Kerncijfers. Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Transcriptie

1 Kerncijfers Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

2 Kerncijfers O n d e r w ij s, C u l t u u r e n We t e n s c h a p

3

4 Voorwoord Voor u ligt de elfde editie van Kerncijfers OCW. In deze publicatie presenteert het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de meest recente cijfermatige informatie over de resultaten en de staat van zijn beleidsterreinen. Met deze cijfers legt het ministerie op een inzichtelijke manier verantwoording af over zijn beleid. Per onderwijssector vindt u informatie over deelnemers, instellingen, personeel, resultaten en uitgaven. Daarnaast is er aandacht voor thema s als voortijdig schoolverlaten, de arbeidsmarkt voor onderwijzend personeel, studiefinanciering en het Nederlandse onderwijs in internationaal perspectief. Kerncijfers OCW bevat ook gegevens van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) over het groene (agrarische) onderwijs. Kerncijfers brengt ook een breed scala aan cultuuruitingen over het voetlicht. Zo passeren podiumkunsten, de Nederlandse film, pers en omroep, openbare bibliotheken en cultureel erfgoed de revue. Tot slot vindt u in deze Kerncijfers informatie over wetenschappelijk onderzoek. Er zijn hoofdstukken over de wisselwerking tussen maatschappij en wetenschap, onderzoeksinstituten en hun personeel, universitair onderzoek en de positie van vrouwen in de wetenschap. Ik hoop dat u in Kerncijfers ook dit jaar weer de feiten over OCW vindt die u zoekt. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Bijdragen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) verdiepen het inzicht in de situatie van allochtone leerlingen, de aansluiting tussen opleidingen en arbeidsmarkt en de omvang en verscheidenheid van het onderwijs dat niet door OCW en LNV wordt bekostigd. Dr. Ronald H. A. Plasterk 3 K e r n c i j f e r s O C W

5 Inhoudsopgave Kerncijfers OCW Voorwoord 3 Inhoudsopgave 4 1 Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kort 6 2 Onderwijs nationaal 3 Onderwijs internationaal 4 Primair onderwijs 5 Voortgezet onderwijs Stelsel Het Nederlandse onderwijs 8 Opbrengsten Opbrengst onderwijsstelsel 10 Doorlopende Overzicht doorlopende leerlijnen 12 Leerlijnen Doorstroom binnen het Nederlandse onderwijs 14 Schoolpopulatie in het basis- en voortgezet onderwijs 16 Allochtone leerlingen in het vo 18 Allochtone leerlingen in het mbo 20 Voortijdig schoolverlaters 22 Opleiding en arbeidsmarkt 26 Stelsel Instellingen en Personeel 28 Onderwijsarbeidsmarkt 30 Uitgaven onderwijs 32 Uitgaven per deelnemer 34 Thema Niet-bekostigd onderwijs 36 Thema EU-doelstellingen 38 Opbrengsten Opleidingsniveau internationaal 40 Opbrengst internationaal 42 Hoger onderwijs internationaal 44 Deelname internationaal 46 Thema Studentmobiliteit 48 Curriculum onderwijs 50 Leraren internationaal 52 Uitgaven internationaal 54 Stelsel Stelsel en Financiën po 56 Leerlingen po 58 Stromen po 60 Instellingen po 62 Thema Personeel en Arbeidsmarkt po 64 Stelsel Stelsel en Financiën vo 66 Financiën van instellingen vo 68 Leerlingen vo 70 Stromen en Rendement vo 72 Instellingen en Personeel vo 74 Thema Profielkeuze vo 76 6 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie Stelsel Stelsel en Financiën bve 78 Financiën van instellingen bve 80 Deelnemers bve 82 Stromen en Rendement bve 84 Instellingen en Personeel bve 86 Thema Arbeidsmarktpositie mbo-schoolverlaters 88 K e r n c i j f e r s O C W 4

6 Inhoudsopgave Kerncijfers OCW 7 Hoger beroepsonderwijs 8 Wetenschappelijk onderwijs 9 Studiefinanciering 10 Cultuur 11 Wetenschap 12 Groen onderwijs (LNV) Bijlagen Stelsel Stelsel en Financiën hbo 90 Financiën van instellingen hbo 92 Studenten hbo 94 Verblijfsduur en Rendement hbo 96 Instellingen en Personeel hbo 98 Thema Aansluiting vooropleiding hbo 100 Stelsel Stelsel en Financiën wo 102 Financiën van instellingen wo 104 Studenten wo 106 Rendementen wo 108 Instellingen en Personeel wo 110 Thema Allochtonen in het hoger onderwijs 112 Stelsel Stelsel en Financiën studiefinanciering 114 WSF Regelgeving en Normbedragen 116 WSF Gerechtigden 118 WTOS 120 Thema Les- en collegegeld en Actuele thema s 122 Stelsel Stelsel en Financiën cultuur en media 124 Kunsten 126 Kunsten Film 128 Media 130 Letteren en Bibliotheken 132 Cultureel Erfgoed 134 Stelsel Stelsel en Financiën wetenschap 136 Financiën van instellingen wetenschap 138 Personeel en Onderzoekers wetenschap 140 Universitair onderzoek 142 Thema Wisselwerking en Kennistransfer wetenschap 144 Vrouwen in de wetenschap 146 Internationaal wetenschap 148 Stelsel en Financiën groen onderwijs 150 Deelnemers en Instellingen groen onderwijs 152 OCW-uitgaven en nationale context 156 Onderwijsuitgaven (inter-) nationaal gezien 158 en Begrippen 160 Lijst van figuren 171 Lijst van tabellen 175 Lijst van afkortingen 178 Trefwoorden K e r n c i j f e r s O C W

7 OCW Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kort Inhoud en leeswijzer Kerncijfers OCW geeft de belangrijkste cijfermatige inzichten in de ontwikkelingen op zowel het niveau van de beleidsterreinen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) als voor OCW als geheel. Alvorens kengetallen te presenteren over het gehele onderwijsstelsel (in Onderwijs nationaal ) vindt u hier een korte impressie van de drie beleidsterreinen van OCW. Binnen Onderwijs nationaal wordt als eerste aandacht geschonken aan een beschrijving van het Nederlandse onderwijsstelsel. Hierna wordt een beschrijving gegeven van de opbrengsten van het Nederlandse onderwijsstelsel. Daarna worden de doorlopende leerlijnen beschreven. Vervolgens komt een aantal stelselkenmerken aan de orde, om te besluiten met een bijdrage van het CBS over niet-bekostigd onderwijs. Na dit overzicht van de ontwikkelingen over het hele onderwijsstelsel volgt een hoofdstuk Onderwijs internationaal. Het hoofdstuk begint met de binnen de EU afgesproken streefwaarden. Voor een aantal aspecten als opleidingsniveau van de bevolking, leesvaardigheid en onderwijsdeelname wordt getoond hoe het Nederlandse onderwijs er voor staat. In de hoofdstukken die volgen worden de kengetallen en indicatoren getoond voor de afzonderlijke onderwijssectoren en voor studiefinanciering. Daarna komen de sectoren cultuur, wetenschap en groen onderwijs aan de orde. Cultuur Cultuur betreft een breed terrein. Het bevorderen van een breed aanbod en gebruik van cultuur is zichtbaar in het aantal bezoeken aan gesubsidieerde podiumkunsten in Nederland: bijna 3 miljoen in Hiertoe voerden 191 gezelschappen ruim 13 duizend voorstellingen uit in Nederland. Aan de podiumkunsten is in 2005 door OCW bijna 177 miljoen euro uitgegeven. Dit is gemiddeld circa 62 euro per bezoek. In 2005 registreerden de 28 gesubsidieerde musea 5,1 miljoen bezoeken. Deze musea hebben in miljoen euro via OCW ontvangen, wat neerkomt op ongeveer 33 euro per bezoek. De publieke omroepen hadden in 2006 een kijktijdaandeel (tussen 18 en 24 uur) van circa 34 procent. De OCW-uitgaven voor de landelijke omroepen bedroegen 620 miljoen euro in Wetenschap Het bevorderen van een onderzoeksklimaat ter stimulering van de kennismaatschappij komt ondermeer tot uitdrukking in circa 58 duizend (vak)publicaties en circa 3 duizend dissertaties die in 2005 binnen de universiteiten tot stand zijn gekomen. In het wetenschappelijk onderwijs zijn in 2005 circa 28 duizend onderzoekers (fte) voor Research en Development (R&D) ingezet. Bij onderzoeksinstellingen zijn dat er bijna 13 duizend. De OCW- uitgaven aan wetenschap bedraagt 926 miljoen euro in In de bijlagen vindt u een algemene technische toelichting waaronder de aansluittabel CBS (OESO)/ OCW. Tevens is er een lijst van de opgenomen figuren, een lijst van de getoonde tabellen, een lijst van gebruikte afkortingen en een trefwoordenregister in de bijlagen opgenomen. Onderwijs Onderwijs is gericht op het opleiden van jongeren met het oog op de persoonlijke ontplooiing en de stimulering van de economisch en maatschappelijke ontwikkeling. Het reguliere onderwijs kent een toenemend aantal deelnemers. In 2006 volgden bijna 3,7 miljoen mensen door de overheid bekostigd onderwijs. Het aantal leerlingen en studenten dat een diploma behaalt is de laatste jaren opgelopen tot meer dan 400 duizend in Hiervan verlieten bijna 200 duizend mensen het reguliere onderwijs. De anderen stroomden door naar vervolgonderwijs. In het onderwijs bestaan ruim 310 duizend fulltime arbeidsplaatsen bij ruim instellingen. De rijksuitgaven aan onderwijs exclusief studiefinanciering bedroegen in 2006 circa 22,5 miljard euro. Figuur 1.1 Gesaldeerde uitgaven OCW Per hoofdtaak, inclusief overige uitgaven (x 1 mld) Onderwijs Studiefinanciering Onderzoek Cultuur en media K e r n c i j f e r s O C W 6

8 Tabel 1.1 Resultaten Diverse bronnen; zie volgende hoofdstukken Onderwijs: - Inclusief groen onderwijs - Diploma s mbo voor alle niveaus Onderwijs (aantal x 1000) Deelnemers 3.538, , , , ,8 Diploma's vo, mbo, hbo en wo 364,3 375,0 392,3 398,0 405,4 Uitstroom uit onderwijs met diploma vo, mbo, hbo en wo 192,3 197,4 196,5 191,1 Cultuur Bezoeken podiumkunsten (NL) (aantal x 1000) Bezoeken gesubisidieerde musea (aantal x 1000) Kijktijdaandeel publieke omroep (in procenten) 37,8 36,6 38,5 35,0 33,9 Wetenschap (universiteiten, aantal) Publicaties Dissertaties Vakpublicaties Tabel 1.2 Instellingen en personeel Diverse bronnen; zie volgende hoofdstukken Exclusief groen onderwijs Personeel ho: waarde 2005 ook aangehouden voor Onderwijs (aantal) Instellingen Personeel (aantal fte's x 1000) 305,9 311,6 310,6 311,2 313,8 Cultuur (aantal) Musea gesubisidieerd Gezelschappen Bibliotheken (vestigingen) Wetenschap (aantal fte's x 1000) R&D personeel ho 26,7 27,2 28,1 28,1 -- R&D personeel onderzoekinstellingen 13,7 14,3 13,6 12,7 -- Tabel 1.3 Uitgaven (x 1 mln) Jaarverslagen OCW, opgave LNV OCW-uitgaven: afgeleid van tabel 13.1 Uitgaven niet gesaldeerd met ontvangsten Overige uitgaven: Overige programma uitgaven, Ministerie Algemeen en Overige nietbeleidsartikelen Vanaf 2004 is een deel van de apparaatskosten toegerekend aan de eerste vier uitgavencategorieën OCW-uitgaven , , , , ,3 Onderwijs , , , , ,8 Studiefinanciering 2.152, , , , ,6 Wetenschap 801,7 773,3 813,3 839,2 926,2 Cultuur en media 1.535, , , , ,3 Overige uitgaven 692,6 747,9 378,7 370,0 383,3 LNV uitgaven voor onderwijs 566,6 581, ,2 660,3 7 K e r n c i j f e r s O C W

9 Onder wijs nationaal Stelsel Het Nederlandse onderwijs Het reguliere onderwijsstelsel De meeste Nederlandse kinderen gaan op de leeftijd van vier jaar naar het basisonderwijs, hoewel de leerplicht geldt vanaf 5 jaar. De duur van het basisonderwijs is 8 jaar. Na het basisonderwijs kiezen de leerlingen op de leeftijd van gemiddeld 12 jaar voor het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo), het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo) of het voortgezet wetenschappelijk onderwijs (vwo). Tevens kunnen leerlingen doorstromen naar het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo), praktijkonderwijs (pro) of het voortgezet speciaal onderwijs (vso). In het schooljaar 1999/00 is de schoolsoort vmbo ingevoerd (voorheen vbo en mavo). Binnen het vmbo bestaan vier leerwegen; basisberoepsgerichte leerweg (bl), kaderberoepsgerichte leerweg (kl), gemengde leerweg (gl), theoretische leerweg (tl), vergelijkbaar met voorheen het mavo. Na het vmbo kiezen leerlingen, gemiddeld op 16-jarige leeftijd, voor het middelbaar beroepsonderwijs. Gediplomeerden van de theoretische leerweg kunnen ook doorstromen naar het havo. Het havo is bedoeld als voorbereiding op het hoger beroepsonderwijs. Ook mbo-gediplomeerden kunnen doorstromen naar het hbo. Het vwo is bedoeld als voorbereiding op het wetenschappelijk onderwijs. In de praktijk stromen vwo-gediplomeerden ook door naar het hbo. Er is een verschil in duur tussen de schoolsoorten. Het vmbo heeft een nominale duur van 4 jaar, het havo 5 jaar en het vwo 6 jaar. Het mbo kan op verschillende niveaus gevolgd worden en heeft een maximale opleidingsduur van 4 jaar. Het hbo leidt in vier jaar op tot een bachelordiploma. In het wo kan in drie jaar een bachelordiploma behaald worden en daarna Figuur 2.1 Stromen in het Nederlandse onderwijs In procenten van een cohort uitstromende basisonderwijsleerlingen, 2005 in twee jaar een masterstitel. Naast het regulier basisonderwijs en voortgezet onderwijs is er speciaal (basis)onderwijs, leerwegondersteunend onderwijs en praktijkonderwijs (lwoo en pro). Dit onderwijs is bedoeld voor leerlingen die specialistische zorg en ondersteuning nodig hebben. Na het speciaal (basis)onderwijs en (v)so stromen de meeste leerlingen door naar het vmbo, lwoo of pro. In deze omschrijving van het onderwijsstelsel is niet alleen het via het ministerie van OCW gefinancierde onderwijs opgenomen, maar ook het groene onderwijs binnen vmbo, mbo, hbo en wo, dat gefinancierd wordt door het ministerie van LNV. Deelnemersstromen In figuur 2.1 zijn de stromen tussen de verschillende onderwijssoorten weergegeven. In dit schema is te zien dat 95 procent van de leerlingen die het primair onderwijs verlaten doorstromen naar het regulier voortgezet onderwijs. De overige vijf procent stroomt door naar het praktijkonderwijs (pro) of het voortgezet speciaal onderwijs (vso). Na de eerste twee jaren van het voortgezet onderwijs stroomt 36 procent door naar het havo of vwo en 55 procent naar het vmbo. In figuur 2.1 is het niveau van de startkwalificatie (havo-, vwo- of mbo-diploma op niveau 2) weergegeven. Naar verwachting halen van de 100 leerlingen die het primair onderwijs in 2005 verlaten, uiteindelijk circa 70 een startkwalificatie en daarvan behalen ruim 30 een diploma in het hoger onderwijs. Het aantal deelnemers in het hbo en wo neemt nog steeds toe. Figuur 2.2 Index met 1995 = 100 Deelnemers 11 4 wo startkwalificatie hbo mbo-3/4 36 mbo-1/2 3 havo/vwo 43 3 lj. 3 t/m 6 vmbo lj pro vo leerjaren vso basisonderwijs (incl. sbao en so) 80 uitstroom met diploma directe en indirecte stroom tussen onderwijssoorten uitstroom zonder diploma po vo mbo hbo wo K e r n c i j f e r s O C W 8

10 Tabel 2.1 Onderwijsdeelnemers (aantal x 1000) OCW Aantal leerlingen bao inclusief trekkende bevolking Zorgleerlingen zijn leerlingen in pro en leerlingen met lwoo vo excl. zorg: vanaf 2006 zijn ook de 16- en 17-jarige vavo-leerlingen meegeteld (in ) Aantallen wo incl. extraneï, auditoren en deeltijdstudenten Aantallen hbo omvatten alle ingeschrevenen aan bekostigde opleidingen; vt (voltijd) en dt (deeltijd) zijn inclusief hbo groen Totaal 3.538, , , , ,8 Totaal po 1.654, , , , ,3 bao 1.550, , , , ,1 sbao 52,1 51,4 50,1 48,3 46,3 (v)so 52,1 55,3 57,1 60,0 62,9 Totaal vo 913,6 925,2 934,9 939,8 946,0 vo excl. zorg 777,6 786,8 791,6 791,8 797,4 zorg 102,2 103,0 107,1 111,2 112,1 vbo groen 21,6 22,4 22,3 22,3 21,6 lwoo groen 12,2 13,0 13,9 14,5 14,9 Totaal mbo 469,5 475,7 473,9 478,6 491,7 bbl 155,9 151,0 133,5 124,5 129,4 bol-vt 264,5 280,8 300,2 314,9 322,6 bol-dt 25,5 20,0 15,5 14,3 13,9 bol groen 15,0 15,0 15,7 16,4 17,0 bbl groen 8,6 8,9 9,1 8,6 8,8 Totaal hbo 322,2 334,8 345,8 355,9 365,5 hbo-vt 257,5 268,2 280,1 292,1 303,8 hbo-dt 64,6 66,7 65,6 63,8 61,7 waarvan hbo-groen (8,5) (8,7) (8,7) (8,5) (8,2) Totaal wo 178,6 188,1 198,1 204,4 206,2 wo 174,5 183,7 193,6 199,9 201,8 wo-groen 4,0 4,4 4,5 4,5 4,4 Tabel 2.2 Onderwijsdeelname van jarigen, percentages voor voltijd- en deeltijdonderwijs OCW, CBS Voltijd 44,7 51,7 52,7 57,6 59,6 61,3 Deeltijd 10,5 10,3 10,4 9,3 8,6 8,5 9 K e r n c i j f e r s O C W

11 Onder wijs nationaal Opbrengsten Opbrengst onderwijsstelsel Opleidingsniveau Het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking is door de jaren heen gestegen. Het aandeel van de leeftijdscategorie jarigen met alleen een vmbo-diploma is gedaald tot ruim 14 procent. Acht op de tien jarigen beschikt in 2005 over een kwalificatie op mbo- niveau of hoger. Het aandeel jarigen dat als hoogst genoten opleiding hoger onderwijs heeft neemt nog steeds toe. Dit komt voort uit een toenemend aandeel van havo/ vwo in het voortgezet onderwijs, maar ook de toegenomen doorstroom mbo-hbo heeft de groei van het hoger onderwijs bevorderd. De toename van het gemiddelde opleidingsniveau is het duidelijkst zichtbaar bij de jongere leeftijden, maar ook voor de leeftijdscategorie jarigen is het opleidingsniveau de laatste jaren gestegen. Het percentage van de leeftijdscategorie jarigen dat alleen basisonderwijs heeft doorlopen blijft dalen. In 1996 had 14,1 procent alleen het primair onderwijs doorlopen, in 2006 is dit aandeel gedaald naar 9,3 procent. Het aandeel van de jarigen met als hoogst genoten opleiding hoger onderwijs blijft de laatste jaren stijgen. In 1996 had 7,4 procent van de jarigen een diploma wo gehaald, in 2006 is dat gestegen naar 9,4 procent. Gediplomeerden In alle sectoren is een duidelijke stijging waarneembaar in het aantal gediplomeerden in de periode De stijging van het aantal gediplomeerden is relatief het sterkst in het wetenschappelijk onderwijs. Ten opzichte van 2002 is er in het wetenschappelijk onderwijs een stijging van het aantal gediplomeerden met bijna 35 procent. In 2006 behaalden ruim 405 duizend jongeren een diploma, verdeeld over 170 duizend voortgezet onderwijs, circa 145 duizend middelbaar beroepsonderwijs en 90 duizend hoger onderwijs. Het percentage gediplomeerden ten opzichte van de uitstroom is in alle sectoren de laatste jaren toegenomen. Meer leerlingen stromen dus pas uit nadat zij een diploma gehaald hebben. In het voortgezet onderwijs als geheel ligt het percentage gediplomeerden ten opzichte van de uitstroom in 2006 op 82 procent. In het vmbo is het percentage gediplomeerden 90 procent. In het havo ligt dit percentage op 78 procent en 75 procent van de uitstroom uit het vwo heeft een diploma behaald. Over de gehele linie neemt de doorstroom naar vervolgonderwijs toe. Hierdoor wordt de onderwijsloopbaan verlengd. Het aandeel mbo leerlingen dat doorstroomt naar een vervolgopleiding in het hbo blijft stijgen. Vrijwel alle havo/vwo- gediplomeerden komen uiteindelijk in het hoger onderwijs terecht. Ongeveer 10 procent van alle hbo- gediplomeerden gaat direct verder studeren in het wo. Figuur 2.3 Opleidingsniveau van de bevolking van jaar Verdeling naar opleidingsniveau, in procenten van het totaal 100 Figuur 2.4 Gediplomeerden naar bestemming Verdeling over bestemmingen (aantal x 1000) basisonderwijs vmbo/mbo1 havo/vwo mbo hbo wo (i)vmbo havo vwo mbo hbo wo K e r n c i j f e r s O C W 10

12 Tabel 2.3 CBS Statline: Opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking (leeftijd jaar) Bevolking (x 1000) Percentage van totaal 99,7 99,5 99,7 99,7 99,2 99,4 basisonderwijs 14,1 11,8 11,5 10,6 9,5 9,3 vmbo/mbo1 26,2 26,2 25,6 25,2 24,5 24,1 havo/vwo 9,4 10,5 10,2 10,2 10,7 10,3 mbo 30,4 30,2 30,4 30,4 29,1 30,7 hbo 12,2 13,7 14,4 15,4 16,2 15,7 wo 7,4 7,2 7,5 7,9 9,2 9,4 Tabel 2.4 OCW (CFI) Inclusief groen onderwijs Gediplomeerd in het schooljaar dat eindigt in vermeld jaar Zie bijlage en Begrippen. deel C Gediplomeerden (aantal x 1000) vo 155,1 157,4 164,3 165,1 168,6 vbo 51,7 55,3 57,0 55,5 56,4 mavo 47,4 41,7 43,3 43,7 44,8 havo 31,8 34,4 36,7 37,3 38,1 vwo 24,1 26,0 27,4 28,7 29,2 mbo 128,4 134,0 140,9 143,5 144,3 bbl 57,3 60,0 60,5 56,5 52,4 bol-vt 67,5 70,6 76,4 83,0 88,1 bol-dt 3,6 3,4 4,0 4,0 3,8 hbo 59,3 61,4 63,3 63,0 63,6 hbo-vt 46,4 47,7 49,0 48,1 49,1 hbo-dt 13,0 13,7 14,3 14,9 14,5 wo 21,5 22,2 23,9 26,5 29,0 Tabel 2.5 OCW Inclusief groen onderwijs Het betreft alleen uitstroom uit de schoolsoort, respectievelijk de sector. Directe doorstroom binnen de schoolsoort of sector is niet geteld. Uitstroom is inclusief tijdelijke uitstroom. Tijdelijke uitstromers kunnen later alsnog een diploma halen. Deze indicator is daardoor m.n. voor ho lager dan de slaagkansen. Gediplomeerden ten opzichte van totale uitstroom uit schoolsoort en sector, in procenten vo vmbo havo vwo mbo bol bbl hbo wo K e r n c i j f e r s O C W

13 Onder wijs nationaal Doorlopende leerlijnen Overzicht doorlopende leerlijnen Inleiding Op deze en volgende pagina s zal meer inzicht gegeven worden in de wijze waarop de Nederlandse jeugd door het volgen van onderwijs toegerust wordt voor het functioneren in de maatschappij. Dit wordt in beeld gebracht als doorlopende leerlijnen. Deze doorlopende leerlijnen omvatten het totale traject vanaf de vorming van peuters en kleuters tot aan het uitoefenen van een beroep. Vooral de rol van het door OCW en LNV gefinancierde onderwijs wordt op de volgende pagina s toegelicht. De bestaande gegevens geven nog geen volledig beeld van doorlopende leerlijnen, maar met gegevens uit het onderwijsnummer kan de informatie in de komende jaren sterk worden verbeterd en aangevuld. In het schema van figuur 2.1 is in hoofdlijnen de doorstroom door het Nederlandse onderwijs afgebeeld. In Doorstroom binnen het Nederlandse onderwijs wordt beschreven welke routes onderwijsdeelnemers volgen om een bepaald opleidingsniveau te bereiken. Belangrijke stappen in deze routes zijn de momenten waarop een onderwijsdeelnemer doorstroomt naar een volgende onderwijssoort. Onderwijsachterstanden In de CBS-bijdrage Schoolpopulatie in het basis- en voortgezet onderwijs wordt ingegaan op de samenstelling van de schoolpopulatie naar herkomstgroepering in de verschillende regio s. In de paragrafen Allochtone leerlingen in het vo en Allochtone leerlingen in het mbo wordt toegelicht in hoeverre de schoolkeuze van allochtone leerlingen afwijkt van die van de autochtone leerlingenpopulatie. Voor- en vroegschoolse educatie Door middel van voor- en vroegschoolse educatie (vve) wordt beoogd onderwijsachterstanden bij kinderen zoveel mogelijk te voorkomen. VVE houdt in dat kinderen op jonge leeftijd meedoen aan educatieve programma s, die starten in een voorschoolse voorziening (peuterspeelzaal, kinderopvang) en doorlopen tot in de eerste twee groepen van de basisschool. Centraal staat het leren van de Nederlandse taal. Recente landelijke cijfers over de deelname aan VVE ontbreken op dit moment nog. Over enkele jaren zal door middel van het onderwijsnummer en van een in 2006 gestarte landelijke monitor waarvan de resultaten in 2010 bekend zijn, meer informatie verkregen kunnen worden over de achtergronden van leerlingen die deelnemen aan VVE. Sardes heeft in 2006 een Quick scan onder Nederlandse gemeenten uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW. Uit deze Quick scan blijkt dat de doelstelling van 50 procent deelname van de doelgroepkinderen in voor- en vroegschoolse educatie in de meeste gemeenten gehaald wordt. Onder doelgroepkinderen worden kinderen van laagopgeleide ouders in de leeftijdsgroep 2,5 tot 6 jaar verstaan. Van alle gemeenten in Nederland wordt 46 procent van de doelgroepkinderen in de voorschoolse educatie bereikt en in de vroegschoolse periode is dat 59 procent. Om de doorgaande leerlijn te waarborgen werken de meeste voor- en vroegschoolse voorzieningen samen met basisscholen met VVE programma s. Figuur 2.5 Aspecten van doorlopende leerlijnen onderwijs arbeidsmarkt ho Doorstroom binnen het Nederlandse onderwijs VVE Doorstroom tussen onderwijssoorten Opbrengst onderwijsstelsel bao vo Opleidingsniveau van Onderwijsachterstanden/allochtonen mbo de beroepsbevolking Voortijdig schoolverlaten leeftijd K e r n c i j f e r s O C W 12

14 Tabel 2.6 Deelname aan VVE-voorzieningen, in procenten SCP jaarrapport integratie 2005: Minderheden in het onderwijs Hoog = een van beide ouders heeft tenminste een mavo-opleiding (bekostigingsgewicht=0,0) Laag = beide ouders hebben ten hoogste lboopleiding voltooid ( bekostigingsgewicht=0,25) VVE-programma's: tot en met 1998 is gevraagd naar de deelname aan ouder-kind programma's, Vanaf 2000 is gevraagd naar de deelname aan VVE-programma's in het algemeen A) VVE-programma Turken Marokkanen Surinamers Antillianen Autochtoon, laag Autochtoon, hoog B) Peuterspeelzaal Turken Marokkanen Surinamers Antillianen Autochtoon, laag Autochtoon, hoog Tabel 2.7 Bereik VVE-programma's Sardes, 2005/06 Als percentage van de doelgroepkinderen naar gemeenten van verschillende grootte. Onder doelgroepkinderen worden kinderen van laagopgeleide ouders verstaan. 2,5 tot 4 jaar 4 en 5 jaar 2,5 tot 6 jaar Gemeentegrootte G G Middelgrote gemeenten Kleine gemeenten Totaal K e r n c i j f e r s O C W

15 Onder wijs nationaal Doorlopende leerlijnen Doorstroom binnen het Nederlandse onderwijs Verdeling derde leerjaar vo In welke mate leerlingen na het leerplichtig onderwijs doorstromen naar vervolgopleidingen wordt grotendeels bepaald door hun vorderingen en onderwijskeuze tot en met het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs. Sinds 1990 is het aandeel van praktijkonderwijs in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs relatief sterk gegroeid. Het praktijkonderwijs was voorheen het speciaal onderwijs en onderwijs aan moeilijk lerende kinderen (mlk). De deelname aan vmbo theoretische en gemengde leerweg (tl-gl) is gedaald ten opzichte van Deze schoolsoort was voorheen het mavo. De deelname aan overige onderwijssoorten blijft redelijk stabiel al is de deelname aan het havo en vwo ten opzichte van 1990 toegenomen. Doorstroom Het aantal leerlingen dat het primair onderwijs instroomt is de laatste jaren stabiel. Vanuit het primair onderwijs is het aantal leerlingen die doorstromen naar het voortgezet onderwijs eveneens stabiel. De doorstroom van het voortgezet onderwijs naar het havo en vwo is de afgelopen jaren gestegen. Het aantal leerlingen dat na de eerste twee leerjaren doorstroomt naar vmbo-3, daalt. De doorstroom vanuit het vmbo naar het mbo neemt toe. Het aantal leerlingen dat vanuit het mbo naar hbo doorstroomt blijft de laatste jaren stijgen. Vanuit het havo/vwo stromen steeds meer leerlingen door naar het hoger onderwijs. De doorstroom vanuit het hbo naar het wo blijft nagenoeg constant. Figuur Ontwikkeling deelname aan onderwijssoorten vo Percentage van de leerlingen in het derde jaar vo Doorstroom gediplomeerden De directe doorstroom van gediplomeerden naar vervolgonderwijs is tussen toegenomen. Ongeveer 80 procent van alle gediplomeerden van het voortgezet onderwijs stroomt direct door naar vervolgonderwijs. De directe doorstroom van gediplomeerden naar vervolgonderwijs is het hoogst voor havo- en vwo-gediplomeerden. Vrijwel alle havo- en vwogediplomeerden komen uiteindelijk in het hoger onderwijs terecht. Vmbogediplomeerden stromen verhoudingsgewijs iets minder vaak direct door naar vervolgonderwijs dan gediplomeerden uit het havo en vwo. De directe doorstroom van vmbo-gediplomeerden naar het mbo is tussen 2002 en 2006 wel toegenomen. Het mbo, hbo en wo en het praktijkonderwijs gelden veelal als eindonderwijs. Gediplomeerden in deze onderwijssectoren stromen voor het overgrote deel uit naar de arbeidsmarkt. Jongeren met een mbo-diploma kiezen de laatste jaren wel steeds vaker voor een vervolgopleiding in het mbo of hbo. Figuur Belangrijkste deelnemersstromen na het vo Percentage van gediplomeerden uit voorafgaand onderwijs (inclusief groen) pro / svo-mlk (15-j) vbo (+svo-lom) mavo (vmbo-tl/gl) havo vwo 0 bol bbl ho hbo wo uitstroom uitstroom uitstroom uitstroom vmbo havo / vwo bol hbo K e r n c i j f e r s O C W 14

16 Tabel 2.8 Belangrijkste deelnemersstromen (x 1000) OCW: (CFI: onderwijsmatrices) OCW: 2005 (Referentieraming 2006) Voltijd onderwijs, tenzij anders aangegeven en inclusief groen onderwijs Stromen tussen onderwijssectoren zijn alleen directe stromen vmbo omvat tevens voormalig vbo en voormalig mavo Stromen vanuit vmbo, havo/vwo, bol en hbo omvatten alleen gediplomeerden Zie bijlage en Begrippen, deel C van naar buiten het onderwijs po 211,1 214,8 214,7 213,3 213,2 buiten het onderwijs deeltijd onderwijs 156,4 140,2 125,1 105,7 116,1 buiten het onderwijs overige sectoren 92,9 95,7 91,1 106,7 109,7 po vo 197,6 201,9 199,1 196,8 192,5 vo basisvorming vmbo3 112,6 107,1 107,4 108,0 104,5 vo basisvorming havo/vwo3 71,3 74,8 77,1 80,0 79,6 vmbo bol 61,1 59,8 72,0 65,6 67,0 vmbo bbl 8,7 6,8 11,2 11,0 11,9 havo/vwo ho 46,8 51,1 54,0 56,8 57,9 bol hbo 15,2 17,4 18,9 19,0 19,7 hbo wo 5,6 6,0 6,2 5,7 5,9 po t/m wo deeltijd onderwijs excl. bbl 11,8 10,6 6,0 6,6 6,3 po t/m wo buiten het onderwijs 250,2 241,6 233,4 257,7 245,2 deeltijd onderwijs buiten het onderwijs 119,0 110,7 111,3 84,7 70,4 Tabel 2.9 Directe stromen tussen onderwijssoorten (x 1000) OCW (CFI: onderwijsmatrices) Inclusief groen onderwijs Kleine stromen tussen onderwijssectoren zijn niet opgenomen: bijv. van mbo naar vo Stromen tussen onderwijssectoren zijn alleen directe stromen Stromen van en naar educatie zijn opgenomen onder geen onderwijs Zie bijlage en Begrippen, deel C. po vo mbo hbo wo geen onderwijs van naar po ,4 0,7 11, ,6 1,4 12, ,8 1,3 14,9 vo ,3 83,1 33,0 17,5 59, ,7 83,2 29,8 17,0 67, ,2 89,8 35,4 21,4 47,9 mbo ,5 138, ,2 174, ,0 173,6 hbo ,8 74, ,7 87, ,9 86,7 wo ,0 32, ,4 32, ,9 39,5 geen onderwijs ,2 10,9 78,5 40,9 13, ,1 10,2 120,4 47,7 16, ,3 5,0 107,2 45,6 17,5 15 K e r n c i j f e r s O C W

17 Onder wijs nationaal Doorlopende leerlijnen Schoolpopulatie in het basis- en voortgezet onderwijs Inleiding Autochtone en niet-westers allochtone leerlingen zijn niet evenredig over de Nederlandse scholen verdeeld. Voor een groot deel is dat het gevolg van een ongelijke verdeling van niet-westers allochtonen over woongebieden. In het voortgezet onderwijs komt dit deels doordat autochtone en nietwesters allochtone leerlingen verschillende schoolsoorten volgen. Zo gaan autochtonen vaker naar havo en vwo, terwijl niet-westerse allochtonen vaker naar de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen van het vmbo gaan. De mate van segregatie wordt in beeld gebracht met behulp van twee indicatoren. Het aandeel gekleurde scholen geeft weer hoeveel scholen meer dan 50 procent, dan wel meer dan 80 procent niet-westers allochtone leerlingen hebben. In de gemiddelde schoolkleur wordt het gemiddelde percentage niet-westers allochtone leerlingen weergegeven dat bij een bepaalde (naar herkomstgroep onderscheiden) leerling op school zit. Aandeel niet-westers allochtonen op school In het schooljaar 2005/06 had 8 procent van de Nederlandse schoolvestigingen voor basis- en voortgezet onderwijs meer dan 50 procent nietwesters allochtone leerlingen. De helft van deze scholen had meer dan 80 procent niet-westers allochtone leerlingen. De grootste concentratie inwoners van een niet-westers allochtone herkomst bevindt zich in de Randstad. Daar zijn ook de meeste gekleurde scholen. Meer dan de helft van de basisscholen in de vier grote steden telt meer dan 50 procent nietwesters allochtone leerlingen. In het voortgezet onderwijs ligt dit op 45 procent. Ongeveer een derde van de scholen voor basisonderwijs in deze steden heeft meer dan 80 procent niet-westers allochtone leerlingen. Een kwart van de scholen voor voortgezet onderwijs heeft in deze steden meer dan 80 procent niet-westers allochtone leerlingen. Van de vier grote steden heeft Utrecht het kleinste aandeel gekleurde scholen en Rotterdam het grootste. In Rotterdam is het aandeel gekleurde basisscholen de afgelopen jaren toegenomen. Samenstelling van de schoolpopulatie Het percentage niet-westers allochtone leerlingen op scholen voor basisonderwijs in Nederland bedroeg in het schooljaar 2005/06 gemiddeld 14 procent. Een leerling had dus gemiddeld 14 procent niet-westers allochtone medescholieren. In het basisonderwijs had een niet-westers allochtone leerling gemiddeld 49 procent niet-westers allochtone schoolgenoten, terwijl een autochtoon of westers allochtoon gemiddeld maar 8 procent niet-westers allochtone schoolgenoten had. In de vier grote steden is de helft van de leerlingen van niet-westers allochtone herkomst. Maar ook daar is een groot verschil tussen het aandeel niet-westers allochtone schoolgenoten van autochtonen en westers allochtonen en van niet-westers allochtonen (27 procent versus 73 procent in het basisonderwijs). Het grootste verschil, en dus de grootste segregatie, is te vinden in Den Haag. Daar hebben niet-westers allochtonen 74 procent niet-westers allochtone schoolgenoten tegen 21 procent voor de autochtone en westers allochtone leerlingen. De samenstelling van de schoolpopulatie heeft zich sinds het schooljaar 2001/02 niet veel ontwikkeld. In Utrecht is het aandeel niet-westers allochtonen iets afgenomen, evenals in Noord-Nederland. Deze afname lijkt de segregatie nauwelijks te beïnvloeden. Figuur Allochtonen in basis- en voortgezet onderwijs Scholen met aandeel niet-westers allochtone leerlingen naar regio, bao vo bao vo bao vo bao vo bao vo NED AMS ROT DH UT meer dan 80 procent niet-westers procent niet-westers minder dan 50 procent niet-westers K e r n c i j f e r s O C W 16

18 Tabel 2.10 Scholen met percentage leerlingen naar achtergrond in basis- en voortgezet onderwijs CBS Gegevens op peildatum 1 oktober Exclusief scholen voor speciaal onderwijs, vmbo afdelingen van de AOC s en praktijkonderwijs West-Nederland exclusief de vier grote steden. vo: 2005 voorlopige cijfers >50% niet westers allochtone leerlingen >80% niet- westers allochtone leerlingen bao vo bao vo bao vo bao vo Nederland De vier grote steden Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht Overig Nederland Noord-Nederland Oost-Nederland Zuid-Nederland West-Nederland Tabel 2.11 Allochtone leerlingen in het basisonderwijs CBS Aandeel niet-westers Niet westers allochtone schoolgenoten van: allochtone leerlingen autochtonen, westers niet-westers allochtonen allochtonen In percentage van het totaal aantal leerlingen. Gegevens op peildatum 1 oktober Exclusief scholen voor speciaal onderwijs West-Nederland exclusief de vier grote steden. Nederland De vier grote steden Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht Overig Nederland Noord-Nederland Oost-Nederland Zuid-Nederland West-Nederland K e r n c i j f e r s O C W

19 Onder wijs nationaal Doorlopende leerlijnen Allochtone leerlingen in het vo Binnen het voortgezet onderwijs maken leerlingen van niet-westers allochtone herkomst vaak een andere keuze voor schoolsoort, leerweg, sector en profiel dan autochtone leerlingen en leerlingen van westers allochtone herkomst. Verdeling over de schoolsoorten De verdeling van de leerlingen over de schoolsoorten van het voortgezet onderwijs naar herkomstgroepering is het beste te vergelijken met behulp van de aantallen leerlingen in leerjaar 3. In dat leerjaar hebben bijna alle leerlingen hun keuze voor een schoolsoort gemaakt. Leerlingen van niet-westers allochtone herkomst volgen in het voortgezet onderwijs vaker een opleiding binnen het vmbo dan autochtone leerlingen en leerlingen van westers allochtone herkomst. Binnen het vmbo volgen zij vaker de lagere leerwegen. Bij het volgen van hun vmbo-opleiding krijgen niet-westers allochtone leerlingen vaker extra ondersteuning via een indicatie voor het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo). Voor een deel hangt dit samen met hun oververtegenwoordiging in de lagere leerwegen, maar ook binnen de leerwegen van het vmbo hebben niet-westers allochtone leerlingen vaker een indicatie voor het lwoo dan autochtonen. In het schooljaar 2005/06 volgde 45 procent van de niet-westers allochtone leerlingen in leerjaar 3 een opleiding in de basis- of kaderberoepsgerichte leerweg tegen iets meer dan een kwart van de overige leerlingen. De deelname aan de gemengde en theoretische leerwegen van het vmbo is voor alle onderscheiden groepen met ongeveer 20 procent vrijwel gelijk. Vooral de leerlingen met een Turkse en Marokkaanse achtergrond gaan Figuur Autochtone en allochtone leerlingen in het vmbo Sectorkeuze leerjaren 3 en 4 (exclusief theoretische leerweg) 2005/06 maar heel weinig naar havo en vwo. Sector- en profielkeuze Niet-westers allochtone leerlingen kiezen opvallend veel vaker voor een economische richting dan autochtone leerlingen. Dit geldt voor alle schoolsoorten in het voortgezet onderwijs, maar het sterkst voor het vmbo. Binnen het vmbo is economie de meest gekozen sector voor niet-westers allochtone jongens en meisjes. Autochtone jongens kiezen in het vmbo het meest voor techniek, terwijl bij de autochtone meisjes de sector zorg het meest populair is. In het havo kiezen de jongens het meest voor het profiel economie en maatschappij ; vooral de niet-westers allochtone jongens. Meisjes, en dan vooral de autochtone meisjes, kiezen in het havo het meest voor cultuur en maatschappij. Meisjes van niet-westers allochtone herkomst kiezen hiernaast relatief vaak voor economie en maatschappij. In de laatste twee leerjaren van het vwo kiezen de jongens, net zoals op het havo, het meest voor het profiel economie en maatschappij. Hierin verschillen autochtone en niet-westers allochtone jongens niet. Bij de niet-westers allochtone jongens volgt direct daarna natuur en gezondheid. De tweede keuze van de autochtone jongens is natuur en techniek. Meisjes van beide herkomstgroeperingen kiezen op het vwo het meest voor natuur en gezondheid. Bij de niet-westers allochtone meisjes volgt daarna economie en maatschappij. De autochtone meisjes op het vwo kiezen na natuur en gezondheid vaak voor cultuur en maatschappij. Figuur Autochtone en allochtone leerlingen in havo/vwo Profielkeuze in de hoogste leerjaren van havo en vwo 2005/ Autochtoon Niet-westers allochtoon Jongens Autochtoon Niet-westers allochtoon Meisjes landbouw techniek zorg economie 0 Autochtoon Niet-westers allochtoon Jongens havo 4/5 natuur en techniek havo 4/5 economie en maatschappij vwo 5/6 natuur en techniek vwo 5/6 economie en maatschappij Autochtoon Niet-westers allochtoon Meisjes havo 4/5 natuur en gezondheid havo 4/5 cultuur en maatschappij vwo 5/6 natuur en gezondheid vwo 5/6 cultuur en maatschappij K e r n c i j f e r s O C W 18

20 Tabel 2.12 Leerlingen in leerjaar 3 van het vo, verdeling over de schoolsoorten, 2005/06 CBS, IBG, GBA Naar herkomstgroepering en geslacht in procenten van totaal aantal in leerjaar 3 bb=basisberoepsgerichte leerweg: kb= kaderberoepsgerichte leerweg; gl=gemengde leerweg, tl=theoretische leerweg Algemeen: leerlingen hebben nog geen keuze gemaakt Exclusief praktijkonderwijs en vmboafdelingen van de Agrarische Opleidingscentra Vmbo, leerwegen Algemeen Havo Vwo Aandeel lwoo bb kb gl tl ongedeeld van totaal vmbo Autochtoon Westers allochtoon Niet-westers allochtoon Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Overig niet-westers Tabel 2.13 Leerlingen in de hoogste leerjaren van havo en vwo in de profielen in procenten, 2005/06 CBS, IBG, GBA Exclusief engelse stroom (havo-niveau) en internationaal baccalaureaat (vwo-niveau). De percentages van de profielen tellen op tot meer dan 100, omdat een deel van de leerlingen een dubbel profiel kiest (meestal binnen de hoofdrichting). Percentage is gebaseerd op 1-9 waarnemingen. Havo leerjaar 4 en 5 Vwo leerjaar 5 en 6 natuur en natuur en economie cultuur natuur en natuur en economie cultuur techniek gezondheid en maat- en maat- techniek gezondheid en maat- en maatschappij schappij schappij schappij Autochtone jongens Autochtone meisjes Niet-westers allochtone jongens meisjes Jongens Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Overig niet-westers Meisjes Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Overig niet-westers K e r n c i j f e r s O C W

21 Onder wijs nationaal Doorlopende leerlijnen Allochtone leerlingen in het mbo Verdeling over de niveaus van de opleiding Binnen het mbo volgen niet-westers allochtonen vaker opleidingen van een lager niveau dan autochtonen en westers allochtonen. Leerlingen van Surinaamse herkomst nemen hierin een middenpositie in. Daarnaast volgen binnen alle onderscheiden herkomstgroeperingen meisjes vaker een opleiding van een hoger niveau dan jongens. Assistentenopleidingen (eerste niveau) worden in het schooljaar 2005/06 het minst vaak gevolgd. Niet-westers allochtonen, en dan vooral de jongens, volgen wat vaker dan gemiddeld een opleiding op dit laagste niveau (11 procent van de niet-westers allochtonen versus 3 procent van de autochtonen). Met het afronden van een assistentenopleiding heeft een leerling nog geen startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. Om deze te kunnen behalen zal na de assistentenopleiding doorgeleerd moeten worden op het tweede niveau. Ook de opleidingen op het tweede niveau (basisberoepsopleiding) worden relatief vaker gevolgd door niet-westers allochtonen dan door autochtonen (33 versus 24 procent). De deelnamepercentages aan de vakopleiding (niveau 3) verschillen niet heel erg veel over de verschillende herkomstgroeperingen. Alleen de Turkse, Marokkaanse en overig niet-westerse allochtonen blijven hier iets achter. De opleidingen op het vierde niveau worden in 2005/06 gemiddeld het meest gevolgd. Het gaat hierbij overwegend om de middenkaderopleidingen; specialistenopleidingen worden maar weinig gekozen. Alle meisjes uit alle onderscheiden herkomstgroeperingen en de autochtone en westers allochtone jongens nemen het meest deel aan opleidingen op het vierde niveau. Alle jongens uit de niet-westers allochtone herkomstcategorieën nemen het meest deel aan opleidingen op het tweede niveau (basisberoepsopleiding). Deelnemers aan bol en bbl Binnen elk opleidingsniveau combineren niet-westers allochtonen minder vaak werken en leren dan autochtonen en westers allochtonen. Vooral autochtone jongens kiezen relatief vaak voor een baan met één dag scholing in de week: 39 procent van deze groep volgde in 2005/06 een opleiding binnen de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) tegen 18 procent van de niet-westers allochtone jongens. Turkse, Marokkaanse en overig niet-westers allochtonen kiezen het minst vaak voor de bbl. Meisjes kiezen, ongeacht hun herkomstgroepering, vaak voor een opleiding binnen de beroepsopleidende leerweg (bol). Keuze van sector De keuze voor een sector is binnen het mbo, zoals ook binnen het voortgezet en het hoger onderwijs, traditioneel zeer verschillend voor jongens en meisjes. En net als in de overige schoolsoorten kiezen ook in het mbo nietwesters allochtone jongeren relatief veel vaker voor een opleiding binnen de economische sector dan autochtonen; de jongens nog vaker dan de meisjes. Van de jongens van Turkse en Marokkaanse herkomst in het mbo volgde in 2005/06 zelfs meer dan 60 procent een opleiding in de economische sector tegen 32 procent van de autochtone jongens. Leerlingen van Antilliaanse/Arubaanse achtergrond nemen met 41 procent een middenpositie in. Niet-westers allochtone jongens kiezen na de economische sector (56 procent) het vaakst voor een opleiding in de techniek (35 procent); bij de autochtone jongens is dit net omgekeerd (techniek 51 procent; economie 32 procent). Autochtone meisjes kiezen binnen het mbo voor 59 procent voor de sector zorg en welzijn en voor 27 procent voor een economische opleiding. Meisjes van niet-westers allochtone herkomst kiezen even vaak voor een economische opleiding als voor een opleiding in de sector zorg en welzijn (beide 46 procent). Landbouw wordt weinig gekozen door autochtonen en westers allochtonen; niet-westers allochtonen kiezen hier zelfs nauwelijks voor. Figuur Autochtone en allochtone leerlingen in het mbo Verdeling van leerlingen naar schoolvorm per niveau, 2005/06 0 niveau1 niveau 2 niveau3 niveau4 niveau1 niveau2 niveau3 niveau4 autochtonen bol niet-westers allochtonen bbl K e r n c i j f e r s O C W 20

22 Tabel 2.14 CBS, IBG en GBA Dit zijn voorlopige cijfers; ze zijn gebaseerd op een registratie die nog niet helemaal compleet is niveau 1 = Assistentenopleiding; niveau 2 = Basisberoepsopleiding; niveau 3 = Vakopleiding; niveau 4 = Middenkader- en specialistenopleiding Mbo-leerlingen in schooltype en niveau van de opleiding, per herkomstgroepering en geslacht, verdeling 2005/06 Totaal Naar schooltype Naar niveau van de opleiding bol bbl Autochtonen Mannen Vrouwen Westers allochtonen Mannen Vrouwen Niet-westers allochtonen Mannen Vrouwen Turken Mannen Vrouwen Marokkanen Mannen Vrouwen Surinamers Mannen Vrouwen Antillen en Aruba Mannen Vrouwen Overig niet-westerse landen Mannen Vrouwen Tabel 2.15 Mbo-leerlingen in de sectoren, per herkomstgroepering en geslacht, verdeling 2005/06 CBS,IBG en GBA Dit zijn voorlopige cijfers; de cijfers zijn gebaseerd op een registratie die nog niet helemaal compleet is Mannen Vrouwen Totaal Economie Landbouw Techniek Zorg en Totaal Economie Landbouw Techniek Zorg en Welzijn Welzijn Autochtonen Westers allochtonen Niet-westers allochtonen Turken Marokkanen Surinamers Antillen en Aruba Overig niet-westerse landen K e r n c i j f e r s O C W

23 Onder wijs nationaal Doorlopende leerlijnen Voortijdig schoolverlaters (1) Inleiding Het onderwijsbeleid is er op gericht zoveel mogelijk jonge mensen goed toe te rusten voor de moderne kennissamenleving. Het behalen van een startkwalificatie (mbo-2 of havo/vwo diploma) staat daarbij voorop. Jongeren die geen startkwalificatie behalen worden aangemerkt als voortijdig schoolverlaters (vsv ers). Er zijn afspraken gemaakt over het reduceren van de aantallen vsv ers, de nationale doelstelling van het kabinet is om het aantal vsv ers per schooljaar ten opzichte van 2002 te halveren. Het ministerie van OCW heeft in 2006 de Aanval op de Uitval ingezet. Met deze nota en de daaruit voortvloeiende werkagenda wordt gericht gewerkt aan het behalen van deze doelstelling. Voortijdig schoolverlaters per schooljaar Afgelopen jaar is het onderwijsnummer ingevoerd in het mbo. Omdat nu zowel het vo als mbo het onderwijsnummer gebruiken is dit jaar besloten het onderwijsnummer te hanteren als bron voor de registratie van vsv ers. Door de andere methode van tellen en reikwijdte van het onderwijsnummer zijn er verschillen met de voorheen gebruikte Regionaal Meld en Coördinatiepunt (RMC)-cijfers: De datum van meten verschilt. Met het onderwijsnummer wordt het netto aantal vsv ers in een schooljaar gemeten, de RMC registratie bevat ook de vsv ers die binnen het schooljaar weer zijn teruggekeerd. Het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs werken nog niet (geheel) met het onderwijsnummer. De gepresenteerde cijfers zijn zonder vsv ers vanuit de onderwijsvormen praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Vanuit het pro gaat het om en vanuit het vso leerlingen (2004/05). Niet-bekostigde onderwijsinstellingen werken niet met het onderwijsnummer. De cijfers zijn daarom exclusief het niet-bekostigde onderwijs. Het streefcijfer van vsv ers (op basis van RMC cijfers) blijft gehandhaafd. Op basis van het onderwijsnummer zijn er vsv ers voor het jaar 2004/05. Voor 2005/06 ligt het voorlopige cijfer op circa Kenmerken vsv ers die gedurende het jaar uitvallen Van de voortijdig schoolverlaters is 58 procent man en in aantallen vormen de 16 en 17-jarigen de grootste groep. Het percentage vsv ers onder niet westerse allochtonen ligt twee keer zo hoog als onder autochtonen. Uit een cohort analyse van het SCP blijkt dat de hogere uitval bij allochtonen vooral te maken heeft met het gemiddeld lagere opleidingsniveau van de ouders van deze groep. Hoewel de problematiek zich in meer of mindere mate in het gehele land voordoet zijn de grootste aantallen voortijdig schoolverlaters te vinden in de grootstedelijke gebieden Verder komt circa 18 procent uit het vo zonder diploma, heeft 14 procent wel een vmbo diploma, maar stroomt niet door naar een vervolgopleiding en komt 68 procent uit het mbo. Figuur 2.12 Stroomschema voortijdig schoolverlaten Figuur 2.13 Aantal vsv ers per RMC-regio T.o.v. de instroom, in procenten, schooljaar 2004/05 Schooljaar 2004/05 14% 6% bol bbl 1% havo/vwo lj. 3 t/m 6 vmbo lj % met diploma 3% zonder diploma 2% 2% vso 2% vo leerjaar 1+2 pro basisonderwijs (incl. sbao en so ) K e r n c i j f e r s O C W 22