ik stem voor onderwijs voor mijn kleinkinderen

Transcriptie

1 se ik wil dat mijn moeder thuis kan blijven wonen ik geloof in de sociale zekerheid ik wil aandacht voor kinderarmoede 10 Regio Mechelen Vrijdag 16 mei 2014 verkiezingen 2014 ik stem voor onderwijs voor mijn kleinkinderen ik wil een job ik vrees voor de terugbetaling van mijn duur medicijn? j i j l i w t a w en De verkiezingen op 25 mei bepalen het beleid voor de komende vijf jaar. Wat wil jij en hoe zie jij de samenleving? In dit verkiezingsnummer delen Visie-lezers hun persoonlijk verhaal en hun gedacht. jaargang 70 visie nummer 10 afgiftekantoor brussel x p volgend nummer op 30 mei 2014

2 2 INTRO W Visie vrijdag 16 mei 2014 WAT IS VLAAMS, federaal en europees? De verkiezingen van 25 mei zijn Een dag in het leven van Stef, Lieve, Gilles en Nore belangrijk. Ze worden de moeder Mama Stef (35) en mamie Lieve (39) wonen met hun kinderen Gilles (8) en Nore (5) in een rus- aller verkiezingen genoemd, omdat we tige straat in het landelijke Ruien. Lieve is gezinshelpster bij Familiehulp, Stef hoofd- dan zowel voor het Vlaamse, federale verpleegkundige in het UZ in Gent. We brachten een dag samen door en onderzochten als Europese parlement naar de wat de Vlaamse, de federale en de Europese overheid met hun leven te maken hebben. stembus trekken. Als alles goed gaat, > TEKST: CHRIS VAN HAUWAERT > FOTO S: BAS BOGAERTS Waarom deze verkiezingsspecial? zijn er dan vijf jaar lang geen verkiezingen meer. Dat geeft de politici heel wat tijd en mogelijkheden om beslissingen te nemen en uit te voeren. Op 25 mei geven we richting aan het beleid voor de komende vijf jaar. Hoe willen we dat onze samenleving er over vijf jaar uitziet? Kiezen we voor een samenleving waar plaats is voor iedereen, waar we streven naar een kwaliteitsvol leven voor alle mensen? Of wordt er gekozen voor een samenleving waar de rijken rijker en de armen armer worden, en niet iedereen dezelfde kansen krijgt? Net omdat de verkiezingen en het beleid dat de verkozenen daarna voeren zo belangrijk zijn, wil Visie hier veel aandacht aan geven. Niet door in Visie standpunten zonder meer te publiceren, wel door verhalen van mensen te brengen. Verhalen uit het hart, over wat de mensen bezighoudt. 07:30 Aan tafel Gilles en Nore krijgen vandaag pannenkoeken als ontbijt. Feest! De mama s zien erop toe dat ze ook een stuk fruit eten en melk drinken. Verse producten kopen ze in de supermarkt. Voor hij vertrekt naar school, kijkt Gilles of konijn Stipje en cavia Saskia in hun kooitje zitten. Hij wil dierenarts worden. 08:00 Op weg alsikministerwas dan zou ik... De enquête Hoe weten we nu wat de belangrijkste bezorgdheden zijn? Simpel, we vroegen het aan jou in onze enquête Als ik minister was. Gezondheidszorg, werkgelegenheid, armoedebestrijding en pensioenen prijken helemaal bovenaan het lijstje van de Visie-lezers. Op de volgende pagina s vertellen enkele lezers hun persoonlijk verhaal en waarom de verkiezingen voor hen belangrijk zijn. Wat vind jij belangrijk? Dàt is wat ertoe doet. Wat wil jij voor de komende vijf jaar? Laat daarom zeker jouw stem horen op 25 mei. Op pagina 15 vind je een handleiding: wat neem ik mee en hoe stem ik geldig? Stef rijdt met de wagen naar Gent. Met de bus of de trein is het te ingewikkeld. Op weg naar haar werk bij Familiehulp zet mamie Lieve Nore en Gilles af op school in Rugge en Avelgem, vijf kilometer verder. Ze helpt gemiddeld drie gezinnen per dag. Ze werkt van 8.30 uur tot uur en dat is praktisch want de kinderen kunnen mee terug. Voor het werk dat Lieve doet, zijn vele handen nodig, zeker nu de mensen ouder worden. Als Lieve ziek zou worden en niet kan gaan werken, dan krijgt ze een ziekte-uitkering. 13:00 Bij opa en oma Na school loopt Gilles wel vaker langs bij opa en oma. Dat is om de hoek. Opa Gilbert is al 90 maar gaat nog graag wandelen met de rollator. Voor hun huis ligt een verkeerstafel, dus verminderen de auto s snelheid. Opa Gilbert was vroeger vloerder en is al lang met pensioen. Hij gaat nog altijd graag naar bouwwerven kijken. Hij doet ook zelf boodschappen. Gilles gaat soms met hem mee. Van oma Maria krijgt hij een snoepje en een drankje. Oma en opa wonen thuis en krijgen gezinshulp.

3 Visie vrijdag 16 mei :00 Betalen Lieve betaalt nog snel enkele rekeningen via de tablet. Gemakkelijk, allemaal met een Europees overschrijvingsformulier. Binnenkort is het tijd voor de belastingaangifte. Dat doet ze via Tax-on-Web op de tablet. 20:30 Vrijwilligerswerk Stef en Lieve leerden elkaar kennen als vrijwilligers op vakantie met Ziekenzorg CM. Sinds de kinderen er zijn, lukken de vakantieweken in Nieuwpoort niet meer. Maar ze blijven actief als vrijwilliger. Stef is lid van de plaatselijke CM-kern en zit ook in de algemene vergadering en de raad van bestuur van CM Midden-Vlaanderen. Stef en Lieve zijn elk actief in een oudercomité op school, en Stef in het comité dat een schlagerfestival organiseert in een buurgemeente. 19:30 Tanden poetsen Nore poetst haar tanden voor het slapengaan. Zij doet dat goed en krijgt dan een pluim van de tandarts waar zij elke zes maanden op bezoek gaat. Mama Stef weet dat tandzorg voor kinderen volledig terugbetaald wordt. Naar de huisdokter, moet soms ook eens. Met een schaafwonde of een buil weet mama Stef wel raad. 19:00 We waren een dag te gast bij Gilles, mamie Lieve, mama Stef en Nore (vlnr). Leve de vakantie Lieve heeft weekenddienst. Naast haar wettelijke vakantie van 20 dagen, levert haar dat wat extra vrije dagen op. Dat is nuttig om op vrije schooldagen voor de kinderen te kunnen zorgen. Het is een hele puzzel vooraleer de opvang voor alle schoolvakanties geregeld is. Lieve en Stef wisselen af, Gilles en Nore gaan ook op sportkamp. En deze zomer gaan ze met zijn allen naar Griekenland. Met het vliegtuig. Dat kan niet elk jaar. Stef vraagt voor iedereen een Europese ziekteverzekeringskaart zodat ze kunnen aantonen dat ze in eigen land in orde zijn met de ziekteverzekering. In Griekenland betaal je in euro, dat is gemakkelijk. 15:00 Veilig fietsen Gilles en Nore hebben geluk. Ze wonen vlakbij het natuurdomein Kluisbos. Ze kunnen veilig fietsen in de buurt. Hun straat loopt dood en ook vlakbij, op de oude spoorbedding en langs de Schelde, is het leuk fietsen. Hun fietshelm en fluohesje dragen ze altijd. Nore fietst nog maar pas zonder zijwieltjes. Binnenkort kan ze meerijden naar opa en oma. Energie besparen Lieve en Stef hebben hun huis nieuw gebouwd, met aandacht voor isolatie en energieverbruik. Dagdagelijks letten zij en de kinderen er goed op dat er geen deuren open blijven staan, dat het licht uit is als er niemand in de kamer is en dat de verwarming op tijd lager gezet wordt voor het slapengaan of als ze weggaan. Het dak zou geïsoleerd moeten worden en ze weten dat daarvoor een premie mogelijk is. Deze investering is ook fiscaal aftrekbaar. 17:00

4 4 Visie vrijdag 16 mei 2014 Samenleving Ik wil dat mijn kinderen dezelfde kansen krijgen Hoe vaak hij in zijn leven al gestemd heeft, dat weet Lambert niet precies. Maar op 25 mei zal hij aan zijn kleinkinderen denken in het stemhokje. Ik stem voor de toekomst en voor zekerheid. Ook zoon Bart brengt bewust een stem uit. Ik wil dat mijn kinderen dezelfde kansen krijgen, als die ik zelf gehad heb. > TEKST: Leen Grevendonck > FOTO S: BAS BOGAERTS Engagement en betrokkenheid bij de samenleving zitten in het bloed van de familie Gerets uit Rekem, Lanaken. Grootvader Lambert (83) gaf zijn liefde voor verenigingen door aan zijn zoon Bart (46), die op zijn beurt een voorbeeld is voor zijn kinderen Fenne (12) en Lomme (8). Het driegeslacht discussieert graag over de samenleving, zeker nu er belangrijke verkiezingen voor de deur staan. Bart, waarvan lig jij wakker? Bart: Ik lig wakker van mijn kinderen en van mijn naaste familie. Ik hoop dat mijn kinderen evenveel kansen krijgen om zich te ontwikkelen in de samenleving, als ikzelf gehad heb. Welke kansen bedoel je precies? Bart: Op mijn 16 de ging ik naar de KAJ en het jeugdhuis en ik heb daar mijn draai gevonden. Ik leerde van alles bij. Ik kreeg er ook een sociaal netwerk bovenop, over de generaties heen. Want in het jeugdhuis vergaderden ook andere verenigingen. Daardoor heb ik alsmaar meer kansen gekregen. Ik studeerde elektromechanica en mijn plan was om elektricien te worden. Maar via dat sociaal netwerk ben ik als vrijgestelde voor de KAJ beginnen werken, daarna bij de jeugddienst van de gemeente en uiteindelijk in de sociaalculturele sector terecht gekomen. Maar vandaag biedt de samenleving weinig mogelijkheden aan mensen om zichzelf te ontwikkelen. Hoe komt dat volgens jou? Bart: Weinig mensen hebben tijd om een engagement op te nemen in de samenleving. De reden is dat we allemaal zo onder druk staan. Dat verontrust mij wel een beetje. Zelf voel ik die tijdsdruk ook. Mijn vrouw en ik gaan fulltime werken en hebben drie kinderen. Ik merk dat het moeilijker is om je vandaag te engageren, dan in mijn vaders tijd. Vandaag kun je je weinig misstappen veroorloven in het leven. Je hebt schrik dat daar een schakeltje tussenuitvalt, zoals je werk verliezen. Bart (46) Lambert, had jij vroeger tijd om je te engageren in verenigingen? Lambert: Ja, ik ben altijd actief geweest in de voetbal, de kwb en Ziekenzorg. Maar vroeger was het anders. Mijn vrouw is altijd thuis geweest, bij de kinderen. Dat is een heel verschil. En ik werkte vlak bij, in het psychiatrisch ziekenhuis. Ik had tijd voor verenigingen. Mijn leven speelde zich af in het dorp. Had jij een sterk netwerk rondom je? Lambert: Ja, ik heb het heel mijn leven zo gekend. Als kind speelden wij op straat. Er stonden vier banken voor de huizen, waar de moeders bijeen kwamen. Zij vertelden over hun leed of babbelden over de andere mensen. Maar als het eropaan kwam, dan hielp iedereen elkaar. Bart: Als jonge gast heb ik dat netwerk ook nog beleefd, van mensen die voor je zorgen. Ons vader had bijvoorbeeld geen auto, maar dat was ook niet nodig. Als we ergens naartoe moesten met de auto, was er altijd wel iemand die tijd en ruimte had om je een lift te geven. Het is dat netwerk van mensen, al dan niet in verenigingen, dat sterk onder druk staat in het soort samenleving waarnaar we afglijden. Verenigingen voelen de besparingsdrang en krijgen minder ondersteuning. Lomme: Dat is jammer, want ik vind verenigingen heel belangrijk. Ik ben bij de KSJ, de volleybal en ga naar de saxofoonles. Soms heb ik geen zin, maar toch is het dan leuk. Anders heb ik bijna niets te doen en zit ik alleen maar voor de tv, spelletjes te spelen. Wat wel nog een vangnet is voor de mensen, is de sociale zekerheid. Bart: Inderdaad, maar voor sommigen staat ook die sociale zekerheid onder druk. Wat mij zorgen baart is: wat als mijn kinderen niet de capaciteiten hebben om te studeren, ze met een laag diploma op de arbeidsmarkt komen en geen werk vinden? Sommigen vinden dat zij geen recht hebben op een wachtuitkering. Want als je nooit hebt bijgedragen, heb je geen recht op een uitkering. Terwijl schoolverlaters nog niet de kans gehad hebben om bij te dragen aan het systeem. De volgende stap is dan: Hoeveel je hebt bijgedragen, bepaalt hoeveel je mag genieten van het systeem. Dan is de solidariteit wel heel ver zoek. Als ik bovendien zie hoe degressief de werkloosheidsuitkering vandaag is opgebouwd, dan krijg ik schrik. En sommigen willen die val zelfs sneller toepassen en de uitkering beperken in de tijd. Dat beangstigt mij. Stel dat ik ooit in die situatie terechtkom. Lambert, was jij als enige kostwinner ooit bang om werkloos te worden? Lambert: Nee nooit. Ik heb van 48 tot 91 gewerkt. En ik ben misschien een paar maanden werkloos geweest. In het ziekenhuis kon ik vastbenoemd worden, maar ik heb daar nooit voor gekozen.

5 Visie vrijdag 16 mei het tijdskrediet en ouderschapsverlof nog uitbreiden ENQUÊTE Om de gezinnen te ondersteunen, zou ik: 31 % 48 % 21 % de kinderbijslag per kind verhogen meer plaatsen in de kinderopvang voorzien Bart: Die zekerheid van werk zoals mijn vader dat zijn hele loopbaan gekend heeft, dat heb je vandaag niet meer. Mijn vrouw werkt nu in hetzelfde ziekenhuis, maar de vaste benoemingen zijn er helemaal uit aan het gaan. Zelf heb ik in mijn vorige job plots grote onzekerheid gekend. Toen heb ik echt met schrik gezeten. Want ik heb een gezin, ik moet zorgen dat de facturen betaald worden en ik wil mijn levenskwaliteit op een bepaald niveau houden. Ik heb toen zelf de keuze gemaakt om een nieuwe job te zoeken. Als 46-jarige kreeg ik regelmatig een brief dat ik te oud was of niet het juiste diploma had. Maar ik heb een nieuwe job gevonden. Het had ook anders kunnen lopen voor mij. Veel vrienden van vroeger zijn in den tijd gaan werken bij Ford Genk. Nu 25 jaar later staan zij op een heel moeilijk kruispunt in hun leven. Ze weten niet goed wat hen te wachten staat en hebben geen idee waar ze terecht gaan komen. In al die jaren hebben ze niets anders dan Ford gekend. Heeft die werkonzekerheid ook een invloed op jouw leven? Bart: Zonder werkzekerheid moet je het leven meer beredeneerd aanpakken. En dat vind ik verschrikkelijk. Wij hebben bijvoorbeeld de aankoop en renovatie van ons huis heel planmatig aangepakt. We betalen maximaal twintig jaar af, zodat de lening afgelost is wanneer onze oudste zou willen gaan studeren. Zo heeft ons vader nooit moeten denken. Vandaag kun je je weinig misstappen veroorloven in het leven. Je hebt schrik dat daar een schakeltje tussenuitvalt, zoals je werk verliezen. Lambert: Geloof je me dat ik mij meer zorgen maak over mijn kleinkinderen dan over mijn kinderen? Ik hoop dat zij later, als het nodig is, ook kunnen terugvallen op dat vangnet. Waaraan gaan jullie denken in het stemhokje? Lambert: Ik stem voor zekerheid, zodat wat we hebben, blijft. Ik denk aan mijn pensi- Lambert (links op foto): Ik hoop dat mijn kleinkinderen later, als het nodig is, ook kunnen terugvallen op een vangnet. oen en ik wil oud kunnen worden in mijn eigen huis. In het stemhokje zal ik ook denken aan de toekomst van mijn kleinkinderen. Ik stem voor onderwijs. Ik wil dat zij de kansen krijgen om verder te studeren. Fenne: Ik vind het ook heel belangrijk dat iedereen de kans krijgt om onderwijs te volgen. Ik heb enkele vrienden die minder gestimuleerd worden van thuis uit om te studeren. Lomme: En ik wil dat er minder dieren worden geslacht. Want om te eten hoef je geen dieren dood te maken. Bart, waarom zijn deze verkiezingen belangrijk voor jou? Bart: Ik zie stemmen als een plicht. Het is een belangrijke stem die we als burger in de samenleving hebben. Ik ga als vader in het stemhokje staan en ik stem voor de toekomst. En voor mij zijn de Europese verkiezingen enorm belangrijk. Ik vind dat we dat niveau onderkennen. Ik geloof dat we enkel met een sociaal beleid op Europees vlak er zullen komen. Patrick Develtere, voorzitter ACW S Sociaal beleid komt ten goede aan alle mensen Je wordt plots ziek of je wordt plots werkloos. Je kiest daar niet voor, zegt ACW- een arbeidsongeval hebben, je werk verliezen, Ziek worden, een operatie moeten ondergaan, voorzitter Patrick Develtere. Gelukkig val je om gezondheidsredenen moeten afhaken, niet momenteel bij de minste pech niet in een eindeloze spiraal naar armoede en uitsluiting, niet voor en het kan ieder van ons of mensen dankzij het vangnet van de sociale zekerheid uit onze omgeving overkomen. We hebben dan meteen werk vinden als jongere. We kiezen er en een samenleving waar mensen, gezinnen en verenigingen het voor elkaar opnemen. Op 25 mei kiezen we voor een samenleving waarbij we het vangnet van sociale zekerheid en verenigingen behouden, of afbreken. Het is de keuze tussen een model waarbij pech zogezegd een bewuste keuze is of een model waarbij pech iets is dat je overkomt. juist de zekerheid nodig dat we er voor elkaar zijn, dat we de zwakste niet nog meer verzwakken of zelfs achterlaten. Zoals Bart en Lambert terecht opmerken, zijn verenigingen ook belangrijk als vangnet voor mensen. Samen met een sterke sociale zekerheid, zorgen ze voor een kwaliteitsvol leven. Via verenigingen laten mensen hun stem horen en bouwen ze aan de samenleving. Of dat nu in de muziekschool, sportclub, vakbond, gezinsbeweging, vrouwenbeweging of mutualiteit is. Als we streven naar een kwaliteitsvol leven voor alle mensen, dan wordt iedereen daar beter van. Als we zorgen voor voldoende jobs en kansen op de arbeidsmarkt, voor sterk onderwijs en goede gezondheidzorg, dan wordt onze hele maatschappij daar beter van. Als studeren, gezondheidszorg of jobkansen afhankelijk wordt van je portemonnee, dan verliest de hele maatschappij. Je kunt het volledige memorandum van het ACW lezen via

6 6 Visie vrijdag 16 mei 2014 Sociale zekerheid Als het misloopt zorgt de sociale zekerheid voor ons Als ik aan sociale zekerheid denk, dan denk ik aan Warre, mijn petekind van vijf jaar, vertelt Christophe Ramont (32) uit Gent. Warre is de helft van een tweeling die te vroeg geboren werd, maar vandaag doet hij het heel goed. > TEKST: Filip Bellemans > FOTO S: BAS BOGAERTS Warre en zijn zus Marie werden tien weken te vroeg geboren. Van in het prille begin hebben ze een beroep moeten doen op het solidariteitsstelsel dat we in België kennen, vertelt Christophe over de tweeling van zijn goede vrienden. Als men de werkelijke factuur van hun ziekenhuisbezoeken zou doorschuiven naar de ouders, zou dat voor hen onbetaalbaar zijn. Dat geldt ook voor mensen die op het eind van de maand makkelijk hun rekeningen kunnen betalen. Voor jou zorgen Sommige mensen denken dat als ze minder bijdragen aan de sociale zekerheid en minder belastingen betalen, dat ze op het eind van de maand meer gaan overhouden. Zij zeggen al te gemakkelijk dat het systeem niet meer werkt, dat we daar op moeten besparen. Ik denk dat dit een fout idee is. Op het moment dat het misloopt in je leven, heb je met onze sociale zekerheid de garantie, de verzekering, dat er voor jou gezorgd zal worden. Ieder zijn bijdrage Ikzelf ben jong en gezond. Ik heb nog niet vaak een beroep moeten doen op sociale zekerheid. Maar ik weet dat dit kan keren. Daarom vind ik het vreemd dat er meer en meer mensen kritiek hebben op onze sociale zekerheid. Sommigen zeggen: Rokers moeten meer bijdragen aan de sociale zekerheid. Want als ze later kanker krijgen, dan hebben ze het zelf gezocht. Maar rokers dragen al meer bij, door de taks die ze betalen op hun sigaretten. En wat doe je dan met andere groepen in de samenleving die meer beroep doen op de sociale zekerheid? Ook meer laten bijdragen? Ik geloof in het mechanisme waarbij iedereen zijn bijdrage doet in de pot van de sociale zekerheid. Sterkere maatschappij Voor mij gaan de verkiezingen op 25 mei over een fundamentele keuze: willen we allemaal onze eigen boterham maken zonder rekening te houden met anderen, of gaan we voor een systeem waarbij de maatschappij er sterker uitkomt? Als je ergens snel wil geraken, moet je vooral alleen gaan. Maar als je ver wil geraken, moet je dat samen doen. Als je meer geld en meer belastingkorting wil, en minder wil bijdragen aan de sociale zekerheid, dan heb je een keuze. Als je wil dat we verder bouwen op wat we vandaag hebben, dan heb je een andere keuze. Ik kies niet voor een model waarbij bepaalde mensen drie jobs moeten doen om rond te geraken, nooit op vakantie kunnen gaan en vooral moeten hopen dat ze niet ziek worden. Het gaat op 25 mei over de keuze tussen ieder zijn eigen pot of vertrouwen op de pot van de sociale zekerheid. ENQUÊTE Als de lasten op arbeid verlaagd worden, moeten er andere belastingen verhoogd worden. Ik zou compenseren door: de BTW te verhogen 5 % 21 % 74 % de milieubelastingen te verhogen Werknemers hebben recht op een sterke sociale zekerheid W In partijprogramma s lees ik voorstellen die inhakken op de sociale uitkeringen, die de indexering beperken of overslaan (de indexsprong) en die de welvaartsvastheid terugschroeven. Men wil de pensioenleeftijd optrekken en de pensioenen verminderen voor wie een onvolledige loopbaan heeft of voor wie niet tot 65 jaar blijft werken. Die voorstellen zijn een ongeziene vernedering van werklozen, bruggepensioneerden, zieken en andere mensen met een uitkering. Alsof zij hun werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of armoede zelf gezocht hebben. de belastingen op inkomens uit vermogen te verhogen Ann Van Laer, expert sociale zekerheid en nationaal secretaris ACV Dit is niet de samenleving die werknemers wensen. Werknemers hebben recht op een sterke sociale zekerheid met nieuwe inkomsten en met stevige uitkeringen om mensen uit de armoede te houden. Een sociale zekerheid die hen beschermt tegen te zwaar koopkrachtverlies als ze zonder werk vallen en die de combinatie arbeid-gezin ondersteunt via tijdskrediet en thematisch verlof. Vakbonden en ziekenfondsen staan garant via hun rol in het beheer én de uitvoering van de sociale zekerheid voor een solidaire samenleving, die aan iedereen een waardig leven garandeert.

7 Visie vrijdag 16 mei KINDERARMOEDE Laat kinderen in armoede meetellen EEn op de tien kinderen leeft in armoede. Een schrijnend cijfer, maar gelukkig zetten veel mensen zich in om die kinderen extra kansen te geven. Ook in stedelijke basisschool De Regenboog in Erembodegem. > TEKST: Lieve Van den Bulck > FOTO S: BAS BOGAERTS Vorig schooljaar merkten we dat er meer en meer kinderen waren waarvan we vermoedden dat ze in een armoedesituatie zaten, zegt zorgleerkracht Martien Audoore. Zij komen zonder eten naar school. Facturen worden niet betaald. De kinderen zijn regelmatig niet in orde met turn- of zwemkledij. Ze komen laat of zijn vaker afwezig op school. Wat kun je daar aan doen? We hebben onze school kritisch onder de loep genomen. Er waren veel losse initiatieven van leerkrachten, maar een echt beleid ontbrak. Daarom besteden we nu structureel aandacht aan kansarmoede op school. Wij willen leerkrachten, ouders en kinderen sensibiliseren. Een tweede doel is open communiceren met de ouders en hen meer betrekken bij de school. En we willen werken aan aanvaardbare schoolkosten. Waarom is aandacht voor kansarmoede nodig op school? Wij kijken als leerkracht vaak met een middenklassebril. Als je tegen kinderen zegt: Breng morgen allemaal een krant mee lijkt dat normaal. Maar niet elk kind kan dat. Armoede is complex en soms moeilijk te herkennen. Dat blijft een constante opdracht. We doen veel moeite om niet te snel te oordelen en zeker niet te vervallen in vooroordelen. Hoe herken je verdoken armoede? We hebben de samenstelling van onze school geanalyseerd. Een aantal factoren geven aan dat leerlingen extra aandacht nodig hebben of een extra risico lopen om achterop te raken. Leerkrachten zijn heel alert voor de signalen van de kinderen. Als ze iets opmerken, nodigen wij ouders uit voor een gesprek. Samen zoeken we naar oplossingen voor problemen. Een kind dat een bril nodig heeft, bijvoorbeeld. Of een gespreide betaling van facturen. ENQUÊTE Wat zijn de 3 belangrijkste thema s voor jou? 37 procent van de respondenten koos voor Armoedebestrijding in hun top drie. 62 % Werkgelegenheid 52 % Gezondheidszorg 37 % Armoedebestrijding 32 % Pensioenen 23 % Milieubeleid 22 % Ouderenzorg 21 % Fiscaal beleid 18 % Gezinsbeleid 17 % Woonbeleid 16 % Mobiliteit Kan je als school een verschil maken voor die kinderen? Een school maakt een verschil voor alle kinderen. Leerlingen in armoede vragen van leerkrachten wel meer aandacht, zorg en energie. Ze zijn niet anders dan hun leeftijdsgenootjes, maar door hun achtergrond vallen ze dikwijls uit de boot. In de klas durven ze hun vinger niet omhoog steken en verdwijnen ze in de groep. Of ze uiten zich via negatief gedrag. Wat doe je daar als leerkracht mee? Het is belangrijk dat leerkrachten kijken naar de onderliggende oorzaken van die houding. Je moet kinderen, en zeker leerlingen in armoede, blijven motiveren. Je moet de verwachtingen hoog houden. Nodig hen uit om te antwoorden. Geef hen kansen om extra te oefenen voor lezen of rekenen. Zet hun talenten in de verf. Die kinderen een positief zelfbeeld geven is het grootste verschil dat je als school kan maken. Waarom zijn deze verkiezingen belangrijk voor jou? De overheid zou extra budget moeten voorzien voor scholen. Onze leerkrachten organiseren zelf extra activiteiten om geld in te zamelen. Dat geld is nodig om kinderen met een uitpas aan kansentarief te ondersteunen, zodat ze kunnen meedoen aan schooluitstapjes of cultuur- en sportactiviteiten. Zo krijgen ook zij het gevoel dat ze meetellen op school. Sieg Monten, armoede-expert Beheers schoolkosten met een maximumfactuur B Voor ouders in armoede is de schoolfactuur een zware kost om te dragen, weet Sieg Monten, stafmedewerker onderwijs bij het Netwerk Tegen Armoede. Er zijn meer en meer onbetaalde facturen. Die lopen op tot een bedrag met meerdere nullen. Uit alle hoeken van Vlaanderen laten onze mensen uit armoedeverenigingen weten dat scholen steeds vaker incassobureaus inzetten voor onbetaalde schoolfacturen. Het is een teken aan de wand dat het Vlaams onderwijs voor sommigen onbetaalbaar is. Wat zijn oplossingen hiervoor? De schoolkosten kun je beheersen door in de eerste graad secundair een maximumfactuur in te voeren. Verder kun je het gezinsinkomen optrekken door de schooltoelage te verhogen voor de laagste inkomens. Dat basisschool De Regenboog werkt rond kansarmoede, vindt Sieg Monten erg lovenswaardig. Opdat kinderen in armoede alle kansen krijgen, is het belangrijk dat leerkrachten en directies hun kennis en inzichten over armoede verbeteren. Ervaringsdeskundigen in armoede kunnen op school ingezet worden.

8 8 Visie vrijdag 16 mei 2014 werk Ik wil kunnen starten op de arbeidsmarkt Een studie verpleegkunde combineren met interimjobs en vervangopdrachten: Karen Verstappen (27) uit Aarschot heeft geen vrije tijd op overschot. Nochtans heeft zij al een diploma psychologie op zak, maar daar vond zij geen werk in. Ik hoop als verpleegster mijn kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. > TEKST: Leen Grevendonck > FOTO S: BAS BOGAERTS Wat ga ik studeren? En wat ga ik er achteraf mee doen? Als 18-jarige vond Karen het heel moeilijk om dat te beslissen. Sommige jongeren weten heel zeker dat zij bijvoorbeeld dokter willen worden. Ik had dat helemaal niet. Ik had geen beroepsplan. Via de jeugdbeweging had ik contact met veel verschillende mensen. Zo kweekte ik wel een interesse in hoe anderen denken en in hun gedrag. Ik wilde daar meer zicht op krijgen. Dus ben ik uit pure interesse psychologie gaan studeren in Leuven. Tijdens de laatste twee jaren heb ik mij gespecialiseerd in klinische psychologie, optie kinderen en jongeren. Oudere studenten vertelden me dat het moeilijk zou zijn om een job te vinden als kinderpsycholoog. Maar met kinderen werken was wel iets voor mij. In het laatste jaar heb ik zes maanden stage gelopen in een revalidatiecentrum voor kinderen met ontwikkelingsstoornissen. Dat vond ik een fijne ervaring. 100 sollicitatiebrieven Nadat ik afstudeerde, had ik echt zin om aan het werkende leven te beginnen. Ik ben er direct ingevlogen en heb heel veel sollicitatiebrieven verstuurd. Op mijn computer staan meer dan honderd brieven. Maar ik ontdekte snel dat een job als psycholoog vinden niet haalbaar was: er zijn niet veel vacatures, waardoor er telkens veel kandidaten op afkomen. En ze vragen altijd naar ervaring. Ik heb dus breed gesolliciteerd: niet alleen voor psycholoog, maar ook voor maatschappelijk assistent, begeleider, opvoeder Na vier maanden had Karen haar eerste job binnen: maatschappelijk werk in de bijzondere jeugdzorg. Hoewel de job in de lijn van haar studies lag, bleek het toch niet zo n goede match. De bijzondere jeugdzorg is een heel confronterende sector om in te werken. Ik was daar niet klaar voor. Ik kon het niet dragen. Na een paar maanden ben ik moeten stoppen. Dat gaf een deuk in mijn zelfvertrouwen. Ik dacht: Is dit nu werken? Verwachten ze dit van mij? Ik ga het niet aankunnen. Het is te veel voor mij. Opnieuw student Dat je vijf jaar studeert en dan niet de job vindt die je voor ogen had, dat is wel een teleurstelling. Om bezig te zijn en om weer wat zelfvertrouwen op te bouwen, ging Karen vrijwilligerswerk doen in een kinderdagverblijf. Gaandeweg vond ik een nieuwe job: als opvoeder in een leefgroep van personen met een mentale en fysieke beperking. Het ging om een vervanging van een paar weken, maar mijn contract werd een aantal keer verlengd. In de leefgroep voelde ik me direct thuis. Er was een warme sfeer. Maar Karen voelde aan dat zij die job niet haar hele leven wilde doen. Ik wilde een andere weg inslaan. Om mijn arbeidskansen te verruimen besloot ik om opnieuw te gaan studeren. Ik koos voor verpleegkunde, omdat ik in de zorgsector wilde blijven. Interimjobs Karen (27) Karen is nu student verpleegkunde in het volwassenenonderwijs en combineert haar studies met werken. Het lessenpakket is over drieënhalf jaar gespreid. Op dinsdag heb ik een hele dag les. Verder is er veel zelfstudie. Regelmatig moet ik een aantal weken na elkaar stage lopen. Daarom neem ik alleen maar interimjobs of vervangopdrachten aan en die stem ik af op mijn stages. Ik heb al allerlei jobs gedaan: schoenenverkoop in de Inno, kuisen, stocktellingen in supermarkten, buitenschoolse kinderopvang, Dat geld kan Karen goed gebruiken, want zij betaalt haar studies zelf. Sommige studenten krijgen een tegemoetkoming via de VDAB om verpleegkunde te studeren. Het inschrijvingsgeld en de studieboeken worden terugbetaald. Omdat ik al een diploma heb, kan ik daar geen beroep op doen. Ik ben wel blij dat ik een wachtuitkering (nu: inschakelingsuitkering, red.) krijg. Dat is ongeveer 380 euro per maand. En ik heb veel geluk dat mijn ouders achter mij staan en mij wat financieel ondersteunen. Want mijn inkomen is heel beperkt. Het zou niet haalbaar zijn om alleen te wonen. Verantwoorden Binnenkort moet ik op gesprek bij de RVA (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening, red.). Ik moet verantwoorden dat ik voldoende investeer in solliciteren. Ik heb een aantal weken niet gewerkt, omdat ik dan stage had. Ik hoop dat de RVA inziet dat ik tijdens mijn stage niet kan werken en ik hoop dat ik mijn uitkering behoud. In het ACV-kantoor heb ik tips gekregen voor mijn gesprek met de RVA. Ik ga mijn best doen om aan te tonen dat ik mij wel inzet. Mijn doel is om een goede positie te verwerven op de arbeidsmarkt, dat maak ik duidelijk door te studeren. Einde in zicht In januari 2015 studeert Karen af als ver-

9 Visie vrijdag 16 mei Karen (27): Nadat ik afstudeerde, ontdekte ik snel dat een job als psycholoog vinden niet haalbaar was. Om mijn arbeidskansen te verruimen besloot ik om opnieuw te gaan studeren. Ik koos voor verpleegkunde, omdat ik in de zorgsector wilde blijven. ENQUÊTE Om meer werkgelegenheid te creëren, zou ik: pleegster. Ik ben zeer blij dat het einde in zicht is. Het is genoeg geweest. Want het is altijd een heel geregel om de periodes voor en na de stages in te vullen met interimopdrachten. Ik moet telkens op een andere werkplek starten. Soms weegt dat wel door. Ik ben ook nog altijd student, terwijl mijn vrienden allemaal werken. Hun leven is heel anders. Vaak heb ik eraan gedacht om te stoppen met studeren. Maar ik denk en hoop dat het diploma verpleegkunde mij iets op gaat leveren. Ik ga kunnen starten op de arbeidsmarkt en niet opnieuw vervallen in eindeloos solliciteren. Ik hoop dat ik een job zal vinden die ik graag doe en dat ik uiteindelijk iets met mijn diploma psychologie kan doen. Teleurstelling Karen heeft nog contact met studiegenoten van vroeger. Zij hebben het ook moeilijk om vertrokken te geraken als psycholoog. Vaak vinden zij enkel vervangcontracten. Sommigen hebben ook al hun job verloren, omdat de instelling hun functie schrapt. Iedereen probeert zijn weg wat te zoeken. Ik ken zelfs iemand die boekhouden ging studeren. Dat je vijf jaar studeert en dan niet de job vindt die je voor ogen had, dat is wel een teleurstelling. Misschien kan de universiteit de studenten daar beter op voorbereiden. Of ze zouden je meer van de praktijk moeten laten proeven, je meer handvaten geven. Toch ben ik tevreden over de opleiding psychologie. Ik zou de studie opnieuw doen. Het heeft mij veel waardevolle kennis opgebracht en het geeft je een bepaalde blik op de wereld. Verkiezingen Met de verkiezingen op 25 mei is Karen niet echt bezig. Eigenlijk zou ik er wat meer mee bezig moeten zijn en brochures lezen. Het zou beter zijn als ik een gerichte stem uitbreng. Maar mijn grootste bekommernis nu is om mijn studies af te ronden en te kunnen starten op de arbeidsmarkt, zonder zorgen. werkloze jongeren de garantie op opleiding of werkervaring geven 29 % 17 % meer jobs creëren in de sociale economie 54 % de lasten op arbeid verlagen Kristel Daems, ACV Westerlo-Herselt-Hulshout V Voor elke vacature zijn er 8 jongeren Karen moet binnenkort op gesprek bij de RVA en moet dan aantonen dat zij voldoende solliciteert. Kristel Daems van ACV Westerlo-Herselt-Hulshout hielp haar bij de voorbereiding van dat gesprek. Hier in de Kempen zie ik de jeugdwerkloosheid toenemen. De RVA controleert al enkele jaren of mensen met een werkloosheidsuitkering voldoende inspanningen leveren om een job te vinden. Sinds vorig jaar zijn die controles verscherpt: de RVA controleert nu ook jongeren die nog in hun beroepsinschakelingstijd zitten en werklozen die een uitkering hebben op basis van studies. Zij moeten elke zes maanden bij de RVA langskomen. Als dienst naar onze leden toe, helpen wij hen om dat gesprek voor te bereiden. We wijzen hen erop welke documenten zij moeten meenemen en motiveren hen om toch zeker twee à drie sollicitatiebrieven per week te versturen en langs interimkantoren te gaan. In de regio Kempen heb ik de laatste jaren de jeugdwerkloosheid serieus zien toenemen. Daarbij gaat het om twee heel uiteenlopende groepen. Enerzijds heb je de jongeren die de secundaire school verlaten zonder diploma. Anderzijds zie je steeds meer jongeren met een hoger diploma, zoals Karen, die geen werk vinden. De reden is dat er te weinig jobaanbod is. De grote industriële bedrijven sluiten hier de deuren. Voor elke vacature zijn er nu acht jonge werklozen. Als jongere met een technisch diploma, als goede stielman, vind je hier nog wel werk. Jongeren met een hoog diploma zie ik wegtrekken naar Leuven en Brussel. Om de jeugdwerkloosheid op te lossen, denk ik aan drie maatregelen: Ten eerste moeten er uiteraard meer jobs bijkomen. Verder moet het onderwijs afgestemd worden op de noden van de arbeidsmarkt. Jongeren moeten meer begeleid worden bij hun studiekeuze. Ten slotte moeten jonge werkzoekenden meer kansen krijgen op heroriëntering via de VDAB. De wachtlijsten zijn nu veel te lang.

10 10 Visie vrijdag 16 mei 2014 gezondheid Zal ik mijn duur medicijn nog kunnen betalen? Om mijn ziekte onder controle te houden heb ik elke maand vier spuitjes nodig. Die kosten euro. Zonder onze ziekteverzekering zou ik dat nooit kunnen betalen. Pijn is de rode draad in zijn leven, maar Walter Geuens (49) uit Kortenberg houdt er altijd de moed in. > TEKST: Dieter Herregodts > FOTO S: BAS BOGAERTS Middagpauze in het Kasteelklooster Sint-Jansberg in Zelem, een klein dorpje op de grens tussen Limburg en Vlaams- Brabant. Tientallen vrijwilligers van Ziekenzorg CM zitten er vandaag rond de tafel om na te denken over de toekomst van hun vereniging. Een van hen is Walter Geuens. Hij is er maar wat graag bij. Dankzij mijn vrijwilligerswerk heb ik weer een doel in mijn leven, zegt Walter. Vijf jaar geleden stortte zijn wereld in. Niet voor de eerste keer nadat Walter te horen kreeg dat hij aan de chronische ziekte psoriatische artritis leed. Wat voor een ziekte is dat precies? Psoriatische artritis is een zogenaamde auto-immuunziekte. Mijn immuunsysteem valt mijn eigen lichaamscellen aan. Daardoor krijg ik constant ontstekingen op mijn gewrichten. Met veel pijn tot gevolg. In mijn onderrug is dat het ergst. Soms lijkt het wel of ze daar messen in steken. Bij zware aanvallen kan ik niet gaan zitten van de pijn. Vandaag gaat het goed, maar er zijn dagen dat ik een kruk nodig heb om te kunnen stappen. Rond mijn polsen draag ik altijd beschermers en steunzolen moeten de spier- en peesontstekingen in mijn voeten wat verlichten. Hoe is de ziekte bij jou vastgesteld? Toen ik achttien was, kreeg ik een hernia. Heel plots. Ik stond s morgens op en het leek of er iets in mijn rug geschoten was. Na de hernia kwamen de gewrichtsontstekingen, eerst alleen in mijn rug, later over mijn hele lichaam. Die veroorzaakten hevige pijn. Ik heb veel plat gelegen in die periode. Achteraf bleek dat ik dat net niet had mogen doen. Het heeft drie jaar geduurd voor artsen de diagnose stelden. Ik ben zelfs naar een psychiater gestuurd omdat ze dachten dat mijn klachten een psychische oorzaak hadden. Pas op mijn 21ste viel het verdict: psoriatische artritis. De gevolgen waren niet min? De impact op mijn leven was erg groot. Ik had net hogere studies aangevat, industrieel laborant. Die heb ik moeten stopzetten. De pijnaanvallen waren te hevig. Ik kreeg pijnstillende spuiten in mijn rug, maar die hielpen maar tijdelijk. Soms moest ik na een week al terug naar het ziekenhuis om Dankzij mijn vrijwilligerswerk heb ik weer een doel in mijn leven. WALTER (49) een nieuwe spuit. Psoriatische artritis is een ziekte die extra actief is in periodes van stress. Toch ben ik zo lang mogelijk blijven werken. Eerst was ik verkoper in een fotowinkel, later ben ik aan de slag gegaan in een woonwarenhuis. Het ging echter van kwaad naar erger. Ik had steeds vaker een kruk nodig om te stappen. Had ik een hevige aanval, dan moest ik naar het ziekenhuis om te revalideren. Telkens voor een week of twee. Begin 2009 ging het echt niet meer. Er zat niets anders op dan te stoppen met werken. Dat moet een zware klap geweest zijn? Je kunt je dat nauwelijks voorstellen. Plots heb je het gevoel dat je niet meer nuttig bent voor de samenleving. Ik voelde mij net weggeworpen afval. Maar ik kon niet anders. Door de stress die het werk met zich meebracht, kreeg ik steeds heviger pijnaanvallen. In die periode ben ik ook overgeschakeld naar een ander geneesmiddel. Dat was voor mij het kantelpunt. Hoe probeer je je ziekte onder controle te houden? Nu ben ik heel goed geholpen met een medicijn dat mijn immuunsysteem onderdrukt. Dat bestaat nog maar enkele jaren. Elke week dien ik mijzelf een spuitje toe. Sinds ik dat doe, is mijn ziekte serieus gestabiliseerd. Het geneesmiddel is wel peperduur. Vier spuiten, mijn dosis voor een hele maand, kosten maar liefst euro. Gelukkig komt de ziekteverzekering daar voor een groot stuk in tegemoet. Bij de apotheker betaal ik zelf maar 12 euro. Ik zou dat anders nooit kunnen ophoesten. Want je hebt nog heel wat andere kosten. Buiten die spuiten gebruik ik ook pijnstillers en ontstekingsremmers. Elke week gaat er een doos Dafalgan door. De onstekingsremmers probeer ik nu te beperken omdat ik er door het langdurige gebruik darmbloedingen van kreeg. Om de vier maand moet ik naar de pijnkliniek om er een pijnstillend middel toegediend te krijgen. Twee keer per week ga ik langs bij de kinesist om mijn gewrichten soepel te houden en drie keer per jaar moet ik voor een onderzoek naar de reumatoloog. En dan heb ik nog crèmes, speciale shampoo en olie nodig om mijn psoriasis onder controle te houden. Ik heb het ooit eens uitgerekend, per maand moet ik ongeveer 250 euro uit eigen zak betalen. Ik kan mij voorstellen dat het niet makkelijk is om dat te dragen. Zeker niet als je weet dat mijn ziekte-uitkering een goede 900 euro bedraagt. Gelukkig bestaat het systeem van de maximumfactuur om de kosten te temperen. Mijn vrouw heeft wel een inkomen, maar ik moet toegeven, er zijn maanden dat wij op

11 Visie vrijdag 16 mei Om zijn gewrichten soepel te houden, gaat Walter elke dag wandelen met zijn hond. Ik heb mijn ziekte leren aanvaarden. onze grenzen leven. Ik hou enorm van muziek, maar optredens kan ik mij vaak niet veroorloven. Ik zit nu in het bestuur van een plaatselijke concertorganisator. Zo kan ik af en toe toch gratis naar muziek luisteren. Als je hoge ziektekosten hebt, moet je nadenken bij alles wat je doet. Heb je het gevoel dat je altijd goed geholpen bent? De kwaliteit van onze gezondheidszorg is enorm hoog. Of het nu bij mijn huisarts, bij mijn kinesist of in het ziekenhuis was, ik ben nooit aan mijn lot overgelaten. Iedereen zocht altijd naar de beste oplossing. Ik mag mij niet inbeelden hoe ik eraan toe zou zijn, als ik in een ander land zou wonen. Artsen hebben mij ook steeds goed geïnformeerd over de evolutie van mijn ziekte. Zij zijn altijd eerlijk geweest tegenover mij. Ik merk ook dat zorgverleners de informatie aan elkaar doorgeven. Na een revalidatie in het ziekenhuis krijgt mijn kinesist telkens een schema om mee verder te werken. Hoe ga jij om met je ziekte? Ik probeer ze zoveel mogelijk weg te denken. De pijn is er altijd. Ik sta ermee op en ik ga ermee slapen. Maar dankzij medicatie en door stress te vermijden hou ik de aanvallen onder controle. En voor de rest probeer ik zoveel mogelijk bezig te blijven. Ik ben actief binnen Ziekenzorg CM, zit in het bestuur van de plaatselijke CM-afdeling en ben voorzitter van de welzijnsraad in mijn gemeente. Dankzij dat vrijwilligerswerk heb ik weer een doel in mijn leven. Ik heb mijn ziekte leren aanvaarden. Natuurlijk zijn er dagen dat ik het moeilijk heb, maar het heeft geen zin om in een hoekje te zitten wenen. Integendeel zelfs, lachen maakt endorfines vrij en die werken op hun beurt pijnstillend. Waarom zijn deze verkiezingen belangrijk voor jou? Omdat onze gezondheidszorg en bij uitbreiding onze sociale zekerheid onder druk staan. Ik heb heel veel schrik voor besparingen en voor de afbouw van ons sociaal systeem. Dat zou een ramp zijn. Het is net door ons unieke systeem van solidariteit dat gezondheidszorg voor iedereen betaalbaar blijft. Stel je voor dat ik vanaf morgen mijn geneesmiddelen volledig zelf moet betalen. Dan mag ik het vergeten. En er zijn ENQUÊTE Om de gezondheidszorg betaalbaar te houden voor de patiënten, zou ik: de bestaande maximumfactuur uitbreiden 41 % 27 % 32 % mensen met nog veel hogere ziektekosten dan ik. Niemand kiest ervoor om ziek te zijn. Iedereen heeft in mijn ogen het recht om hulp te krijgen. de ereloonsupplementen voor een eenpersoonskamer in het ziekenhuis beperken tot 100 % de prijs van geneesmiddelen verlagen Els Vanderperren, CM-consulent en bewegingsverantwoordelijke B Betaalbaar door solidariteit Ik heb veel bewondering en respect voor de manier waarop Walter met zijn ziekte omgaat. Ondanks zijn pijn zet hij zich met volle moed in voor onze CM-kern. Ik weet dat hij soms afziet, maar nog nooit heb ik hem horen klagen. Ik ken Walter ondertussen al een aantal jaar. In 2011 stonden wij met de CM-kern van Kortenberg op het Crisisfestival in Erps- Kwerps. Walter toonde er veel interesse voor onze CM-stand. Toen ik hem vroeg of hij vrijwilliger wilde worden, was hij meteen enthousiast. Op de volgende vergadering van onze CM-kern was hij al aanwezig. Sindsdien zet hij zich met hart en ziel in. Hij mist zelden een vergadering, hij denkt en doet mee en is aanwezig op al onze activiteiten. Heel veel mensen worden net als Walter geconfronteerd met hoge medische kosten. Als consulent in het CM-kantoor in Kortenberg kom ik vaak met hen in contact. Dan besef je hoe belangrijk onze sociale zekerheid is. Zonder de ziekteverzekering zouden veel mensen in armoede terechtkomen. Meer zelfs, ze zouden zich mogelijk niet meer kunnen laten behandelen. Het is net door ons systeem van solidariteit dat gezondheidszorg voor iedereen betaalbaar is. Net daarom vindt CM het belangrijk dat de gezondheidssector voldoende middelen krijgt om iedereen toegang tot gezondheidszorg te blijven geven en om nieuwe behoeften te kunnen dekken. Er moet ook aandacht zijn voor een goed beheer van het budget van de ziekteverzekering om nutteloze en overbodige uitgaven te vermijden. Speciale aandacht moet gaan naar de verbetering van de betaalbaarheid van de zorg voor de zwaksten.

12 12 Visie vrijdag 16 mei 2014 OUDEREN Ik wil mijn moeder een oude dag in haar eigen huisje gunnen Haar 93-jarige moeder Bertha Nagels heeft geen besef meer van tijd, maar woont toch nog in haar eigen huis. Het was haar laatste wens, zegt Monique De Nies uit Hasselt. Die kon ik haar niet weigeren. > TEKST: NELE VERHEYE > FOTO: BAS BOGAERTS Het waren bange dagen, toen Bertha na een val in het ziekenhuis belandde en twee longontstekingen en een herseninfarct kreeg. Ze raakte er uiteindelijk weer bovenop, maar had geen kortetermijngeheugen meer. Een opname in een woonzorgcentrum leek onvermijdelijk. Ze was elk besef van tijd kwijt en kon zich niet meer alleen redden. Maar in het woonzorgcentrum kwijnde Bertha weg. Ze smeekte elke dag om naar huis te mogen komen. Je moeder woont nu weer thuis? Mijn ouders hebben altijd hard gewerkt om hun kinderen alles te kunnen geven. Ik kon het niet over mijn hart krijgen haar laatste wens zomaar naast mij neer te leggen. Na een uitgebreid overleg met alle thuiszorgdiensten besloten we de sprong te wagen. Eenmaal thuis vond mijn moeder haar rust terug. Ze fleurde weer helemaal op bij het herkennen van haar eigen spulletjes. Dat tafellaken heb ik nog zelf gehaakt, zei ze met veel trots. Ze is zo gelukkig in haar eigen huisje. Maar voor mij is het best zwaar. Mijn moeder weet niet of ze al gegeten heeft en welk moment van de dag het is. Zonder hulp komt ze de dag niet door. Je staat er alleen voor? Mijn broer is overleden, dus alles komt op mijn schouders terecht. Gelukkig is er heel wat ondersteuning, vanuit de thuisverpleging, Familiehulp, het Wit-Gele Kruis en de Oppasdiensten van Familiehulp en CM. Zonder hen zou ik het niet aankunnen. Ik heb een heel schema opgesteld zodat er bijna altijd iemand aanwezig is. De meeste weekends neem ik zelf voor mijn rekening. Het is een hele organisatie, maar het lukt wel. Heb je nog tijd voor jezelf? Nauwelijks. Op woensdag zorg ik voor de kleinkinderen, en ook als ze ziek zijn of vakantie hebben, spring ik bij. In combinatie met de zorg voor mijn moeder blijft er niet veel meer over. Gelukkig kwam ik via de Oppasdienst van CM in contact met een aantal vrijwilligers uit de buurt. Zij brengen met plezier wat tijd door bij mijn moeder, zowel overdag als s nachts. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe dankbaar ik hen ben. Hoe zit het met het kostenplaatje? Mijn ouders hebben altijd zuinig geleefd, dat spaargeld spreek ik nu aan om alle thuishulp te kunnen betalen. Ik vind het goed dat CM naar aanleiding van de verkiezingen aanhaalt dat thuishulp betaalbaar moet blijven. Ook mensen met een klein inkomen hebben recht op ondersteuning. Waarom zijn deze verkiezingen belangrijk voor jou? Ik hoop dat ik zelf tot op hoge leeftijd zelfstandig kan blijven, maar niemand kan dat garanderen. Als ik zorgbehoevend word, wil ik mijn dochter daar niet of zo weinig mogelijk mee belasten. Ze heeft ook recht op haar eigen leven. Ik hoop dat er voldoende middelen zullen vrijgemaakt worden om thuishulp te financieren. Iedereen verdient een mooie oude dag, ook wie hulpbehoevend is. ENQUÊTE Om de vergrijzing van de bevolking op te vangen en de zorg voor oudere mensen te verbeteren, zou ik: meer inzetten op loopbaanonderbreking en tijdskrediet meer rusthuizen en woonzorgcentra bouwen 29 % 51 % 20 % meer thuiszorg organiseren Elien Buelens, maatschappelijk werker CM Thuis blijven wonen moet betaalbaar blijven T Aanvankelijk nam mevrouw De Nies alle zorg voor haar moeder zelf op, maar dat was niet vol te houden. Als maatschappelijk werker heb ik samen met mevrouw De Nies bekeken welke ondersteuning ze kon krijgen vanuit de verschillende CM-diensten en via andere organisaties. Tijdens een overleg met alle zorgverleners is alles uiteindelijk op elkaar afgesteld. Ik merk dat er steeds meer ouderen in een dergelijke situatie terechtkomen. Heel wat mensen zouden graag thuis blijven wonen, en dat willen we vanuit CM volop ondersteunen. Naar aanleiding van de verkiezingen vinden we het erg belangrijk dat er meer financiering komt voor thuiszorg, zowel voor de ondersteuning van de professionele thuiszorg als de vrijwilligers. Bovendien pleiten we ook voor een maximumfactuur voor niet-medische kosten, zodat thuiszorg betaalbaar blijft voor iedereen.

13 Visie vrijdag 16 mei Wat zeggen de experts? De meeste mensen zijn niet dag in dag uit bezig met de verkiezingen. Niet zo voor sommige experts: professoren, journalisten en commentatoren. Visie stelde dezelfde vier vragen aan twee experts. Bea Cantillon is professor aan de UAntwerpen en directeur van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck. Dave Sinardet is professor aan de VUB en politiek commentator. DIT ZIJN DE vier vragen DIE we hen voorlegden: Vraag 1 Waarover gaan deze verkiezingen volgens u? Michael Delausney Vraag 2 Je hoort her en der dat onze sociale zekerheid en onze welvaarstaat ter discussie staan. Waarover gaat dit precies? Is het behoud van de sociale beschermingssystemen noodzakelijk? Vraag 3 Heeft het zin om te gaan stemmen? Ik hoor zeggen dat het al lang vaststaat wie de verkiezingen wint en wie regeert. Vraag 4 Wat doet u op 25 mei? Bea Cantillon Dave Sinardet Vraag 1 Er moeten belangrijke knopen worden doorgehakt, op alle niveaus. In Europa zal men moeten beslissen of en hoe invulling te geven aan de sociale dimensie. Zullen er bindende afspraken komen over minimumlonen? Hoe gaat men het grote probleem van de jeugdwerkloosheid aanpakken en wat gaat men doen aan de toegenomen ongelijkheden binnen de Europese Unie tussen rijke en arme landen? Op federaal niveau zal de volgende regering werk moeten maken van een grote en diepgaande pensioenhervorming. In de gezondheidszorg staan we ook voor noodzakelijke structurele ingrepen. En er is ook een belastinghervorming op til. Vlaanderen moet zich klaarmaken om de nieuwe bevoegdheden over te nemen en daar wat mee te doen. Wat gaat men met de kinderbijslagen doen? En met de dienstencheques? Hoe gaat Vlaanderen de werklozen activeren? Men zal ook de basis moeten leggen voor een geïntegreerd ouderenzorgbeleid. Vraag 2 Voor ieder van ons is de sociale zekerheid vroeg of laat van groot belang voor onze bestaanszekerheid. De sociale zekerheid biedt bovendien niet alleen individuele zekerheid maar ook een maatschappelijke zekerheid. Het stabiliseert de samenleving bij economische schokken en bij grote sociale veranderingen zoals de vergrijzing die zich nu volop aan het voltrekken is. Een goedwerkende en eerlijke sociale zekerheid is nodig voor het vertrouwen van de markten en van de mensen onder mekaar. Het is daarom van het allergrootste belang om een sterke sociale zekerheid te handhaven: we varen immers naar woelige waters. Vraag 3 Wie weet al wie de verkiezingen wint? Dat hangt toch af van wat we met z n allen zullen beslissen op 25 mei? En wat de regeringsdeelname betreft: kleine procenten kunnen een wereld van verschil maken. Welke regering het straks voor het zeggen heeft hangt volledig af van de verkiezingen. Dus ja, het heeft zin om goed na te denken voor wie we best stemmen. Vraag 4 Het grote feest van de democratie vieren. Gaan stemmen, gaan wandelen en dan nieuwsgierig wachten op de eerste uitslagen. Die hebben vaak een grote voorspellende waarde. Vraag 1 Deze verkiezingen zijn belangrijk omdat kiezers mee het beleid gaan bepalen voor drie beleidsniveaus en voor vijf jaar. Politici hebben nu de tijd om aan lange termijnpolitiek te doen, als er tenminste snel regeringen worden gevormd. Onder meer voor de hervorming van de fiscaliteit, de pensioenen en de arbeidsmarkt liggen zeer verschillende plannen op tafel. En door het succes van N-VA, dat een verdere opsplitsing van België wil, staat ook de toekomst van ons land weer centraal. Kortom: er staat veel op het spel. Het is dus belangrijk om bewust te stemmen en goed na te denken over welke richting je onze samenleving de komende jaren wil uit sturen. Vraag 2 Ons systeem van sociale zekerheid zal moeten aangepast worden aan een aantal maatschappelijke evoluties, zoals de vergrijzing die bijkomende kosten meebrengt voor pensioenen en gezondheidszorg. Bovendien moet er veel bespaard worden de volgende jaren. Sommige partijen, zoals N-VA en Open VLD, willen dat onder meer vrij fors doen in de sociale zekerheid. Ze willen ook een aantal zaken anders organiseren. Dus het zou wel kunnen dat ons systeem van sociale zekerheid er anders gaat uitzien. Vraag 3 Uiteraard heeft het zin om te gaan stemmen. Het is je recht om mee te bepalen welke richting onze maatschappij uit moet. Wie wint staat nooit helemaal vast, ondanks wat sommige analisten op basis van vaak twijfelachtige peilingen beweren. Het uiteindelijk resultaat is al vaak gevoelig anders geweest dan peilingen en analyses. In 1999 had niemand voorspeld dat er uiteindelijk een paarsgroene regering zou komen. Vraag 4 In detail de verkiezingsresultaten volgen uiteraard. En ze dan ook meteen analyseren voor een aantal media die mij dat gevraagd hebben. Zo n verkiezingsdag is altijd spannend, omdat er meestal wel verrassingen zijn. Eens alle resultaten binnen zijn kan je ook zien welke coalities wel en niet mogelijk zijn. Het is ook interessant te horen hoe de toppolitici de uitslag interpereteren, want het komt er niet enkel op aan in de stembus te winnen maar ook daarna in de tv-studio s, waar politici proberen hun interpretatie ingang te doen vinden. En ik vind het belangrijk dat aan beide kanten van de taalgrens te volgen en te becommentariëren. Kortom: het wordt niet bepaald een rustige zondag.

14 14 Visie vrijdag 16 mei 2014 Vermijden dat gewone mensen de rekening krijgen Een dubbelinterview met CM-voorzitter Marc Justaert en ACV-voorzitter Marc Leemans. Waarover gaan de komende verkiezingen? Het standpunt van zowel ACV als CM is snel duidelijk: We moeten de komende jaren saneren, maar we moeten vermijden dat gewone mensen de rekening krijgen in de vorm van asociaal beleid, klinkt het in koor. > TEKST: JURGEN D OURS > FOTO: BAS BOGAERTS De voorzitters van het grootste ziekenfonds en de grootste vakbond van ons land maken zich zorgen. Toegang tot gezondheidszorg mag toch geen kwestie van portemonnee worden?, zegt CM-voorzitter Marc Justaert. Voor wie zijn werk verliest, ziet ACV-voorzitter Marc Leemans hetzelfde probleem opduiken: Wie bij een herstructurering ontslagen wordt, heeft daar toch niet voor gekozen? Hij of zij is zelf slachtoffer van de situatie. Hoe gek is het dat de overheid die ontslagen werknemer zou bestraffen? Op 25 mei maken we dus een belangrijke keuze, zeggen jullie. Marc Leemans: Ja, want een regering kan in vijf jaar veel goeds doen, maar ook veel slechts doen. Het beleid dat de komende vijf jaar over ons zal uitrollen, bepalen we nu in het stemhokje. Ieder van ons kan ooit zonder werk vallen, langdurig ziek zijn, medicatie nodig hebben, een kindje krijgen, er plots alleen voor staan en het moeilijk hebben, oud worden en goede zorg nodig hebben. Het overkomt niet alleen anderen. Ik zeg daarom dat een sociale keuze meer dan ooit belangrijk is. gelen zou dit voldoende moeten zijn om de loonkloof met de buurlanden weg te werken. Dus, aan de orde is vandaag niet zozeer een bijkomende lastenverlaging, maar vooral hoe we het extra overheidstekort wegwerken dat daardoor ontstaat. En dan kijken wij eerst en vooral naar de inkomens uit vermogen. De rijkdom in ons land is erg ongelijk verspreid. De 1 procent rijksten in ons land hebben 12 procent van de bezittingen. Vandaag is het zelfs voor een jong koppel tweeverdieners al moeilijk om een eigen huis te verwerven. Rijkdom verwerf je niet meer op basis van werken, maar enkel op basis van bezit. Van wat je al hebt en wat je hebt gekregen, van voorgaande generaties bijvoorbeeld. De volgende regering moet via fiscaliteit inzetten op herverdeling. Bijdragen moeten evenredig komen uit alle inkomens. Nu ligt er enorm veel druk op inkomen uit arbeid. Terwijl ondernemingen gemiddeld maar 11 procent vennootschapsbelasting betalen in plaats van de vooropgestelde 33 procent. Ook inkomen uit kapitaal wordt veel lager belast. De volgende regering moet via fiscaliteit inzetten op herverdeling. Bijdragen moeten evenredig komen uit alle inkomens. Marc Leemans, voorzitter ACV (links op de foto) Marc Justaert: Daarenboven is er ook iets te doen aan de uitgaven. Daarom pleiten wij voor meer efficiëntie in de gezondheidszorg. Concentreer complexe behandelingen van zeldzame aandoeningen in gespecialiseerde ziekenhuizen. Wijs dure medische apparatuur en erkenningen voor gespecialiseerde zorgprogramma s enkel toe aan een beperkt aantal ziekenhuizen. Stel paal en perk aan de overconsumptie van geneesmiddelen, bepaalde testen en medische beeldvorming. Dat zijn maatregelen die geld opleveren, zonder dat één patiënt minder goede zorg zal krijgen. Sommige partijen willen als besparing de werkloosheidsuitkering beperken. Een werkzoekende zou nog maximaal twee jaar een uitkering kunnen krijgen, daarna een laag Marc Justaert: Inderdaad. Sommigen willen de sociale zekerheid droogleggen. Dat mogen we absoluut niet doen, want dan betaalt wie ziek, arm of werkloos is, het gelag. En gaan we er economisch niet op vooruit. Zoals Marc Eyskens zei: Je bouwt geen sociaal paradijs op een economisch kerkhof. Het omgekeerde geldt evenzeer: je bouwt geen economisch paradijs op een sociaal kerkhof. Nagenoeg iedereen pleit naast saneren, ook voor minder lasten op de lonen. Dat betekent minder inkomsten voor de sociale zekerheid. Is dat haalbaar? Marc Leemans: De lastenverlaging is een feit. Het Parlement heeft recentelijk nog een wet goedgekeurd die de werkgevers uitzicht geeft op 1,35 miljard bijkomende lastenverlaging de komende jaren. Samen met een aantal andere regeringsmaatre-

15 Visie vrijdag 16 mei HANDLEIDING Hoe moet ik stemmen? Wanneer en waar stemmen? Op zondag 25 mei vinden de regionale, federale en Europese verkiezingen plaats. Wie op papier stemt, kan dat tussen 8 en 14 uur. Wie met de computer stemt, kan dat tussen 8 en 16 uur. Enkele weken voor de verkiezingen krijg je een oproepingsbrief. Hierin staat naar welk stembureau je moet gaan. Wat meenemen? Neem je oproepingsbrief en je identiteitskaart mee. forfait en nog later in het beste geval slechts een leefloon. Er zijn maatregelen die geld opleveren, zonder dat één patiënt minder goede zorg zal krijgen MARC JUSTAERT, Voorzitter cm (rechts op de foto) Marc Leemans: Dat is hallucinant. Je duwt mensen regelrecht in de armoede. Ik ontmoet mensen die op 50 jaar, dikwijls na dertig jaar werken in hetzelfde bedrijf, bij een sluiting of herstructurering op straat komen te staan. Ze willen nog werken, maar komen maar heel moeilijk aan de bak, omdat veel werkgevers geen oudere werknemers willen aanwerven. Wat is dan het lot van die mensen? Ze komen bij het OCMW terecht en worden verplicht om eerst hun spaarcenten op te leven vooraleer ze een uitkering krijgen. Zo maak je de mensen verantwoordelijk voor de situatie waarin zij ongewild terechtkwamen. Terwijl de ontslagen werknemers net het slachtoffer van de situatie zijn. Net hetzelfde geldt voor jonge mensen die geen werk vinden. Hoe zijn zij ermee geholpen als hun uitkering wordt afgepakt? Jobs, dat hebben we nodig. Zit er een lijn in die voorstellen? We zouden er nog een aantal kunnen bespreken: de mini-jobs, de afschaffing van de wachtuitkering, de indexsprong, de index afschaffen, 5 procent levenslange pensioenboete per jaar dat men eerder dan zijn 65 jaar op pensioen gaat,... Marc Leemans: Er zit zeker een lijn in. De partijen die de werkloosheidsuitkering willen beperken, hebben ook zeer asociale voorstellen op andere terreinen. Partijen die mensen na twee jaar werkloosheid of al eerder zonder uitkering willen zetten, doen dat om mensen te pushen om gelijk wat te aanvaarden. Dan kom je bij hun voorstellen zoals mini-jobs. Jobs met minder rechten, met een lager inkomen, met minder bescherming, minder pensioen. Ook al beweren ze zogezegd sociaal te zijn, ze hebben duidelijk als visie om de plaats en de rol van werknemers in onze welvaart en onze samenleving naar achter te duwen. Marc Justaert: Het gaat over een maatschappijvisie. Wij kiezen niet voor hyperindividualisme waar alleen de sterksten aan de bak komen en waar mensen uit de boot vallen die minder geluk hebben, minder kansen hebben of minder inkomen hebben. Voor welk beleid kiezen jullie dan wel? Marc Justaert: Voor een beleid van sociale vooruitgang, waarbij niemand wordt uitgesloten. De zorg die je krijgt, bijvoorbeeld, mag niet afhangen van hoe dik je portemonnee is. Nog al te vaak is dat het geval. Er zijn nog te hoge supplementen bij sommige specialisten. Sommige vormen van zorg, zoals tandzorg en psychologische hulpverlening worden nog te weinig terugbetaald. We moeten dus onze ziekteverzekering versterken, zodat iedereen er mee van geniet. Marc Leemans: We moeten elkaar niets wijsmaken: we komen niet allemaal gelijk aan de start. Afkomst bepaalt nog heel veel. Daarom moeten we inzetten op de kansen die je krijgt vanaf de start, via onderwijs, via een goede baan, een sterke sociale zekerheid als het minder goed gaat. Zo kunnen we meer gelijkheid tussen mensen brengen. Hoe stem ik geldig? Om geldig te stemmen, moet je binnen één en dezelfde lijst een stem uitbrengen. Dat kan op twee manieren. Je kunt een lijststem geven. Dat is een stem voor een hele partij. Je gaat dan akkoord met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Je kunt ook stemmen voor één of meer kandidaten binnen één lijst. Dat heet een voorkeurstem. Je kunt een lijststem én voorkeurstem geven. In dat geval geldt enkel de voorkeurstem. Per verkiezing (regionaal, federaal, Europees) kun je telkens voor een andere lijst kiezen. Stap voor stap stemmen (in Vlaanderen) A. Op papier 1. De voorzitter geeft je 3 stembiljetten: een voor de Vlaamse verkiezingen, een voor de federale verkiezingen en een voor de Europese verkiezingen. 2. Je gaat het stemhokje binnen. Je kunt een lijststem geven. Je kleurt dan het bolletje in, bovenaan de lijst. Je kunt een voorkeurstem uitbrengen. Je kleurt dan het bolletje of de bolletjes van kandidaten in. Je kunt blanco stemmen door niets in te vullen. 3. Steek de stembiljetten in de juiste stembus. B. Met de computer 1. De voorzitter geeft je een chipkaart. In het stemhokje steek je die in de computer, in de richting van de pijl. 2. Er verschijnt een scherm voor de Europese verkiezingen. Kies de partij waarop je wilt stemmen door het scherm aan te raken met je vinger. (Druk op Blanco als je blanco wil stemmen.) 3. Er verschijnt een lijst met kandidaten. Je kunt een lijststem geven. Je raakt dan het scherm aan, bovenaan de lijst van je keuze. Je kunt een voorkeurstem uitbrengen. Je raakt dan de naam of namen aan voor wie je wilt stemmen. (Bij een vergissing kun je annuleren via Verwijder uw keuze.) 4. Ben je zeker van je keuze, klik dan op Bevestig uw stem. 5. Herhaal stap 2 tot 4 voor de Kamer en het Vlaams Parlement. 6. Na de laatste bevestiging drukt de computer een stembiljet af. Vouw dit in twee, met de bedrukte kant naar binnen. Neem de chipkaart uit de computer. 7. Scan de barcode van je stembiljet aan de stembus. Steek het biljet in de stembus. Geef je chipkaart terug aan de voorzitter. Hoe een volmacht geven? Sommige kiezers kunnen niet gaan stemmen, omdat ze bijvoorbeeld moeten werken, ziek zijn of op reis zijn. In dat geval kun je een andere kiezer in jouw plaats laten stemmen. (Iedere kiezer kan maar één volmacht krijgen.) Je moet hiervoor een volmachtformulier meegeven en het bijbehorend attest waarom je niet kunt gaan stemmen. De juiste documenten kun je krijgen bij je gemeente of downloaden via Met dank aan: De Kracht van je Stem (Vlaams Parlement) en Toemeka vzw. Lees de brochure online op

16 24 Visie vrijdag 16 mei 2014 reacties op de Visie-enquête Als ik minister was Waar lig jij wakker van, privé of als het om de samenleving gaat? En wat zou jij doen als je minister was? We vroegen het aan Visie-lezers. Hieronder vind je een greep uit hun reacties. Régine Gérard (81), Hemiksem Als ik minister van Verkeer was zou ik op de jaarlijkse belastingbrief een rubriek openbaar vervoer zetten. Iedereen zou, in verhouding tot zijn inkomen, een bedrag betalen. In ruil daarvoor krijgt iedereen gratis openbaar vervoer. En ik zou overal een maximumsnelheid van 90 km/uur invoeren. Marc Desmet (58), Lichtaart Ik lig wakker van de toenemende ongelijkheid in de wereld tussen mensen. De kloof tussen Noord en Zuid blijft toenemen. Maar ook binnen ons land gebeurt hetzelfde. Steeds meer van de toegevoegde waarde wordt gecasht door de 1 procent rijksten. Gerda Van de moortel (49), Wezemaal Er wordt alsmaar meer bezuinigd op personeel. Het economisch denken wordt de norm. Dat zie ik in mijn eigen sector, de zorg- en welzijnssector. Er worden dure studies en ingewikkelde systemen ingevoerd. Maar zowel cliënten als gemotiveerd personeel blijven in de kou staan. Ik zou veel meer investeren in efficiënte communicatie, leidinggeven, menselijk management en zorg voor elkaar. Luc Cox (63), Hasselt Als die droom van minister zijn zou uitkomen, zou ik onder andere de werkloosheidsuitkering verhogen, zodat 55-plussers die ongewild ontslagen zijn niet onder de armoedegrens komen. Dromen van een betere wereld, daar mag en moet je in blijven geloven! Ibrahim Kebe (31), Leuven Als ik minister was, zou ik werk maken van de gelijkschakeling van diploma s en competenties. Mensen die elders competenties hebben verworven, hebben vaak moeilijkheden om die in België of in het buitenland te verzilveren en hun kansen op de arbeidsmarkt te verhogen. Debbie Haest (34), Diksmuide Als ik minister was, zou ik heel veel te doen hebben. Ik zou de lasten op arbeid verlagen, de kinderbijslag aanpassen en een woonbonus geven aan jonge mensen en mensen die bescheiden wonen. Sevket Donmez (27), Schaarbeek Ik zou buurtfeesten organiseren en meer kinderparken en speelstraten invoeren. Er zijn te weinig plekken waar kinderen veilig kunnen spelen. Adelina Lucchesi (18), Genk Onderwijs is een thema waarvan ik wakker lig. Als minister zou ik mij toeleggen op vakoverschrijdend werken, leren omgaan met diversiteit, de kloof tussen de school en het werkveld of hogeschool/universiteit zo klein mogelijk maken. Inspraak en participatie is hierin voor mij de sleutel. Zowel van leerlingen als leerkrachten en ouders. Dirk Callens (48), Kortrijk Als ik minister was, zou ik meer bossen planten, op wandelafstand van elke stad of elk dorp. Voor onze gezondheid en ons welzijn, maar ook uit respect voor dieren en planten die leefgebieden nodig hebben om te overleven. Rafael Trigueros (33), Kessel-Lo Als minister zou ik erg investeren om solidair en duurzaam consumptiegedrag financieel of fiscaal aantrekkelijk te maken. Zoals lokale biovoeding, lokale markten, openbaar vervoer... Ik zou ook veel meer aandacht geven aan het milieu: minder beton en isoleren met duurzame materialen. Hilde Dereepere (41), Oudenberg De sterke trend tot individualisering en verzuring baart me zorgen. Er is geen solidariteit meer tussen de generaties. Niet alleen solidariteit met ouderen, maar vast en zeker ook met jonge ouders met kleine kinderen. Welke boodschap geven we zo mee aan onze toekomstige generaties? Visie is een uitgave van de Koepel van Christelijke Werknemersorganisaties Verantw. Uitg. nat. pag.: Gilbert Pex Hoofdredacteur: Jurgen D Ours Redactie: Filip colofonbellemans, Leen Grevendonck, Lieve Van den Bulck, Bram Swaerts, Martine Creve, Eric De Maegd, Dieter Herregodts, Chris Van Hauwaert, Nele Verheye, Patrick Wirix, David Vanbellinghen Vormgeving: Bart Gevaert Redactie Visie: PB 20, 1031 Brussel, tel lezers@visieredactie.be Druk: Corelio Printing, Keerstraat 10, 9420 Erpe-Mere Artikels op de regionale bladzijden (16-23) vallen onder de resp. verantw. uitgevers