft moeite het geleerde toe te passen in andere situaties of te combineren Kan bij overzichtelijke praktische en beroepsgerichte taken geconcentreerd werken Is bij gecompliceerde taken snel afgeleid Heeft problemen met negatieve feedback; positieve bevestiging is van belang Kan moeilijk lang stilzitten, zeker bij theoretische opdrachten Bij theoretische opdrachten Hier ontstaan snel problemen: er is behoefte aan structuur en veel tussentijdse positieve feedback Bij praktische opdrachten Kan bij voldoende oefening overzichtelijke praktische taken met enthousiasme uitvoeren. Aanvankelijk zijn begeleiding en controle van groot belang 15

16 Profiel vmbo-leerling basisberoepsgerichte leerweg inzet / tempo zelfbeeld interesse huiswerkattitude probleemoplossend vermogen concentratie Bij theoretisch gerichte instructie Is afwachtend bij groepsopdrachten Gaat aan het werk als de docent daarvoor opdracht geeft Onderbreekt het werk regelmatig, is snel afgeleid door eigen gedachten en door wat er in de klas gebeurt Werkt door aan korte, concrete taken aangeboden in kleine stappen Werkt uitgebreidere (te) complexe taken niet of rommelig af Heeft sterk de behoefte aan geregelde tussentijdse positieve feedback Bij praktisch en beroepsgerichte opdrachten Wanneer de opdracht praktisch of beroepsgericht is, dan is de inzet groot, is er de wil om samen te werken, is de betrokkenheid veel groter bij de opdracht en is er de wil om de opdracht tot een goed einde te brengen Denkt snel iets niet (aan) te kunnen Kan niet goed reflecteren op de eigen prestaties Leerstijl is leren door doen en door theorie die logisch gekoppeld is aan de praktijk Een opdracht moet snel tot resultaat leiden Heeft moeite om de eigen prestaties goed te beoordelen Koppelt het leren sterk aan de persoon van de leraar Is heel gevoelig voor reacties van klasgenoten Gedrag en opvattingen van leeftijdgenoten en van idolen zijn heel bepalend Is sterk gemotiveerd als de praktijk bij het leren leidend is Heeft behoefte aan leren in een echte context Is afhankelijk van directe beloning positieve feedback -door de docent Werkt voor de docent en minder voor zichzelf Verveelt zich snel als hij gedurende een langere tijd aan één theoretische taak moet werken; dit is juist niet het geval als het gaat om praktijkopdrachten Werkt hard aan praktijk of beroepsgerichte opdrachten Kan een korte uitleg instructie begrijpen als er stap voor stap wordt uitgelegd Kan niet veel gegevens tegelijk opnemen Kan geen grote denkstappen maken; denkstappen moeten verbonden worden aan concrete ervaringen en bijvoorkeur een echte context Kan hoofd- en bijzaken moeilijk (slecht weghalen)onderscheiden; brengt zelf weinig ordening aan in de leerstof of gegevens Oorzaak- en gevolgrelaties worden moeilijk doorzien. Dat is veel beter bij praktische en beroepsgerichte relaties Kan zich concentreren op een taak die past en voldoening geeft, zeker bij beroepsgerichte of praktische opdrachten Heeft een rustige theoretische leefomgeving nodig Laat zich snel ontmoedigen door tegenslag en negatief commentaar; heeft nadrukkelijk positieve feedback nodig Raakt gemakkelijk uit evenwicht door ongelukkige persoonlijke omstandigheden Kan moeilijk stilzitten en luisteren, is snel afgeleid bij theoretische opdrachten. Werken aan een praktische opdracht werkt positief op de concentratie 16

17 zelfstandigheid Bij theoretische opdrachten Is snel klaar met huiswerk als dat in grote delen wordt aangeboden; werkt rommelig en vaak niet compleet Leert eerder met inprenting dan met inzicht, waarbij in kleine stukken ingeprent moet worden Heeft instructie en oefening nodig hoe leeropdrachten uitgevoerd moeten worden. Heeft vaak de spullen niet bij zich Kan niet goed plannen en heeft geen goed overzicht van taken Heeft hulp nodig bij de uitvoering van taken Heeft veel bevestiging nodig om door te gaan Bij praktische opdrachten Als opdrachten een overzichtelijke delen worden aangeboden en contextrijk zijn kan de er binnen de kleiner stappen zeer gemotiveerd gewerkt worden 17

18 Profiel vmbo-leerling kaderberoepsgerichte leerweg inzet / tempo zelfbeeld interesse huiswerkattitude probleemoplossend vermogen concentratie zelfstandigheid Bij theoretisch gerichte instructie Is afwachtend bij groepsopdrachten Gaat aan het werk als de docent daarvoor opdracht geeft Onderbreekt het werk regelmatig Werkt goed aan kortdurende opdrachten Heeft sterk de behoefte aan feedback Bij praktisch en beroepsgerichte opdrachten Wanneer de opdracht praktisch of beroepsgericht is kan er zelfstandig gewerkt worden Werken in een context werkt stimulerend Kan inschatten of de stof begrepen is Kan inschatten of hij / zij voldoende of onvoldoende geleerd heeft Probeert haalbare toekomstige doelen te stellen Heeft moeite goed te reflecteren op de eigen prestaties Koppelt leren aan de persoon van de leraar Is gevoelig voor reacties van klasgenoten Raakt snel ontmoedigd als er teveel feiten en gegevens worden gepresenteerd Ziet als nut van het leren het behalen van een diploma Gedrag en opvattingen van leeftijdgenoten en van idolen zijn heel bepalend Is sterk gemotiveerd als de praktijk bij het leren leidend is Heeft behoefte aan leren in een echte context Is vlot klaar met huiswerk; gericht op reproductie Maakt het huiswerk voor de volgende dag Houdt zich niet erg bezig met het overzicht van taken Heeft begeleiding nodig bij het zich houden aan regels en afspraken m.b.t. huiswerk, inleverdata en het uitvoeren van een verslag en opdracht Werkt hard aan praktijk of beroepsgerichte gerichte opdrachten Heeft moeite met het vinden van de essentie uit een informatiebron Vindt het moeilijk een verband te zien tussen een concrete situatie en een formule Kan een uitleg / instructie begrijpen als er stap voor stap wordt uitgelegd Heeft overzicht over geringe hoeveelheid feiten en gegevens Heeft begeleiding nodig om samenhang te ontdekken in complexe situaties Wanneer het probleem in een context wordt geplaatst of een duidelijk relatie heeft met de praktijk of een beroepsgericht vak neemt het probleemoplossend vermogen toe Heeft een rustige theoretische leefomgeving nodig Concentreert zich als het einddoel van de taak in beeld is, zeker bij praktische of beroepsgerichte opdrachten Kan voor een korte periode luisteren naar een docent of medeleerling Werkt door als hij positieve feedback ontvangt van de docent en als er zichtbaar resultaat geboekt wordt ( zeker bij een praktijk- of beroepsgerichte opdracht) Kan taakgericht werken Werkt goed door als de taak concreet en goed gestructureerd is Voelt zich snel persoonlijk aangesproken Heeft behoefte aan afwisseling in opdrachten en werkvormen Wordt onrustig, onzeker van te open opdrachten 18

19 Profiel vmbo-leerling theoretische/gemengde leerweg inzet / tempo zelfbeeld interesse huiswerkattitude probleemoplossend vermogen concentratie zelfstandigheid Is afwachtend bij groepsopdrachten Gaat aan het werk als de docent daarvoor opdracht geeft Onderbreekt het werk regelmatig Werkt goed aan kortdurende opdrachten Kan inschatten of de stof begrepen is Kan inschatten of hij / zij voldoende of onvoldoende geleerd heeft Heeft moeite goed te reflecteren op de eigen prestaties Koppelt leren aan de persoon van de leraar Is gevoelig voor reacties van klasgenoten Raakt snel ontmoedigd als er teveel feiten en gegevens worden gepresenteerd Ziet als nut van het leren het behalen van een diploma Gedrag en opvattingen van leeftijdgenoten en van idolen zijn heel bepalend Is vlot klaar met huiswerk; gericht op reproductie Maakt het huiswerk voor de volgende dag Houdt zich niet erg bezig met het overzicht van taken Heeft begeleiding nodig bij het zich (blijven) houden aan regels en afspraken m.b.t. huiswerk, inleverdata en het uitvoeren van een verslag en opdracht Heeft moeite met het vinden van de essentie uit een informatiebron Vindt het moeilijk een verband te zien tussen een concrete situatie en een formule Kan een uitleg / instructie begrijpen als er stap voor stap wordt uitgelegd Heeft overzicht over geringe hoeveelheid feiten en gegevens Heeft begeleiding nodig om samenhang te ontdekken in complexe situaties Laat zich snel afleiden door omgevingsruis Concentreert zich als het einddoel van de taak in beeld is Kan voor een korte periode luisteren naar een docent of medeleerling Werkt door als hij positieve feedback ontvangt van de docent Kan taakgericht werken Werkt goed door als de taak concreet en goed gestructureerd is Voelt zich snel persoonlijk aangesproken Heeft behoefte aan afwisseling in opdrachten en werkvormen Wordt onrustig, onzeker van te open opdrachten 19

20 Profiel havo-leerling inzet / tempo zelfbeeld interesse huiswerkattitude probleemoplossend vermogen concentratie zelfstandigheid Gaat aan het werk als de docent daartoe opdracht geeft Stopt met werken als hij naar eigen inzicht voldoende tijd en aandacht eraan heeft besteed Als het abstractievermogen zwak is, kan hij succesvol zijn dankzij een flink doorzettingsvermogen Kan redelijk reflecteren op eigen prestaties Kan goed inschatten of de stof begrepen is Verdiept zich in maatschappelijke ontwikkelingen als een relatie gelegd kan worden met de eigen leefsfeer Geïnteresseerd in de lesstof waarvan het praktisch nut duidelijk is Kiest voor gedrag en opvattingen van een peergroup Is gericht op reacties van klasgenoten Kan luisteren naar docent en medeleerlingen Kiest doelbewust voor wel of niet maken van huiswerk Is gericht op het begrijpen van huiswerkopdrachten Is vlot klaar met huiswerkopdrachten Vindt het lastig om zich te motiveren om te herhalen Kan een planning maken voor de langere termijn, maar houdt zich vaak niet aan de eigen planning Werkt aan zijn huiswerk voor de volgende dag Moet begeleid worden bij het vormen van abstracte voorstelling uit concrete zaken Kan hoofd- en bijzaken scheiden in korte zakelijke teksten Kan zelf conclusies trekken uit eenvoudig, eigen onderzoek Denkt in praktische toepassingen Heeft een overzicht over een flinke hoeveelheid feiten en gegevens Ziet samenhang in enigszins complexe situaties Laat zich afleiden door omgevingsruis Concentreert zich goed bij overzichtelijke, goed gestructureerde taken Kan zich over tegenslagen heen zetten Kan zelfstandig werken aan een duidelijk gestructureerde taak Werkt aan zijn huiswerk voor de volgende dag Werkt met korte termijn planningen Kan creatieve opdrachten aan Kan geleerde stof in eenvoudige, nieuwe situaties toepassen Kan een uitleg / instructie begrijpen als er systematisch wordt uitgelegd Kan een aantal denkstappen tegelijk nemen Kan werkzaamheden op korte termijn goed overzien Heeft behoefte aan afwisseling van opdrachten en werkvormen Kan gedurende ongeveer 20 minuten geconcentreerd, zelfstandig werken Kan een planning maken voor de langere termijn, maar houdt zich vaak niet aan de eigen planning 20

21 Profiel vwo-leerling inzet / tempo zelfbeeld interesse huiswerkattitude probleemoplossend vermogen concentratie zelfstandigheid Is in staat door te werken Neemt af en toe het initiatief bij een groepsopdracht Toont doorzettingsvermogen Heeft een kritische houding Beoordeelt eigen werk reëel Kan een reële inschatting geven van het resultaat Kan reflecteren op eigen prestaties Geïnteresseerd in veel van de lesstof Heeft belangstelling voor algemeen maatschappelijke zaken Toont betrokkenheid bij het lesgebeuren Besteedt voldoende aandacht aan het huiswerk Als het huiswerk niet gemaakt is, is dat omdat de stof niet begrepen is Plant het huiswerk en werkt vooruit Maakt huiswerk indien hij/zij de noodzaak ervan inziet Houdt zich aan planning en afspraken Trekt duidelijk conclusies uit eigen onderzoek Vormt zich een abstracte voorstelling uit concrete zaken Kan hoofd- en bijzaken scheiden in een zakelijke tekst Vindt de essentie uit een informatiebron Weet toepassingen te bedenken van de theorie Ziet samenhang in complexe situaties Heeft overzicht over feiten en gegevens (H)erkent het probleem Heeft overzicht over de te nemen stappen Heeft inzicht in de oplossingen (creatief) Kan zich afsluiten van omgevingsruis en doorwerken aan zijn taak Kan gedurende langere tijd luisteren naar de uitleg van de docent en de hoofdzaken eruit halen Weet zich over tegenslagen heen te zetten Kan doelgericht werken Stelt meer algemene vragen Kan ook open, minder gestructureerde opdrachten aan Kan samenwerken met klasgenoten en denkt daarbij mee over de taakverdeling Leerling stelt eisen aan het resultaat Is in staat een heldere presentatie te geven Kan een uitleg / instructie snel begrijpen Heeft overzicht over een aantal denkstappen tegelijkertijd Voert de opgegeven taak goed en snel uit Verwerkt commentaar van de docent gemakkelijk Kan overzichtelijk en beknopt aantekeningen maken Heeft overzicht over de verschillende taken die hij moet verrichten Kan efficiënt werken in bibliotheek en op het internet Houdt zich aan regels en afspraken met betrekking tot huiswerk, inleverdata, uitvoeren van een opdracht Is in staat geconcentreerd en zelfstandig te werken aan open taken 21

22 1.4 Procedure van advies, aanmelding en toelating In het kort wordt in groep 8 de volgende procedure doorlopen bij de overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs: Rapportage aan ouders van NIO, LVS, SVL, eventueel Drempelonderzoek Distributie van Brugboek, toelatingsrapporten en de brochure De Overstap Schoolmarkten Open dagen lwoo- / PrO-voorlichting Toetsen leerlingvolgsysteem Invullen toelatingsrapporten Adviesgesprek aan ouders Aanmelding door ouders van 15 februari 2013 t/m 15 maart 2013 De VO-school bestudeert het toelatingsrapport De toelatingsbeslissing wordt genomen - Toelaten - Afwijzen en verder adviseren (de mogelijkheid bestaat dat de VO-school i.v.m. de grootte van de aanmelding of voor verdere informatie de beslissing niet direct neemt) De beslissing wordt aan de ouders meegedeeld De VO-school ontvangt het eigen exemplaar van het toelatingsrapport De VO-school zendt het 4 e exemplaar van het toelatingsrapport met de plaatsingbeslissing erop terug naar de basisschool Kennismakingsprocedure Voor een potentiële lwoo- of PrO-leerling zijn er meer stappen nodig. Zie hiervoor paragraaf 2.6 op p. 31. Aanmelding Tussen 15 februari en 15 maart worden leerlingen door hun ouders aangemeld. Er zijn dus geen vaste aanmelddagen meer. De ouders melden met het toelatingsrapport de leerling bij één school voor VO aan. De school neemt een beslissing en houdt zo nodig de daartoe bestemde doorslagen van het toelatingsrapport. In verband met de langer durende procedures kunnen rugzakleerlingen en kandidaten voor lwoo en PrO al na de kerstvakantie worden aangemeld. Het basisonderwijs zal in die gevallen zijn advies eerder klaar kunnen hebben. De aanmelding voor lwoo en PrO wordt uitgebreid besproken in hoofdstuk 2 van deze brochure. Het toelatingsrapport wordt bij de toelating tot die schooltypen geaccepteerd als het wettelijk verplichte onderwijskundig rapport. Loting Wegens overaanmelding bij enkele scholen, is de afspraak dat in die gevallen loting voor een plaats georganiseerd wordt. De betrokken scholen maken de systematiek daartoe tijdig bekend. De loting vindt plaats op een voor alle scholen bepaalde lotingsdatum. Het is duidelijk dat bij loting veel aandacht aan communicatie geschonken moet worden (zie hiervoor bijlage F op p. 83). 22

23 1.5 Activiteiten in groep 7 Schoolkeuze is een proces. Dit denkbeeld leidt ertoe dat al in groep 7 nagedacht moet worden over de schoolkeuze. Dit geldt voor de leerkracht, de leerling en de ouders. De kunst is om in contacten met ouders de toekomstige keuze te bespreken zonder te definitief te zijn, maar wel zodanig dat de ouders in groep 8 niet voor verrassingen komen te staan. Het is van belang ook de ouders te bevragen over hun mening zodanig dat uw collega in groep 8 ook niet voor verrassingen komt te staan. Informatiemomenten Gesprekjes n.a.v. de rapporten Als uw school zich toelegt op stimulerende rapportage verdient het aanbeveling de ouders op de betrekkelijkheid van deze scores te wijzen en ze in kennis te stellen van het juiste didactische niveau. Overdracht gegevens Bij het laatste rapport. Entreetoets Hierbij kan de normering van de toelating getoond worden. Toetsen M7 en E7 van het Cito-volgsysteem De ouders kunnen hierbij een indruk krijgen of de leerling op niveau presteert of niet. Houdingsvragenlijsten Zoals de SVL waarbij een indruk gekregen kan worden van de inzet, concentratie en welbevinden van de leerling. Voor enkele leerlingen, vooral als zij één of meer jaren gedoubleerd hebben, kan men zich afvragen of het zin heeft groep 8 over te slaan. Als het didactische plafond bereikt is en de leerling gebaat kan zijn bij een nieuwe uitdaging door eisen op het eigen niveau, kan wellicht aan PrO of lwoo gedacht worden. Natuurlijk vraagt dit om goed overleg met de betreffende vorm van voortgezet onderwijs. Om tot een weloverwogen schooladvies te komen moeten de leerkrachten op de hoogte zijn van diverse ontwikkelingen. Deelname aan bestaande overleggroepen tussen PO en VO en deelname aan de voorlichting van het samenwerkingsverband is dan ook van belang. Een bezoek aan scholenmarkten, open dagen en ouderavonden wordt aanbevolen. Kennisname van Brugboek en deze brochure spreekt voor zich. 1.6 Activiteiten in groep 8 De volgende tests en toetsen worden in groep 8 afgenomen. NIO Toetsen M8, DMT en eventueel E8 van Cito-volgsysteem Eventueel 1 minuuttest technisch lezen Eventueel Drempelonderzoek Eventueel SVL of andere attitudevragenlijst Eventueel CBTVO Eventueel Cito-eindtoets 23

24 Al deze toetsen vragen om voorbereiding, planning, mondelinge en schriftelijke rapportage. Een combinatie van bespreking met gegevens van het schoolrapport ligt voor de hand. Niet voor niets voorziet een aantal scholen de ouders van een kalender voor groep 8. Deze kalender kan na de zomervakantie verstrekt worden. Neem in de kalender de aangegeven momenten van het VO op zoals: open dagen, scholenmarkten, ouderavonden, aanmeldingsdata. Voorbeeld van overgangskalender Augustus overdrachtgesprek leraar groep 7 en groep 8 September kennismaking individuele ouders, waarbij wederzijdse verwachtingen besproken worden afname SVL (eventueel) keuzelessen en gesprekken met leerlingen. Terugkomuren van oud leerlingen Oktober eventuele afname NIO afname Drempelonderzoek bestudering ondersteuningaanbod van het samenwerkingsverband VO distributie Brugboek bezoek VO-voorlichting van SWV-VO voor PO-medewerkers bestudering De Overstap November / januari bezoek ouders aan schoolmarkten bezoek open dagen van VO-scholen December / januari Invullen toelatingsrapporten Januari afname toetsen Cito-volgsysteem en evt. Cito-eindtoets bezoek lwoo- en PrO-oudervoorlichting (15 januari 2013) adviesgesprek met ouders bespreken toelatingsrapporten en procedures met ouders aanmelding lwoo-, PrO- en rugzakleerlingen tot 1 maart Februari / maart aanmelding bij VO door ouders April warme overdracht door aanvullende gegevens te verstrekken aan VO contacten met ouders over verdere stappen Mei verzamelen teruggezonden toelatingsrapporten 24

25 Het definitieve adviesgesprek en het bespreken van het toelatingsrapport beginnen vaak al in december. Begin in deze bespreking met de leerlingen aan wie een lwoo- of PrO-advies gegeven wordt. Deze leerlingen mogen immers eerder aangemeld worden. Voor een aantal leerlingen is het raadzaam een mondelinge overdracht (zgn. warme overdracht ) aan het VO te verzorgen. Kortom: de advisering en keuze bespreking vraagt veel tijd en aandacht. Overleg met de leerkracht van groep 7 zal voor menige leerling van belang zijn. Om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen in het VO gelden dezelfde adviezen als die in de vorige paragraaf aan de leraar van groep 7 gegeven zijn. Het kennis hebben van het VO-aanbod, het speciaal onderwijs, het ondersteuningaanbod en de toelatingsprocedures is een must voor de leraar van groep 8 die adviseert en vragen beantwoordt. Bij een gebrek aan informatie is het natuurlijk verstandig tussentijds advies te vragen bij de IB er, de begeleidingsdienst, (de ambassadeurs van) het samenwerkingsverband of de VO-school. De informatie is zo complex en veranderlijk, dat onzekerheden en het stellen van vragen gebruikelijk zijn. Als de leerling is aangemeld en aangenomen bij het VO wordt aandacht geschonken aan: Didactische hulp bij gebleken achterstanden Afronding van het elektronische leerlingvolgsysteem Voorbereiden van de administratie van de feedback vanuit het VO Het verzamelen en archiveren van de teruggezonden toelatingsrapporten Afspraken met de schoolverlaters van de basisscholen hoe contacten met de school de komende jaren mogelijk zijn 1.7 Verzoeken aan de afleverende school bij de overstap 1. Laat de leerling zich tijdig aanmelden. Voor de reguliere scholen is er een inschrijfperiode. Voor lwoo en PrO kunnen leerlingen eerder worden aangemeld. Gezien de uitgebreide procedures voor toelating tot lwoo en PrO kan de aanmelding al in januari beginnen. De VOscholen doen hun best de procedure nog rond te krijgen voor leerlingen die vóór 1 juli zijn aangemeld. Garantie tot plaatsing kan echter bij aanmelding na 1 mei moeilijk gegeven worden. Ook rugzakleerlingen kunnen al vanaf 1 januari aangemeld worden, tot 1 maart. Zij worden na een zorgvuldige procedure geplaatst en hoeven niet mee te doen aan de loting, als er sprake is van overaanmelding op de school. 2. Vul de formulieren waarheidsgetrouw en volledig in. Verkeerde invulling of weglaten van informatie kan leiden tot een onterechte afwijzing van de leerling of andere verkeerde beslissingen. Dit geldt ook voor de checklist (CBTVO) die in onze regio gebruikt wordt. 3. Geef zo veel mogelijk recente rapportage, testgegevens, toetsgegevens, DLE s en andere informatie met de aanmelding mee. Dit voorkomt oponthoud en dubbele toets- of informatieprocedures. IQ s en gegevens over leerachterstanden zijn bij alle zorgleerlingen vereist. 4. Raadpleeg zeker bij twijfel over schooladviezen medewerkers van OnderwijsAdvies, bureau SOS of andere deskundigen op het gebied van keuzes en de inrichting van het voortgezet onderwijs. 25

26 Ook VO-scholen kunnen informatie verschaffen. 5. Schroom niet om informatie aan het voortgezet onderwijs uit eigen beweging mondeling toe te lichten. 6. Adviseer mede op basis van de afgesproken tests en toetsen een schooltype of school uitgaande van leerniveau, vorderingen, gerichtheid en problematiek van de leerling. In het schooladvies moet het perspectief worden meegenomen dat de leerlingen het schooltype succesvol kunnen afronden, maar besef ook dat een overgang naar een ander schooltype na de onderbouw tot de mogelijkheden kan behoren. 7. Bekijk de lijst van te gebruiken instrumenten. Wellicht zijn enkele scores uit het volgsysteem bruikbaar en kan het onderzoek van de leerling in het VO daardoor bekort worden. Uitslagen van didactische toetsen en vragenlijsten mogen niet ouder dan een jaar zijn. 8. Als een psycholoog of orthopedagoog in het primair onderwijs een verklaring kan opstellen, waarin sociaal-emotionele instabiliteit, faalangst of een motivatieprobleem aanleiding is tot plaatsing in het lwoo, verkort dit de procedure in het VO aanzienlijk. De genoemde deskundige dient wel in zijn rapport aan te geven op welk instrument hij zijn bevinding baseert. 9. Vermeld het tijdstip van toetsing als er DLE s worden aangegeven. 10. Als grote achterstanden uit de laatste toets van het Cito-volgsysteem blijken, toets dan de leerling met passend materiaal uit een vorige groep. 11. Vermeld of de leerling in groep 7 of groep 8 zit. 12. Vermijd te hoge schooladviezen. Door middel van doorstroming kunnen leerlingen later hogere niveaus bereiken. Het gebeurt nog te vaak dat leerlingen moeten afstromen naar een lager schooltype. Dit is uiteraard voor leerlingen en ouders een zeer ongewenste situatie. 13. Vermijd te lage schooladviezen bij allochtonen. 14. Pas uw advies niet aan, omdat de ouders dat willen. In adviesgesprekken is het indien nodig raadzaam om twee mensen de school te laten vertegenwoordigen. Neem de tijd voor deze gesprekken en bereid ze grondig voor met objectieve gegevens. 15. Relativeer bij ouders tijdig het eigen cijfersysteem. Stimulerende schoolrapporten geven niet altijd een exact beeld van de vorderingen van leerlingen. Ouders moeten zicht krijgen op objectieve gegevens. 26

27 1.8 Recente en komende veranderingen Sinds augustus 2012 is Rudolf Steiner College de nieuwe naam voor de Rudolf Steinerschool Haarlem. Per 1 augustus 2012 heeft College Hageveld een aparte onderwijsstroom voor hoogbegaafden, genaamd VIA Hageveld. Het Teyler College wordt in augustus 2013 opgeheven. Gedurende de schooljaren en wordt de school afgebouwd. Er worden geen nieuwe leerlingen meer aangenomen. In het schooljaar krijgen de leerlingen van leerjaar 2 (vwo, havo en vmbo-tl) en 4 vmbo- TL nog wel les in het huidige gebouw aan de Aziëweg. In januari 2011 is het Sterren College Haarlem verhuisd naar een nieuw gebouw in Haarlem- Noord aan het Badmintonpad. Het Technisch College Velsen en het Maritiem College Velsen hebben sinds 2010 een kopklas waarbij leerlingen die een vmbo-basisdiploma hebben in 1 jaar het kaderdiploma kunnen halen. Het Technisch College Velsen is in schooljaar met zowel het Vakcollege als VM2 gestart. Het Vakcollege en VM2 geven leerlingen de mogelijkheid om na het 4 e leerjaar binnen de voor hen vertrouwde vmbo-omgeving en met de voor hen bekende docenten (zo veel mogelijk) op hun oude school het mbo-diploma te halen. Ook het Maritiem College Velsen is lid van het Vakcollege. 27

28 2. DE ONDERSTEUNINGSSTRUCTUUR 2.1 Zorg- en adviesteams (ZAT s) Alle VO-scholen binnen het swv Zuid-Kennemerland hebben een zorg- en adviesteam, kortweg ZAT. ZAT s zijn teams waarin professionals zorg en ondersteuning bieden aan jeugdigen en hun ouders, door in samenwerking met scholen problemen van kinderen en jongeren op te lossen. De school is vaak de plaats waar problemen gesignaleerd worden. Het ZAT doet een hulpverleningsaanbod aan de school om de problematiek van de jongere snel en effectief op te pakken, en de school te ondersteunen in de begeleiding van de jongere. Elke school heeft een eigen samenstelling van het ZAT, waarbij meestal de volgende personen deelnemen: - Voorzitter - Zorgcoördinator van de school - GZ-psycholoog/orthopedagoog - Vertegenwoordiger Jeugdgezondheidszorg (JGZ): schoolarts of jeugdverpleegkundige - Vertegenwoordiger Leerplicht - Vertegenwoordiger (school)maatschappelijk werk - Vertegenwoordiger Bureau Jeugdzorg (BJZ) Op afroep kunnen deelnemen: - Vertegenwoordiger RMC (=Regionaal Meld- en Coördinatiepunt / voortijdig schoolverlaters) - Vertegenwoordiger politie - Ambulant begeleider van het REC - Medewerker Jeugd-GGZ (geestelijke gezondheidszorg) - Medewerker Brijder Stichting (verslavingsproblematiek) De voornaamste taken van het ZAT zijn: oplossing van gesignaleerde problemen (zo goed en zo snel mogelijk) door realisatie van effectieve en efficiënte begeleiding, en afspraken inzake case management; samenwerking met organisaties voor hulp-, zorg- en dienstverlening; resultaatgerichte voortgangsbespreking van de in gang gezette hulp-, zorg- en dienstverlening; het geven van handelingsadviezen aan de school; onderlinge consultatie met betrekking tot de inschatting van problematiek waarbij gebruik gemaakt wordt van elkaars expertise; (laten) verrichten van aanvullend diagnostisch onderzoek. 2.2 Trajectgroepen Een trajectgroep is een voorziening binnen de reguliere scholen, waar een vooraf bepaalde groep van maximaal 20 leerlingen extra ondersteuning krijgt. Zowel geïndiceerde cluster 4-leerlingen als nietgeïndiceerde leerlingen participeren. De leerling volgt zoveel mogelijk de reguliere lessen, maar kan terugvallen op extra begeleiding op momenten waarop het niet lukt in de gewone klas. Het doel van de trajectgroep is om af- en uitstroom van leerlingen tegen te gaan. Voor veel leerlingen is de trajectgroep een goed alternatief voor ambulante begeleiding. In het schooljaar zijn op enkele havo/vwo-scholen pilots met trajectgroepen van start gegaan, namelijk op College Hageveld, het Eerste Christelijk Lyceum (ECL), het Mendelcollege en de Schoter Scholengemeenschap. In het schooljaar hebben het Sancta Maria en de vmboschool Haarlem College een trajectgroep ingericht. In het schooljaar zullen ook de overige scholen met een trajectgroep starten. 28

29 Enkele scholen geven een eigen invulling aan het concept van de trajectgroepen, zoals College Hageveld (onderwijsstroom voor hoogbegaafden) en het Kennemer Lyceum (coaching van leerlingen en docenten in de klas). Aan elke trajectgroep is een trajectgroepbegeleider verbonden, die een meervoudige functie heeft: het bieden van extra begeleiding aan leerlingen met problemen en handelingsadvisering en ondersteuning aan docenten. Bovendien is de trajectgroepbegeleider een vast aanspreekpunt voor ouders. Een trajectgroep biedt plaats aan maximaal 20 leerlingen. Voor elke leerling wordt een handelingsplan opgesteld en de voortgang van alle leerlingen wordt wekelijks besproken. De leerling kan extra ondersteund kan worden door begeleiders met specifieke expertise. Als een trajectgroepleerling bij een vakles problemen heeft of geeft, kan hij ook naar de trajectgroep. Een probleemsituatie wordt altijd nabesproken door vakdocent en trajectgroepbegeleider. Als het de leerling niet lukt om het rooster van de reguliere klassen te volgen bepaalt de zorgcoördinator welke lessen in de trajectgroep gevolgd worden. De leerling heeft dan een individueel rooster, dat eventueel van dag tot dag aangepast kan worden. De trajectgroep is gehuisvest in een reguliere school voor voortgezet onderwijs. De leerlingen krijgen daardoor niet het gevoel dat ze worden weggezet. De trajectgroep lijkt weinig op een gewone klas: leerlingen komen en gaan, soms zit er maar één leerling in de klas, een half uur later kan het lokaal vol zijn. De trajectgroepbegeleider is het ene moment individueel leerlingbegeleider, het volgende moment geeft hij/zij (groepsgewijs) les waarbij iedere leerling een eigen programma volgt. 2.3 De toelating tot de ondersteuningsstructuur In een recent verleden werd de toelating tot de ondersteuningsstructuur aan de toelatingscommissies van de betreffende scholen overgelaten. De overheid streeft nu een systeem na van overkoepelende regionale toelatingsregelingen, uitgaande van vastgestelde landelijke criteria. De overheid heeft daartoe een Regionale Verwijzingscommissie (RVC) ingesteld. De RVC is een commissie, bemand door onafhankelijke deskundigen die aan de hand van landelijke criteria slagboomdiagnostiek bedrijven: zij beslissen of een leerling toelaatbaar is of niet, er is geen tussenweg. Een positieve beschikking van de RVC betekent een plaatsingsmogelijkheid voor de leerling en financiering van lwoo en PrO. De RVC doet alleen de volgende uitspraken: 1. toelaatbaar tot lwoo 2. toelaatbaar tot PrO Een afwijzing laat ze vergezeld gaan van een verder schooltypeadvies. 29

30 2.4 Overzicht van RVC-indicaties Criteria Praktijkonderwijs lwoo lwoo IQ 55 t/m t/m t/m 120 én én én Leerachterstand (voor specificatie zie p. 38, 48 en 52 Sociaal-emotionele problematiek 3 jaar of meer 1½ jaar of meer 1½ jaar of meer én door psycholoog of orthopedagoog aangetoonde sociaal-emotionele problematiek Voor een sociaal-emotionele indicatie is het oordeel van een bevoegde psycholoog of orthopedagoog nodig. Dat oordeel moet gebaseerd zijn op een of meer vragenlijsten, zie bijlage J op p. 92. Als de intelligentiescores en de didactische achterstand een tegenstrijdige indicatie te zien geven, zal de RVC zich vooral baseren op de motivering van de aanmeldende school. Ditzelfde geldt bij twijfel tussen PrO en lwoo bij IQ s tussen 75 en 80. In de richtlijnen voor de RVC staat nu dat zij alleen toetsen van het Cito-volgsysteem mogen accepteren als die passend zijn voor de leerling. Dat betekent dat de RVC niet de Citovolgsysteemtoetsen van groep 8 accepteert als er sprake is van meer dan 10 DLE-punten leerachterstanden (zie bijlage C, p. 72). In dat geval moet de basisschool terugtoetsen met toetsmateriaal van een eerdere groep. Bij ontbrekende juiste DLE s zal het VO aanvullend onderzoek moeten doen. De RVC zal ook kritisch zijn op het gebruik van intelligentietests NIO en NDT. In enkele gevallen zal een aanvullend onderzoek met bijv. de WISC nodig zijn. Leerlingen met een DLE beneden 40 bij begrijpend lezen moeten op een andere manier sociaalemotioneel getoetst worden dan met een attitude-vragenlijst. Dat betekent dat het VO in enkele gevallen de basisschool om extra informatie over de leerling zal vragen (bijv. met de vragenlijst TRF). Aandachtspunten voor de basisschool: Op het toelatingsrapport dienen zoveel mogelijk DLE s ingevuld te worden, met vermelding van de naam van de gebruikte toetsen en de afnamedatum. Als er voor technisch lezen geen score beschikbaar is: neem de 1-minuut test of de 3-minuten toets af en bereken de DLE. Houd er rekening mee dat leerlingen die uit het reguliere basisonderwijs komen opgeroepen kunnen worden voor een onderzoek op hun nieuwe school. Het VO zal zo weinig mogelijk leerlingen extra testen en toetsen. In twijfelgevallen zal een VO-school een leerling willen testen om extra begeleiding te kunnen laten geven. In dat geval wordt met u contact opgenomen. Indien er m.b.t. een leerling deskundigheidsrapporten (bijv. van psychologen, orthopedagogen, artsen) aanwezig zijn, verzoekt het voortgezet onderwijs die uiteraard na overleg met de ouders beschikbaar te stellen. Motiveer de keuze voor lwoo of PrO. Bij tegenstrijdige indicaties (intelligentiescores en DLE s) zal de RVC zich hierop baseren. Toets bij achterstanden van meer dan 10 DLE-punten met toetsmateriaal van vorige jaren. 30

31 2.5 PCL en Schakelloket Naast de RVC is een overkoepelende Permanente Commissie Leerlingzorg (PCL) actief. De PCL is een regionale commissie waarin de lwoo- en PrO-scholen vertegenwoordigd zijn. De PCL doet uitspraken over het aanbod aan zorgleerlingen die geen RVC-beschikking kregen. Aangezien de PCL het ondersteuningsaanbod van de scholen kent, doet ze tevens aanbevelingen over de plaatsing op specifieke scholen. De PCL adviseert ook bij plaatsing van leerplichtige leerlingen in het traject Toeleiding en Toerusting (Entree-opleiding) van het ROC Nova College. De PCL moet advies geven m.b.t. leerlingen die doorstromen van PrO naar lwoo en omgekeerd. De PCL houdt statistieken bij over de plaatsing van zorgleerlingen. Ook fungeert ze als beroepsinstantie bij plaatsing van leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. De door de PCL genomen beslissingen zijn bindend, d.w.z. alle bij het samenwerkingsverband betrokken scholen leggen zich neer bij een PCL-besluit. De PCL zal zich ook het komend jaar bezighouden met leerlingen die tegenstrijdige RVC-indicaties hebben en die in het overgangsgebied lwoo PrO zitten. In onze regio is sprake van regelmatig overleg en afstemming tussen RVC en PCL. Bij de richtlijnen voor de RVC komen crisissituaties van leerlingen en dyslexie niet meer voor als op zich staande criteria voor leerwegondersteuning. ADHD en stoornissen in het autistisch spectrum worden in het algemeen gediagnosticeerd via de toelating van Cluster 4-scholen. Het Schakelloket is het centrale punt voor consultatie, ondersteuning en advies bij schooloverstijgende vragen en problematiek met betrekking tot leerlingondersteuning. Het Schakelloket heeft een ondersteunende taak en neemt de verantwoordelijkheid van de school voor de leerling niet over. Het loket is tevens een informatiepunt voor ouders. Het Schakelloket bestaat uit een verwijsconsulent en een orthopedagoog. Om snel beslissingen te kunnen nemen heeft het Schakelloket tevens de taken van de voormalige Kern-PCL overgenomen: aangevuld met vertegenwoordigers van de Reboundlocaties en Gedragpunt neemt het Schakelloket o.a. beslissingen over plaatsing van leerlingen in Rebound, Op de Rails, Herstart en andere onderwijsvoorzieningen zoals Rotonde. 2.6 Chronologische stappen in verwijzing en plaatsing in lwoo en PrO I. Wat gaat aan de aanmelding vooraf - In de begeleiding van groep 7 of 8 bestaat een sterk vermoeden van behoefte aan extra hulp voor een leerling in het VO. Bekijk de RVC-criteria (zie p. 30). - Verzamel gegevens: psychologische, didactische en sociaal-emotionele (individuele onderzoeken, NDT, NIO- of andere intelligentiegegevens, SVL, CBTVO, Cito-gegevens, toetsgegevens over technisch en begrijpend lezen, spelling en inzichtelijk rekenen, indrukken van onderwijsgevenden en ouders); bereken waar mogelijk DLE s. - Bekijk het hulpaanbod van de ondersteuningsstructuur (verder in deze brochure). - Vorm een voorkeur voor een schooltype. 31

32 - Bespreek dit met de ouders en ook met de in aanmerking komende scholen. - Attendeer de ouders op de speciale ouderavond voor lwoo en PrO (15 januari 2013). - Maak de keuze voor regulier onderwijs, leerwegondersteuning of praktijkonderwijs. - Als uw voorkeur uitgaat naar leerwegondersteuning of praktijkonderwijs is een snel contact met de betreffende school of afdeling aan te bevelen. - Vul het toelatingsrapport zo volledig mogelijk in en lever de gevraagde bijgevoegde gegevens. - De aanmelding dient bij lwoo en praktijkonderwijs zo snel mogelijk plaats te vinden. Dit kan vóór de officiële aanmeldingsdagen van het VO. Voor lwoo en PrO kan de inschrijving beginnen na de kerstvakantie. Dit is wenselijk gezien de lange plaatsingsprocedure. De meeste scholen kunnen bij aanmelding na 1 mei moeilijk garantie tot plaatsing geven. II. Toelatingsprocedure leerwegondersteunend onderwijs en praktijkonderwijs - Aanmelding bij de gekozen school door de ouders - Notatie van personalia (via gesprek of tijdens open dag) - Besluit tot het starten van de toelatingsprocedure door de gekozen school - Verzamelen gegevens en vorming dossier: - voor een aantal scholen in Velsen een centrale toets in maart oudervragenlijst - onderwijskundig rapport N.B. het ingevulde toelatingsrapport VO kan in Zuid-Kennemerland gelden als onderwijskundig rapport. De ondertekening van dit rapport door de ouders heeft ook een officiële status bij de plaatsing. - test- en toetsgegevens - taalzwakteformulier (zie bijlage B, p. 69) - Checklist (CBTVO) - RVC-formulier - gesprek met de leerling en ouders - aanvullende informatie afleverende school - (aanvullend) psychologisch onderzoek - (aanvullend) didactisch onderzoek - eventueel raadpleging deskundigen - Besluitvorming in de toelatingscommissie van de VO-school - Bespreken met de ouders en hen inzage geven in de RVC-gegevens - Opstellen rapportage 32

33 - Bij positief besluit tot plaatsing van de school gaat het dossier naar RVC. Bij negatief besluit: bespreking met ouders, daarna aanmelding bij andere school of voor advies naar PCL. Bij twijfel: bespreking met ouders, eventueel voor advies voorleggen aan PCL. - Bij negatieve beschikking RVC: bespreking in PCL - Definitieve inschrijving na positief advies van de RVC of positieve uitspraak van de PCL (individueel zorgbudget) - Bericht aan de ouders - Een brief aan de toeleverende school - Verzamelen begeleidingsgegevens, opstellen handelingsplan en overdracht gegevens binnen de school - Kennismakingsprocedure 2.7 Financiering van de ondersteuning In het voortgezet onderwijs wordt de financiering van scholen geregeld door een telling van leerlingenaantallen. Voor bepaalde leerlingen worden extra bedragen beschikbaar gesteld bovenop het basisbedrag. Dit geldt ook voor leerlingen die van de Regionale VerwijzingsCommissie (RVC) een lwoo- of PrO-beschikking kregen (reguliere zorggelden). Reguliere zorggelden: Voor de 4 of 5 jaar die een leerling met een RVC-beschikking in het VO doorbrengt krijgt de school extra zorggeld. Deze gelden worden alleen beschikbaar gesteld aan scholen die een licentie voor praktijkonderwijs of leerwegondersteuning hebben (zie p. 38 en 46). Individueel zorgbudget: De landelijke overheid stelt jaarlijks een regionaal zorgbudget beschikbaar dat o.a. gebruikt kan worden voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben maar die geen RVC- beschikking krijgen. De PCL geeft in onze regio hiervoor beschikkingen af, waarna het Samenwerkingsverband de ondersteuning van deze leerlingen financiert met een individueel zorgbudget. Dit geldt in principe voor een beperkte tijd. Zie de criteria hiervoor in 2.8 hieronder. Budget van het REC (zintuiglijke, lichamelijke, psychiatrische of gedragsproblematiek): Leerlingen die formeel een plaatsingsindicatie van een REC hebben, kunnen op één van de gespecialiseerde scholen van een REC terecht. Een andere mogelijkheid is dat een financiële rugzak met de leerling meegaat naar een school voor voortgezet onderwijs. 33

34 2.8 Criteria individueel zorgbudget Voor het individueel zorgbudget aangemelde leerlingen worden altijd gediagnosticeerd met intelligentiemateriaal, didactische gegevens, checklist en deskundigenverklaring (waar nodig ook maatschappelijk werk). We maken onderscheid tussen onderinstroom en zijinstroom. Er moet altijd een RVC-aanvraag ingediend zijn. De beschikkingen van de PCL gelden in de regel voor één schooljaar. De PCL heeft enige vrije ruimte en informeert het samenwerkingsverband regelmatig over de ervaringen. Onderinstroom: 1. Slechte thuissituaties: Er moeten 2 voorwaarden gelden: - alleen dan als er grote invloed is op schoolse vorderingen; we volgen daarbij alleen de RVCindicaties; - de thuissituatie is ontwricht, zodanig dat van een normale schoolgang geen sprake kan zijn. 2. Traumatische ervaringen en crises: Aan 3 voorwaarden moet worden voldaan: - leerachterstanden moeten er zijn (RVC-indicaties) of zich heel snel ontwikkelen; - hulpverlening moet aanwezig zijn; - een normale schoolgang moet onmogelijk zijn. 3. Stapeling van problemen: Hier gelden 2 voorwaarden: - aan de RVC-indicaties wordt niet voldaan; - bijkomende problemen: minstens 4 uit het ondersteuningsaanbod van alle schooltypen (zie p. 38, 48 en 52 in deze brochure). 4. Traagheid en/of concentratieproblemen: Aangetoond moet worden dat er schoolse achterstanden zijn door tempo en/of concentratieproblematiek en dat de intelligentie voldoende is voor het schooltype van aanmelding. 5. Problematische attitudes en gewoontes: Aan 2 voorwaarden moet worden voldaan: - de relatie met problemen in het gedrag moet aanwezig zijn; - de veiligheid van anderen of de leerling zelf moet in het geding zijn. 6. Leerlingen uit het buitenland: Het gaat om leerlingen voor wie geldt: - langer dan een jaar in Nederland wonend; - op grond van leeftijd en ontwikkeling niet geschikt voor de basisschool; - met forse didactische achterstanden; - zonder sociaal-emotionele problematiek; - nog niet plaatsbaar in een passende vorm van regulier onderwijs. 34

35 Zijinstroom: niet: de leerlingen die achteraf toch aan de RVC-indicaties voldoen maar niet bij de onderinstroom gediagnosticeerd zijn. dezelfde categorieën als voor de onderinstroom zijn van toepassing. traumatische ervaringen en crises tijdens de VO-loopbaan is een duidelijk voorkomende categorie. een zich ontwikkelende schoolfobie is eveneens een duidelijk voorkomende categorie. de leerlingen moeten duidelijk falen in het VO. De VO-school moet aantoonbaar veel aan hulpverlening hebben gedaan. leerlingen die verwezen worden vanuit Cluster 4 blijven daar ingeschreven en worden via een financieel arrangement in lwoo of PrO opgevangen. een herkansing op een reguliere andere school moet niet mogelijk zijn. 2.9 Zijinstroom in lwoo en PrO De RVC geeft geen toelatingsbeschikkingen voor zijinstromers in lwoo en PrO, d.w.z. leerlingen die vanuit het reguliere voortgezet onderwijs instromen in klas 2 of hoger van lwoo en PrO. Leerlingen die kandidaat zijn voor lwoo of PrO dienen aan het begin van hun VO-carrière door de RVC geïndiceerd te worden. Er bestaat echter een uitzondering op het vervallen van de zijinstroom in lwoo en PrO: zo nodig kan tijdens het eerste jaar in het VO voor leerlingen een beschikking bij de RVC aangevraagd worden. Zonder RVC-indicatie ontvangt de school geen extra bekostiging. Dit betekent dat de VO-scholen extra oplettend zullen zijn of aangemelde leerlingen potentiële kandidaten zijn voor lwoo en PrO. Als een leerling een RVC-indicatie heeft wordt ook in een later stadium de plaatsing in lwoo gefinancierd. Aandachtspunten voor de basisschool: De VO-scholen zullen vaak een beroep doen op de beschikbaarheid van leerlinggegevens uit het primair onderwijs. Dit geldt met name voor tests, toetsen en rapportage van deskundigen; Er zullen ook leerlingen door het VO voor aanvullend onderzoek worden opgeroepen. Switching/overstappen van lwoo- en PrO-leerlingen Leerlingen die in het reguliere VO (scholen zonder lwoo- of PrO-licentie) extra ondersteuning nodig blijken te hebben, kunnen na de brugklas in het algemeen niet meer instromen in de lwoo- of PrOfaciliteiten. Een uitzondering hierop vormt de mogelijkheid van een financiering uit het regionaal zorgbudget. De PCL stelt hiervoor de beschikkingen op en heeft een beperkt budget waarmee slechts een klein aantal leerlingen geplaatst kan worden, met een individueel zorgbudget. Derhalve gaat zij daarbij strikt uit van de criteria op p. 34. Als een leerling met een lwoo-beschikking naar een andere VO-school switcht, ontvangt de nieuwe school alleen het zorggeld als deze school een lwoo-licentie heeft. Bij overstap naar een school zonder lwoo-licentie vervalt dit zorggeld. Als een leerling van PrO naar lwoo switcht, kunnen zorggelden alleen verstrekt worden na een positief advies van de PCL. Een gewenste overstap van lwoo naar PrO moet via een advies van de PCL aan de RVC worden voorgelegd. 35

36 2.10 Overige voorzieningen: Rebound, Op de Rails, Herstart, T&T, Rotonde, ambulante begeleiding Als de ondersteuning van lwoo, PrO en Cluster 4 niet toereikend is, zijn er andere mogelijkheden om de leerling met gedrags- en motivatieproblemen een passende plaats in het onderwijs te bieden. Rebound In bepaalde situaties kan een VO-leerling voor enkele maanden door de school aangemeld worden voor één van de opvangtrajecten in Rebound Haarlem of Rebound Velsen. Reboundvoorzieningen bieden tijdelijke opvang aan leerlingen met gedrags- en motivatieproblemen, voor wie de ondersteuning die de eigen school kan bieden niet langer toereikend is en tijdelijke opvang elders noodzakelijk is. De leerling blijft op de school van herkomst ingeschreven. In principe moet de verwijzende school bereid zijn de leerlingen terug te nemen. De Reboundvoorzieningen hebben de volgende taken: - onderwijs - crisisbeheersing - observatie en diagnostiek - hulpverlening - terug- of doorplaatsing Als doelstelling is tevens geformuleerd: schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten verminderen. Tijdens de aanwezigheid in Rebound wordt onderzocht welk vervolgtraject binnen het onderwijs het beste bij de leerling past. Op de Rails Via REC 4 kan het Samenwerkingsverband extra financiering ontvangen voor een aantal leerlingen die de veiligheid op school of voor zichzelf in gevaar brengen. Deze regeling heet Op de Rails. Een leerling kan maximaal 52 weken deelnemen aan Op de Rails als er sprake is van structurele gedragsproblemen maar geen geclassificeerde stoornis, en hij of zij meer ondersteuning nodig heeft dan de huidige school kan bieden. Als een leerling i.v.m. veiligheidsaspecten een Op de Railsfinanciering krijgt is een langer verblijf in de Reboundvoorziening mogelijk. De ODR-plaatsing is niet, zoals bij reguliere Reboundleerlingen, per se gericht op terugkeer naar de school van herkomst. Herstart Leerplichtige leerlingen die langer dan 4 weken thuis zitten kunnen voor een periode geplaatst worden in het project Herstart. Via Herstart wordt een plaats op een school gezocht. Binnen 16 weken wordt gestreefd naar een definitieve plaatsing. Toeleiding en Toerusting Het ROC Nova College biedt leerplichtige leerlingen zonder vmbo-diploma een plaats bij Toeleiding en Toerusting (T&T). T&T biedt twee trajecten op mbo-niveau 1: AKA (arbeidsmarktgekwalificeerd assistent) en AMB (assistent mobiliteitsbranche). Er is ook een project PrO-Nova: de PrO-leerling blijft dan op zijn oude school ingeschreven terwijl bij T&T een verdere leerroute wordt uitgezocht. Als regel gebeurt dit na een PCL-advies. In januari 2014 wordt de niveau1-opleiding van het ROC vervangen door een zogenoemde Entreeopleiding. 36

37 Rotonde Het samenwerkingsverband kan leerlingen die gebaat zijn bij een minder schoolse aanpak hun opleiding laten vervolgen in de zogenaamde Rotonde. In deze opvang krijgen de leerlingen, die minimaal 15 jaar moeten zijn, een dag in de week onderwijs en begeleiding en lopen zij vier dagen stage. De leerling wordt zonder vmbo-diploma doorgeschakeld naar een mbo-opleiding. Plaatsing bij Rotonde gaat via het Schakelloket. Ambulante begeleiding Leerlingen met een indicatie voor speciaal onderwijs kunnen naar een speciale school van het REC, bijv. een school voor leerlingen met gedragsproblemen of een visuele handicap. Daarnaast bestaat de mogelijkheid deze kinderen aan te melden bij een reguliere school. De VO-school krijgt in dat geval extra ondersteuning in de vorm van een financiële vergoeding ( rugzakje ) en ambulante begeleiding. De ambulante begeleiding wordt verzorgd door deskundigen van het REC: zij staan de docenten en de leerling bij, bij het oplossen van de specifieke moeilijkheden. In het schooljaar is op de meeste scholen de ambulante begeleiding vervangen door de trajectgroep. 37

38 3. HET PRAKTIJKONDERWIJS (PRO) Toelating en ondersteuning Het praktijkonderwijs is bedoeld voor leerlingen die dermate leerbelemmeringen hebben dat zij geen vmbo-opleiding kunnen afronden. De scholen voor praktijkonderwijs werken vooral praktisch. Het onderwijs richt zich op de arbeidsmarkt. Via stageplaatsen bereiken de meeste leerlingen een plek in het arbeidsproces. In een aantal gevallen kan de leerling doorstromen naar een verdere opleiding in het ROC. De scholen streven er ook naar leerlingen zo mogelijk tussentijds te laten doorstromen naar het vmbo (met leerwegondersteuning). Dit gebeurt na een advies van de PCL. In eerste instantie volgen de scholen bij de plaatsingsbeslissingen de landelijke criteria die ook de RVC hanteert. Een IQ van 55 t/m 80 in combinatie met een leerachterstand van drie jaar of meer in twee of meer domeinen (inzichtelijk rekenen, technisch lezen, begrijpend lezen en spellen - niet zijnde de combinatie technisch lezen en spellen). De scholen wijken alleen van deze indicatie af bij een beschikking van de PCL, of als de toelatingscommissie van de school van oordeel is dat een leerling op zijn plaats is op deze school hoewel het lwoo-criterium van toepassing is. Het ondersteuningsaanbod is gericht op leerlingen die moeilijk leren en die soms één of enkele van de volgende problemen vertonen: Moeilijkheden in basisvaardigheden: Geheugenproblemen Concentratieproblemen Zeer grote achterstanden in schoolse vorderingen Impulsieve werk- en leesstijl, weinig overleg Algemene leerzwakte Moeilijke verwerking in leerstof Korte spanningsboog Moeilijkheden met abstract denken Attitudes en gewoontes: Een zeer weinig theoretische houding en motivatie Behoefte aan snel resultaat Relatieproblemen: Achterstand in sociale ontwikkeling Huiselijke relaties die een normaal gedrag op school onmogelijk maken Emotionele problemen: Onzekerheid en minderwaardigheidsgevoelens Faalangst Onvoldoende gewenning aan grootschalige klassen en scholen Slecht inzicht in eigen (on)mogelijkheden 38

39 Contra-indicaties: Indicaties buiten de genoemde criteria; Als er geen duidelijke begaafdheidsproblemen lijken te zijn, bij kort in Nederland verblijvende allochtonen; Als falen op een reguliere school slechts vanuit onaangepast gedrag te verklaren valt; Als de leerling qua vaardigheden meer in aanmerking komt voor het ZMLK-onderwijs; Zware psychiatrische of lichamelijke handicaps. SCHOLEN In de regio zijn drie scholen voor praktijkonderwijs. In Haarlem zijn dat Oost ter Hout School voor Praktijkonderwijs, en Praktijkcollege De Schakel. In Velsen is dat het Tender College, een school voor zowel vmbo/lwoo als ook voor praktijkonderwijs. Bij een positieve ontwikkeling van leerlingen in het praktijkonderwijs kunnen zij soms doorstromen naar een vorm van vmbo met lwoo. Aanvullende gegevens scholen voor praktijkonderwijs Praktijkcollege De Schakel Klassengrootte Homogeniteit van klassen Doorbreking van klassenverbanden Niveau van lesstof Elementen in de leerlingbegeleiding Locatiegrootte In de onderbouw en bovenbouw bestaan de klassen uit maximaal 16 leerlingen. De groepen zijn homogeen, op basis van leeftijd en persoonlijke ontwikkeling, samengesteld. In de onderbouw is een vast rooster met een vaste structuur. Klassenverbanden worden doorbroken bij het werken aan projecten. In de bovenbouw wordt er in het kader van de arbeidstoeleiding grotendeels groepsdoorbrekend gewerkt. In de onderbouw is het leerstofaanbod van de theorievakken zoveel mogelijk aangepast aan het individuele niveau van de leerling. De basisschoolvaardigheden (Nederlands en rekenen) worden geborgd en waar mogelijk verder uitgebreid. De praktijkvakken staan in het teken van zelfredzaamheid. Na het eerste leerjaar bestaat er een mogelijkheid om, indien haalbaar, door te stromen naar het lwoo. In de bovenbouw is het onderwijs vraaggestuurd en sluit het aan bij de stage en de uitstroomprofielen. Er is een mogelijkheid tot het behalen van certificaten of tot doorstromen naar een ROC-opleiding (T&T of AKA). In overleg met iedere leerling wordt er een IOP (individueel ontwikkelplan) opgesteld. Hierin staan de doelen waar een leerling per periode aan werkt. Bij uitstroom heeft iedere leerling een uitstroomportfolio. De mentor is de spil in de begeleiding van de leerling en de contactpersoon voor de ouders. Iedere klas heeft één mentor die ook frequent aan de eigen klas lesgeeft. Huisbezoeken zijn structureel in de eerste klas, incidenteel in de andere leerjaren. De mentor voert structureel begeleidingsgesprekken met individuele leerlingen (coaching). Hieruit komen leerdoelen voor het IOP van de leerling. De mentor wordt waar nodig bijgestaan door zorgfunctionarissen. Bij mentoroverschrijdende problematiek neemt deze laatste de begeleiding van de leerling over. Leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben worden gevolgd in het intern zorgoverleg. Ook is er een multidisciplinair zorgadviesteam (ZAT), dat bestaat uit de directeur, zorgcoördinator, psycholoog, schoolmaatschappelijk werkende, schoolarts, leerplichtambtenaar en andere disciplines op aanvraag. De schoolpsycholoog en de schoolmaatschappelijk werkende zijn structureel aan de school verbonden. ca. 130 leerlingen 39

40 Aanvullende gegevens scholen voor praktijkonderwijs Klassengrootte Homogeniteit van klassen Doorbreking van klassenverbanden Niveau van lesstof Elementen in de leerlingbegeleiding Grootte van de locatie Tender College IJmuiden 8 leerlingen bij de praktijklessen 14 leerlingen bij de theorielessen onderbouw is homogeen. In de bovenbouw wordt homogeniteit doorbroken bij de praktijkvakken en het stagelopen. Klassenverbanden worden doorbroken bij projecten en SOVAtrainingen. Bij Remedial teaching zitten de PrO-leerlingen bij elkaar. Praktijkonderwijs met de mogelijkheid tot het behalen van een certificaat. Lesstof is op vmbo-niveau wanneer er sprake is van doorstroming naar een ROC-opleiding (T&T of AKA 1,2). Er wordt door de mentor vanuit het individuele ontwikkelingsplan en het portfolio gewerkt. Om de mentor en de leerling heen staat een onderzoeks- en begeleidingsteam (teamleider, maatschappelijk werk, orthopedagoog en remedial teacher). Het IOP wordt regelmatig bijgesteld met de leerling, ouders en mentor. Met het begeleidingsteam en de betrokken leerkrachten wordt de leerling 3x per jaar besproken. In de bovenbouw gaan de leerlingen in een individueel traject via stages naar een arbeidsplaats of naar het ROC. 100 PrO-leerlingen (totaal locatie 270 leerlingen) Oost ter Hout School voor Praktijkonderwijs ca. 12 leerlingen bij een theorieles. max. 8 leerlingen bij praktijklessen. hoofdzakelijk homogene groepen, samengesteld op basis van leeftijd en persoonlijke ontwikkeling. In het 2 e leerjaar wordt een begin gemaakt met arbeidstoeleiding door een blokstage (intern) aan te bieden. In de bovenbouw vindt doorbreking van klassenverband plaats op basis van uitstroomprofiel, leerlingen kiezen vakken waar ze feeling mee hebben. Individueel leerstofaanbod op niveau, waar mogelijk certificering. Leerlingen die mogelijk kunnen doorstromen naar vervolgonderwijs krijgen lessen ter voorbereiding op het vmbo of mbo niveau 1. Oost ter Hout werkt met twee teams: Praktijk en AVO. Regelmatig voeren de teams leerlingbesprekingen voor adequate afstemming. De stagecoördinatoren zorgen voor een goede begeleiding naar werk. Elke leerling krijgt een mentor. Indien gewenst wordt externe hulpverlening ingeschakeld, dit in goed overleg met ouders/verzorgers, leerling en zorgadviesteam (het ZAT, bestaande uit twee zorgcoördinatoren, directeur, psycholoog, schoolarts, medewerker van Bureau Jeugdzorg N-H en MEE). 180 leerlingen 40

41 4. HET VMBO Het vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) ontstond in 1999 door een samenvoeging van de schooltypes vbo (LTS, LEAO, LHNO) en mavo. 4.1 De leerwegen in het vmbo Het vmbo is gesplitst in vier niveaus, die leerwegen genoemd worden: basisberoepsgerichte leerweg, kaderberoepsgerichte leerweg, gemengde leerweg en theoretische leerweg. In de bovenbouw (leerjaar 3 en 4) kunnen de leerlingen kiezen uit 4 sectoren: Economie, Techniek, Landbouw (Groen) en Zorg&Welzijn. In de basisberoepsgerichte leerweg en de kaderberoepsgerichte leerweg gaan leerlingen al vrij snel aan het werk met praktische en beroepsgerichte vakken. Naast die vakken krijgen de leerlingen ook theoretisch gerichte vakken. Van de leerlingen uit de kaderberoepsgerichte leerweg wordt verwacht dat zij later meer verantwoording kunnen dragen, bijvoorbeeld door leiding te geven aan een groep. In de theoretische leerweg doen de leerlingen examen in zes algemene, theoretisch gerichte vakken. De oude naam mavo mag men als school blijven voeren. Dan bestaat er ook nog een tussenvorm, namelijk de gemengde leerweg, daar worden 5 algemene vakken afgesloten op het niveau van de theoretisch leerweg en er wordt één beroepsgericht vak gevolgd uit de sector die de leerling gekozen heeft. Op het Technisch College Velsen en het Maritiem College Velsen is het beroepsgerichte vak in de gemengde leerweg een technisch afdelingsprogramma (metaal, bouw, voertuigen, installatie, elektro en maritiem); vandaar de naam Technische mavo. Het Sterren College Haarlem en het Haarlem College bieden een daaraan gelijkwaardig programma in meerdere sectoren. Alle diploma s van het vmbo geven toegang tot het mbo (ROC). Niet bij iedereen is bekend dat een leerling met het diploma van de kaderberoepsgerichte leerweg meestal op hetzelfde niveau bij het mbo in kan stromen als met een diploma van de theoretische leerweg. De keuze voor één van deze leerwegen hangt af van de manier waarop een leerling wil leren. leerweg examenvakken vroeger (ongeveer) toegang tot mbo basisberoepsgericht 4 x algemeen, LTS/LEAO/LHNO niveau 2 1 x beroepsgericht kaderberoepsgericht 4 x algemeen, LTS/LEAO/LHNO niveau x beroepsgericht gemengd 5 x algemeen, mavo-c niveau 4 1 x beroepsgericht theoretisch 6 x algemeen mavo-d niveau 4 Aandachtspunten voor de basisscholen: Alle vmbo-leerlingen doen mee met een landelijk examen aan het einde van het vierde leerjaar. Bij zwakke leerlingen moet daarom nadrukkelijk afgewogen worden of de leerling geschikter is voor het praktijkonderwijs of beroepsgericht onderwijs met leerwegondersteuning. De scholen voor vmbo selecteren de leerlingen in het algemeen pas aan het einde van het tweede of het derde leerjaar op geschiktheid voor basis- en kaderberoepsgerichte leerweg. De term gemengde leerweg wekt verwarring. In het pakket van de gemengde leerweg worden 5 van de 6 vakken afgesloten op het niveau van de theoretische leerweg. Een leerling die geschikt is voor de gemengde leerweg moet dus dat niveau in huis hebben. De theoretische leerweg wordt soms aangeboden op scholengemeenschappen, ook komt de theoretische leerweg op aparte locaties voor. 41

42 4.1.1 De sectoren Elke leerling in de beroepsgerichte leerweg moet kiezen voor een sector. Dit zijn landbouw ( groen ), economie, zorg & welzijn en techniek. Bij elke sector hoort een vakkenpakket. Bijvoorbeeld: een leerling die kiest voor techniek moet wiskunde en natuurkunde volgen. Zoiets geldt voor iedere leerweg. Alle leerlingen van alle leerwegen volgen verplicht: Nederlands, Engels, kunstvakken, maatschappijleer en lichamelijke oefening. Aandachtspunten voor de basisscholen: Voor de basisschool heeft dit geen directe gevolgen, wel in voorlichtende zin. Bij een sector hoort een aantal verplichte vakken. Voor de basisschool is het belangrijk om te weten dat naast Nederlands en Engels ook wiskunde voor heel veel leerlingen een sleutelvak is De afdelingen Afdelingen en intersectorale programma s In de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen maken leerlingen in het derde leerjaar een keuze voor het beroepsgerichte vak waarmee zij in de toekomst verder willen. Zij kunnen dan kiezen voor een afdeling waarin van alles geleerd wordt over één bepaald vak Er zijn ook intersectorale programma s, waarin kennis en ervaring wordt opgedaan over twee of meer vakken die in de praktijk een verbinding met elkaar hebben, bijv. Sport, Dienstverlening en Veiligheid (SDV); en intrasectorale programma s, waarin twee vakken uit één sector gecombineerd worden, bijv. Instalektro. Aandachtspunten voor de basisscholen: De vmbo-scholen uit de regio bieden verschillende opleidingen aan. Zie hiervoor p De vmbo-scholen is gevraagd om met hun aanbod in te spelen op de maatschappelijke behoefte. Er kunnen dus nieuwe opleidingen ontstaan. Het is belangrijk jaarlijks dit aanbod bij te houden Het examen Leerlingen kunnen al onderdelen afsluiten in het derde leerjaar. Of dat gebeurt hangt af van de mogelijkheden van het vak en de ideeën van de school. Alle leerlingen doen een landelijk examen. Het aantal vakken waarin examen wordt gedaan is vijf in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg en zes in de gemengde en theoretische leerweg. Veel examens worden al digitaal afgenomen. Aandachtspunten voor de basisscholen: Tot nog toe was het zo dat leerlingen alle vakken op één niveau afsloten met het eindexamen. Er is nu echter een ontwikkeling gaande dat leerlingen ook vakken kunnen afsluiten op een hoger niveau. Hiervan komt een aparte vermelding op de eindlijst. Het examen doet trouwens een nadrukkelijk beroep op het zelfstandig lerend vermogen van leerlingen. De begeleiding en de beoordeling van het proces staan centraal. Deze werkwijze sluit meer aan op wat de basisscholen nu al in praktijk brengen. Dat geldt overigens ook voor de werkwijze van de mbo-opleidingen die op het vmbo aansluiten. 42

43 4.1.4 Wanneer kies je wat in het vmbo? Vaak biedt een school in aparte klassen òf de theoretische òf de beroepsgerichte leerweg aan. In het algemeen wordt de beroepsgerichte leerweg pas in het vmbo na de tweede klas uitgesplitst in basis en kader. De leerlingen van de beroepsgerichte leerweg kiezen aan het eind van leerjaar 2 voor het niveau en de afdeling. Een uitzondering doet zich voor bij Vellesan College waar in de onderbouw ook basis en kader gesplitst zijn. De onderbouw van het Haarlem College heeft een systeem met tussenklassen, naast basisberoepsgerichte en kaderberoepsgerichte klassen zijn er ook basis/kaderklassen en kader/theoretische klassen. Op het Technisch College Velsen kiezen de leerlingen aan het eind van leerjaar 2 een afdeling op het niveau van basis, kader of gemengde leerweg. Bij het Maritiem College Velsen zitten de leerlingen vanaf klas 1 in hun afdeling. Aan deze school is ook een huisvesting (internaat) verbonden die in leerjaar 3 en 4 verplicht is. De leerlingen uit de theoretische leerweg kiezen aan het eind van klas 3 een vakkenpakket (soms worden er in klas 3 al enkele examenvakken afgesloten). Wat zijn de keuzes na de basisschool? Als een leerling zich in het vmbo wil aanmelden voor het voortgezet onderwijs, dan moet hij weten op welk niveau hij het beste kan leren: beroepsgerichte leerweg (d.i. kader en basis), gemengde of theoretische leerweg. Als de leerling kiest voor de beroepsgerichte leerweg, dan is het prettig wanneer hij ongeveer weet in welke sector hij later verder wil. Niet iedere school heeft alle sectoren en afdelingen. Als de leerling extra hulp en begeleiding nodig heeft, dan is het belangrijk om te weten welke hulp en hoe intensief. Dit heeft te maken met het feit dat er twee richtingen zijn binnen het lwoo: enerzijds gekoppeld aan de beroepsgerichte leerweg en anderzijds gekoppeld aan de theoretische leerweg. Daarnaast is een keus te maken voor enerzijds een aparte lwoo-school (zorglocatie) en anderzijds lwoo gekoppeld aan regulier onderwijs in een scholengemeenschap. Een belangrijke aanbeveling bij het maken van een keuze is het onderscheid tussen beroepsgerichte leerweg en theoretische leerweg goed voor ogen te hebben en een leerling te verwijzen naar het niveau dat passend is. Momenteel zijn er ieder jaar zo n 200 leerlingen in de regio die in leerjaar 2 en 3 alsnog van leerweg moeten veranderen, namelijk van de theoretische leerweg naar de beroepgerichte leerweg. De praktijk leert dat deze afstroom veel motivatieproblemen met zich meebrengt met alle gevolgen van dien. Aandachtspunten voor de basisscholen: Een verwijzing naar een eerste klas kaderberoepsgerichte leerweg is niet nodig. De beroepsgerichte leerweg wordt pas in het vmbo zelf uitgesplitst in basis en kader. Een onderscheid naar de theoretische leerweg is wel van belang, net als de aanwijzing dat voor een leerling leerwegondersteunend onderwijs aangevraagd moet worden. Bij verwijzing naar Vellesan College op het toelatingsrapport bij opmerkingen zo nodig een voorkeur voor basis of kader opgeven. Bij verwijzing naar het Haarlem College en Sterren College: beroepsgericht (BL) of theoretisch (TL) opgeven. Voor leerlingen die volgens de basisschool een BL-advies hebben, maar een kans verdienen in de tussenklas kader/theoretisch, moet dit vermeld worden bij opmerkingen. Ook de gemengde leerweg kan hier aangegeven worden. Het Sterren College hanteert ook de naam mavo naast TL. 43

44 4.1.5 Overzicht onderwijsaanbod op de vmbo-scholen Eindexamen in uitsluitend de theoretische leerweg bieden aan: - Wim Gertenbach College (ook lwoo en havo-onderbouw) - Duin en Kruidbergmavo (ook lwoo) - Haemstede-Barger - Montessori College Aerdenhout - Hartenlustmavo Theoretische leerweg naast havo/vwo bieden aan: - Coornhert Lyceum - Schoter Scholengemeenschap - Mendel College - Rudolf Steiner College (ook lwoo) Vmbo-scholen met meerdere niveaus, waar ook lwoo aangeboden wordt: VELSEN Technisch College Velsen Maritiem College Velsen Tender College IJmuiden Niveaus: Basis X X X X Kader X X X X Gemengd X X X Theoretisch X Afdelingen: N.B. in alle afdelingen is lwoo mogelijk Sector Techniek: Bouw X X Metaal X X Voertuigen X X Transport & Logistiek X Installatie X X Elektro X X Grafisch Rijn-, Binnen- en kustvaart X Haven en Vervoer X Sector Zorg en Welzijn: Uiterlijke verzorging X X Verzorging X X Sector Economie: Consumptief horeca X Consumptief breed X Administratie X X Handel en administratie X X Intersectoraal programma Sport (SDV) Sport, Dienstverlening en X Veiligheid in samenwerking met andere vmbo-scholen Vellesan College 44

45 HAARLEM Sterren College Haarlem Haarlem College Paulusmavo Niveaus: Basis X X X Kader X X X X Gemengd X X Theoretisch X X X X Daaf Gelukschool Afdelingen: N.B. in alle afdelingen is lwoo mogelijk Sector Techniek: Bouw X Elektrotechniek X Mediatechniek X (Grafimedia) Sector Zorg en Welzijn: Z&W-breed X X Verzorging X (LWT) Sector Economie: Consumptief horeca X Consumptief breed X Administratie Handel en administratie X X X Sector Landbouw Groen- X breed Intersectorale programma s Sport, Dienstverlening & X Veiligheid (SDV) Dienstverlening & X Commercie (theater, evenementenorganisatie) X Leerwerktrajecten (LWT) Leerlingen die vooral gemotiveerd zijn voor de praktijk van het beroep waarvoor ze worden opgeleid kunnen in de bovenbouw in een leerwerktraject geplaatst worden. De algemeen vormende vakken zijn in deze trajecten beperkt. De wetgever stelt alleen als eis dat Nederlands en een beroepsgericht programma aangeboden worden. De leerwerktrajecten worden met een vmbo-diploma afgerond, hetgeen recht geeft op een passende doorstroming in het Regionaal Opleidingen Centrum (mbo). Onze regio kent de volgende leerwerktrajectmogelijkheden: Sterren College Haarlem: * bouwtechniek * groen - breed * zorg en welzijn breed * consumptief horeca * handel & administratie * consumptief - breed 45

46 Haarlem College Vellesan College Technisch College Velsen Maritiem College Velsen * verzorging * techniek * handel en administratie * zorg en welzijn * sport, dienstverlening en veiligheid * installatietechniek * metaaltechniek * voertuigentechniek * elektrotechniek * bouwtechniek * nautische opleiding * haven & vervoer Aandachtspunten voor de basisscholen: De leerwerktrajecten kunnen pas gekozen worden na de onderbouw in het vmbo. Bij voorlichting aan ouders kan het van belang zijn hen over deze toekomstmogelijkheid te informeren. 4.2 De ondersteuningsstructuur in het vmbo Extra begeleiding: het lwoo Het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) is een begeleidingsroute naast de leerwegen. Leerwegondersteuning is dus geen aanduiding van het niveau. Een school kan ervoor kiezen om de ondersteuning te realiseren door kleine klassen te formeren of om een leerling in een grote klas te plaatsen met extra hulp. Lwoo-scholen die uit de vroegere svo-lom-school voortkomen, bieden een andere inhoudelijke hulp aan leerlingen dan locaties die voortkomen uit het individueel beroepsonderwijs. Beide vormen hebben dezelfde naam: lwoo. Alle aangemelde leerlingen voor het lwoo moeten uitgebreid getest worden en de Regionale Verwijzingscommissie (RVC) beoordeelt of een toekenning voor lwoo wel terecht is. Alleen met een RVC beschikking krijgt de school extra geld voor hulp. Ook is de school verplicht om handelingsplannen op te stellen. Aandachtspunten voor de basisscholen: Zorg ervoor dat u een goed beeld heeft van het lwoo-aanbod per school voordat u verwijst. Kijk of de leerling niet geschikter is voor het praktijkonderwijs. Houd rekening met een langere en formele toelatingsprocedure. Leerlingen moeten vaak aanvullende tests maken. Vertel dit ook aan uw leerling en zijn/haar ouders/verzorgers. Meld de leerling bijtijds bij lwoo en PrO aan en lever hiervoor de nodige informatie. Bij deze schooltypes kan vanaf de kerstvakantie worden aangemeld. Dit in verband met de lange procedures voor plaatsing. vmbo-scholen met lwoo Alle leerwegen van het vmbo hebben hun eigen vormen van leerwegondersteuning gekregen. De basis- en kaderberoepsgerichte leerweg hebben leerwegondersteuning op Sterren College Haarlem Haarlem College 46

47 Technisch College Velsen Maritiem College Velsen Vellesan College Tender College Daaf Gelukschool (alleen kader bovenbouw) Paulusmavo (alleen basis en kader bovenbouw) Zie hiervoor de schema s op p De gemengde leerweg heeft leerwegondersteuning op Sterren College Haarlem Haarlem College Technisch College Velsen Maritiem College Velsen Vellesan College De theoretische leerweg heeft leerwegondersteuning op Daaf Gelukschool Paulusmavo Haarlem College Wim Gertenbach College Rudolf Steiner College Duin en Kruidberg mavo Vellesan College Sterren College Haarlem Technisch College Velsen Maritiem College Velsen Zie hiervoor de schema s op p vmbo-beroepsgericht (kader/basis) De beroepgerichte leerweg is meer praktisch dan theoretisch van aard. Toelating en ondersteuning Scholen met beroepsgerichte leerweg zijn vrij om in het lwoo kleine klassen te vormen of ondersteuning te bieden in grote klassen. In principe streven de scholen of afdelingen voor de vroegere IVBO-leerlingen naar het landelijk diploma van de basis-beroepsgerichte leerweg. Het behalen van een diploma van de kaderberoepsgerichte leerweg kan ook tot de mogelijkheden behoren. Wanneer het diploma niet wordt gehaald zal certificering mogelijk zijn met aansluitend onderwijs in het ROC. De bedoeling is dat lwoo wordt aangeboden aan praktisch gerichte leerlingen die zonder hulp geen kans hebben in de beroepsgerichte leerweg. In grensgevallen kan een leerling die het niveau niet aan blijkt te kunnen tussentijds geplaatst worden in het praktijkonderwijs. De scholen gaan bij de plaatsingsbeslissingen in eerste instantie uit van de landelijke criteria die ook de RVC hanteert: 47

48 Een IQ van 75 t/m 90 in combinatie met een leerachterstand van 1,5 jaar of meer in twee domeinen (inzichtelijk rekenen, begrijpend lezen, technisch lezen en spellen - niet zijnde de combinatie technisch lezen en spellen). Bij een IQ hoger dan 90 moet er ook sprake zijn van door een psycholoog of orthopedagoog aangetoonde sociaal-emotionele problematiek. De scholen wijken alleen van deze indicatie af bij een beschikking van de PCL, of als de toelatingscommissie van de school van oordeel is dat een leerling op zijn plaats is op deze afdeling hoewel de criteria van lwoo-theoretisch (p. 52) van toepassing zijn. Het ondersteuningsaanbod bij lwoo in de beroepsgerichte leerweg is gericht op leerlingen met een of enkele van de onderstaande problemen: Moeilijkheden in basisvaardigheden: Zwak verbaal vermogen en zwakke technische leesvaardigheid Moeilijkheden bij het inprenten en verwerken van leerstof Grote achterstanden bij lezen, spelling en/of rekenen Concentratieproblematiek Slechte verwerking van meer complexe informatie Tempomoeilijkheden Attitudes en gewoontes: Geringe motivatie voor algemeen vormende vakken Problemen in de zelfstandige organisatie van opdrachten Relatieproblemen: Zich snel aangevallen voelen Relatieproblemen met opvoeders en leraren Relatieproblemen met leeftijdgenoten, zich openbarend als aandacht vragend gedrag, stoer doen, agressie, timide gedrag (teruggetrokken, in zichzelf gekeerd, meelopen etc.) Een zeer weinig voor school stimulerend milieu Kinderlijkheid Belemmerende gezinsomstandigheden Emotionele problemen: Onzekerheid Faalangst Een uitgebreide faalgeschiedenis Contra-indicaties: Indicaties anders dan de genoemde criteria; Plaatsbaarheid in het regulier VO; Een meer theoretische gerichtheid, waardoor bijv. naar de theoretische leerweg van de Daaf Gelukschool of Paulusmavo verwezen kan worden; Allesbepalende zware gedragsproblematiek waardoor Cluster 4 een betere plaatsingsmogelijkheid biedt; Zware lichamelijke of zintuiglijke problematiek die vakuitoefening onmogelijk maakt. 48

49 SCHOLEN De volgende scholen bieden leerwegondersteuning in de beroepsgerichte leerweg aan: het Sterren College Haarlem, Vellesan College, Tender College, Technisch College Velsen, Maritiem College Velsen en Haarlem College. Drie scholen, die vroeger svo-lom aanboden, nemen als regel uitsluitend leerlingen met een lwoobeschikking aan. Hier zijn alle klassen klein en is er voor elke leerling een handelingsplan. Deze lwooscholen kunnen gezien hun organisatie zich meer richten op leerlingen met gestapelde problematiek. Dit zijn: de Daaf Gelukschool die een kaderopleiding in administratie aanbiedt; de Paulusmavo die handel en administratie op basis- en kaderniveau verzorgt; het Tender College dat in Velsen de basisen kadergerichte leerweg aanbiedt in de richtingen verzorging en economie (administratie en handel) in samenwerking met het Vellesan College. Aanvullende gegevens over leerwegondersteuning in de scholen met een beroepsgerichte leerweg Klassengrootte homogeniteit van de klassen doorbreking van klassenverbanden diploma s / certificaten elementen in de leerlingbegeleiding grootte van de locatie Technisch College Velsen ca in de onderbouw max. 28 in de bovenbouw; alleen bij gemengde klassen alle leerlingen zijn heterogeen verdeeld, rekening houdend met de individuele leerling zowel in onder- als in bovenbouw worden reguliere en lwoo- leerlingen gemengd, om een alledaagse situatie te creëren. streven naar diploma s, een gering aantal leerlingen haalt een deelcertificaat. Daarnaast zijn er certificaten voor VCA (veiligheid verplicht bij stage), Lassen, enz. mentoren, zorgteam, maatschappelijk werk, handelingsplannen; zorgcoördinatoren bieden in samenwerking met vakdocenten structuur en remedial teaching aan in aparte uren. Indien nodig worden binnen- of buitenschoolse trainingen gegeven. ca. 420 leerlingen Maritiem College Velsen max. 18 in de onderbouw; of extra inzet bij de begeleiding max. 24 in de bovenbouw alle leerlingen zijn heterogeen verdeeld, definitieve determinatie zo laat mogelijk leerlingen krijgen de kans om op te stromen. zowel in onder- als in bovenbouw worden reguliere en lwoo- leerlingen gemengd, gelijk aan de alledaagse situatie. streven naar diploma s en (deel)certificaten. Daarnaast zijn er extra certificaten voor VCA (veiligheid verplicht bij stage), EHBO, Lassen, Marifonie, Reddingzwemmen. Bovendien is diplomering met een extra vak mogelijk. mentoren, zorgteam, maatschappelijk werk, handelingsplannen; zorgcoördinatoren bieden in samenwerking met vakdocenten structuur en remedial teaching aan in aparte uren. Indien nodig worden binnen- of buitenschoolse trainingen gegeven. ca. 90 leerlingen 49

50 Aanvullende gegevens over leerwegondersteuning in de scholen met een beroepsgerichte leerweg Haarlem College klassengrootte In de onderbouw tot ongeveer 20 leerlingen per klas. In de bovenbouw is het aantal leerlingen ook rond de20 (afhankelijk van sectorkeuze/ praktijkvakken). homogeniteit van de klassen doorbreking van klassenverbanden diploma s / certificaten Er zijn naast homogene klassen ook tussenklassen. Leerlingen krijgen de kans om op te stromen (ook naar de theoretische leerweg). In de onder- en bovenbouw wordt het klassenverband alleen doorbroken bij door de leerling zelf gekozen vakken en projecten. Wij streven naar een diploma in de beroepsgerichte leerwegen, de gemengde of de theoretische leerweg. Voor meer praktisch ingestelde leerlingen is er het Leer Werk Traject (LWT). Sterren College Haarlem ca. 15 in de onderbouw, ca. 22 in de bovenbouw bij gemengde klassen. In de onderbouw homogene lwooklassen, in de bovenbouw is er een eigen klas of een combinatie met reguliere leerlingen. Leerlingen kunnen opstromen naar een hoger niveau. in de onderbouw niet van toepassing, in de bovenbouw afhankelijk van de aantallen in de eigen klas. Wij streven naar een diploma in de beroepsgerichte leerwegen, de gemengde of de theoretische leerweg. Voor meer praktisch ingestelde leerlingen is er het Leer Werk Traject (LWT). elementen in de leerlingbegeleiding grootte van de locatie Door de indeling in kleine deelscholen is een leeromgeving met adequate begeleiding gewaarborgd. De mentor, de spil in de leerlingbegeleiding, wordt ondersteund door een teamleider, leerlingbegeleiders, zorgcoördinatoren, de remedial teacher en de dyslexiecoach. Er is extra aandacht voor taal en rekenen en sociaal emotionele begeleiding (faalangst- en SOVAtraining). Er is een zorgadviesteam (ZAT) waarin externe deskundigen de school adviseren m.b.t. de begeleiding van onze leerlingen. Ca leerlingen die, i.v.m. de gewenste kleinschaligheid, hun eigen plek krijgen in een van onze 8 kleine deelscholen van ongeveer 150 leerlingen. De leerlingen werken in kleine, overzichtelijke en moderne leergebieden. De docenten die daar werken kennen alle leerlingen en de leerlingen kennen elkaar. Daarnaast heeft elke groep een mentor die het centrale punt is in de begeleiding van elke leerling. De mentor krijgt ondersteuning van teamleiding, zorgteam, schoolpsycholoog, maatschappelijk werk. De zorgcoördinator bewaakt de zorg in de school. Wij werken planmatig door actief te werken met handelingsplannen. De school start dit jaar met een trajectgroep. ca. 350 leerlingen in de onderbouw, ca. 400 leerlingen in de bovenbouw. De school is verdeeld in aparte leerplekken, waardoor de school verdeeld is in groepen van ongeveer 80 leerlingen. 50

51 Aanvullende gegevens over leerwegondersteuning in de scholen met een beroepsgerichte leerweg klassengrootte homogeniteit van de klassen doorbreking van klassenverbanden diploma s / certificaten elementen in de leerlingbegeleiding grootte van de locatie Vellesan College max. 17 in de onderbouw max. 24 in de bovenbouw bij gemengde klassen in de onderbouw homogene lwooklassen, in de bovenbouw is er een eigen klas of een combinatie met reguliere beroepsgerichte leerlingen in de onderbouw tijdens speciale begeleidingsuren; in de bovenbouw kan tijdens de afdelingsvakken het klassenverband doorbroken worden streven naar diploma s geschoolde mentoren, ondersteund door: - leerlingbegeleiders - zorgcoördinator - dyslexiecoaches - remedial teacher - vertrouwenspersonen. Elke vmbo-leerling krijgt extra begeleiding voor begrijpend lezen en rekenen. Leerlingen worden hiervoor ingedeeld naar aanleiding van de uitslagen van toetsen ca. 220 leerlingen in de onderbouw, ca. 250 leerlingen in de bovenbouw, beide in een eigen gebouw Tender College ca. 14 leerlingen Leerlingen werken in een individueel traject en doen de onderbouw in 2 jaar of, indien aangetoond noodzakelijk in 3 jaar. Bij projecten in alle jaarlagen wordt het klassenverband doorbroken. Dit gebeurt ook in de bovenbouw omdat de leerlingen verschillende vakkenpakketten hebben. Streven naar een diploma basis- of kaderberoeps. Leerlingen die geen vmbo-diploma hebben behaald stromen door naar het ROC T&T of AKA (assistent-opleiding niveau 1) De mentor werkt vanuit het individuele handelingsplan. Om de mentor en de leerling heen staat een onderzoeks- en begeleidingsteam, bestaande uit de teamleider, maatschappelijk werkster, orthopedagoge, remedial teacher. Het handelingsplan wordt (naast 3 rapportvergaderingen) 3x per jaar geëvalueerd en bijgesteld i.s.m. het docententeam dat aan deze leerlingen lesgeeft. 170 leerlingen lwoo (op een locatie met in totaal 270 leerlingen) 51

52 4.2.3 vmbo-theoretisch Dit onderwijs is meer theoretisch dan praktisch van aard. Toelating en ondersteuning In eerste instantie gaan de scholen uit van de landelijke criteria die ook de RVC hanteert: Een leerling van de theoretische leerweg komt in aanmerking voor een lwoo-beschikking als er sprake is van - een leerachterstand van 1,5 jaar of meer in twee of meer domeinen (inzichtelijk rekenen, begrijpend lezen, technisch lezen en spellen - niet zijnde de combinatie technisch lezen en spellen) - plus de aanwezigheid van een door een psycholoog of orthopedagoog aangetoonde sociaal-emotionele problematiek (faalangst, prestatiemotivatie en emotionele instabiliteit). Zie hiervoor ook p. 30 De scholen wijken alleen van deze indicatie af bij een beschikking van de PCL, of als de toelatingscommissie van de school van oordeel is dat een leerling op zijn plaats is op deze afdeling hoewel de criteria van lwoo-beroepsgericht (p. 48) van toepassing zijn. Het ondersteuningsaanbod op de lwoo-scholen in de theoretische leerweg is gericht op leerlingen met een of enkele van de onderstaande problemen: Moeilijkheden in basisvaardigheden: Disharmonische aanlegstructuur (bijv. taalaanleg sterk ruimtelijk zwak) Ernstige dyslexie / taalstoornissen Geheugenproblemen Tempomoeilijkheden Concentratieproblematiek Grote achterstanden in leerstofvorderingen Motorische handicaps Problemen met visuele waarneming Zintuiglijke stoornissen Ernstige rekenstoornissen Stoornissen in de ruimtelijke oriëntatie Attitudes en gewoontes: Chaotische instelling Problemen in de organisatie van werk op school en huiswerk Begeleidbare motivatieproblemen Relatieproblemen: Relatieproblemen met ouders, leraren en andere volwassenen Relatieproblemen met leeftijdgenoten Milieuomstandigheden, die de ontwikkeling van het kind in de weg staan Algemene contactstoornissen (autistisch spectrum) 52

53 Emotionele problemen: Licht psychiatrische stoornissen Impulsiviteit Onzekerheid Faalangst Teruggetrokken gedrag Problemen in het maken van keuzes Paniek in nieuwe situaties Zelfoverschatting / zelfonderschatting Kinderlijkheid (vertraagde ontwikkeling) Psychosomatische klachten ADHD problematiek Fobisch gedrag Depressief gedrag Pervasieve ontwikkelingsstoornis Contra-indicaties: Indicaties buiten de genoemde criteria; Plaatsbaarheid in het regulier VO; Enkelvoudige problematiek in combinatie met een duidelijke praktische gerichtheid. In dat geval wordt naar lwoo in de beroepsgerichte leerweg doorverwezen; Leerlingen die in sterke mate acting-out gedrag vertonen in contact met leeftijdgenoten en volwassenen. Hier is Cluster 4 het meer passende schooltype; Probleemleerlingen die het gezag van volwassenen niet accepteren worden doorverwezen naar Cluster 4; Motivatieproblemen, van leerlingen die niet willen of kunnen werken in een schoolse omgeving; Bij een perspectief van lwoo-beroepsgericht wordt alleen tot plaatsing overgegaan bij specifieke ernstige problematiek die een plaatsing in de beroepsgerichte leerweg onwenselijk maakt, bijv. extreme kwetsbaarheid; Leerlingen met te zware lichamelijke of psychiatrische handicaps. Voor deze categorieën zijn aangepaste vormen beschikbaar. SCHOLEN De Paulusmavo en de Daaf Gelukschool - scholen waar vroeger svo-lom werd aangeboden - nemen in de regel uitsluitend leerlingen met een lwoo-beschikking aan. Bij deze scholen zijn alle klassen klein en voor elke leerling is er een handelingsplan. De Paulusmavo en de Daaf Gelukschool verzorgen onderwijs in de theoretische leerweg, maar ook in de beroepsgerichte leerweg, sector economie. In deze sector heeft de Daaf Gelukschool de kaderopleiding administratie. De Paulusmavo leidt in de sector economie op voor de basis- en de kaderopleiding handel en administratie. Echter als de basisschool een lwoo/beroepsgericht advies geeft aan leerlingen met lage scores maar waarvan de verwachting is dat ze zich positief kunnen ontwikkelen, zullen de Daaf Gelukschool en de Paulusmavo de plaatsing toch overwegen. Voor al deze opleidingen gelden de criteria voor lwoo-beroepsgericht. De vestiging Gunning op de Daaf Geluk biedt onderwijs aan leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum die een vmbo-kader, vmbo-theoretisch of havo-advies hebben. De gedragsproblemen van deze leerlingen zijn internaliserend van aard. 53

54 De Daaf Gelukschool kent vanaf augustus 2011 een tweejarige onderbouw. Voor individuele leerlingen kan van een tweejarige onderbouw afgeweken worden, waarbij het leerstofprogramma wordt aangepast. Ook de Paulusmavo heeft een tweejarige onderbouw. De leerlingen kunnen na de onderbouw naar het reguliere vmbo doorstromen. Zie voor aanvullende gegevens het schema op p. 58. Reguliere scholen waar in het kader van lwoo extra ondersteuning aan leerlingen in de theoretische leerweg geboden kan worden zijn: het Wim Gertenbach College, College, de Duin en Kruidberg mavo en het Rudolf Steiner College. Zie voor aanvullende gegevens de schema s op p Reguliere scholen waar naast de beroepsgerichte leerweg ook de gemengde en de theoretische leerweg met lwoo geboden worden zijn: het Vellesan College, Sterren College Haarlem, Haarlem College, Technisch College Velsen en Maritiem College Velsen. Zie voor aanvullende gegevens de schema s op p Aanvullende gegevens lwoo-scholen - theoretische leerweg klassengrootte homogeniteit van klassen doorbreking van klassenverbanden niveau van lesstof elementen in de leerlingbegeleiding grootte van de locatie Technisch College Velsen ca in de onderbouw max. 28 in de bovenbouw; alleen bij gemengde klassen alle leerlingen zijn heterogeen verdeeld, rekening houdend met de individuele leerling In onder- en bovenbouw worden reguliere en lwoo- leerlingen gemengd, om een alledaagse situatie te creëren. streven naar diploma s, een gering aantal leerlingen haalt een deelcertificaat. Daarnaast zijn er certificaten voor VCA (veiligheid verplicht bij stage), Lassen, enz. mentoren, zorgteam, maatschappelijk werk, handelingsplannen, zorgcoördinatoren bieden in samenwerking met vakdocenten structuur en remedial teaching aan in aparte uren. Indien nodig worden binnen- of buitenschoolse trainingen gegeven. ca. 420 leerlingen Maritiem College Velsen max. 18 in de onderbouw; of extra inzet in de begeleiding; max. 24 in de bovenbouw alle leerlingen zijn heterogeen verdeeld, definitieve determinatie zo laat mogelijk leerlingen krijgen de kans om op te stromen. zowel in onder- als in bovenbouw worden reguliere en lwoo- leerlingen gemengd, gelijk aan de alledaagse situatie. streven naar diploma s en (deel)certificaten. Daarnaast zijn er extra certificaten voor VCA (veiligheid verplicht bij stage), EHBO, Lassen, Marifonie, Reddingzwemmen. Bovendien is diplomering met een extra vak mogelijk. mentoren, zorgteam, maatschappelijk werk, handelingsplannen, zorgcoördinatoren bieden in samenwerking met vakdocenten structuur en remedial teaching aan in aparte uren. Indien nodig worden binnen- of buitenschoolse trainingen gegeven. ca. 90 leerlingen 54

55 Aanvullende gegevens lwoo-scholen - theoretische leerweg klassengrootte homogeniteit van klassen doorbreking van klassenverbanden niveau van lesstof elementen in de leerlingbegeleiding Sterren College Haarlem ca. 15 in de onderbouw, ca. 22 in de bovenbouw bij gemengde klassen In de onderbouw homogene lwooklassen, in de bovenbouw is er een eigen klas of een combinatie met reguliere leerlingen. Leerlingen kunnen opstromen naar een hoger niveau. in de onderbouw niet van toepassing, in de bovenbouw afhankelijk van de aantallen in de eigen klas. Streven naar een diploma in de theoretische leerweg. De leerlingen werken in kleine, overzichtelijke en moderne leergebieden. De docenten die daar werken kennen alle leerlingen en de leerlingen kennen elkaar. Daarnaast heeft elke groep een mentor die het centrale punt is in de begeleiding van elke leerling. De mentor krijgt ondersteuning van teamleiding, zorgteam, schoolpsycholoog, maatschappelijk werk. De zorgcoördinator bewaakt de ondersteuning in de school. Wij werken planmatig door actief te werken met handelingsplannen. De school start dit jaar met een trajectgroep. Haarlem College In de onderbouw tot ca.20 leerlingen per klas. In de bovenbouw ook rond de 20 (afhankelijk van sectorkeuze / praktijkvakken). Er zijn naast homogene klassen ook tussenklassen. Leerlingen krijgen de kans om op te stromen (ook naar de theoretische leerweg). In de onder- en bovenbouw wordt het klassenverband alleen doorbroken bij door de leerling zelf gekozen vakken en projecten. Streven naar een diploma in de theoretische leerweg. Door de indeling in kleine deelscholen is een leeromgeving met adequate begeleiding gewaarborgd. De mentor, de spil in de leerlingbegeleiding, wordt ondersteund door een teamleider, leerlingbegeleiders, zorgcoördinatoren, remedial teacher en dyslexiecoach. Er is extra aandacht voor taal, rekenen en sociaal-emotionele begeleiding (faalangst- en SOVA-training). In het ZAT (zorgadviesteam) adviseren externe deskundigen de school m.b.t. de begeleiding van onze leerlingen. grootte van de locatie ca. 350 leerlingen in de onderbouw, ca. 400 leerlingen in de bovenbouw. De school is verdeeld in aparte leerplekken, waardoor de school verdeeld is in groepen van ongeveer 80 leerlingen. ca leerlingen die, i.v.m. de gewenste kleinschaligheid, hun eigen plek krijgen in een van de 8 kleine deelscholen van ongeveer 150 leerlingen. 55

56 Aanvullende gegevens lwoo-scholen - theoretische leerweg klassengrootte homogeniteit van klassen doorbreking van klassenverbanden niveau van lesstof elementen in de leerlingbegeleiding grootte van de locatie Vellesan College ca. 24 leerlingen heterogeen in de onderbouw tijdens speciale begeleidingsuren, andere lessen niet. In de bovenbouw wel. theoretische leerweg geschoolde mentoren, ondersteund door: leerlingbegeleiders, zorgcoördinator, dyslexiecoaches, remedial teacher, vertrouwenspersonen. Elke leerling krijgt extra begeleiding voor begrijpend lezen of rekenen, lwoo-leerlingen kunnen in beide vakken begeleiding krijgen. Leerlingen worden hiervoor ingedeeld naar aanleiding van de uitslagen van toetsen. ca. 470 leerlingen Duin en Kruidbergmavo ca. 25 leerlingen heterogeen in het 3 e jaar wordt klassenverband deels doorbroken door clusters, in het 4 e jaar door examenvakken. theoretische leerweg, in de brugklas ook havo-niveau Zorgteam, bestaande uit o.a.; zorgcoördinator, counseler, remedial teacher, motorisch remedial teacher, leerlingbegeleider (met elementen als sociale vaardigheidstraining en faalangstreductietraining). Maandelijks overleg met ZAT (Leerplicht, BJZ, schoolarts). ca. 320 leerlingen 56

57 Aanvullende gegevens lwoo-scholen - theoretische leerweg klassengrootte Wim Gertenbach College geen aparte lwoo-klassen, lwooleerlingen zitten tussen reguliere leerlingen in klassen van circa 23 leerlingen Rudolf Steiner College 18 leerlingen in de lwoo-klas homogeniteit van klassen beperkt heterogeen Naast 2 havo/mavoklassen en 2 vwo/havoklassen hebben wij een aparte, kleinere mavoklas, gericht op lwoo. In deze klas kunnen ook leerlingen zonder lwoobeschikking, maar wel in deze groep passend (bijv. met sterke faalangst) geplaatst worden. doorbreking van klassenverbanden niveau van lesstof elementen in de leerlingbegeleiding bij projecten, trainingen, excursies en werkweken in de onderbouw vmbo-tl en havoniveau. In bovenbouw theoretische leerweg mentor, zorgcoördinator en remedial teacher zijn vast verbonden aan school. Indien noodzakelijk een uitbreiding van schoolarts, begeleidingsdienst, wijkagent, leerplicht of andere vormen van externe begeleiding. Speciaal ingeroosterde hulpuren, mentorlessen en individuele aanpassingen voor leerlingen. Huiswerkklas. Gespecialiseerd in dyslexie. Gebruik van laptops in de klas. Het klassenverband blijft in de lwoo-klas behouden gedurende de eerste twee leerjaren, behalve bij bijzondere activiteiten als feesten, sportdagen e.d. Vanaf het derde leerjaar is een aantal vakken samen met andere mavoleerlingen, afhankelijk van de gekozen sector. Tweejarige onderbouw gericht op mavo. Bovenbouw wordt op mavoniveau afgesloten met examen. Zorgteam bestaande uit: zorgcoördinator, remedial teacher, schoolarts, sociaal pedagogisch begeleider, decaan, afdelingsleider onderbouw en mentoren. Zorgadviesteam (ZAT) bestaande uit zorgcoördinator, schoolarts en leerplichtambtenaar. Voor de eerste twee leerjaren zijn er drie mentoruren per week voor de begeleiding van leerlingen die vastlopen op leren leren of de lesstof. grootte van de locatie ca. 160 leerlingen Twee locaties met een totaal van ca. 550 leerlingen 57

58 Aanvullende gegevens lwoo-scholen - theoretische leerweg klassengrootte homogeniteit van klassen doorbreking van klassenverbanden niveau van lesstof Daaf Gelukschool ca. 16 leerlingen homogeen Bij alle trainingsgroepen, bijv. sociale vaardigheidstraining, motorische vaardigheden, faalangstreductie; en de lessen voor taal- en rekenvaardigheden 2-jarige onderbouw met scholing op maat. In individuele gevallen is een 3- jarige onderbouw mogelijk; het leerstofprogramma wordt dan aangepast. in bovenbouw niveau van theoretische leerweg en kaderberoepsgerichte leerweg (administratie) Paulusmavo 15 leerlingen in de onderbouw heterogeen Bij training van sociale vaardigheid, faalangsttrainingen, pre-teaching, leerlingbegeleiding 2-jarige onderbouw gericht op switch naar vmbo. in bovenbouw niveau van theoretische leerweg en basis en kaderberoepsgericht (administratie) elementen in de leerlingbegeleiding zorgteam, bestaande uit: zorgcoördinator, psycholoog, orthopedagoog en psychologisch assistent; bij Groot Overleg uitgebreid met schoolarts, jeugdzorg en wijkagent. zorgteam, bestaande uit: zorgcoördinator, schoolpsycholoog, orthopedagoog, teamleider zorgadviesteam, bestaande uit zorgcoördinator, schoolpsycholoog, orthopedagoog, teamleider, schoolarts, B12-medewerker, wijkagent, leerplichtambtenaar. grootte van de locatie Twee locaties: 1.Daaf Geluk 2.Vestiging Gunning op de Daaf Geluk met een totaal van ca. 310 leerlingen ca. 330 leerlingen 58

59 Ondersteuningsstructuur op de TL-scholen zonder lwoo Alle scholen hebben een zorgadviesteam (ZAT), een zorgcoördinator en een trajectgroep (zie p. 28). Haemstede-Barger Montessori College Hartenlustmavo Aerdenhout Vertrouwenspersonen x x x Schoolpsycholoog x Zorgcoach x x Counselor x x Veiligheidscoördinator x x Sociale x x vaardigheidstraining Faalangstreductietraining x x x Workshop voor kinderen x x van gescheiden ouders Rouwverwerking x Dyslexieondersteuning x x x (-coach) Dyscalculieondersteuning x x Hulplessen/ x x Remedial Teaching Huiswerkbegeleiding x x De gemengde leerweg De gemengde leerweg is een vermenging van zowel theoretisch als beroepsgericht onderwijs. De gemengde leerweg ligt qua niveau dicht bij de theoretische leerweg. Het wordt in deze regio uitsluitend aangeboden door scholen die ook de beroepsgerichte leerweg aanbieden. Leerlingen doen examen in vijf algemene vakken en een beroepsgericht vak. Ook kunnen leerlingen kiezen voor een beroepsgericht programma van 320 uur. Dit bestaat uit beroepsgerichte vakken van een sector, zoals vaktheorie binnen de sector Techniek of gezondheidskunde binnen de sector Zorg en Welzijn. De gemengde leerweg wordt aangeboden op het Technisch College Velsen, het Maritiem College Velsen, het Vellesan College, het Sterren College Haarlem en het Haarlem College. 59

60 5. HAVO EN VWO In de regio Zuid-Kennemerland zijn er 3 scholen waar uitsluitend vwo (gymnasium/atheneum) wordt aangeboden: - Atheneum College Hageveld - Gymnasium Felisenum - Stedelijk Gymnasium Haarlem Er zijn vier scholengemeenschappen met havo en vwo: - Ichthus Lyceum - Sancta Maria - Eerste Christelijk Lyceum - Kennemer Lyceum Voorts zijn er vijf scholengemeenschappen waar zowel havo, vwo als vmbo-tl aangeboden wordt: - Mendelcollege - Rudolf Steiner College - Coornhert Lyceum - Schoter Scholengemeenschap - Vellesan College (ook vmbo-beroepsgericht) 60

61 Stedelijk Gymnasium Haarlem Mendelcollege Vellesan College Schoter SG Coornhert Lyceum Rudolf Steiner College Sancta Maria ECL Ichthus Lyceum Kennemer Lyceum Gymnasium Felisenum Ath. College Hageveld 5.1 Ondersteuningsaanbod van havo/vwo-scholen Hieronder vindt u een overzicht van het ondersteuningsaanbod van de scholen. Sommige voorzieningen komen (deels) voor rekening van de ouders. Alle scholen hebben een Zorgadviesteam (ZAT), een zorgcoördinator en vertrouwenspersonen. In de loop van het schooljaar zullen alle scholen een trajectgroep hebben (zie p ). ONDERSTEUNINGS- AANBOD Schoolmaatschappelijk x x x x x x x x x x x x werk Schoolpsycholoog x x x x x x Zorgcoach/ intern x x x x x x x x zorgteam Counselor x x Veiligheidscoördinator x x x x x x Brugklasassistenten x x x x Leerlingbegeleider x x x x x Sociale x x x x x x x x vaardigheidstraining Faalangstreductietraining x x x x x x x x x x x Kanjertraining x Megakids x Mediation door x x x leerlingen Binnenboordtraject x Rouwverwerking x x x Dyslexieondersteuning x x x x x x x x x x x (-coach) Dyscalculieondersteuning x Hulplessen/ Remedial x x x x x x x x x Teaching Motorische RT x Huiswerkbegeleiding x x x x x x Cursus slimmer leren x Handschriftcursus x x Training voor kinderen van gescheiden ouders x 61

62 6. CLUSTER 4-SCHOLEN Toelating en ondersteuning Een Cluster 4-school is in principe bedoeld voor leerlingen die ernstige gedragsproblemen hebben. Gedragsproblemen hebben bij de te plaatsen leerlingen nogal eens tot leerstofachterstanden en remmingen in de sociaal-emotionele ontwikkeling geleid. Deze leerlingen zijn vaak kwetsbaar, hoewel hun gedrag dikwijls het tegenovergestelde lijkt uit te stralen. Een Cluster 4-school moet wettelijk deelnemen in een zogeheten regionaal expertisecentrum (REC). Dit is een samenwerkingsverband van soortgelijke scholen in een grote regio. Binnen het REC bestaat een centrale toelatingssystematiek. Leerlingen moeten: gediagnosticeerde, ernstige gedragsproblemen hebben (vast te stellen door een jeugdpsychiater of een gezondheidszorgpsycholoog) problematiek in en buiten school vertonen (gerapporteerd door jeugdpsychiater of gezondheidszorgpsycholoog en aangetoond in het onderwijskundig rapport) gerichte hulpverlening hebben (of hebben gehad) problemen binnen het onderwijs hebben die de draagkracht van reguliere scholen te boven gaan (ontoereikende ondersteuningsstructuur) De school waar het kind vandaan komt helpt de ouders bij het samenstellen van het aan te leveren dossier. De ouders melden zich met dit dossier bij de Commissie van Indicatiestelling REC 4.5, Castricummerwerf 40, 1901 RV Castricum. Hierna volgt eventueel een beschikking, waarna de ouders een school kunnen uitzoeken. Cluster 4-onderwijs richt zijn ondersteuningsaanbod op leerlingen met: Moeilijkheden in basisvaardigheden: Moeite met accepteren van regels Een te snelle impulsieve reactie Gebrek aan communicatieve vaardigheden en onkunde in het oplossen van schoolse en sociale problemen Attitudes en gewoontes: Een gewoonte om eerder met zowel verbale als fysieke agressie dan met woorden problemen op te lossen Zich snel aangevallen voelen Een langdurig lijdzaam verzet tegen regels 25 Relatieproblemen: Moeite met accepteren van gezag Problemen in de omgang met medeleerlingen zoals te sterke dominantie, agressie en outcast zijn Relatieproblemen met ouders, hetgeen op school doorwerkt 62

63 Emotionele problemen: Heftige emotionaliteit Het met agressie verwerken van teleurstellingen Grote behoefte zichzelf waar te maken Contra-indicaties: Plaatsbaarheid in het regulier onderwijs met enige handelingsaanwijzingen Een dermate situatie, dat een 24-uurs behandeling op zijn plaats is Een zware drugsverslaving Een onvermogen om in een groep van 9 leerlingen in groepsverband onderwijs te volgen. SCHOLEN Cluster 4-onderwijs wordt verzorgd door Het Molenduin en de Prof. dr. Gunningschool. Het Molenduin biedt een arbeidsmarktgerichte leerweg op praktijkschoolniveau aan. De leerlingen gaan vanaf de bovenbouw (indien mogelijk) 3 dagen per week op stage en worden daarbij begeleid door een leerkracht van school. De terugkomdagen staan in het teken van vergroten van vaardigheden en zelfstandigheid. Sociale vaardigheden spelen een belangrijke rol. De leerling wordt voorbereid op een vervolgopleiding of deelname aan de maatschappij. Binnen Het Molenduin is er een Schakelklas voor Herstartleerlingen en leerlingen die elders in de school tijdelijk uitvallen. Tevens is Het Molenduin gespecialiseerd in het werken met leerlingen met een stoornis binnen het autistisch spectrum. Binnen alle klassen wordt op een specifieke manier structuur verschaft, waardoor ook de autistische leerling de rust heeft om te leren. De Prof. Dr. Gunningschool biedt op de hoofdvestiging VSO onderwijs aan op verschillende niveaus in verschillende soorten groepen. In de onderbouw (klas 1 en 2) komen de leerlingen in een onderwijsgerichte groep. De niveaus die aangeboden worden zijn basis/kader en theoretische leerweg. De groepen bestaan uit maximaal 11 leerlingen en de lessen worden verzorgd door één leerkracht, de mentor. Er is daarnaast gelegenheid voor de leerlingen om te werken in een leerwerkplaats. In het derde en vierde leerjaar kunnen de leerlingen, in overleg met ouders en school, kiezen uit een praktijkgerichte route of een theoretische route. Bij de praktijkgerichte route gaan de leerlingen stage lopen in combinatie met vaktheorie en worden er IVIO-examens afgenomen. Dit zijn certificaten die op verschillende niveaus te behalen zijn en te gebruiken om in te stromen in het mbo. Elke leerling krijgt naast de vaste mentor een stageconsulent toegewezen die de leerlingen begeleidt bij de stages. Bij de theoretische route gaan de leerlingen examen doen op vmbo-tl niveau. In het derde leerjaar krijgen de leerlingen vier vakken, waar zowel de leerstof van het derde als het vierde leerjaar wordt behandeld. Aan het einde van het derde leerjaar wordt in deze vier vakken staatsexamen gedaan. In het vierde leerjaar krijgen de leerlingen ook vier vakken waar ze aan het einde van het schooljaar staatsexamen in doen. Het examen wordt dus verspreid over twee leerjaren en aan het einde van deze leerjaren kunnen de leerlingen in het bezit van een volledig vmbo-tl diploma zijn. Op de vestiging Gunning op de Daaf Geluk heeft de Prof. dr. Gunningschool leerlingen bij wie d.m.v. diagnostisch onderzoek een stoornis in het autistisch spectrum is vastgesteld en bij wie de gedragproblemen internaliserend van aard zijn. De leerlingen wordt de mogelijkheid geboden een vmbo-kader/theoretisch of havo-examen te doen. De school participeert ook in de Op de Rails- en Herstartprojecten. 63

64 Aanvullende gegevens Cluster 4-scholen Het Molenduin Klassengrootte Homogeniteit van klassen niveau van lesstof Elementen in de leerlingbegeleiding Grootte van de locatie maximaal 10 leerlingen De lessen vinden plaats in verschillende bouwen: SO (speciaal onderwijs): leerlingen tot 12 jaar. Binnen deze groep krijgen leerlingen van Lijn 5 en externe leerlingen les in de verplichte vakken van het basisonderwijs, aangevuld met praktijkgerichte momenten. Onderbouw: Leerlingen van jaar. Het accent ligt op het vergroten van de cognitieve vaardigheden en op oriëntatie op arbeid en beroep. Middenbouw: jaar. De leerlingen krijgen meer lessen in het door hen gekozen profiel. Deze lessen worden voor een groot deel gegeven in de vorm van leerwerkplaatsen of richten zich meer op theorie om toe te stromen naar het ROC. Bovenbouw: jaar, met een uitloop naar 18 jaar. Door middel van een stage worden arbeidsvaardigheden aangeleerd om uiteindelijk door te stromen richting arbeid of dagbesteding. Het Molenduin richt zich grotendeels op onderwijs op praktijkschoolniveau. In de eerste leerjaren kunnen ook leerlingen terecht met een vmbo-basisniveau die elders niet plaatsbaar zijn. Er is ruime aandacht voor het aanleren van arbeidsvaardigheden. Het gaat hierbij om praktische vaardigheden, horend bij de verschillende vakgebieden die binnen de school worden aangeboden in de praktijklokalen en om competenties die de leerlingen moeten aanleren om zich voor te bereiden op de arbeidsmarkt. De uitstroombestemming ligt op het gebied van dagbesteding, arbeid of vervolgonderwijs. Het aanbod van de theorie- en praktijklessen wordt qua niveau aangepast aan het ontwikkelingsperspectief van de individuele leerling. De leerlingbegeleiding wordt grotendeels door de mentor ingevuld. De mentor zorgt voor een individueel handelingsplan waarin doelen op pedagogisch en didactisch gebied worden opgesteld. Daarnaast wordt de mentor gesteund door de Commissie van Begeleiding, met daarin de zorgcoördinator, de locatiecoördinator en de orthopedagoog, aangevuld met een schoolarts en externe zorgverleners. Voorts heeft de school een pedagogische medewerker die tijdens de lessen ondersteuning kan bieden. De school werkt competentiegericht en richt zich op de ondersteuningsbehoefte van leerlingen. Er is een nauwe samenwerking met ouders/verzorgers, hulpverlenende instanties, steunpunt Autisme en gezinsvoogden. Het Molenduin heeft drie locaties. Locatie Santpoort-Noord biedt onderwijs aan leerlingen uit de regio. Dit kunnen (Cluster4-)geïndiceerde, Herstart- of Op de Rails -leerlingen zijn. In Driehuis wordt onderwijs geboden aan leerlingen die behandeling volgen binnen een setting van Lijn 5. Daarnaast verzorgt locatie Driehuis voor de regio praktijkgericht onderwijs aan kinderen met een stoornis binnen het autistisch spectrum. Locatie Den Helder richt zich op praktijkgericht onderwijs aan leerlingen van de intensieve behandelsetting van Lijn 5 aldaar. 64

65 Aanvullende gegevens Cluster 4-scholen Klassengrootte Homogeniteit van klassen niveau van lesstof Elementen in de leerlingbegeleiding Grootte van de locaties Prof. dr. Gunningschool Op de hoofdvestiging maximaal 11 leerlingen; op de vestiging Gunning op de Daaf Geluk gemiddeld 13 leerlingen. Hoofdzakelijk homogene groepen. De groepen zijn ingedeeld naar leeftijd en mogelijkheden en naar de aard van de problematiek. De Prof. Dr. Gunningschool heeft onderwijsgerichte groepen, structuurgroepen, stagegroepen, en diplomagerichte groepen (vmbo-tl). Op de vestiging Gunning op de Daaf Geluk zijn de groepen ook homogeen ingedeeld. De Prof. dr. Gunningschool biedt vmbo basis/kader en vmbo-tl aan. De leerlingen wordt de mogelijkheid geboden een vmbo-tl-examen of IVIOexamen te halen of branchecertificaten. Op de vestiging Gunning op de Daaf Geluk bieden we de leerlingen vmbo kader en theoretisch en havo aan. Alle groepen hebben een vaste mentor, die alle avo-vakken verzorgt. De mentor heeft elke week contact met de ouders/verzorgers om de vorderingen en leerpunten door te spreken. De mentor wordt ondersteund door een zorgteam. Dit bestaat uit: een orthopedagoog, psycholoog, schoolmaatschappelijk werker en intern begeleider. Tevens is er ondersteuning van een leerlingcoördinator. Er wordt per leerling gewerkt met planmatige didactische- en sociaal-emotionele doelen die vastgelegd zijn in een individueel ontwikkelingsplan. Hierin wordt ook het verwachte uitstroomprofiel vermeld en wat de leerling daarvoor nog moet leren. Elke drie weken wordt in een individueel mentorgesprek met een leerling het werkplan besproken waarin de kortetermijndoelen (zowel didactisch als sociaalemotioneel) verwerkt zijn. Verder is er een nauwe samenwerking met JHV (gezinsvoogden, jeugdreclassering, behandelcentra), politie, UWV, stagebedrijven, mbo, brancheopleidingen en leerplicht. Stageconsulenten begeleiden de leerlingen naar stage/arbeid. De Prof. dr. Gunningschool geeft onderwijs op twee locaties in Haarlem. De hoofdvestiging van het VSO biedt in 11 groepen onderwijs aan, voor leerlingen die een REC Cluster 4-indicatie hebben en die gedragsproblemen hebben die externaliserend van aard zijn, en biedt leerlingen een lesplaats vanuit de Herstart - en Op de Rails projecten. Op de vestiging Gunning op de Daaf Geluk heeft de school leerlingen waarbij d.m.v. diagnostisch onderzoek een stoornis in het autistisch spectrum is vastgesteld en bij wie de gedragsproblemen (voornamelijk) internaliserend van aard zijn. De vestiging heeft 12 klassen. 65

66 7. INTERNATIONALE SCHAKELKLAS Toelating en ondersteuning In Haarlem is er een Internationale Schakelklas (ISK). Het doel van de ISK is om leerlingen, die korter dan een jaar in Nederland zijn en de Nederlandse taal niet of nauwelijks beheersen, binnen 1 tot 2 jaar te schakelen naar het regulier onderwijs. De ISK Haarlem is bedoeld voor leerlingen in de leeftijd van 12 tot en met maximaal 18 jaar. De Internationale Schakelklas is ondergebracht in het gebouw van het Sterren College Haarlem, Badmintonpad 15. Er zijn 4 klassen van ieder ongeveer 16 leerlingen. 66

67 BIJLAGEN A. CHECKLIST CBTVO Binnen het SWV Zuid-Kennemerland wordt deze vragenlijst veel gebruikt als overdrachtsformulier van PO naar VO. CBTVO (Competentievragenlijst Begeleiding en Toelating VO) (herziene versie 2008 SWV Zuid-Kennemerland / Fontys Hogescholen) Naam leerling..... Naam school..... groep / klas. Instructie: Bij ja/nee-vragen: Streep door wat niet van toepassing is Bij 0/1/2-vragen: Zet een cirkel om het cijfer dat voor u van toepassing lijkt: 0 = dit komt nooit voor; 1 = dit komt soms voor; 2 = dit komt vaak voor. Schoolloopbaanbegeleiding (SL) 1. Verzuimt lessen 2. Is van school veranderd 3. Heeft gedoubleerd 4. Heeft contact met jeugdhulpverlening en/of jeugdzorg 5. Heeft uithuisplaatsing meegemaakt 6. Gebruikt medicijnen 7. Heeft contact (gehad) met politie/justitie 8. is in contact met bureau Halt (geweest) 9. Gebruikt drugs en/of alcohol 10. Heeft onprettige thuissituatie 11. Ouders vermijden school 12. Leerling wordt gepest Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Opmerkingen: reden: groep(en): instantie: Sociale, Leer- en Emotionele competentie 13. Neemt moeilijk informatie op 14. Is impulsief in de omgang met anderen 15. Komt niet voor zichzelf op buiten de les Opmerkingen: 67

68 16. Praat niet met leeftijdgenoten 17. Verzet zich tegen kritiek op onjuist gedrag 18. Heeft moeite met het veranderen van leerstijlen 19. Heeft conflicten met leeftijdgenoten 20. Reageert driftig op beschuldigingen 21. Maakt weinig contact 22. Houdt zich niet aan regels en afspraken 23. Heeft moeite met automatismen 24. Heeft een hekel aan leren 25. Komt niet voor zichzelf op 26. Pest andere leerlingen 27. Heeft met leren een traag tempo 28. Is vaak alleen in de pauze 29. Is voor andere leerlingen storend 30. Reageert direct 31. Vindt een grote klas bedreigend 32. Heeft grote moeite met leeropdrachten 33. Durft geen eigen mening te geven 34. Heeft behoefte zich te laten gelden 35. Lacht weinig 36. Doet liever doe- dan denkwerk 37. Vindt zichzelf niet goed in leren 38. Onjuist gedrag is niet bespreekbaar 39. Pakt lesopdrachten ongestructureerd aan 40. Praat niet met volwassenen 41. Vertelt niet over zichzelf 42. Kan niet zelfstandig aan opdrachten werken

69 B. TAALZWAKTE - formulier Dit formulier kunt u ook downloaden vanaf de website onder Documenten en vervolgens naar Overige formulieren. Overdrachtsformulier BAO / VO voor leerlingen met risico op dyslexie Naam leerling Geboortedatum School Schoolloopbaan Ingevuld door..... Toetsgegevens uit het leerlingvolgsysteem. In plaats van de Cito-toetsgegevens in te vullen kunt u ook een uitdraai uit het leerlingvolgsysteem bijvoegen. Afgenomen toets M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 Woorden DMT/Brus Technisch lezen Zinnen ILO/AVI Begrijpend lezen Cito SVS Cito Spelling Taalschaal Rekenen Cito Cito of Tempotoets NB Bij technisch lezen/zinnen het hoogst beheerste AVI/ILO-niveau alleen aangeven als er daadwerkelijk een teksttoets is afgenomen. Wat ziet u als de sterke kanten van deze leerling? Heeft het kind bijzondere interesses / talenten? Aanvullende opmerkingen: 69

70 Leergeschiedenis spellen Is er extra instructie door een remedial teacher, dyslexiespecialist of de eigen leraar voor de problemen met spellen gegeven? 0 Nee 0 Ja, door.. (naam, functie) Indien ja, hieronder gegevens invullen In groep periode Frequentie en duur van de bijeenkomsten Gebruikte materialen Effecten van de begeleiding op functionele schrijftaken, bijv. een brief schrijven Huidige situatie: De leerling heeft problemen met: 0 vloeiendheid bij het spellen (lang nadenken, twijfelen, veel zelfcorrecties) 0 spellingregels: voor 0 onveranderlijke werkwoorden 0 werkwoorden Hoe zou u het spellen van de leerling karakteriseren? 0 Gaat sterk op gehoor af (maakt daardoor veel fonetische fouten) 0 Gebruikt spellingregels bewust 0 Maakt gebruik van ezelsbruggetjes / geheugensteuntjes Heeft de leerling problemen met functioneel schrijven / stellen? ja / nee Is er duidelijk verschil in spellingprestaties tijdens dictees en functioneel schrijven? ja / nee Indien ja, welk verschil precies?.... De basisschool heeft bij. signalen van dyslexie gezien. De prestaties zijn te goed om op dit moment een dyslexieonderzoek te doen. Er wordt geadviseerd: de prestaties van deze leerling in de brugklas goed in de gaten te houden deze leerling uit voorzorg de steunlessen voor de talen te laten volgen en te letten op het werktempo 70

71 Leergeschiedenis technisch lezen Is er extra instructie door een remedial teacher, dyslexiespecialist of de eigen leraar voor de problemen met technisch lezen? 0 Nee 0 Ja, door. (naam, functie) Indien ja, hieronder gegevens invullen In groep periode Frequentie en duur van de bijeenkomsten Gebruikte materialen Effecten van de begeleiding op functionele schrijftaken, bijv. een brief schrijven Huidige situatie: De leerling heeft problemen met: 0 Vloeiendheid bij het lezen 0 Onnauwkeurigheid 0 Leestempo 0 Begrijpend lezen Hoe zou u het lezen van de leerling karakteriseren? 0 Leest accuraat maar traag, woorden worden eerst in stilte gedecodeerd, dan uitgesproken 0 Leest vlot, maar raadt geregeld woorden en maakt daarbij nauwelijks fouten 0 Leest radend en maakt veel fouten Opmerkingen: 71

72 C. BEREKENING LEERACHTERSTAND De RVC vraagt om een berekening van de leerachterstand per leerdomein. De formule hiervoor is: 1 - DLE : DL Vaststelling DL: Bij de berekening van de leerachterstand voor de indicatie leerwegondersteunend onderwijs of praktijkonderwijs wordt uitgegaan van de didactische leeftijd (DL) die een leerling op het moment van toetsen bereikt heeft. Van groep 3 tot en met groep 8 volgt een leerling jaarlijks 10 onderwijsmaanden: van september t/m juni. Als een leerling bijvoorbeeld wordt getoetst in de maand oktober van groep 8, dan heeft deze leerling een DL van 52, mits deze leerling geen zittenblijver is. Zittenblijver vanuit groep 8: Voor een zittenblijver die één of meer keer is gedoubleerd geldt de regel dat deze leerling de gehele periode dat hij in groep 8 zit een DL heeft van 60, ongeacht de maand waarin hij of zij wordt getoetst. Zittenblijver vanuit groep 7: Van de mogelijkheid om leerlingen al vanuit groep 7 aan te melden bij een regionale verwijzingscommissie dient alleen gebruik gemaakt te worden als de school van herkomst (primair onderwijs) van mening is dat de betreffende leerling niet gebaat is met een extra jaar primair onderwijs. Voor deze leerling geldt bij wijze van uitzondering een andere berekeningswijze. Als de leerling in groep 3 t/m groep 7 eenmaal gedoubleerd is, worden aan zijn DL op het moment van toetsing 10 onderwijsmaanden toegevoegd. Voorbeeld: als de leerling in februari wordt getoetst, dan heeft deze een DL van = 56. Als de leerling in groep 3 t/m 7 echter tweemaal gedoubleerd is, dan wordt uitgegaan van een DL van 60, ongeacht de maand van toetsing. Vaststelling DL/DLE: Het niveau dat een leerling op een bepaald moment heeft bereikt wordt weergegeven in didactische leeftijdseenheden (DLE s) en bepaald aan de hand van scores op toetsen of testen. Als een leerling zich op het niveau halverwege groep 7 bevindt dan heeft deze leerling een DLE van 45. Het bereikte niveau van een leerling wordt afgezet tegen de didactische leeftijd (DL) van een leerling op het moment van toetsing. Een voorbeeld: wanneer een leerling een DLE heeft van 45 (niveau januari groep 7) en hij heeft een DL van 60 (juni groep 8) dan heeft de leerling een achterstand van 0,25. Hierna ziet u de DL DLE-omrekentabellen. In de tabel staan DL/DLE-combinaties op grond waarvan de RVC indiceert voor leerwegondersteunend onderwijs dan wel praktijkonderwijs. 72

73 tabel van de relatieve leerachterstand toetsmaand DL DL DLE DLE leerling groep 8 (geen zittenblijver) zittenblijver in groep 7 bovengrens voor lwoo bovengrens voor PrO september oktober november december januari februari maart april mei juni toetsmaand DL DLE DLE leerling groep 8 bovengrens voor bovengrens voor (zittenblijver) lwoo PrO september oktober november december januari februari maart april mei juni De gegevens uit tests, toetsen en persoonlijkheidsonderzoek dienen gebaseerd te zijn op deugdelijke instrumenten uit het kader van deze regeling. Voor deugdelijke instrumenten wordt verwezen naar Lijst van te gebruiken instrumenten. Deze lijst bevat ook een aantal toetsen die in Zuid-Kennemerland vaak gebruikt worden in de leerlingvolgsystemen in het primair onderwijs. Alleen DLE s uit het laatste schooljaar mogen bij een aanmelding bij de RVC gebruikt worden. Omzettabellen voor toetsscores in DLE s vindt men in het DLE-boek van Gerard Melis, uitgegeven bij Swets & Zeitlinger. De toelatingscommissies van het voortgezet onderwijs beschikken hierover. Daarnaast zijn de DLE-scores veelal beschikbaar via digitale volgsystemen in het basisonderwijs. 73

74 D. VOORBEELDBRIEF AAN OUDERS OVER ONDERSTEUNINGSSTRUCTUUR IN VO Aan de ouders van de leerlingen van groep 8 en van de leerlingen die naar het voortgezet onderwijs gaan Geachte ouders, In verband met de overstap van uw zoon of dochter naar het voortgezet onderwijs ontving u het Brugboek met algemene informatie over de afzonderlijke VO-scholen. Misschien is het goed om daarnaast nog wat zaken op een rijtje te zetten. De namen van een aantal schooltypen in het voortgezet onderwijs zijn al een aantal jaren veranderd. In het kort: * theoretische leerweg (vroeger: mavo) en beroepsgerichte leerweg (vroeger: vbo) heten nu samen: vmbo. * De zorgscholen of zorgafdelingen kregen ook nieuwe namen: Het svo-lom en het ivbo heten nu beide leerwegondersteunend onderwijs. De ondersteuning en begeleiding zijn grotendeels hetzelfde gebleven. * Het praktijkonderwijs heette vroeger svo-mlk. De toelatingsprocedure tot het leerwegondersteunend (lwoo) en praktijkonderwijs (PrO) is wel ingrijpend veranderd: * Een leerling kan bij deze scholen en afdelingen pas worden toegelaten als een commissie die door de overheid is ingesteld (de RVC) daar een positieve beslissing over neemt. Deze commissie mag haar beslissing alleen baseren op de uitslagen van bepaalde tests en toetsen. De uitspraak van de commissie moet plaats vinden vóórdat de leerling naar het VO gaat. * Als een leerling na enige tijd op een gewone school of afdeling voor voortgezet onderwijs in de problemen komt, bestaat nauwelijks meer de gelegenheid voor een overstap naar leerwegondersteunend en praktijkonderwijs. De overheid financiert in dat geval namelijk de extra uitgave voor de duurdere lwoo-scholen niet. De gevolgen van dit toelatingsbeleid zullen duidelijk zijn. De scholen voor voortgezet onderwijs zullen bij de toelating voor de brugklas meer zekerheid willen hebben of leerlingen op het gebied van leren en emoties problemen kunnen ontwikkelen. De VO-scholen zullen aan ons veel gegevens over de leerlingen vragen. Ook is de kans aanwezig dat de scholen voor voortgezet onderwijs een aanvullende toets zullen voorstellen. In het overleg tussen scholen voor primair en voortgezet onderwijs wordt geprobeerd zoveel mogelijk uit te gaan van de gegevens die er al zijn om de overstap zo verantwoord mogelijk te laten verlopen. Bij vragen en onduidelijkheden zullen wij en ook de VO-scholen u zo goed mogelijk van dienst proberen te zijn. Met vriendelijke groeten, de directie 74

75 E. TOELATINGSRAPPORT VO TOELICHTING Let op! De toelatingscriteria en het invulformulier Toelatingsrapport zijn ingrijpend gewijzigd! Lees a.u.b. de toelichting zorgvuldig. Status In de regio Zuid-Kennemerland geldt toelatingsrapport voortgezet onderwijs als het officiële toelatingsformulier voor alle VO-scholen, volgens afspraak in het Regionaal Besturen Overleg (RBO) Kamer 4. Het toelatingsrapport bestaat uit één blad. Er is een aparte bijlage Zorg voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben (lwoo- en PrO-leerlingen): Toelatingsrapport deel 2. Als een leerling geen extra ondersteuning nodig heeft hoeft u alleen deel 1 in te vullen. Bij aanmelding op de school voor VO moet het toelatingsrapport door de leerling en/of de ouders worden overhandigd; dubbele aanmeldingen zijn onmogelijk. Met de RVC-VO in Zuid-Kennemerland is afgesproken, dat goed ingevulde toelatingsrapporten met de bijlage Zorg kunnen gelden als onderwijskundig rapport bij de toelating tot leerwegondersteunend en praktijkonderwijs. Uitvoering: Het toelatingsrapport voortgezet onderwijs bestaat uit een A4-invulformulier met doordrukbladen. Het blad is verdeeld in een aantal hoofdstukken: 1. Algemene gegevens van basisschool en leerling (personalia) 2. Advies basisschool 3. Toelatingscriteria 4. Wens ouders 5. Toegelaten tot Voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte is er een aparte bijlage Zorg : Toelatingsrapport deel 2. Dit kunt u downloaden van de website van het samenwerkingsverband onder Documenten en dan Overige formulieren : Wat te doen met elk blad? De witte voorbladen zijn bestemd voor de school voor de VO-school waar wordt aangemeld. De blauwe bladen worden eveneens ingeleverd bij de school voor VO. Deze zendt de bladen in juni retour naar de basisscholen voorzien van stempel met de afdeling van de school; dit vormt het bewijs van inschrijving. Het blauwe blad is daardoor in de procedure van belang. De groene bladen behoudt de leerling zelf. De gele bladen zijn voor het tijdelijk archief van de basisschool, tot de ontvangst van het blauwe blad (i.v.m. de leesbaarheid wordt aangeraden een fotokopie van het witte voorblad te maken) 75

76 Algemene aanwijzingen: Ter wille van de leesbaarheid van de doordrukformulieren wordt u verzocht de formulieren op een harde ondergrond met balpen in te vullen. Gegevens die niet op het blad kunnen worden vermeld, kunnen op bijlagen worden weergegeven. Steeds geldt, dat de mogelijkheid bestaat mondelinge toelichting te geven. Gebruik a.u.b. geen doorhalingen. De mogelijkheid bestaat dat een school voor VO op grond van uw rapportage overweegt een leerling in aanmerking te laten komen voor leerwegondersteuning, ook als u dat zelf niet hebt aangegeven. Houdt u er ook rekening mee, dat na aanmelding voor leerwegondersteunend of praktijkonderwijs de VO-school aanvullende tests en toetsen kan afnemen. Aanwijzingen voor de invulling TOELATINGSRAPPORT DEEL 1 U bent verplicht een uitdraai van het uitstroomprofiel en de NIO-score van de leerling aan het Toelatingsrapport vast te nieten. Algemene gegevens Basisschool: Bij opmerkingen onder de kolom leerling kan aanvullende informatie worden gegeven of daarnaar verwezen worden. (bijv. gezondheid, thuissituatie). Het VO wil vaak overleg met de basisschool over de toelating van een leerling, daarom graag bij bereikbaar de mogelijke momenten voor telefonisch overleg aangeven. Welke dagen is de leerkracht (contactpersoon) aanwezig, en op welke tijden is hij/zij telefonisch bereikbaar? Noteer hier het mailadres van de leerkracht zelf of de contactpersoon op school. Leerling: Bij de aanwezigheid van een rugzak het betreffende REC invullen: 1, 2, 3 of 4. Advies basisschool: U dient één schooltype te noemen: eerst het schooltype voluit op de streep invullen; u heeft de keuze uit: - vwo (=gymnasium+atheneum) - havo - vmbo tl (=theoretische leerweg / mavo) - vmbo b (=beroepsgerichte leerweg: kader+basis) - praktijkonderwijs - andere schoolsoort Vervolgens één vierkantje aankruisen in de regel daaronder. Als u twijfelt tussen twee schooltypen in uw advies, dan geeft u het lage advies op het formulier aan. Onder vmbo verzoeken wij u theoretische leerweg of beroepsgerichte leerweg aan te geven. De keuze tussen basis en kader in de beroepsgerichte leerweg wordt meestal pas na 76

77 de onderbouw in dit schooltype gemaakt. Op enkele scholengemeenschappen wordt vmbo-gemengde leerweg aangeboden. Desgewenst kunt u dit schooltype voluit aangeven op de bovenste regel en aankruisen bij andere schoolsoort. U kunt ervan uitgaan dat de gemengde leerweg dezelfde moeilijkheidsgraad heeft als de theoretische leerweg. Andere schoolsoort kan ook aangekruist worden bij bijv. de keuze voor speciaal onderwijs of de taalklas (de voormalige ISK die bedoeld is voor net aangekomen buitenlandse leerlingen). vmbo + lwoo kent twee varianten: lwoo/theoretische leerweg en lwoo/beroepsgerichte leerweg. Voor de gemengde leerweg is lwoo ook mogelijk, schrijf dan gemengde leerweg op de bovenste regel en kruis vmbo+lwoo - tl aan. Aanmeldingen voor leerwegondersteunend onderwijs en praktijkonderwijs zullen via de school voor VO waar wordt aangemeld, worden verwerkt voor aanmelding bij RVC (VO) of PCL (VO). Als uw advies in strijd is met de scores op grond waarvan de leerling moet worden toegelaten, dan wordt u verzocht uw motivering toe te lichten bij Opmerking bij discrepantie onderaan het blad, zie ook de toelichting bij dit onderwerp. De basisschooldirecteur tekent naast de keuzeblokjes en vult de datum in. Toelatingscriteria Dit onderdeel is verdeeld in 4 onderwerpen: - cognitief - psychologisch - attitude - bijzonderheden Cognitief: Het gaat hierbij om de scores van de leerling op het gebied van Begrijpend Lezen (BeLe) en Rekenen/Wiskunde (ReWi) van groep 6 t/m groep 8. U vult de gemiddelde scores van de OC- Index van het uitstroomprofiel in. Dit is de laatste kolom van het Excelbestand. Vraag hierover desgewenst uitleg aan uw IB er. Bevestig deze bijlage aan het Toelatingsrapport. Psychologisch: Bij de NIO-test: alleen indexen (IQ s) invullen (geen stanines van de genoemde onderdelen aangeven). Bevestig deze bijlage aan het Toelatingsrapport. Attitude: Hier geeft u een persoonlijke indruk van het functioneren van de leerling aan. Graag volledig invullen. Bijzonderheden: Bij dyslexie/dyscalculie doorhalen wat niet van toepassing is. Als u ja aankruist moet u een rapportage (onderzoeksverslag meesturen. De overige vragen graag volledig invullen. Wens ouders De ouders noteren hun wens in blokletters en ondertekenen met vermelding van de datum. Toegelaten tot Dit gedeelte laat u leeg; het is bestemd voor de VO-school. 77

78 Opmerkingen bij discrepantie Vul dit altijd in als er sprake is van discrepantie, d.i. als het advies van de basisschool afwijkt van de toelatingsnormen. N.B. De toelatingsnormen zijn aangepast, zie hieronder. Contact gewenst Dit kruist u aan in alle bijzondere gevallen, die toelichting behoeven. Denk daarbij aan: - huiselijke omstandigheden, die de scores negatief beïnvloeden - voorkeur voor een specifieke school omdat die de gewenste ondersteuning biedt - voorkeur voor plaatsing in gemengde brugklassen Aanwijzing voor de VO-school: Wilt u op het naar de basisschool terug te zenden blauwe formulier bij toegelaten tot ook de afdeling of het type brugklas vermelden? Informeer het basisonderwijs tijdig wanneer de gegevens of het advies basisschool aanleiding zijn tot nadere toetsing. TOELATINGSNORMEN VO ZUID-KENNEMERLAND Bij toelating van leerlingen uit het basisonderwijs tot het VO in Zuid-Kennemerland spelen de volgende factoren een rol: 1. Het basisschooladvies 2. Een onderbouwing van het advies met de toetsresultaten vanuit het Cito-leerlingvolgsysteem (Cito-LVS) en met het Nederlandse Intelligentie Onderzoek (NIO) Normering Cito-LVS Het basisschooladvies wordt onderbouwd met de toetsen voor rekenen-wiskunde en begrijpend lezen. De resultaten van de volgende toetsmomenten worden gebruikt. Rekenen: vanaf eind groep 6 t/m begin groep 8 (E6, M7, E7 en B8) Begrijpend lezen: vanaf middengroep 6 t/m begin groep 8 (M6, M7 en B8) Van de resultaten van deze toetsen wordt, via een omrekenmodel, een gemiddelde berekend en dit wordt gekoppeld aan een uitstroomprofiel (schooltype). De school beschikt dan over een uitstroomprofiel voor het vak rekenen-wiskunde en voor begrijpend lezen, deze wordt samen met de NIO-score aan het Toelatingsrapport bevestigd. Normering NIO NIO bandbreedtes Overleggebied Toelaatbaar Praktijkonderwijs en achterstanden 75 t/m t/m 80 vmbo beroepsgericht met lwoo 75 t/m t/m 96 vmbo beroepsgericht 75 t/m t/m 96 vmbo theoretische Leerweg met lwoo 94 t/m t/m 104 vmbo theoretische Leerweg 94 t/m t/m 104 havo 102 t/m t/m 113 vwo 109 t/m en hoger 78

79 TOELATINGSRAPPORT DEEL 2 Dit formulier is bedoeld voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben: leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) of Praktijkonderwijs (PrO). Het formulier kunt u downloaden van de website van WSNS Zuid-Kennemerland en van het SWV-VO Zuid-Kennemerland, onder Documenten en vervolgens naar Overige formulieren. De aanmeldingen voor de schooltypen met leerwegondersteuning en praktijkonderwijs kunnen eerder plaatsvinden dan de reguliere aanmeldingen: lwoo- en PrO-leerlingen kunnen al in januari aangemeld worden. Op het formulier worden de gegevens ingevuld die beschikbaar zijn. Bij het ontbreken van gegevens laat u de betreffende vragen onbeantwoord. Kruist u in dat geval wel de betreffende categorie op het formulier aan. Bij toelating tot leerwegondersteuning en praktijkonderwijs moet na aanmelding op de school voor VO de procedure aanmelding bij Regionale Verwijzingscommissie (RVC) worden gestart. Ontbreken van de daartoe benodigde gegevens vertraagt dan het aanmeldingsproces of kan zelfs leiden tot afwijzing. Volledige invulling, meegeven of direct nasturen van relevante gegevens voorkomt deze vertraging! Gegevens die niet op het blad kunnen worden vermeld, kunnen op bijlagen worden weergegeven. Steeds geldt, dat de mogelijkheid bestaat mondelinge toelichting te geven. Ook op Toelatingsrapport deel 2 worden naam en geboortedatum van de leerling ingevuld. Het gedeelte zorg invullen voor de leerlingen die naar lwoo of PrO verwezen worden of als daar twijfel over bestaat. In de hoofdstukken 3 en 4.2 van deze brochure wordt aan de verwijzende scholen veel informatie verstrekt over praktijkonderwijs en leerwegondersteunend onderwijs en over de toelatingsprocedures daarvan. Gegevens omtrent leerachterstanden, maar ook evt. sociaal-emotionele criteria, kunnen de aanvraag voor leerwegondersteuning ondersteunen. Geef daarom zoveel mogelijk beschikbare informatie bij de hoofdstukjes Psychologisch, Attitude en Bijzonderheden op Deel 1 en bij dit hoofdstuk (zie ook onder algemene aanwijzingen ). Bij naam en professie deskundigen vermeldt u degene die de eventuele verklaring maakte en ook de psycholoog of pedagoog die verantwoordelijk was voor de tests. Bij Leerstofniveaus in DLE s vult u de gegevens van de Drempeltoets in. Aangezien de Drempeltoets verplicht is bij aanvragen voor lwoo en PrO, moet u hier eigenlijk altijd aanwezig aankruisen. In de tabel op p. 73 kunt u vinden wat de didactische leeftijd (DL) van de leerling was op het moment van toetsen. De leerachterstand (LA) is volgens de formule 1-DLE: DL te berekenen. U kunt ook de achterstand in maanden aangeven, hiervoor geldt de formule: DL-DLE. Indien u beschikt over uitslagen van tests of scores uit leerlingvolgsystemen, die worden weergegeven in DLE s of daarin zijn om te zetten, wordt u dringend verzocht deze te vermelden, voorzien van de gevraagde gegevens. Deze uitslagen zijn voor een RVC - aanvraag noodzakelijk. De DLE s zijn op te zoeken in het door het SWV-VO ter beschikking gestelde DLE boek, op de nagezonden scorelijst of via een computerberekening. Bij inzichtelijk rekenen kan wiskundig/rekenen van de Cito-toetsen worden ingevuld. Voor het domein technisch lezen kunt u o.a. de drie-minutentoets van Cito (1995 of 2009), of de één-minuuttest (Brus) gebruiken. Aangezien het voortgezet onderwijs in een aantal gevallen een RVC-aanvraag doet voor 79

80 leerlingen die bij een regulier schooltype zijn aangemeld, wordt u verzocht steeds de DLEgegevens nauwkeurig te vermelden. Dit voorkomt oponthoud en dubbel testen van leerlingen. Zorg dat bij de aanmelding in het lwoo en PrO altijd een ingevulde checklist (CBTVO) wordt verstrekt. Deze kan ook gelden als sociaal-emotioneel instrument voor de RVC. Een onderwijskundig rapport, indien aanwezig, graag meesturen. Financiering via een rugzak (LGF) kan ook in lwoo en PrO plaatsvinden. Zorg dat de aanvraag of de verlengingsaanvraag bij het REC tijdig plaatsvindt. 80

81 81

82 82

Leerlingprofielen in het voortgezet onderwijs

Leerlingprofielen in het voortgezet onderwijs Leerlingprofielen in het voortgezet onderwijs In deze leerlingprofielen wordt per onderwijsniveau een beschrijving gegeven van kenmerken en eigenschappen van leerlingen die passen bij dat onderwijsniveau.

Nadere informatie

Van basisschool naar voortgezet onderwijs

Van basisschool naar voortgezet onderwijs Van basisschool naar voortgezet onderwijs Programma Schooladvies van voorlopig naar definitief Leerling-profielen Voorbeeld VMBO-t Drempeltoets Portfolio Structuur VO Procedure schoolverlaters Vragen Schooladvies

Nadere informatie

Toelatingsprocedure 2015-2016 PO en VO Velsen

Toelatingsprocedure 2015-2016 PO en VO Velsen Toelatingsprocedure 2015-2016 PO en VO Velsen Vastgesteld op 12 november 2014 Inhoud 1. Toelatingsprocedure PO - VO Velsen 1.1 Verantwoording 1.2 De leerlingen waar de afspraken voor gelden 1.3 Overeenstemming

Nadere informatie

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2014 Zuid-Kennemerland

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2014 Zuid-Kennemerland Toelatingsprocedure vanaf augustus 2014 Zuid-Kennemerland Regionaal Bestuurlijk Overleg (vastgesteld op 1 juli 2014) 1 Inhoud 1. Toelatingsprocedure PO - VO Zuid-Kennemerland 1.0 Inleiding 1.1 Voor welke

Nadere informatie

Toelatingsprocedure 2016 2017 PO en VO Velsen

Toelatingsprocedure 2016 2017 PO en VO Velsen Toelatingsprocedure 2016 2017 PO en VO Velsen Inhoud 1. Toelatingsprocedure PO - VO Velsen 1.1 Verantwoording 1.2 De leerlingen waar de afspraken voor gelden 1.3 Overeenstemming binnen de regio 2. Van

Nadere informatie

Competentiewijzer PO-VO CONFERENTIE FOKOR 8 NOVEMBER 2017

Competentiewijzer PO-VO CONFERENTIE FOKOR 8 NOVEMBER 2017 Competentiewijzer PO-VO CONFERENTIE FOKOR 8 NOVEMBER 2017 Het basisschooladvies.. Voor en door leerkrachten Ontstaan: Contact tussen po vo Knelpunten: - Advies is niet alleen gebaseerd op vaardigheidsscores.

Nadere informatie

Protocol advisering voortgezet onderwijs

Protocol advisering voortgezet onderwijs Protocol advisering voortgezet onderwijs 2013 2016 Inleiding Met ingang van het schooljaar 2014-2015 wordt de centrale eindtoets afgenomen in de maand april (voorheen in februari). Met deze verplaatsing

Nadere informatie

Jij leert. Jij inspireert!

Jij leert. Jij inspireert! GYMNASIUM ATHENEUM TTO HAVO VMBO PRAKTIJKONDERWIJS Jij leert. Jij inspireert! PRAKTIJKONDERWIJS PRAKTIJKONDERWIJS Leerlingprofiel PRO Een leerling komt alleen dan in aanmerking voor plaatsing in het Praktijkonderwijs

Nadere informatie

Een beschrijving van de werkwijze rondom Procedure PO-VO BS Munstergeleen. Procedure (voorlopig) schooladvies

Een beschrijving van de werkwijze rondom Procedure PO-VO BS Munstergeleen. Procedure (voorlopig) schooladvies Een beschrijving van de werkwijze rondom Procedure PO-VO BS Munstergeleen Procedure (voorlopig) schooladvies Mei 2015 0 Procedure POVO (voorlopig) Schooladvies Procedure schooladvies Doel van de procedure:

Nadere informatie

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2012 Zuid-Kennemerland

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2012 Zuid-Kennemerland Toelatingsprocedure vanaf augustus 2012 Zuid-Kennemerland Regionaal Bestuurlijk Overleg februari 2012 1 Inhoud 1. Toelatingsprocedure PO - VO Zuid-Kennemerland 1.0 Inleiding 1.1 Voor welke leerlingen gelden

Nadere informatie

Overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Rotterdamse plaatsingswijzer Schooljaar 2014-2015

Overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Rotterdamse plaatsingswijzer Schooljaar 2014-2015 Overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs Rotterdamse plaatsingswijzer Schooljaar 2014-2015 Fokor Vereniging samenwerkende schoolbesturen voor primair en voorgezet onderwijs. (Gemeente Rotterdam)

Nadere informatie

Procedure schooladvies

Procedure schooladvies Procedure schooladvies Doel van de procedure: Leerkrachten, ouders en leerlingen hebben zorgvuldige en uitgebreide informatie over het traject dat gevolgd wordt op basisschool Ondersteboven om tot een

Nadere informatie

Leerwegondersteunend onderwijs (LWOO) Praktijkonderwijs (PrO) Wat zijn de criteria voor Praktijkonderwijs en Leerwegondersteunend onderwijs?

Leerwegondersteunend onderwijs (LWOO) Praktijkonderwijs (PrO) Wat zijn de criteria voor Praktijkonderwijs en Leerwegondersteunend onderwijs? Procedures - Plaatsing LWOO en praktijkonderwijs Leerwegondersteunend onderwijs (LWOO) is bedoeld voor leerlingen die op zichzelf wel een diploma in een van de leerwegen van het VMBO kunnen halen, maar

Nadere informatie

Povo. Ouderbrochure POVO. Uitleg voor ouders over de overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs 2013-2014

Povo. Ouderbrochure POVO. Uitleg voor ouders over de overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs 2013-2014 Povo Ouderbrochure POVO Uitleg voor ouders over de overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs 2013-2014 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Advisering en schoolkeuze 1 Hoofdstuk 2: De verschillende

Nadere informatie

Onderwijskundig Rapport

Onderwijskundig Rapport 2017-2018 Onderwijskundig Rapport Advies & Inlichtingenformulier voor het Voortgezet Onderwijs Naam Leerling: Woonplaats: 1 1. Leerling- en schoolgegevens Achternaam leerling Tussenvoegsel Roepnaam Geboortedatum

Nadere informatie

Overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Rotterdamse plaatsingswijzer Schooljaar 2015-2016

Overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Rotterdamse plaatsingswijzer Schooljaar 2015-2016 Overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs Rotterdamse plaatsingswijzer Schooljaar 2015-2016 Fokor Vereniging samenwerkende schoolbesturen voor primair en voorgezet onderwijs. (Gemeente Rotterdam)

Nadere informatie

Plaatsingswijzer Maastricht/Heuvelland 2015-2016 (vastgesteld in het Provo overleg op 25-11-2014)

Plaatsingswijzer Maastricht/Heuvelland 2015-2016 (vastgesteld in het Provo overleg op 25-11-2014) Basisscholen in de regio Maastricht en Heuvelland Plaatsingswijzer Maastricht/Heuvelland 2015-2016 (vastgesteld in het Provo overleg op 25-11-2014) Inleiding Het Primair en Voortgezet Onderwijs in Maastricht

Nadere informatie

Neemt af en toe het voortouw bij een groepsopdracht. Heeft doorzettingsvermogen.

Neemt af en toe het voortouw bij een groepsopdracht. Heeft doorzettingsvermogen. Het VWO Werkhouding: Is in staat door te werken. Neemt af en toe het voortouw bij een groepsopdracht. Heeft doorzettingsvermogen. Heeft een kritische houding. Beoordeelt eigen werk reëel. Kan een reële

Nadere informatie

Plaatsingswijzer. Versie 2 051114 mjp 1

Plaatsingswijzer. Versie 2 051114 mjp 1 Plaatsingswijzer De plaatsingswijzer is een instrument dat een school voor voortgezet onderwijs in de regio hanteert om te komen tot een plaatsingsbesluit. Dit instrument wordt in 2015 voor het eerst experimenteel

Nadere informatie

Procesgang PO-VO Leidend is de BOVO procedure

Procesgang PO-VO Leidend is de BOVO procedure Procesgang PO-VO Leidend is de BOVO procedure 2017-2018 Leidend is de BOVO Haaglanden procedure voor het betreffende schooljaar. In het schooljaar 2017-2018 is de procedure aangepast. Het tijdpad voor

Nadere informatie

Verplichte heroverweging basisschooladvies bij hogere eindtoetsscore

Verplichte heroverweging basisschooladvies bij hogere eindtoetsscore De overgang van de basisschool naar de middelbare school is een belangrijk moment in de schoolloopbaan van leerlingen. Daarom is er terecht veel aandacht voor: bij ons als school, bij ouders en leerlingen.

Nadere informatie

Plaatsingswijzer PO-VO

Plaatsingswijzer PO-VO Plaatsingswijzer PO-VO 2018-2019 Inleiding In de aanloop naar het schooljaar 2015-2016 is voor het eerst gewerkt met de plaatsingswijzer PO- VO die nu bestaat uit een zogenaamde profielkaart, lijsten met

Nadere informatie

De leerling heeft in groep 6 t/m 8 op de toetsen die deel uitmaken van het leerlingvolgsysteem over

De leerling heeft in groep 6 t/m 8 op de toetsen die deel uitmaken van het leerlingvolgsysteem over ADVIESWIJZER VOOR PLAATSING IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Inleiding Het Primair en Voortgezet Onderwijs in Noord-Kennemerland hebben samen besloten om de advisering door de basisschool naar het vervolgonderwijs

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: De verschillende soorten onderwijsniveaus na de basisschool 3

Hoofdstuk 2: De verschillende soorten onderwijsniveaus na de basisschool 3 2012-2013 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Advisering en schoolkeuze 1 Hoofdstuk 2: De verschillende soorten onderwijsniveaus na de basisschool 3 Hoofdstuk 3: Overzicht van alle Utrechtse scholen en hun onderwijsniveaus

Nadere informatie

HANDREIKING Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs

HANDREIKING Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs HANDREIKING Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs 2016-2017 Inleiding Deze advieswijzer is opgesteld door de werkgroep POVO en kan door basisscholen gebruikt worden als hulpmiddel om

Nadere informatie

Nieuwe afspraken over de overstap. 1. Basisschooladvies is leidend.! LVS-gegevens groep 6, 7 en 8 Werkhouding en gedrag Aanvullende gegevens

Nieuwe afspraken over de overstap. 1. Basisschooladvies is leidend.! LVS-gegevens groep 6, 7 en 8 Werkhouding en gedrag Aanvullende gegevens Na de basisschool Nieuwe afspraken over de overstap Naar welke opleiding kan mijn kind? Het basisschooladvies Het 2e toetsgegeven Welke opleidingen zijn er? Wat verwachten we van de ouders bij deze schoolkeuze?

Nadere informatie

OVERDRACHTSFORMULIER. en voor de afdeling mavo - havo - atheneum (Omcirkelen wat van toepassing is).

OVERDRACHTSFORMULIER. en voor de afdeling mavo - havo - atheneum (Omcirkelen wat van toepassing is). OVERDRACHTSFORMULIER Geachte collega, De hierna te noemen leerling is op onze school aangemeld voor leerjaar en voor de afdeling mavo - havo - atheneum (Omcirkelen wat van toepassing is). Graag ontvangen

Nadere informatie

Procedure schooladvies VO Basisschool St. Dionysius

Procedure schooladvies VO Basisschool St. Dionysius Procedure schooladvies VO Basisschool St. Dionysius 2016-2017 Inhoudsopgave - Procedure schooladvies VO basisschool St. Dionysius 1. Doel van de procedure... 2 2. Hoe komt het schooladvies tot stand?...

Nadere informatie

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2016 Zuid-Kennemerland

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2016 Zuid-Kennemerland Toelatingsprocedure vanaf augustus 2016 Zuid-Kennemerland Regionaal Bestuurlijk Overleg (vastgesteld op september 2016) 1 Inhoud 1. Toelatingsprocedure PO - VO Zuid-Kennemerland 1.0 Inleiding 1.1 Voor

Nadere informatie

Procedure schooladvies

Procedure schooladvies Procedure schooladvies Doel van de procedure: Leerkrachten, ouders en leerlingen hebben zorgvuldige en uitgebreide informatie over het traject dat op basisschool Hulsberg gevolgd wordt om tot een goed

Nadere informatie

Stappenplan schoolverlaters (welke kinderen komen in aanmerking voor de NIO?) afname laatste week september, eerste week oktober 2012

Stappenplan schoolverlaters (welke kinderen komen in aanmerking voor de NIO?) afname laatste week september, eerste week oktober 2012 Stappenplan schoolverlaters (welke kinderen komen in aanmerking voor de NIO?) afname laatste week september, eerste week oktober 2012 Voor de leerkrachten van groep 7 en 8 moet duidelijk zijn aan welke

Nadere informatie

Verwijzen naar het voortgezet onderwijs.

Verwijzen naar het voortgezet onderwijs. Verwijzen naar het voortgezet onderwijs. De Wet. Het schooladvies in groep 8. In groep 8 geeft de basisschool advies over het soort middelbare school dat past bij uw kind. De school kijkt daarvoor onder

Nadere informatie

Informatieavond

Informatieavond Informatieavond 8 2017-2018 1 Verloop van het schooljaar Verslagen/ presentaties - Werkstuk - Spreekbeurt - Boekverslag - Boekbespreking - Actuakring Activiteiten - Gastles bureau Halt - Bank voor de klas

Nadere informatie

CTC Procedure voor aanmelding en toelating voor het schooljaar 2014-2015

CTC Procedure voor aanmelding en toelating voor het schooljaar 2014-2015 CTC Procedure voor aanmelding en toelating voor het schooljaar 2014-2015 1. Er kan slechts bij één school worden ingeschreven. Aanmelding geschiedt rechtstreeks bij de scholen voor voortgezet onderwijs.

Nadere informatie

HANDREIKING Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs

HANDREIKING Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs HANDREIKING Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs Inleiding Deze advieswijzer is opgesteld door de werkgroep POVO en kan door basisscholen gebruikt worden als hulpmiddel om het advies

Nadere informatie

Beleid uitstroom leerlingen groep 8

Beleid uitstroom leerlingen groep 8 Beleid uitstroom leerlingen groep 8 Oktober 2014 Marion Kersten Inhoud Inleiding... 3 Het adviseringstraject... 4 Bepalen (pre)-advies.... 5 Het kind... 5 De methodegebonden toetsen... 6 De methode-onafhankelijke

Nadere informatie

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2017 Zuid-Kennemerland

Toelatingsprocedure vanaf augustus 2017 Zuid-Kennemerland Toelatingsprocedure vanaf augustus 2017 Zuid-Kennemerland VO-scholen in Bloemendaal, Haarlem, Heemstede en Zandvoort Regionaal Bestuurlijk Overleg (vastgesteld 2017) 1 Inhoud 1. Toelatingsprocedure PO

Nadere informatie

Adviseer het Van Lodenstein College als ouders van harte achter de identiteit van deze school staan.

Adviseer het Van Lodenstein College als ouders van harte achter de identiteit van deze school staan. Advies voortgezet onderwijs Wegwijzer bij het opstellen van het advies van de groepsleerkracht bij de overgang van leerlingen van de basisschool naar voortgezet onderwijs Doel van de wegwijzer Ouders en

Nadere informatie

Protocol overgang Voorgezet Onderwijs. OBS t Palet. OBS t palet Knipmolenweg 2 t e.

Protocol overgang Voorgezet Onderwijs. OBS t Palet. OBS t palet Knipmolenweg 2 t e. Protocol overgang Voorgezet Onderwijs OBS t Palet Versie juni 2018 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Schoolschooladvies 3 Plaatsingswijzer Midden Holland 4 Profielen 4.1 Vwo 4.2 Havo 4.3 Vmbo-theoretische leerweg

Nadere informatie

Procedure advies en aanmelding september 2014. Samenwerken aan Passend Onderwijs voor elke leerling

Procedure advies en aanmelding september 2014. Samenwerken aan Passend Onderwijs voor elke leerling Procedure advies en aanmelding september 2014 Voorbereiding PO Juni Planningsafspraken met bureau School & Onderwijs Service (SOS) 2 toetsmomenten(dagdelen): NIO en PMT-K2 Drempelonderzoek Voorbereiding

Nadere informatie

Groep 8: Informatiebrief

Groep 8: Informatiebrief Groep 8: Informatiebrief September 2016 Aan de ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 8 Hierbij wat informatie over het komend schooljaar. Het eerste blad geeft algemene informatie over de werkwijze

Nadere informatie

Adviesbeleid VO groep 8

Adviesbeleid VO groep 8 Adviesbeleid VO groep 8 voor katholiek basisonderwijs de school behoort tot de Laurentius Stichting Tijdens het uitvoeren van het adviesbeleid VO is het BOVO tijdpad Regio Haaglanden enorm van belang voor

Nadere informatie

Adviesformulier VO Bijlage Sociaal-emotionele ontwikkeling

Adviesformulier VO Bijlage Sociaal-emotionele ontwikkeling Gemeente Arnhem Adviesformulier VO Bijlage Sociaal-emotionele ontwikkeling t.b.v het schooladvies bij het verlaten van het primair onderwijs en t.b.v. LWOO/PrO-procedure. Toelichting De Wet Eindtoets en

Nadere informatie

Op weg naar het voortgezet onderwijs

Op weg naar het voortgezet onderwijs Het Openbaar Onderwijs Lingewaal presenteert Op weg naar het voortgezet onderwijs In samenwerking met : Gymnasium Camphusianum, Merewade College, Wellant College & Heerenlanden College Opening PROGRAMMA

Nadere informatie

Adviseer het Van Lodenstein College als ouders van harte achter de identiteit van deze school staan.

Adviseer het Van Lodenstein College als ouders van harte achter de identiteit van deze school staan. Advies voortgezet onderwijs Wegwijzer bij het opstellen van het advies van de groepsleerkracht bij de overgang van leerlingen van de basisschool naar voortgezet onderwijs Doel van de wegwijzer Ouders en

Nadere informatie

Protocol. Overstap po-vo

Protocol. Overstap po-vo Protocol Overstap po-vo Totstandkoming van het basisschooladvies Stap 1. Afname Entreetoets Wanneer Groep 7 April/Mei Toelichting De Entreetoets wordt afgenomen. Deze toets geeft ons naast de reguliere

Nadere informatie

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs Informatieboekje Voortgezet Onderwijs 1 2 Voorwoord Dit informatieboekje geeft een overzicht van de belangrijkste gegevens over het VMBO, Havo en VWO. Hoe het VMBO is opgebouwd, welke vakken in de onderbouw

Nadere informatie

Van PO (Primair Onderwijs) naar VO (Voortgezet Onderwijs)

Van PO (Primair Onderwijs) naar VO (Voortgezet Onderwijs) Van PO (Primair Onderwijs) naar VO (Voortgezet Onderwijs) 2017-2018 Waar gaat het om vanavond? Praktisch: hoe gaat de overgang van PO naar VO? VO: welke niveaus zijn er? Verwachtingen: hoe komt een advies

Nadere informatie

Ouderavond Verwijstraject Voortgezet Onderwijs 8 juni 2017

Ouderavond Verwijstraject Voortgezet Onderwijs 8 juni 2017 Ouderavond Verwijstraject Voortgezet Onderwijs 8 juni 2017 Agenda Voorlopig Verwijsadvies SVL (Schoolvragenlijst) NIO (Nederlandse Intelligentietest voor Onderwijsniveau) Definitief Verwijsadvies/Onderwijskundig

Nadere informatie

EINDADVISERING LEERLINGEN GROEP 8

EINDADVISERING LEERLINGEN GROEP 8 In dit document wordt de opbouw van de advisering op Maria Montessori onderbouwd en met behulp van het stappenplan het tijdpad uitgezet en de taken verdeeld. Het document sluit af met een actuele versie

Nadere informatie

Procesgang PO-VO. Leidend in deze is de BOVO procedure

Procesgang PO-VO. Leidend in deze is de BOVO procedure Procesgang PO-VO Leidend in deze is de BOVO procedure 1. De totstandkoming van het basisschooladvies; Indicatie advies groep 7; Op grond van ons leerlingvolgsysteem (met daarin de CITO toetsen) wordt in

Nadere informatie

Onderwijstypen vo 7 december 2016

Onderwijstypen vo 7 december 2016 Onderwijstypen vo 7 december 2016 Inhoud Praktijkonderwijs Vmbo Havo en vwo Overig aanbod vo 2 Uitstroom naar het vo PO bo sbo so VO PrO vmbo havo vwo (lwoo) Kopklas EOA VSO 3 Uitstroom naar het vo 6 jaar

Nadere informatie

Adviesformulier VO Onderwijskundig Rapport t.b.v het schooladvies bij het verlaten van het primair onderwijs en t.b.v. LWOO/PrO-procedure.

Adviesformulier VO Onderwijskundig Rapport t.b.v het schooladvies bij het verlaten van het primair onderwijs en t.b.v. LWOO/PrO-procedure. Gemeente Arnhem Adviesformulier VO Onderwijskundig Rapport t.b.v het schooladvies bij het verlaten van het primair onderwijs en t.b.v. LWOO/PrO-procedure. Toelichting De Wet Eindtoets en de Overgang PO-VO

Nadere informatie

Basisschooladvies. Oki-doc. (Extra) ondersteuning. Basisschooladviezen in Amsterdam. Een dubbeladvies STAP 1

Basisschooladvies. Oki-doc. (Extra) ondersteuning. Basisschooladviezen in Amsterdam. Een dubbeladvies STAP 1 STAP 1 Basisschooladvies Je krijgt van de basisschool een advies over het soort onderwijs dat bij je past: dat noemen we het basisschooladvies. Sommige leerlingen hebben wat extra ondersteuning op school

Nadere informatie

Voor leerlingen die extra aandacht nodig hebben LWOO leerweg ondersteunend onderwijs PRO praktijkonderwijs Kenmerken: kleinere groepen, werken in eigen tempo, bij LWOO zelfde vmbo-programma als in het

Nadere informatie

Toelichting ouders Adviesbeleid VO groep 8

Toelichting ouders Adviesbeleid VO groep 8 Toelichting ouders Adviesbeleid VO groep 8 2018-2019 In groep 8 zullen de leerlingen een advies ontvangen voor het voortgezet vervolgonderwijs. Het advies is gebaseerd op de leerprestaties, de aanleg,

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Hoofdstuk 2: De verschillende soorten onderwijsniveaus na de basisschool 4

Inhoudsopgave. Hoofdstuk 2: De verschillende soorten onderwijsniveaus na de basisschool 4 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Advisering en schoolkeuze 1 Hoofdstuk 2: De verschillende soorten onderwijsniveaus na de basisschool 4 Hoofdstuk 3: Overzicht van alle Utrechtse scholen en hun onderwijsniveaus

Nadere informatie

Naar welke opleiding kan mijn kind?

Naar welke opleiding kan mijn kind? Na de basisschool Naar welke opleiding kan mijn kind? Het basisschooladvies Het 2e toetsgegeven De nieuwe school Het onderwijssysteem Wat verwachten we van de ouders bij deze schoolkeuze? Belangrijke data

Nadere informatie

De aanmelding en plaatsing V.O. Hoogeveen september 2014

De aanmelding en plaatsing V.O. Hoogeveen september 2014 De aanmelding en plaatsing V.O. Hoogeveen september 2014 Uitgangspunten voor aanmelding en plaatsing Het is in het belang van leerlingen dat zij in de opleiding geplaatst worden die bij hen past. Leerlingen

Nadere informatie

Beleid Schooladvies. Irene Verbeet Directeur

Beleid Schooladvies. Irene Verbeet Directeur 2015-2019 Beleid Schooladvies Irene Verbeet Directeur Inhoudsopgave Inleiding... 2 Opstellen schooladvies... 2 Stappenplan... 2 Groep 7... 2 Groep 8... 3 De voorbereiding van de kinderen op de overgang

Nadere informatie

Heeft u een zoon of dochter in groep 8? Dan is deze brochure voor u.

Heeft u een zoon of dochter in groep 8? Dan is deze brochure voor u. Heeft u een zoon of dochter in groep 8? Dan is deze brochure voor u. Uw kind gaat naar het Voortgezet Onderwijs en daar komt veel bij kijken. Per schooljaar 2013-2014 wordt er in de Regio Utrecht West

Nadere informatie

Inhoud. Uitstroom naar het vo. Onderwijstypen vo Praktijkonderwijs Vmbo Havo en vwo Overig aanbod vo. bo sbo so. PrO vmbo havo vwo (lwoo)

Inhoud. Uitstroom naar het vo. Onderwijstypen vo Praktijkonderwijs Vmbo Havo en vwo Overig aanbod vo. bo sbo so. PrO vmbo havo vwo (lwoo) Onderwijstypen vo 7 december 2016 Inhoud Praktijkonderwijs Vmbo Havo en vwo Overig aanbod vo 2 Uitstroom naar het vo PO bo sbo so VO PrO vmbo havo vwo (lwoo) Kopklas EOA VSO 3 1 Uitstroom naar het vo 6

Nadere informatie

Procesgang PO-VO. Leidend in deze is de BOVO procedure

Procesgang PO-VO. Leidend in deze is de BOVO procedure Procesgang PO-VO Leidend in deze is de BOVO procedure 1. De totstandkoming van het basisschooladvies; Indicatie advies groep 7; Op grond van ons leerlingvolgsysteem (met daarin de CITO toetsen) wordt in

Nadere informatie

Onderwijstypen in het voortgezet onderwijs

Onderwijstypen in het voortgezet onderwijs Onderwijstypen in het voortgezet onderwijs Schooljaar 2018-2019 2 Onderwijstypen in het vo Inhoud 1. Praktijkonderwijs...4 1.1 Leerlingkenmerken... 4 1.2 Doorstroom vanuit het pro... 5 2. Vmbo...5 2.1

Nadere informatie

Protocol Advisering PO VO OBS De Straap

Protocol Advisering PO VO OBS De Straap Protocol Advisering PO VO OBS De Straap Protocol advisering PO-VO OBS De Straap versie 1.3 l februari 2018 1 Status Datum Silke Vos Document versie 1.3 afgerond 01-02-2018 MR Instemming verleend 08-02-2018

Nadere informatie

Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs 2015-2016

Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs 2015-2016 Advieswijzer voor plaatsing in het voortgezet onderwijs 2015-2016 Inleiding Deze advieswijzer is opgesteld door de werkgroep POVO en kan door basisscholen gebruikt worden als hulpmiddel om het advies VO

Nadere informatie

Werkwijze voor aanmeldingen LWOO en Praktijkonderwijs.

Werkwijze voor aanmeldingen LWOO en Praktijkonderwijs. Werkwijze voor aanmeldingen LWOO en Praktijkonderwijs. Schooljaar 2018-2019 1 Inhoud Inleiding 3 Criteria voor LWOO 4 Criteria voor Praktijkonderwijs 4 Toelaatbaarheidsonderzoeken 5 Voorwaarden test- en

Nadere informatie

Informatie voor ouders groep 8 over: Overgang van PO naar VO

Informatie voor ouders groep 8 over: Overgang van PO naar VO Informatie voor ouders groep 8 over: D De E O Overstap V E R S T A P Overgang van PO naar VO Let op! Informatie over de procedure aanmelding wordt tijdens de decemberavonden in het VO aan de ouders gegeven.

Nadere informatie

POVO- procedure Afspraken over de overstap van leerlingen van primair onderwijs naar regulier voortgezet onderwijs

POVO- procedure Afspraken over de overstap van leerlingen van primair onderwijs naar regulier voortgezet onderwijs POVO- procedure 2015-2016 Afspraken over de overstap van leerlingen van primair onderwijs naar regulier voortgezet onderwijs bestemd voor ouders/verzorgers 1 Inhoud 1. POVO- procedure 2015-2016 2. Afspraken

Nadere informatie

Procesgang PO-VO. Leidend in deze is de BOVO procedure

Procesgang PO-VO. Leidend in deze is de BOVO procedure Procesgang PO-VO Leidend in deze is de BOVO procedure 1. De totstandkoming van het basisschooladvies; Indicatie advies groep 7; In januari wordt met de ouders besproken aan welke adviesrichting zij kunnen

Nadere informatie

Deel 1. Inleiding en stappenplan. oktober 2012

Deel 1. Inleiding en stappenplan. oktober 2012 Werkgroep overgang primair onderwijs naar voortgezet onderwijs in de Zaanstreek Informatiebrochure overgang van Primair Onderwijs naar Voortgezet Onderwijs Deel 1 Inleiding en stappenplan oktober 2012

Nadere informatie

Protocol overgang PO - VO

Protocol overgang PO - VO Protocol overgang PO - VO Montessorischool Loenersloot Hollandstraat 25 3634 AS Loenersloot Telefoon: 0294-291597 directie@montessorischoolloenersloot.nl www.montessorischoolloenersloot.nl Dit document

Nadere informatie

Protocol overgang van PO naar VO

Protocol overgang van PO naar VO Protocol overgang van PO naar VO Afspraken Het schooladvies is gebaseerd op de resultaten die de leerling heeft gehaald gedurende zijn schoolloopbaan, maar ook op de bredere kennis die het team heeft van

Nadere informatie

Protocol overstap PO VO, OBS De Drentse Hoek

Protocol overstap PO VO, OBS De Drentse Hoek Protocol overstap PO VO, OBS De Drentse Hoek In het schooljaar 2014-2015 werd de wet centrale eindtoets Primair Onderwijs ingevoerd. Volgens de wet is het basisschooladvies leidend bij de toelating van

Nadere informatie

Protocol overgang PO - VO

Protocol overgang PO - VO Protocol overgang PO - VO 2018-2019 Montessorischool Loenersloot Hollandstraat 25 363 AS Loenersloot Telefoon: 029-291597 directie@montessorischoolloenersloot.nl www.montessorischoolloenersloot.nl Dit

Nadere informatie

Ouderavond Verwijstraject Voortgezet Onderwijs 7 juni 2018

Ouderavond Verwijstraject Voortgezet Onderwijs 7 juni 2018 Ouderavond Verwijstraject Voortgezet Onderwijs 7 juni 2018 Agenda Tijdspad Verwijstraject Voorlopig Verwijsadvies SVL (Schoolvragenlijst) NIO (Nederlandse Intelligentietest voor Onderwijsniveau) Centrale

Nadere informatie

Plaatsingswijzer LVO Maastricht

Plaatsingswijzer LVO Maastricht Plaatsingswijzer LVO Maastricht 2016-2017 Inleiding In de aanloop naar het schooljaar 2015-2016 is voor het eerst gewerkt met de plaatsingswijzer PO-VO die bestond uit de zogenaamde profielkaarten, lijsten

Nadere informatie

Schoolverlatersprocedure

Schoolverlatersprocedure Schoolverlatersprocedure 25 augustus 2015 Oecumenische speciale basisschool De Wissel Welke adviezen? Welke scholen? Toelating Toetsen Procedure Open dagen Aanmelding Hoe verder? Overzicht ADVIEZEN Praktijkonderwijs;

Nadere informatie

Procedure Schooladvies Sint Jozefbasisschool

Procedure Schooladvies Sint Jozefbasisschool Procedure schooladvies Doel van de procedure: Leerkrachten, ouders en leerlingen beschikken over zorgvuldige en uitgebreide informatie over het traject dat gevolgd wordt op de om tot een goed advies te

Nadere informatie

Richtlijnen plaatsing voortgezet onderwijs

Richtlijnen plaatsing voortgezet onderwijs Richtlijnen plaatsing voortgezet onderwijs 28-10-2014 Plaatsingscommissie Carmel College Salland Richtlijnen plaatsing voortgezet onderwijs De plaatsingscommissie van het Carmel College Salland plaatst

Nadere informatie

Procesgang PO- VO Leidend in deze is de BOVO Procedure

Procesgang PO- VO Leidend in deze is de BOVO Procedure Procesgang PO- VO Leidend in deze is de BOVO Procedure De totstandkoming van het basisschooladvies Indicatie advies groep In het ontwikkelgesprek van februari wordt met de ouders besproken aan welke adviesrichting

Nadere informatie

LWOO / PrO-show. Voorlichting over LWOO-PrO Schooljaar

LWOO / PrO-show. Voorlichting over LWOO-PrO Schooljaar LWOO / PrO-show Voorlichting over LWOO-PrO Schooljaar 2016-2017 Passend onderwijs & LWOO-PrO (1) RVC blijft in functie tot 1 januari 2016 Samenwerkingsverband / CTO gaat vanaf 1 januari 2016 lwoo- en pro-gelden

Nadere informatie

Goed op weg naar het vo 2015-2016

Goed op weg naar het vo 2015-2016 Goed op weg naar het vo 2015-2016 Een goede overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs is erg belangrijk: motivatie & zelfvertrouwen plezier houden in leren opmaat voor vervolgopleiding/werken

Nadere informatie

Tips vanuit het secretariaat lwoo/pro:

Tips vanuit het secretariaat lwoo/pro: Tips vanuit het secretariaat lwoo/pro: L E E R W E G O N D E R S T E U N E N D O N D E R W I J S ( L W O O ) E N P R A K T I J K O N D E R W I J S ( P R O ) Start procedure in OT! Zet de ll.en in OT en

Nadere informatie

Van Kinsbergen college

Van Kinsbergen college AANMELDING LWOO Van Kinsbergen college Van Kinsbergen college 3 VOORWOORD In de praktijk blijkt dat de aanmelding voor leerlingen met LWOO (leerweg ondersteunend onderwijs) een lastige materie is. Om de

Nadere informatie

Schoolverlatersprocedure. BS De Keerkring (versie )

Schoolverlatersprocedure. BS De Keerkring (versie ) Schoolverlatersprocedure BS De Keerkring (versie 2018-2019) ouderversie van basis- naar voortgezet onderwijs Inhoud SCHOOLVERLATERSPROCEDURE... 2 SCHEMATISCH OVERZICHT TIJDSPAD V.O.-PROCEDURE... 3 DE OPBOUW

Nadere informatie

Protocol De overstap naar het voortgezet onderwijs. versie 1.7

Protocol De overstap naar het voortgezet onderwijs. versie 1.7 Protocol De overstap naar het voortgezet onderwijs. versie 1.7 Voor leerlingen en ouders is de overstap naar het voortgezet onderwijs een grote stap. Goede voorlichting en een goede voorbereiding zijn

Nadere informatie

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs Informatieboekje Voortgezet Onderwijs 1 2 Voorwoord Dit informatieboekje geeft een overzicht van de belangrijkste gegevens over het VMBO, Havo en VWO. Hoe het VMBO is opgebouwd, welke vakken in de onderbouw

Nadere informatie

BOVO Haaglanden Tijdpad VO op de Beets Hoe komt het advies tot stand? Adviesgesprek Cito eindtoets Tijdpad aanmelding Adviesformulier

BOVO Haaglanden Tijdpad VO op de Beets Hoe komt het advies tot stand? Adviesgesprek Cito eindtoets Tijdpad aanmelding Adviesformulier BOVO Haaglanden Tijdpad VO op de Beets Hoe komt het advies tot stand? Adviesgesprek Cito eindtoets Tijdpad aanmelding Adviesformulier Aanmeldingsprocedure Behandelperiode Rechten van ouders De brugklas

Nadere informatie

POVO- procedure 2012-2013 Afspraken over de overstap van leerlingen van primair onderwijs naar regulier voortgezet onderwijs

POVO- procedure 2012-2013 Afspraken over de overstap van leerlingen van primair onderwijs naar regulier voortgezet onderwijs POVO- procedure 2012-2013 Afspraken over de overstap van leerlingen van primair onderwijs naar regulier voortgezet onderwijs bestemd voor basisscholen 1 Inhoud 1. POVO- procedure 2012-2013 1.1. Inleiding

Nadere informatie

Voorbereiden. Rotterdamse Plaatsingswijzer LWOO. Versie 1

Voorbereiden. Rotterdamse Plaatsingswijzer LWOO. Versie 1 Versie 1 Rotterdamse Plaatsingswijzer 2018-2019 LWOO 1 Voorbereiden 1a. Eind groep 7 - Voorlopig basisschooladvies Uw kind krijgt een voorlopig basisschooladvies. U kunt op zoek gaan naar scholen die u

Nadere informatie

Begeleiding op basis van meten en observatie

Begeleiding op basis van meten en observatie Van kleuter tot Voortgezet Onderwijs Begeleiding op basis van meten en observatie Toetsen volgens het Leerling Volg Systeem opgenomen in de toetskalender Advisering overgang van kleutergroepen naar groep

Nadere informatie

Naar het voortgezet onderwijs!

Naar het voortgezet onderwijs! Naar het voortgezet onderwijs! Handleiding bij de POVO procedure voor leerkrachten en docenten 2018-2019 Inhoudsopgave Inleiding 1. Werken met Onderwijs Transparant 2. Het schooladvies: hoe komt dat tot

Nadere informatie

Hoe verloopt het traject van advisering en overgang naar het voortgezet onderwijs?

Hoe verloopt het traject van advisering en overgang naar het voortgezet onderwijs? Protocol advisering en uitstroom voortgezet onderwijs Elk jaar is het opstellen van een advies voor een kind dat naar het voortgezet onderwijs gaat een verantwoordelijke taak. Wij gaan hier zorgvuldig

Nadere informatie

Hoe verloopt het traject van advisering en overgang naar het voortgezet onderwijs?

Hoe verloopt het traject van advisering en overgang naar het voortgezet onderwijs? Protocol advisering en uitstroom voortgezet onderwijs Elk jaar is het opstellen van een advies voor een kind dat naar het voortgezet onderwijs gaat een verantwoordelijke taak. Wij gaan hier zorgvuldig

Nadere informatie

Protocol verwijzing voortgezet onderwijs

Protocol verwijzing voortgezet onderwijs Christelijk kindcentrum Impuls Talmaplatsoen 3 3332 CR Zwijndrecht T 078 820 00 14 E info@impuls-zwijndrecht.nl I www.impuls-zwijndrecht.nl Protocol verwijzing voortgezet onderwijs Kinderen zijn gebaat

Nadere informatie

Uw kind gaat naar het voortgezet onderwijs.

Uw kind gaat naar het voortgezet onderwijs. Uw kind gaat naar het voortgezet onderwijs. - Welk onderwijs past bij uw kind? - Hoe kiest u een school? - Wat kunt u vragen tijdens de opendagen? - Wat is het vmbo? Welke beroepsgerichte vakken zijn er

Nadere informatie

Procesgang PO-VO

Procesgang PO-VO Basisschool Jeroen Procesgang PO-VO 2018-2019 Leidend in deze is de BOVO procedure 1. De totstandkoming van het basisschooladvies; Voorlopig advies groep 7 De Entreetoets wordt door de leerkrachten van

Nadere informatie

Informatieavond Voortgezet onderwijs

Informatieavond Voortgezet onderwijs Informatieavond Voortgezet onderwijs Welkom Hoe zit het voortgezet onderwijs in elkaar? De verschillende richtingen nader bekeken. Extra zorg binnen het VO (vmbo) Speciale brugklassen/leerwegen Hoe komt

Nadere informatie

EINDADVISERING LEERLINGEN GROEP 8 SCHOOLJAAR

EINDADVISERING LEERLINGEN GROEP 8 SCHOOLJAAR EINDADVISERING LEERLINGEN GROEP 8 SCHOOLJAAR 2017-2018 Volgens de wet centrale eindtoets Primair Onderwijs is het basisschooladvies leidend bij de toelating van basisschoolverlaters tot het vo. De po-school

Nadere informatie