De kringloop van het afval: waar gaat onze vuilniszak naartoe?

Transcriptie

1 De kringloop van het afval: waar gaat onze vuilniszak naartoe? Een wonderwel onderzoek voor groep 5 over afval, afvalverwerking en het opwekken van elektriciteit met restafval. Inhoudsopgave: Introductie van het onderzoek pag. 2 Les 1: De nulmeting pag. 3 Les 2: Formuleren van eigen vragen pag. 5 Thuisopdracht pag. 6 Les 3: Een bezoek aan de Stadsreiniging Binnenstad pag. 7 Les 4: Afvalkringloop in de natuur. Een bezoek aan het Woeste Westen pag. 9 Les 5: Schoonmaakactie: Veeg je eigen straat! pag. 11 Les 6: Techniekmiddag pag. 12 Les 7: Terugblik en voorbereiding presentatie pag. 16 Presentatie pag. 16 Leerdoelen W&T pag. 17 Bijlages: 1. Lijst met benodigdheden pag Afbeelding Afval Energie Bedrijf Amsterdam pag Contactgegevens Woeste Westen, Stadsreiniging Binnenstad en West pag Achtergrondinformatie en literatuur pag Werkbladen elektriciteit pag. 21 1

2 Les 4: Afvalkringloop in de natuur. Een bezoek aan natuurspeeltuin het Woeste Westen (Onderzoek uitvoeren) Tijdens dit bezoek bestuderen kinderen de rol van het bodemleven in de afvalkringloop (voedselkringloop) in de natuur. Ook verzamelen ze in het Woeste Westen dunne takken en maken hiermee een eigen takkenbezem. Tijdsduur: 1,5 uur Nodig/voorbereiding: - Een afspraak met de medewerkers van het Woeste Westen (zie bijlage) - De vragen waarvan voorafgaande aan de les is afgesproken dat ze in het Woeste Westen kunnen worden gesteld - Gemaakte afspraken met kinderen over wie, wanneer, welke vragen stelt en hoe de antwoorden worden vastgelegd. Lesbeschrijving: 1. Welkom door Martin Hup. Terugblik met kinderen op wat ze al weten over de afvalkringloop in de natuur. 9

3 2. De groep wordt in twee groepen gesplitst. Een groep gaat onder begeleiding van een medewerker van het Woeste Westen onderzoek doen naar het bodemleven. De andere groep gaat takken verzamelen om een takkenbezem te maken. 3. Kinderen zoeken naar bodemleven door dikke boomstammen en dergelijke om te draaien en gaten te graven in de grond. Gevonden diertjes worden voorzichtig in een grote bak gestopt. Naast de bak ligt een kaart om de diertjes te determineren. De medewerker vertelt dat wormen en insecten natuurlijk afval opeten, verteren en als poep uitscheiden. Daarmee bemesten ze de grond waardoor er weer nieuwe planten kunnen groeien en zo is het kringetje rond. 4. De kinderen zoeken geschikte takken uit om een takkenbezem te maken. Martin laat zien hoe je dat kan doen met hulp van een bamboestok en tie-wraps. De kinderen maken hun eigen bezem. 5. Afsluiting. De relatie wordt gelegd tussen de bezems die de kinderen hebben gemaakt en de bezem aan de kar van Arie Scheen van de Reinigingsdienst Binnenstad. De mensen van het Woeste Westen worden bedankt. Terugkeer naar school in een takkenbezemoptocht. 10

4 Leerdoelen W&T: Algemeen: Houding: - Willen weten: De leerling is nieuwsgierig en verwondert zich - Kritisch willen zijn: De leerling is actief observerend - Willen begrijpen: De leerling wil zaken begrijpen - Vernieuwend willen zijn: De leerling is origineel - Willen bereiken: De leerling heeft geduld - Willen delen: De leerling is sociaal en gericht op samenwerking Vaardigheden: - Doelgericht exploreren vanuit verwondering en nieuwsgierigheid - Verwoorden van eigen (onderzoeks)vragen - Een onderzoek uitvoeren volgens plan - Verbanden leggen tussen de (onderzoeks)vragen en opgedane ervaringen - Presenteren van de ontdekkingen aan leraar, klasgenoten en ouders. Kennis: Kerndoelen binnen OJW - Mens en samenleving: 39 - Natuur en Techniek: 40, 42, 44, 45 - Ruimte: 47 Denkwijzen: - De leerling kan denken in systemen. - De leerling kan denken in kringlopen. - De leerling kan denken in termen van duurzaamheid. Uitwerking in de lessen: Houding - De leerlingen verwonderen zich over hoe afval wordt hergebruikt in de natuur en door mensen. Ze stellen hierover veel vragen. - De leerlingen bekijken nauwkeurig de inhoud van een vuilniszak en leren zo verschillende vormen van afval te onderscheiden. Ze bekijken in het Woeste Westen nauwkeurig diverse bodemdiertjes, zoeken m.b.v. een kaart om welke diertjes het gaat en leren wat hun rol is bij de kringloop van het afval in de natuur. Ze bekijken bij de Stadsreiniging nauwkeurig hoe een takkenbezem in elkaar zit en maken die in het Woeste Westen na met zelf verzamelde takken. Ze bekijken nauwkeurig de verschillende onderdelen van een elektrisch circuit om zo zelf een werkend circuit aan te kunnen leggen. 17

5 - De leerlingen zijn origineel in het bedenken en maken van een kunstwerk uit van huis meegenomen afval. - De leerlingen werken in duo s samen in het aanleggen van een elektrisch circuit. Ze werken geduldig en vasthoudend. - Leerlingen bedenken als klas een vorm om het geleerde te presenteren. Vaardigheden - De leerlingen kunnen zich verwonderen over hoe afval wordt hergebruikt in de natuur en door mensen. - De leerlingen kunnen door middel van waarneming (zien, voelen, determineren) van bodemleven in de eigen omgeving kennis vergaren over de kringloop van het afval in de natuur. - De leerlingen kunnen een takkenbezem maken en een elektrisch circuit aanleggen. - De leerlingen kunnen vragen formuleren voor een deskundige (vuilnisman). - De leerlingen kunnen wat ze ontdekt hebben presenteren aan ouders. Kennis - De leerlingen weten dat afval in de natuur eigenlijk niet bestaat: afval van de een is voedsel voor de ander. - De leerlingen weten dat afval van mensen kan worden gescheiden en hergebruikt. - De leerlingen weten dat je met restafval (dat niet kan worden hergebruikt) elektriciteit kunt opwekken door verbranding. - De leerlingen weten dat er in de nabije omgeving een vuilverbrandingsfabriek is (waar van afval elektriciteit wordt opgewekt) en een elektriciteitscentrale (waar van kolen elektriciteit wordt opgewekt). Ze kunnen deze herkennen aan de zichtbare schoorstenen met rookpluimen. - De leerlingen maken kennis met mensen die het straatafval opruimen, leren hoe zij dat doen en vegen ook zelf de straat schoon. - Leerlingen kennen globaal de werking van een dynamo. Ze kunnen de relatie leggen tussen de werking van de dynamo op hun fiets en de werking van een dynamo in de elektriciteitscentrale. - De leerlingen weten globaal hoe afval wordt omgezet in elektriciteit in een elektriciteitscentrale. Ze kennen de begrippen die hiermee te maken hebben (brandstoffen zoals kolen of afval, verbranding, stoom, dynamo, stroom, kabels). - De leerlingen weten dat elektriciteit loopt door een gesloten circuit. Ze kennen de begrippen die hiermee te maken hebben (elektriciteitsdraad, batterij, stekker, stopcontact, schakelaar, fitting, lamp). Denkwijzen - De leerling kan denken in systemen. Het systeem van afvalscheiding, - ophaal en -verwerking, inclusief de verwerking van restafval tot elektriciteit. De werking van (de verschillende onderdelen binnen) een elektrisch circuit. - De leerling kan denken in kringlopen. Voedselkringloop en afvalhergebruik in de natuur. Afvalhergebruik door mensen (grondstof, afval, hergebruik). - De leerling kan denken in termen van duurzaamheid. 18

6 Bijlages: Bijlage 1: Lijst met benodigdheden - Een vuilniszak met daarin: plastic, papier, glaswerk, een doorzichtig plastic zakje met daarin een beschimmelde boterham en groenafval). - Een digibord - Afbeelding van AEB: - Wonderwelkaart - Een afspraak met de medewerkers van het Woeste Westen (zie bijlage) - Een afspraak met de mensen van de Stadsreiniging Binnenstad (zij bijlage voor gegevens). - Een afspraak met de Stadsreiniging West (zie bijlage) - Bamboestokken om bezems te maken tijdens bezoek aan het Woeste Westen - Ouders als begeleiders bij uitjes. - Ouders als begeleiders bij techniekmiddag. Circa vier ouders (3 bij techniekproefjes en 1 bij het maken van kunstwerken) - Door kinderen meegebracht schoon afval - Scharen, lijm et cetera om kunstwerken te maken - Werkbladen techniekproefjes (zie bijlage 5.) - Een batterij van 4,5 volt, een lampje, drie stroomdraadjes en materialen en gereedschap om een schakelaar te maken. Zie werkblad 1: Een schakelaar maken. - Zakje met puzzelstukjes om een stroomcircuit te leggen. Zie werkblad 2 en 3: Puzzel een stroomcircuit. - Een stroomcircuit van een batterij, een lampje, en drie stroomdraadjes. Een schakelaar ontbreekt. Zie werkblad 4 en 5: De stroomkring en werkblad 6: Geleiden of niet? - Een (geaarde) stekker en een fitting verbonden met een stroomdraad. - Een losse stekker, fitting en stroomdraad. - Gereedschap: fijne schroevendraaiers, een striptang, scharen en een mesje. - Circa 5 citroenen en een kilo aardappels, 5 spijkers en 5 koperen munten (of hard koperdraad), krokodillentangetjes, een mesje en een voltmeter. Zie werkblad 7: De citroenbatterij. - Houten platen, elektriciteitsleidingen, koppelstukken, klemmen, schroeven en schroevendraaiers 19